Good Governance - Evaluatie LCB 2009

Good Governance
Congresverslag

Inhoudsopgave
1
Inhoudsopgave
Programma 2
Voorwoord 3
Plenaire sprekers 5
Alex Brenninkmeijer 6
Gerlach Cerfontaine 7
Job Cohen 8
Hans Dijkstal 9
Piet Hein Donner 10
Leo Huberts 11
Annemarie Jorritsma 12
Donald Menzel 13
Winnie Sorgdrager 14
Workshops Maandag 15
De bijzondere positie van ZBO’s 16
re.Public i.s.m. Wielandt & Partners
De inrichting van servicecentrum Drechtsteden 17
Servicecentrum Drechtsteden
Effectiviteit ten koste van alles? 18
Segment Groep
Samenwerken in een democratie 19
Twynstra Gudde
Integriteit en integere bedrijfsvoering 20
Segment Groep
Het vinden van het juiste bestuursmodel 21
Havenbedrijven Amsterdam en Rotterdam
Provincie Nieuwe Stijl 22
Provincie Zuid-Holland
Zoektocht naar de balans tussen “Trust me” en “Prove me” 23
BMC Groep
Workshops Dinsdag 24
Burgerparticipatie in het lokale veiligheidsbeleid 25
Radboud Universiteit Nijmegen & Twynstra Gudde
Herinrichting van het stadshart en het Wallengebied 26
Gemeente Amsterdam
Het bevorderen van samenwerking... 27
B&A
Het functioneren van toezichthoudende ZBO’s 28
Kutsal Yesilkagit & Frans Eijkelhof
Werken met interactieve hulpmiddelen... 29
Politiek Online
Een rechtmatige overheid 30
Segment Groep
Eerste hulp bij bureaucratisch onbehagen 31
Kafka-brigade
Integriteit vanuit het perspectief van goed ambtenaarschap [...] 32
re.Public
De ‘Nederlandse code voor goed openbaar bestuur’ 33
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Programma
Programma
2

Voorwoord
3
Voorwoord
Samen met onze deelnemers, sprekers, sponsoren, en andere betrokkenen mogen wij terugkijken
op twee fantastische dagen. Het Landelijk Congres Bestuurskunde 2009 was wat ons betreft
een groot succes.
Wij mochten een recordaantal bezoekers ontvangen op 25 en 26 mei in het Koninklijk Instituut
voor de Tropen te Amsterdam. Deze locatie leende zich uitstekend voor een sfeervol en
prestigieus congres. De aanwezige pers deed verslag van een geslaagd evenement.
Het congres werd maandag geopend door burgemeester Job Cohen. Hij gaf een prikkelend
startsignaal voor verdere verdieping van het thema “Good Governance?”. Een actueel en
veelbewogen onderwerp in de bestuurskunde, maar ook in de praktijk van de vele sprekers
uit de praktijk. Vele verschillende benaderingen van ‘goed bestuur’ passeerden beide dagen
de revue door bekenden uit het openbaar bestuur, politiek en bedrijfsleven. Zo gaven Piet
Hein Donner, Hans Dijkstal, Alex Brenninkmeijer, Annemarie Jorritsma, Winnie Sorgdrager
en Jenny Thunnissen hun visie op de betekenis van “Good Governance”. Interessant was
dat opvattingen uiteenliepen, maar ook met elkaar in verband te brengen waren, waardoor
een divers palet geboden werd. Leo Huberts en Donald Menzel boden wetenschappelijke
beschouwingen van hoog niveau. Een panelgesprek met Henk Ovink, Erik Gerritsen en
Marco Wilke gaf mogelijkheid om geïnspireerd te raken door reflectie op praktijkervaringen.
Ad Verbrugge plaatste kritische kanttekeningen in een filosofische reflectie. In een afsluitend
gesprek deelde Gerlach Cerfontaine zijn schat aan kennis en kunde met de deelnemers.
De vele workshops van onze partners en sponsoren boden ruimte aan interactie en verdieping.
Een breed scala aspecten uit theorie en praktijk werd behandeld in groepen samen met experts.
De samenhang tussen de verschillende workshops was groot, waardoor het mogelijk was om
kennis te maken met verschillende invalshoeken. Ook waren er excursies om ondergedompeld
te worden in de praktijk, onder andere in de Amsterdamse Haven.
Deelnemers konden daarnaast ook kennis maken met toekomstige werkgevers en oriënteren
op stageplaatsen of carrière na hun studie bestuurskunde. Er waren bovendien feestelijke
uitreikingen van de Brasz scriptieprijs en de B&A columnprijs.
Het totaalbeeld is een inspirerend en prikkelend spectrum geworden, op kundige en zinderende
wijze begeleid en samengebracht door de dagvoorzitters Ad Verbrugge en Joris Luyendijk. Wij
zijn veel dank verschuldigd aan alle betrokkenen, met wie wij ons succes kunnen delen.
Graag tot ziens op het LCB 2010 in Tilburg!
Namens het LCB bestuur 2009,
Sander van Haperen
Stephan de Vos
Barbara van Tol
Matthijs van Voorst
Coen Bergman
Tim Hamaker
Maarten Koning
Joost de Vries

Voorwoord
4

Plenaire sprekers
5
Plenaire
Sprekers

Alex Brenninkmeijer
Alex Brenninkmeijer sprak op het congres in zijn hoedanigheid als Nationale Ombudsman.
Good Governance is een concept waar Brenninkmeijer veelvuldig mee te maken krijgt in de
praktijk. In zijn lezing besteedde Brenninkmeijer veel aandacht aan de relatie tussen burger en
overheid. Zo stelde Brenninkmeijer: “als er iets mis gaat tussen systeem en mens, dan blijkt dat
persoonlijke contact de beste expressie van goed bestuur”. Brenninkmeijer concentreerde zich
in zijn lezing op het belang van het persoonlijk contact tussen burger en overheid; dit is volgens
Brenninkmeijer van grote waarde en wordt in de praktijk nog wel eens vergeten.
Alex Brenninmeijer sloot zijn interessante lezing af met het beantwoorden van een aantal
vragen van dagvoorzitter Ad Verbrugge.
Plenaire sprekers: Alex Brenninkmeijer
6

Plenaire Sprekers: Gerlach Cerfontaine
7
Gerlach Cerfontaine
Als afsluiting voor de tweede dag van het congres werd Gerlach Cerfontaine, oud-topman van
Schiphol en thans hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht, geïnterviewd door VU-docent
Zeger van der Wal en dagvoorzitter Joris Luyendijk. Cerfontaine gaf hier inzicht in hoe
hij in zijn functie als topman van Schiphol te maken had met Good Governance en hij gaf zijn
visie op Good governance in het algemeen. Hierbij kwam duidelijk naar voren dat hij de aanpak
van het kabinet met de huidige crisis geen goed voorbeeld vindt van goed besturen. Goed bestuur
heeft volgens Cerfontaine visie nodig en dat ontbreekt nog wel eens in de huidige politiek.
Ook is hij gecharmeerd van het Network Governance idee. Het idee dat door de interactie van
verschillende organisaties, netwerken en instanties bestuur beter, democratischer en legitiemer
wordt. Samenwerking en diversiteit van perspectieven zou meer gestimuleerd moeten worden
in de besluitvorming. Kort werd nog gerefereerd aan de berichten over grote bonussen bij de
privatisering van Schiphol; dit zou de integriteit van bestuur niet echt bevorderen. Cerfontaine
gaf weer dat dit volgens hem onzin is en een voorbeeld van de huidige mediacultuur die ook niet
bijdraagt aan goed bestuur. Dit interessante vraaggesprek sloot twee
prachtige en leerzame dagen Landelijk Congres der Bestuurskunde af in stijl.

Job Cohen
Job Cohen opende op maandagochtend het congres.
Good Governance is een begrip met dilemma’s. Het is daarom goed om hier over te spreken.
Zowel tijdens het congres, maar zeker ook na het congres. Cohen onderstreepte het belang
van good governance, en noemde het een prachtig onderwerp. Als vanzelfsprekend krijgt de
gemeente Amsterdam veel te maken met good governance, zowel in theorie als in de praktijk.
Plenaire Sprekers: Job Cohen
8

Plenaire Sprekers: Hans Dijkstal
9
Hans Dijkstal
Hans Dijkstal gaf een vurig betoog waarin het nemen van verantwoordelijkheid centraal stond.
Dijkstal stelde dat: “Good Governance zo langzamerhand een containerbegrip is geworden
waar je van alles onder kunt douwen. In sommige kringen gaat het dan vooral over integriteit,
een beetje tabaksblat en een beetje gedragscodes”. Dijkstal sprak hier minachtend over en
stelde daarom voor een nieuw thema te kiezen voor het publieke debat. Hier zou het vanaf het
moment van spreken over moeten gaan: het nemen van verantwoordelijkheid. Het is volgens
Dijkstal van groot belang om hier over na te denken en de dialoog aan te gaan. Een systeem met
enerzijds veel vrijheden en rechten en anderzijds veel verantwoordelijk, komt in de richting van
good governance.

Piet Hein Donner
Piet Hein Donner gaf de laatste plenaire lezing van het congres. Donner stelde dat goed bestuur
het bestuur is dat bruikbaar is in de samenleving. Het is bestuur dat de samenleving in staat
stelt vraagstukken op te lossen, zowel op nationaal als op internationaal niveau. Donner
benadrukte hierbij dat goed bestuur niet impliceert dat geen fouten gemaakt kunnen worden.
Dit zou de grootste fout zijn die men kan maken, “Goed bestuur maakt fouten, en neemt ook
verkeerde beslissingen”. Donner ging ook nog in op de diepere laag van goed bestuur met als
voorbeeld de huidige economische crisis. Het oude debat van eigen verantwoordelijkheid versus
het systeemdenken werd aangehaald, waarin in duidelijk bleek dat volgens de minister eigen
verantwoordelijkheid en menselijke fouten de oorzaak vormen van de financiële crisis en dat
niet het systeem zelf schuldig is.
Plenaire Sprekers: Piet Hein Donner
10

Plenaire Sprekers: Leo Huberts
11
Leo Huberts
Prof. dr. Leo Huberts verzorgde een wetenschappelijke introductie op het thema: ‘Good
Governance?’. In zijn lezing zette Huberts het thema duidelijk uiteen. Hij verwees hierbij onder
andere naar de algemene ontwikkelingen op het gebied van de (internationale bestuurskunde)
en differentieerde hierbij de verschillende dimensies die het begrip governance kent. Huberts
concentreerde zich in het eerste deel van zijn lezing op vragen als: Wat is goed bestuur? En:
waar gaat het om bij goed besturen?
Vervolgens concentreerde Huberts zich op recent empirisch onderzoek dat hij verrichte onder
circa tweehonderd eerstejaars studenten. In dit deel van de lezing werd geconcentreerd op
vragen als: Hoe goed is ons bestuur en wat mogen we van het bestuur verwachten?
Voor veel van de bezoekers vormde de presentatie van Huberts een overzichtelijk en inspirerend
geheel waarin fundamentele en meer recente theoretische ontwikkelingen in kaart werden
gebracht.

Annemarie Jorritsma
Annemarie Jorritsma stelde in haar lezing aan de orde dat de overheid de macht die zij heeft
steeds meer zal moeten delen met andere partijen. Zij spreekt in dit verband over het delen van
de macht met andere organisaties, maar zeker ook met de inwoners van het land. Jorritsma gaf
een interessante lezing waarin haar ervaring als burgemeester van Almere en voorzitter van de
Vereniging Nederlandse Gemeenten duidelijk naar voren kwam. Aan de hand van ervaringen
uit de praktijk die zich voornamelijk op het gemeentelijk niveau afspeelden kwam kleurde
Jorrtisma het begrip Good Governance in.
Plenaire Sprekers: Annemarie Jorritsma
12

Plenaire Sprekers: Donald Menzel
13
Donald Menzel
De uit de Verenigde Staten overgevlogen Prof. dr. Donald Menzel bood in zijn lezing een
interessant overzicht van de theoretische ontwikkelingen rondom het governance begrip.
Hiertoe was Menzel uitstekend in staat gezien zijn grote ervaring als emeritus hoogleraar en
oud-president van de American Society for Public Administration. Menzel begon zijn lezing
door te verwijzen naar een aantal recente gebeurtenissen die centraal zijn komen te staan
in de internationale berichtgeving. Aan de hand van deze voorbeelden beschreef Menzel de
ontwikkeling die organisaties en instituties hebben doorgemaakt in het omhelzen van ethical
governance. Vervolgens ging Menzel in op een aantal benaderingen die de ethical governance
kunnen verbeteren. Alvorens Menzel overging tot het beantwoorden van vragen uit het publiek
sloot hij zijn lezing met de volgende zinsnede: “The Pursuit of Governance is a journey –
unfortunetaly - without end.”

Winnie Sorgdrager
Winnie Sorgdrager besprak in haar lezing het thema ‘rechtmatigheid van overheidsoptreden’.
Twee belangrijke aspecten aan dit begrip zijn de legaliteit en legitimiteit. Zij gaf aan dat een
grote nadruk op een van de aspecten van Good Governance zou kunnen leiden tot het naar
de achtergrond drukken van een van de andere aspecten. Als voorbeeld gaf zij dat een grote
nadruk op effectiviteit de rechtmatigheid van overheidsoptreden wel eens naar de achtergrond
zou kunnen duwen. Op deze wijze maken wij ons afhankelijk van de overheid. “Net als kinderen
die afhankelijk zijn van hun ouders, proberen wij ons hiertegen te verzetten”. Interessant
was dat de lezing van Sorgdrager zich niet louter richtte op de juridische aspecten van good
governance, maar vooral op een overheid die weet te balanceren tussen deze verschillende
aspecten. Sorgdrager sloot haar lezing met het beantwoorden van vragen. Een tip die zij de
bezoekers mee wou geven is: “Blijf twijfelen, weet nooit de dingen helemaal zeker, er zijn altijd
andere kanten aan”.
Plenaire Sprekers: Winnie Sorgdrager
14

Workshops Maandag
15
Workshops
Maandag

Workshop Maandag – Blok 1
De bijzondere positie van ZBO’s
re.Public i.s.m. Wielandt & Partners
Ingrid van Rossum en Wim Tromp
Tijdens het eerste workshopblok van het LCB vond de workshop van re.Public en Wielandt
&Partners over de bijzondere positie van ZBO’s (Zelfstanding Bestuurs Orgaan) plaats. Ingrid
van Rossum is directrice van Wielandt & Partners en Wim Tromp directeur van ‘Kracht’. De
workshop vond plaats in de Bestuurskamer, alwaar de deelnemers plaats konden nemen in
grote comfortabele stoelen – maar daar zou de input vanuit de zaal tijdens de workshop niet
onder lijden.
Na een duidelijke uitleg over zelfstandige bestuursorganen, waarin onder andere een
uitgebreide definitie aan bod kwam, richtte Wim Tromp zich op Good Governance en ZBO’s in de
gezondheidszorg. Een aantal opkomende problemen werden hierbij uitgelicht: de toenemende
vraag naar zorg door de vergrijzing, de steeds kritischer wordende consument, een tekort aan
personeel, maar ook de verkokering binnen de gezondheidszorg.
Dit laatste bood aan de hand van stellingen ruimte voor discussie. Er werd gediscussieerd over
de huidige ‘versnipperde’ opzet van ZBO’s die een effectieve gezondheidszorg belemmert. Deze
stelling kende meer voorstanders dan tegenstanders.
Na een korte discussie over de bewegingsruimte van ZBO’s kwam een volgende stelling aan
bod: De belangen van de cliënt komen in de huidige ZBO-opzet niet tot hun recht. Tijdens de
discussie, maar toch ook tussendoor, was er veel input vanuit de zaal en werden er veel vragen
gesteld.
Hierna nam Ingrid van Rossum het stokje over. Zij richtte zich op de sociale zekerheid en de
financiële wereld. Ook hier werden na een duidelijke introductie stellingen naar voren gebracht
en werd er door de deelnemers goed gereageerd. Aan het einde van de workshops werd de
impact van de dynamiek van de klant, de ICT en de media op ZBO’s toegelicht en was er ruimte
voor vragen.
Een reactie van een deelnemer: “Al met al was deze workshop zeer geslaagd. Vanuit de zaal
was er behoorlijk wat input en de workshopleiders hadden een heel leerzaam verhaal en goede
stellingen!”
Workshops Maandag
16

Workshops Maandag
17
Workshop Maandag – Blok 1
De inrichting van
servicecentrum Drechtsteden
Servicecentrum Drechtsteden
Gerard Stoop & Emmaly Sibbes
Emmaly Sibbes en Gerard Stoop werken bij het Servicecentrum Drechtsteden (SCD), een
samenwerkingsverband tussen de gemeenten van de Drechtsteden. Het SCD heeft als doel
taken van de afzonderlijke gemeenten te centraliseren en specialiseren om zo ondersteuning
te bieden aan diezelfde gemeenten. Het Servicecentrum is een netwerkorganisatie waarin
650 werknemers op dezelfde locatie met elkaar werken. De gemeenten hebben elke een eigen
serviceplein, waarbij men werkt met het Click-Call-Face principe.
Beide workshopleiders kennen de organisatie waarin zij werken door en door en konden daardoor
in de presentatie een helder beeld te schetsen van de aanleiding, opbouw en de (moeizame)
start van de organisatie. De workshop startte met een filmpje over de Drechtsteden waarin op
een informele manier kennis wordt gemaakt met het Servicecentrum en de burgemeester van
Dordrecht. De film gaf een inleiding op de casus die deze ochtend wordt behandeld, namelijk
de positie van het SCD tussen de gemeenten, haar taken en de start van het project. Hierbij
kwamen de positieve punten naar voren, maar ook werd er aandacht besteed aan de negatieve
kanten.
Bijzonder aan het SCD is dat zij als één van de weinige organisaties op haar gebied een
bepaalde legitimiteit heeft om zelf beslissingen te nemen. Dit werkt aan de ene kant zeer
positief, maar kan ook voor een extra moeilijkheidsgraad zorgen, omdat de acht klanten van
het servicecentrum tegelijkertijd eigenaar zijn.
In de schitterende Mauritszaal liet een enthousiast sprekende Emmaly de negentien aanwezigen
kennis maken met het SCD door een algemeen beeld te schetsen, zo nu en dan aangevuld
door Gerard, die ook bij vragen uit de zaal bijsprong. De aanwezigheid van een groep youngprofessionals,
bracht dat er ook echt kritische vragen vanuit de praktijk werden gesteld.

Workshop Maandag – Blok 1
Effectiviteit ten koste van alles?
Segment Groep
Martine Kooiker en Kees Graafland
Martine Kooijker en Kees Graafland zijn organisatieadviseurs bij Van Naem & Partners, het
organisatieadviesbureau van de Segment Groep. Zij houden zich bezig met het functioneren van
de gemeenten in Nederland en voeren daartoe bestuurskrachtmetingen uit. In deze workshop
lieten zij de spanningsvelden van goed bestuur voor gemeenten zien.
De spanningsvelden hebben betrekking op de vier pijlers van ‘Good Governance’: effectiviteit,
integriteit, legitimiteit en rechtmatigheid. Vooral effectiviteit blijkt vaak op gespannen voet
met de andere pijlers te staan. Deze spanningsvelden werden geconcretiseerd en voorgelegd
aan de deelnemers aan de hand van twee dilemma’s uit de werkpraktijk.
Vervolgens legde Martine uit wat bestuurskracht inhoudt en welke benaderingen er zijn om
bestuurskracht te meten. Ten eerste de inputbenadering, welke ingaat op de vraag of een
bestuur krachtig zou kunnen zijn. Ten tweede de outputgerichte benadering die ingaat op de
daadwerkelijke bestuurskracht op basis van behaalde doelen. Ten derde is er nog een benadering
die uitgaat van de basiskwaliteit: elke gemeente is anders en door de verschillende benaderingen,
definities en normenkaders van bestuurskracht zijn de verschillende bestuurskrachtmetingen
onvergelijkbaar.
Maar wie bepaalt wat bestuurskracht is? Wie is daartoe bevoegd of zou daartoe bevoegd moeten
zijn?
Deze vragen stond centraal in het de dilemma’s die de deelnemers voorgelegd kregen.
Deelnemers vertegenwoordigden een gemeente, provincie, het Ministerie van Binnenlandse
Zaken, de VNG, regiogemeenten of wetenschappers. De vraag die opkwam is of een krachtig
bestuur effectief, of juist legitiem/democratisch moet zijn. Waar ligt het primaat? Dit bleek een
lastig dilemma te zijn. Een groot aantal deelnemers koos voor effectiviteit. Enkel een effectief
bestuur kan rekenen op een groot draagvlak, zo luidde de overwegende redenering in deze
workshop, waarin veel ruimte was voor positiebepaling en discussie.
Workshops Maandag
18

Workshops Maandag
19
Workshop Maandag – Blok 2
Samenwerken in een democratie
Twynstra Gudde
Pieter Arends en René Segers
Pieter Arends is actief in regionale samenwerkingsprocessen en René Segers houdt zich bezig
met publieke dienstverlening en politiek-bestuurlijke aangelegenheden. Beiden zijn young
professionals, werkzaam voor Twynstra Gudde en al lange tijd bekend met het LCB.
Na een korte introductie en discussie over het begrip ‘democratische legitimiteit’ werd een
geanonimiseerde casus toegelicht. De regio bestond uit vijf gemeenten van ongelijke omvang,
ongelijke inwonersaantallen en andere afwijkende kenmerken. In 2008 is een herindeling in
deze regio mislukt, daarop heeft de provincie niet-vrijblijvende samenwerking opgelegd. In
deze casus moest de aanleg van een rijksweg, een plek voor een nieuw bedrijventerrein en een
plek voor nieuwe woningen worden besproken.
Er werd in groepjes gewerkt in een rollenspel. De betrokken actoren waren: de stedelijke
gemeente Oud-Kleiland, de grootste gemeente Maasland, de landelijke gemeenten Oeverland,
Zuidland en Groenland, de provincie, de belangenpartijen (milieu & ondernemers) en
adviesbureau Twynstra Gudde. De overige actoren moesten een mening vormen over de
gewenste organisatievorm van het overleg, mogelijke andere alternatieven en de mate van
democratische legitimiteit.
De groep Twynstra Gudde startte het rollenspel met de presentatie van een door hen bedacht
voorstel. De betrokken actoren bespraken daarna het procesvoorstel. Uiteindelijk werd ervoor
gekozen om met alle vijf de gemeenten om de tafel te gaan zitten om zo samen te komen tot een
gezamenlijk belang en een eigen agenda. Het gevolg was dat Twynstra Gudde niet verder zou
hoeven worden betrokken in het proces tot samenwerking.
Een reactie van een deelnemer: “Het rollenspel was erg leuk, en de uitkomst ervan heeft me
als het ware laten ervaren wat de rol van een adviesbureau kan zijn in een gemeentelijke
herindeling!”

Workshop Maandag – Blok 2
Integriteit en integere
bedrijfsvoering
Segment Groep
Richard Hoff
Overheden kunnen niet meer om integriteit heen: integriteit hangt direct samen met
betrouwbaarheid en vertrouwen. Per 1 maart 2006 is in de Ambtenarenwet de verplichting
opgenomen dat overheden een integriteitsbeleid moeten voeren dat is gericht op het bevorderen
van goed ambtelijk handelen. Vooralsnog werkt het integriteitsbeleid nog niet afdoende en is
meer nadruk op naleving gewenst. In deze workshop werd stilgestaan bij de vraag wat nodig is
om integer handelen te verankeren in de bedrijfsvoering.
In de workshop is ingegaan op de vraag wat ‘integriteit’ inhoudt. Aan de aanwezigen werd
gevraagd te zeggen wat zij verstaan onder dit begrip. Een zeer actieve discussie kwam hieruit
voort, waarin iedereen participeerde. Uitkomst was dat integriteit als begrip teveel in een
‘ivoren toren’ zit en naar de werkelijkheid zou moeten worden gebracht. De beleidsethiek (zijn
de regels goed?) is anders dan de bestuursethiek (wordt er juist gehandeld?). Een optimaal
beleid bestaat uit een vermenging van stimuleringbeleid (goed doen) en nalevingbeleid (fout
gedaan).
De praktijk wijst uit dat integer gedrag overeenkomt met vertrouwen in een publieke
functionaris, waarop diens gezag is gebaseerd. Men heeft verwachtingen over het gedrag dat
een overheidsfunctionaris zou moeten hebben en kijkt van daaruit of een bepaalde handeling
geaccepteerd kan worden. Onkreukbaarheid en heelheid vormen bij elkaar de criteria die
maken of een handeling integer is.
Maatschappelijke oordeelsvorming vormt een belangrijke graadmeter voor integriteit, zo bleek.
De maatschappelijke correctie van gedrag wordt echter (o.a. door media) onderbelicht, waardoor
de beeldvorming verdraaid wordt en ook de naleving wordt verstoord. Het lijkt immers dat er
iets gebeurd, waarbij niet wordt gecorrigeerd.
De slotconclusie van deze toegankelijke, maar toch gespecialiseerde workshop over integriteit
in organisaties werd gevormd door het bestaansrecht van het vakgebied. Niet-integer gedrag
kan nooit helemaal worden voorkomen, maar organisaties kunnen de gelegenheden wel
beperken. Beleid en wetgeving zijn nodig, omdat eigen verantwoordelijkheid in de praktijk niet
toereikend is.
Workshops Maandag
20

Workshops Maandag
21
Workshop Maandag – Blok 2
Het vinden van het juiste
bestuursmodel
Havenbedrijven Amsterdam en Rotterdam
Johan Wempe, Toon Poelsma en Thessa Mensen
Thessa Mensen is werkt sinds 2006 als Chief Financial Officer bij het Havenbedrijf Rotterdam.
Thessa kwam binnen op het moment dat het havenbedrijf een privatiseringsproces doormaakte.
Toon Poelsma was jarenlang hoofd Strategie en Onderzoek bij Haven Amsterdam en is sinds
kort projectleider/consultant op het gebied van regionale zaken, zeetoegang IJmuiden en
omgevingsmanagement. Johan Wempe is lector Governance bij de Academie Bestuur & Recht
van Saxion. Tevens is hij als hoogleraar verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij
was oprichter en directeur van MVO Nederland.
De workshop ging in op de vermenging van publieke en private sectoren en de spanning
tussen legitimiteit en effectiviteit. Effectiviteit kan bereikt worden door meer marktwerking
en legitimiteit kan vergroot worden door decentralisatie. Opvallend is dat de neiging bestaat
om te redeneren in twee uitersten, de markt (private sector) of de overheid (publieke sector),
terwijl er steeds meer behoefte is om deze twee uitersten dichterbij elkaar te brengen of zelfs
te vermengen. Voor de havenbedrijven van Amsterdam en Rotterdam vormt het constant
schakelen tussen ondernemen en maatschappelijk optreden de kern van hun wezen.
Het bleek dat er ook verschillen zijn tussen beide havenbedrijven. In het Amsterdamse model
is het havenbedrijf afhankelijk van de politieke besluitvorming. Terwijl ze in Rotterdam zelf
deals sluiten met maatschappelijke organisaties of bedrijven en zijn zij onafhankelijk van
de gemeenteraad. Het is niet onwaarschijnlijk dat ook het Amsterdamse havenbedrijf in de
toekomst zal worden verzelfstandigd.
Tot slot kwam er een tweetal stellingen aan bod, waarop zowel deelnemers van de workshop
als de sprekers reageerden. De expertise van Johan Wempe droeg ertoe bij dat er een
interactieve sfeer ontstond, een levendige discussie. Met name over de voordelen en nadelen
van verzelfstandiging waren de meningen verdeeld: het onderwerp vormde daarmee een echt
actueel bestuurskundevraagstuk.

Workshop Maandag – Blok 2
Provincie Nieuwe Stijl
Provincie Zuid-Holland
Tonny van de Vondervoort
Tonny van de Vondervoort is gedeputeerde bij de provincie Zuid-Holland. Als gedeputeerde is zij
verantwoordelijk voor jeugdzorg, maatschappelijke participatie, het provinciale grondbeleid, de
Oude Rijnzone en Provincie Nieuwe Stijl. Daarnaast is ze momenteel ook lid van de Raad voor
het Openbaar Bestuur en vicevoorzitter van de Raad voor de Financiële Verhoudingen. Voorheen
is Tonny van de Vondervoort werkzaam geweest als staatssecretaris van Binnenlandse Zaken,
wethouder en gemeenteraadslid.
De workshop behandelde het in de provincie Zuid-Holland opgestarte programma Provincie
Nieuwe Stijl. De provincie heeft een nieuwe blik op de eigen rol en positie geworpen.
Verantwoordelijkheid en slagvaardigheid staan hierbij centraal. De provincie moet zich niet
afvragen welke taken van maatschappelijk belangrijk zijn, maar moet zich afvragen of de
provincie verantwoordelijk is voor het eindresultaat.
Bureaucratie en de vermogenspositie van de provincie waren aanleiding om tot een nieuwe
vorm van bestuur te komen. Deze nieuwe vorm van bestuur richt zich alleen nog maar op de
hoofdlijnen van beleid. Alles wat decentraal georganiseerd kan worden, moet op decentraal
niveau georganiseerd worden. De provincies krijgen dus minder taken, maar zullen deze taken
beter en sneller gaan uitvoeren.
De workshop werd ingeluid met een filmpje over de provincie Zuid-Holland en Provincie
Nieuwe Stijl, waarna Van der Vondervoort het programma toelichtte. Er werd ingegaan op de
aanleiding van dit programma en de resultaten, alsmede de succes- en faalfactoren, verhouding
bestuur en ambtelijk apparaat, het netwerk waarin de provincie opereert als middenbestuur en
de zichtbaarheid voor de burger.
Na de inhoudelijke presentatie van de gedeputeerde vond er een vragenronde plaats. Ondanks
de wat lage opkomst was de respons vanuit de zaal groot. Vele vragen over het thema werden
op Tonny van der Vondervoort afgevuurd. Vaak waren de vragen en opmerkingen van kritische
aard, waarbij de deelnemers goed op de hoogte leken van het thema – wat van deze workshop
een echte verdiepingsdiscussie maakte.
Workshops Maandag
22

Workshops Maandag
23
Workshop Maandag – Blok 2
Zoektocht naar de balans tussen
“Trust me” en “Prove me”
BMC Groep
Willem Huiskamp
Willem Huiskamp ging in deze workshop in op het bestuurskundige onderwerp van de (dis-)
balans tussen sturing en toezicht. Dat dilemma heeft grote invloed op zowel de bestuurlijke als
de politieke sfeer en is een ‘hot topic’ zoals blijkt in de actuele politieke verhoudingen en bij de
vraag naar extern toezicht van overheidsinstellingen. Vervolgens gaf de heer Huiskamp uitleg
over de activiteiten van de BMC Groep, één van de grootste advies- en management bedrijven
voor de publieke sector waarbij hij zelf al tien jaar werkzaam is.
De workshop startte met een korte omschrijving van het “Policy Governance Model”, een
theorie van John Carver over het paradigma en de disbalans tussen sturing en toezicht. Het
hedendaagse politiek-bestuurlijke domein wordt gedomineerd door “Low trust society”; er is
weinig vertrouwen in de publieke sector. Dit is onder andere zichtbaar door sterke schommelingen
in de populariteit van politieke partijen en de groeiende vraag naar extern toezicht van de
publieke sector. Deze ontwikkeling is moeilijk terug te draaien, het spreekwoord luidt immers:
“Vertrouwen verliezen gaat te paard, maar vertrouwen terug krijgen gaat te voet.”
Zeer veel organisaties in de publieke sector worden momenteel door een bestuur onder een
toezichthouder bestuurd. Huiskamp pleit voor verandering; toezichthouders zouden meer van
de agenda moeten kunnen bepalen. Toezichthouders zijn er immers niet voor de organisatie, zij
zijn er voor de belanghebbenden, zoals patiënten en leerlingen.
Een ander probleem is dat toezichthouders de neiging hebben om meer regels te maken voor
het bestuur, wanneer zij bang zijn dat het bestuur de taken niet goed kan uitvoeren. In plaats
van deze lijstjes met wat het bestuur zou moeten doen, zou het echter verstandiger zijn om
regels te maken over wat absoluut kan. “Trust me” en “Prove me” gaat over deze balans,
waarbij “Prove me” doelt op de neiging om te controleren. Dit veroorzaakt vaak een passieve
instelling bij een organisatie, omdat er soms enorme beperkingen ervaren worden in hun doen
en laten. Met meer vrijheid krijgt men meer ruimte om zelf met creatieve ideeën te komen, en
voelt men zich meer verantwoordelijk voor de eigen taak.
Echt discussie onstond toen enkele vragen gesteld werden over een ander probleem: de raad
van toezicht is namelijk geneigd om 99% van hun informatie uit de organisatie te halen, terwijl
ze deze informatie van de stakeholders zouden moeten krijgen. Aangezien de raad van toezicht
vaak zelf geen ervaring heeft binnen het gebied van de organisatie, moeten zij zichzelf laten
informeren. Er zijn vier kwadranten die vast moeten staan in een duaal stelsel voordat een
goede samenwerking kan worden aangegaan. Er moet namelijk een contract tussen de raad
van toezicht en de raad van bestuur bestaan, de doelen van de organisatie moeten bekend zijn,
de grenzen van de handelingsruimte van de bestuurder moeten bekend zijn, en tenslotte ook de
vormgeving van het toezichthoudend proces. Vreemd genoeg gaat het binnen organisaties ook
vaak mis met het formuleren van de doelen, men weet vaak niet wat men eigenlijk precies wil
bereiken als organisatie. Het doel en het middel worden hierbij ook vaak door elkaar gehaald.
Het bijna specialistische onderwerp van deze workshop werd duidelijk als een concreet en
actueel vraagstuk waar een bestuurskundige mee te maken zou kunnen krijgen bij werk voor
een adviesorganisatie. Een aantrekkelijke discussie die echt een kijk gaf op een werkperspectief
voor toekomstige bestuurskundige professionals.

Workshops
Dinsdag
Workshops Dinsdag
24

Workshops Dinsdag
25
Workshop Dinsdag – Blok 1
Burgerparticipatie in het lokale
veiligheidsbeleid
Bas van Stokkom (Radboud Universiteit Nijmegen) en
Meryem Kilic-Karaaslan (Twynstra Gudde)
Bas van Stokkom benadrukte in zijn presentatie de grote diversiteit aan vormen van
burgerparticipatie. Evaluatiestudies wijzen volgens hem uit dat interactieve beleidsvorming
geen wondermiddel is. In het lokale veiligheidsbeleid wordt ook geregeld burgerparticipatie
ingezet in vormen van toezicht, consultatie, conflictbemiddeling en zelfbeheer. Daarnaast
werd door hem ingegaan op de voordelen en problemen van deze projecten. Enkele pluspunten
zijn de kennisopbrengst en de betrokkenheid van professionals, wat ook leidt tot continuïteit.
Problemen zijn het ontbreken van representativiteit bij de deelnemers, moeilijk te mobiliseren
bewoners en onvoldoende kennis die participanten hebben.
Meryem Kilic-Karaaslan vertelde over ervaringen met projecten ter bevordering van
burgerparticipatie bij gemeenten en de drie ‘generaties’ burgerparticipatie. De eerste
generatie burgerparticipatie wordt gekenmerkt door inspraak, de tweede generatie door
interactieve beleidsvorming en coproductie, en de derde generatie door burgerinitiatief. Uit
haar onderzoek is gebleken dat derde generatie burgerparticipatie nog nieuw is, nog niet of
nauwelijks van de grond komt, en dat er nog weinig theorieontwikkeling over is. Theorieën
en modellen worden daarnaast in de praktijk weinig gebruikt en er wordt in gemeenten
geworsteld met burgerparticipatie. Meryem Kilic-Karaaslan betoogt dat er in Nederland te
veel burgerparticipatieprojecten van slechte kwaliteit bestaan. Zij pleit dan ook voor ´minder
en beter´ en een aansluiting van gemeenten bij wat er al is aan burgerinitiatieven binnen de
wijk of op stadsniveau.
Tijdens de workshop werden er telkens veel vragen gesteld: Is er wel een probleem? Wanneer
is er noodzaak voor burgerparticipatie? Wie maken deel uit van dit probleem? En is het wel
een probleem wanneer een bepaalde groep niet wordt gerepresenteerd? Dat leverde veel stof op
voor discussie, waarbij het belang van burgerparticipatie, maar ook de ideale vorm daarvan,
een complex vraagstuk bleek dat verschillend uitgewerkt dient te worden bij verschillende
organisaties.

Workshop Dinsdag – Blok 1
Herinrichting van het stadshart
en het Wallengebied
Gemeente Amsterdam
Pierre van Rossum
De Gemeente Amsterdam constateert dat er in het stadshart sprake is van criminaliteit, en
een criminele infrastructuur die in stand wordt gehouden en gevoed door veel criminogene
voorzieningen in het gebied. De gemeente wil het centrum een kwaliteitsimpuls geven. Daarbij
gaat het om de combinatie van ‘klein en divers’ met ‘groot en internationaal’. Het postcode
1012-gebied moet voor iedereen bekend staan als één van de spannendste, meest gevarieerde
en meest interessante centra van Europa. Er zal een goede balans moeten komen tussen de
verschillende functies in het gebied. In deze workshop werd uitgelegd tegen welke dilemma’s
met aanloopt in een ingewikkelde case zoals de ontwikkeling van de Wallen.
Ter inleiding werd inzicht geboden in de plannen van project 1012. Het stadshart en het
Wallengebied kampen met een verstoorde functiebalans, ook wel monocultuur geheten. Er
is sprake van teveel criminaliteit. Sinds inventarisatie van de problematiek in 2007, zijn
plannen opgesteld om deze aan te pakken. Er zijn vijf doelen opgesteld: de criminele structuur
ontmantelen; de functies die gevoelig zijn voor criminaliteit verminderen; de verloedering
stoppen en keren; een goede balans aan functies herstellen; een kwalitatief hoogwaardige en
diverse entree van de stad realiseren.
Het is de bedoeling om met het beleid een vliegwieleffect te creëren. Als een crimineel
vastgoedpand in goede handen terecht komt en daardoor een opknapbeurt krijgt, is de
verwachting dat de nabije omgeving daaraan meedoet. Samenwerking en dwang gaan daarbij
hand in hand. Bestuurlijke- (BIBOB), strafrechtelijke- en ruimtelijk ordeningsinstrumenten
worden gecombineerd. Een uniek project dus waarvoor internationaal zelfs aandacht is.
Echter, bijkomende dilemma’s treden op bij een dergelijk beleid, zoals machtsmisbruik,
het verdwijnen van het romantisch/vrijzinnig beeld van de stad, precedentwerking en het
waterbedeffect. Met name hierover werden vragen gesteld nadat Pierre van Rossum zijn project
op onderhoudende wijze presenteerde.
Workshops Dinsdag
26

Workshops Dinsdag
27
Workshop Dinsdag – Blok 1
Het bevorderen van samenwerking tussen
maatschappelijke organisaties, burgers en
overheid.
B&A
Natascha Walenberg en Margriet de Jager
Natascha Walenberg is junior adviseur bij adviesbureau B&A en heeft ervaring met
organisatie- en communicatievraagstukken op onder meer het gebied van zorg, onderwijs en
veiligheid. Ze studeerde communicatiewetenschappen en bedrijfskunde. Margriet de Jager is
jurist, haar kennisgebied is wonen, welzijn en zorg. Zij ontwikkelt in het kader van de WMO
nieuwe manieren van benadering door te kijken vanuit het perspectief van de wijk, de buurt
of het dorp. Hierbij wordt de mens als burger centraal gesteld. B&A houdt zich bezig met
onderzoek, advies en realisatie op het gebied van wonen, zorg en welzijn en is opgericht door
bestuurskundestudenten.
In deze workshop stond het concept Maatschappelijk Aanbesteden centraal; burgers, bedrijven
en organisaties worden in een vroeg stadium betrokken bij een maatschappelijk vraagstuk.
Alle partijen worden geacht actief mee te denken over een oplossing. Uiteindelijk vloeit uit
gezamenlijke bijeenkomsten een bod, waarbij duidelijk wordt wie verantwoordelijk is voor wat
en wie wat financiert.
Het interactieve gedeelte van de workshop bestond uit een opdracht. De deelnemers kregen een
vraagstuk van een opdrachtgever (een willekeurige gemeente) en gingen in drie groepen aan de
slag om deze opgave op te lossen, met behulp van de methode Maatschappelijke Aanbesteden.
De opgave luidde: “Hoe realiseren we dat de Oost-Europese arbeidsmigranten in gemeente X
succesvol integreren in de lokale gemeenschap?” Elk groepje presenteerde een andere oplossing
en een ander bod, elk met verschillende stakeholders en verschillende coalities. Waar een groep
besluit dat de werkgevers een belangrijke verantwoordelijkheid hebben, besluit de andere
groep de nadruk te leggen op de verantwoordelijkheid van de gemeente. Dat leverde creatieve
oplossingen op.
Een reactie van een deelnemer: “B&A heeft een boeiende, actieve workshop verzorgd en de
deelnemers een duidelijk beeld gegeven van een project van een adviesbureau, zoals ik mij een
goede workshop had voorgesteld.”

Workshop Dinsdag – Blok 1
Het functioneren van
toezichthoudende ZBO’s
Kutsal Yesilkagit (Universiteit van Utrecht) & Frans Eijkelhof
(Saxion Hogescholen)
Dr. Yeskalgit en Mr. Frans Eijkelhof gingen in hun gezamenlijke workshop dieper in op
het fenomeen zelfstandig bestuursorgaan (ZBO). Dr. Kutsal Yeskalgit is werkzaam op de
Universiteit van Utrecht en studeerde Bestuurskunde aan de Universiteit van Leiden, waar hij
ook promoveerde. Mr. Frans Eijkelhof is opleidingscoördinator Bestuurskunde aan de Saxion
Hogescholen in Enschede en heeft ervaring in zowel de gemeentewereld als in het onderwijs.
Aan de hand van een potje pindakaas begon Yeskalgit zijn verhaal over ZBO’s en hun positie
in het publieke domein. Hiermee gaf hij aan dat toezichthouders diep kunnen ingrijpen in
het leven wan burgers, bijvoorbeeld door te bepalen wat er allemaal in een pot pindakaas
mag dan wel moet. Anders dan het bestaande ingrijpen in het leven van burgers, nemen de
zelfstandige bestuursorganen een aparte positie in. Zij staan namelijk niet onder democratisch
bewind van een gekozen orgaan, maar hebben bevoegdheden gedelegeerd gekregen en staan
niet langer onder toezicht van gekozen volksvertegenwoordigers. Hij nam drie hoofdlijnen uit
de wetenschappelijke literatuur om deze ZBO’s te verantwoorden, namelijk de ‘agency costs’,
’credible commitment’ en ’legacy’.
Vervolgens ontstond er discussie met de tien aanwezigen in de Surinamezaal, aan de hand
van een casus die Yesilkagit voorlegt. Hierin staat centraal de vraag of de Commissie Gelijke
Behandeling (CGB) er goed aan gedaan heeft om te beslissen dat een docente die weigert
mannen een hand te geven op haar school niet ontslagen had mogen worden. De politiek viel
hier overheen en de discussie in Nederland laaide op. Ook in de zaal verschilden de meningen
per persoon en zo ontstond er een boeiende discussie. Onder andere werd de politieke kleur
die op dit moment veel aandacht krijgt in Nederland besproken, en de sfeer in de huidige
samenleving, evenals de onafhankelijkheid van de ZBO’s – waar de discussie natuurlijk vooral
over moest gaan.
In het tweede deel van de workshop ging Frans Eijkelhof in op hetgeen Yeskalgit eerder verteld
heeft, waarbij hij een inzicht geeft vanuit de positie van de rechterlijke macht. Hij refereert
aan Amerikaanse rechters - die gekozen worden - en waardoor daar onafhankelijkheid extra
belangrijk is. De inzichten van Yeskalgit leidden tot een aantal tegenstellingen, waarbij ook het
publiek werd betrokken zich in de discussie te mengen.
Workshops Dinsdag
28

Workshops Dinsdag
29
Workshop Dinsdag – Blok 1
Werken met interactieve hulpmiddelen
in een onvoorspelbare samenleving
Politiek Online
Jonneke Stans & Reinout de Vries
Jonneke stans is managing partner bij Politiek Online, ze heeft communicatiewetenschap en
politicologie gestudeerd. Reinout de Vries is communicatieadviseur bij Politiek Online, hij heeft
journalistiek en politicologie gestudeerd. Politiek Online richt zich op nieuwe en effectieve
vormen van beleidscommunicatie en burgerparticipatie, en zoekt naar de nieuwste en beste
methoden van beleidscommunicatie met specifieke doelgroepen.
Centraal in de workshop stonden de veranderingen die ingrijpen in de wereld en de samenleving.
Er is een complexe, onvoorspelbare samenleving ontstaan waarin het openbaar bestuur en
de politiek onder druk van mondiale en nationale ontwikkelingen aan legitimiteit hebben
ingeboet. Macht is herverdeeld en deels terecht gekomen bij de Europese Unie, de rechter,
maatschappelijke organisaties, de ambtenarij en, niet te vergeten, de geëmancipeerde burger.
Maar niet alleen sociale structuren zijn verandert, ook de wereld heeft verschillende
ontwikkelingen doorgemaakt op dit terrein. Oude en nieuwe media hebben tot een verandering
van het speelveld geleid. Daarnaast wil d e samenleving meer en meer betrokken worden bij
het maken van beleid. Internet leent zich hiervoor: bestaande en nieuwe netwerken kunnen
worden opgezet en onderhouden. Iedereen heeft de mogelijkheid een speler te worden in het
netwerk.
Web 2.0 is een verzamelnaam voor een brede verzameling van recente internettrends. De
zogenaamde ‘user-created content’ staat centraal. Een aantal voorbeelden: sociale netwerken
(hyves, facebook), collectieve intelligentie (wikipedia), mash up (iGoogle).
Politiek Online ontwikkelde vier beleidsstrategieën: interactie volgen (slim luisteren); opzoeken
van de interactie (slim zenden); opzetten van virtuele beleidsgemeenschappen (eigen ‘modus
operandi’ van web 2.0); cultuurverandering ruimte geven aan de ‘ambtenaar 2.0’.
De discussie die volgde op de heldere presentatie ging vooral over de toepassing van deze
strategieën in de praktijk, waarbij met name deelnemende professionals kritische noten
plaatsten op basis van eigen ervaring. De workshop van Politiek Online gaf het LCB een goede
aanvulling voor de multidisciplinair geinteresseerde student: communicatie, politiek en bestuur
kwamen bijeen in een actueel onderwerp.

Workshop Dinsdag – Blok 1
Een rechtmatige overheid
Segment Groep
Ruud Elshoff
De workshop werd gegeven door Ruud Elshoff. Hij is plaatsvervangend directeur van de
vakruimte Ruimte, Veiligheid en Recht van de segmentgroep. Elshoff studeerde rechten en
bestuurskunde in Nijmegen. Elshoff is gespecialiseerd in bezwaar, beroep en klachtenbehandeling
door de overheid en legt zich met name toe op een eigentijdse klantvriendelijke aanpak van de
doorgaans bureaucratische juridische procedures, kwaliteitszorg en juridische advisering.
De workshop behandelde het vraagstuk: “hoe verhouden deregulering, handhaving, klachten
en integriteit zich tot een ‘rechtmatige’ overheid?”. De workshop ging in op de dilemma’s die zich
voordoen in het spanningsveld van de rechtzoekende burger aan de ene kant en de rechtmatig
optredende overheid aan de andere kant.
Rechtmatigheid is het correct naleven van de wet. Rechtvaardigheid is echter niet zo eenduidig
te verwoorden. Wat voor de een rechtvaardig is kan voor de ander onrechtvaardig zijn.
Een formule vormde een leidraad van de workshop: effectiviteit = kwaliteit x acceptatie →
rechtvaardigheidsgevoel burger.
Ruud Elshoff gebruikte praktijkvoorbeelden waarin het spanningsveld tussen rechtmatigheid
en rechtvaardigheid werd blootgelegd. Een voorbeeld betrof het geval van een scootmobiel waar
een beugel voor een rollater op zou moeten komen. De gehandicapte man kon echter via de Wet
Maatschappelijke Ondersteuning geen aanspraak op deze beugel krijgen. De gemeente had
precies de wet opgevolgd en was dus rechtmatig bezig geweest, maar het rechtvaardigheidsgevoel
was zeer laag. Dit mede doordat de effectiviteit van de gemaakte beslissing laag was.
Tijdens de workshop kwam ook aan de orde dat het rechtmatigheidsoordeel tussen verschillende
rechters vaak verschilt. Dit komt de rechtvaardigheid niet ten goede. Vooral dit onderwerp
leidde tot gespreksvoer voor een stevige discussie. De voorbeelden waarmee dhr. Elshoff kwam
spraken de aanwezigen aan, waarbij vol enthousiasme op zijn voorbeelden ingehaakt werd
tijdens de discussie.
Workshops Dinsdag
30

Workshops Dinsdag
31
Workshop Dinsdag – Blok 2
Eerste hulp bij bureaucratisch
onbehagen
Kafka-brigade
Lobke van der Meulen en Christophe Laseur
De Kafka-brigade is een organisatie die te hulp komt als een situatie vast is gelopen dankzij
bureaucratische regels.
In de workshop werd een casus geïntroduceerd: een Turkse ondernemer die graag een broodjeszaak
wilde beginnen in Amsterdam, maar door allerlei bureaucratische beslommeringen, ondanks
veel geïnvesteerde tijd, geld en energie na twee jaar nog steeds niet zijn deuren geopend had.
De deelnemers van de workshop werd gevraagd om het probleem in kaart te brengen en daarna
de bevindingen centraal te bespreken.
Eén van de belangrijkste problemen: het gebrek aan overzicht bij de gemeente als het ging
om het verlenen van de vergunningen die een nieuwe ondernemer nodig heeft. Verschillende
‘loketten’ wisten niet van elkaar waar ze mee bezig waren en uiteindelijk begreep de Turkse
ondernemer-in-spé de gang van zaken beter dan de medewerkers van de gemeente, omdat hij
meer overzicht had.
Gevraagd werd aan de deelnemers om een oplossing te bedenken. Het vormen van één loket
of contactpersoon bleek een breed gedragen oplossing. Op die manier kan de toekomstige
ondernemer een beroep doen op iemand die het overzicht heeft en zo kan worden voorkomen
dat iemand vast komt te zitten in een bureaucratisch web.
Vervolgens lichtten de workshopleiders toe hoe de Kafka-brigade in deze casus in werkelijkheid
gehandeld had. Het bleek dat een aantal tijdens de workshop aangedragen oplossingen
ook in de werkelijkheid terug waren te vinden. Na een toelichting op de punten waar het
in een bureaucratie fout kan gaan en op de werkwijze van de Kafka brigade was het tijd
voor de vragenronde. Omdat de workshop erg interactief was, werden ook in een eerder
stadium al kritische vragen gesteld. Uit de reacties van de workshopleiders bleek duidelijk
hun deskundigheid over bureaucratiebestrijding, wat echt waardering van de deelnemers
opleverde.

Workshop Dinsdag – Blok 2
Integriteit vanuit het perspectief van goed
ambtenaar- en goed werkgeverschap
re.Public
Esther Sinnema (BIOS), Arthur Hol (HRM College)
Arthur Hol is werkzaam als arbeidsrechtadvocaat en interim HR-manager te Amsterdam
medeoprichter/directeur van HRM College, een opleidings- en adviesinstituut op het
gebied van HRM en arbeids- of ambtenarenrecht. Esther Sinnema is werkzaam bij het
Bureau Integriteitbevordering Openbare Sector. BIOS wil het leerproces op het gebied van
integriteit stimuleren en overheden ondersteunen bij het opzetten en implementeren van het
integriteitsbeleid.
In de workshop stond de volgende vraag centraal: Wat mogen overheidswerkgever en
medewerker van elkaar verwachten? Allereerst werd er stilgestaan bij de definitie van goed
werkgeverschap, vervolgens werden de deelnemers van de workshop opgedeeld in groepjes en
gingen op zoek naar voorbeelden van goed werkgeverschap.
Dimensies van goed werkgeverschap zoals deze uit de literatuur naar voren komen zijn:
arbeidsvoorwaarden (combineren werk/privé), ontwikkelingsmogelijkheden (loopbaanbeleid),
culturele dimensie (persoonlijke aandacht). Belangrijke facetten van goed werkgeverschap, die
in de groepjes werden aangetroffen, weken daar iets van af: open cultuur, stijl van leidinggeven
(coachend), en voorbeeldgedrag door leidinggevenden .
Esther Sinnema introduceerde aansluitend een definitie van zowel goed ambtenaarschap als
goed werkgeverschap. Goed ambtenaarschap: de ambtenaar gaat zorgvuldig en verantwoordelijk
om met bevoegdheden, middelen, en informatie waarover hij beschikt ten behoeve van het
algemene belang; bovendien gaat hij/zij op correcte wijze om- en houd rekening met burgers,
collega’s, klanten en andere belanghebbenden.
BIOS ontwikkelde een praktisch instrument ter bevordering van het integriteitsbeleid:
de integriteitskubus. Dit is een interactief trainingsinstrument op DVD. De kubus bevat
verschillende casussen over integriteit die vanuit verschillende oogpunten van betrokkenen
worden uitgelicht aan de hand van filmpjes.
Na de casus van de integriteitskubus volgde een casus over internetgebruik. Een ambtenaar
was betrapt op het surfen naar porno en hij had pornoplaatjes opgeslagen op de gedeelde harde
schijf. Het dilemma in deze casus was: is hier sprake van plichtsverzuim/ integriteitschending
en wat is een gepaste straf? Natuurlijk vormde dit geval een interessante case voor discussie:
het werd duidelijk dat de definitie van wat integer gedrag is, bij iedereen verschilt. Om die
reden is het moeilijk integriteitsbeleid op te leggen bij uiteenlopende integriteitspercepties.
Het indelen van de zaal in kleine groepen, de interactieve vormgeving van de integriteitskubus
en het stellen van vragen aan de deelnemers zorgden voor een heel boeiende en prikkelende
workshop.
Workshops Dinsdag
32

Workshops Dinsdag
33
Workshop Dinsdag – Blok 2
De ‘Nederlandse code voor goed
openbaar bestuur’
Ministerie van Binnenlandse Zaken
Dr. Meine Henk Klijnsma & drs. Hanneke Dullemond
Dr. Klijnsma (plaatsvervangend directeur Openbaar Bestuur en Democratie, leidt de afdeling
Kwaliteit en Kaderstelling Bestuur) begon de workshop door in te gaan op een specifieke
gemeentelijke kwestie: de zogenoemde Sinterklaasaffaire in Echt-Susteren. Het college van
Burgemeester en Wethouders van de gemeente had middelen ter beschikking uit het dividend
van een energiebedrijf. De coalitiefracties bepaalden zelf aan welke doelen het geld besteed
werd – grotendeels aan ‘bevriende’ organisaties – en zonder goedkeuring van de gemeenteraad.
Na eerst ophef veroorzaakt te hebben in Limburg kwam deze affaire uiteindelijk terecht in de
Tweede Kamer, waardoor de Haagse politiek zich bemoeide met de zaak.
De vraag die aan de deelnemers gesteld werd, was wat zij zouden doen in de positie van
oppositiepartij van de gemeente. Dit kwam samen met de vraag hoe de coalitiepartijen hadden
kunnen reageren. De zaal opteerde onder andere om de regels van de gemeentelijke institutie in
acht te nemen, eens te kijken naar de cultuur die heerst in de gemeente bij de omgangsnormen
tussen coalitie en oppositie. Verder kwam de rechtsgelijkheid en politieke loyaliteit aan bod in
deze interactieve workshop. Dit voorbeeld was de aanleiding tot de discussie over goed openbaar
bestuur en zo ontstond de overgang naar de Nederlandse code voor openbaar bestuur.
Drs. Hanneke Dullemond (vormde samen met dr. Klijnsma het secretariaat van de werkgroep
die de Nederlandse code voor goed openbaar bestuur ontwikkelde) gaf uitleg over het proces dat
tot de code voor goed openbaar bestuur leidde, evenals de uitwerking daarvan. Met een code
maken organisaties in het openbaar bestuur duidelijk dat zij op basis van dezelfde beginselen
van goed bestuur willen handelen en optreden. In de felle afsluitende discussie van de aanwezige
studenten en professionals werden er verschillende invalshoeken te beluisteren - waarvan ook
de workshopleiders aangaven wat te hebben opgestoken.

LCB 2010
Het LCB 2010 zal plaatsvinden in Tilburg en wordt gefaciliteerd door de Universiteit van
Tilburg en studievereniging Juribes.
Het bestuur 2010 bestaat uit de volgende personen:
Senna Swinkels Jolanda van Kessel Geert Mennen
Manon Persoon Laurey Mulder Rob van Gerwen
Ruud Voermans Sjoerd Wellinga
Het LCB bestuur 2009 wenst LCB 2010 natuurlijk heel veel succes toe en wij hopen van harte
dat het Landelijk Congres der Bestuurskunde volgend jaar in Tilburg wederom een groot
succes wordt!
Dankwoord
Het negende bestuur van het Landelijk Congres der Bestuurskunde heeft het afgelopen jaar
niet alleen veel werk verzet, er zijn gelukkig veel verschillende personen en organisaties op wie
wij hebben kunnen rekenen. Deze organisaties en personen verdienen hiervoor onze expliciete
dank en waardering.
In het bijzonder noemen wij:
• De leden van het Comité van Aanbeveling
• De leden van de Raad van Toezicht
• Alle voorgaande LCB besturen
• De LOB-besturen 2008 en 2009
• De aangesloten LOB-verenigingen (met in het bijzonder
faculteitsvereniging EOS en studievereniging Machiavelli)
• De vereniging voor Bestuurskunde
• De Faculteit der Sociale Wetenschappen aan de Vrije Universiteit
Amsterdam
• De Faculteit der Gedrag en Maatschappijwetenschappen aan de
Universiteit van Amsterdam
• Altijd hulpvaardige docenten
• Alle dagcommissarissen
Ook bedanken wij graag al onze sponsoren, met in het bijzonder onze hoofdsponsor
BMC Groep.
Tot slot bedanken wij ook graag alle universiteiten en hogescholen die ons hebben gesteund met
subsidies. Zonder al deze partners was het nooit gelukt dit congres te organiseren. Voor deze
steun zijn wij dan ook zeer erkentelijk.
Colofon
Stichting Landelijk Congres der Bestuurskunde 2009
W: www.lcb.nl KvK-nummer: 28087930 Rabobank: 1064377984
LCB 2010 / Dankwoord / Colofon
34

BMC. Niet voor iedereen Een Young Professional
bij BMC onderscheidt zich door energie,
ambitieus ondernemerschap en een oprechte
betrokkenheid bij mens en maatschappij. Je maakt
niet alleen het verschil, je bènt het verschil. En in
alle eerlijkheid, daarom zoeken we niet de eerste.
Wel de allerbesten.
Traineeship Als Young Professional kies je bij
BMC voor een dynamische carrière in de publieke
sector. Oftewel onze opdrachtgevers. Als trainee
doorloop je een intensief programma van drie jaar
waarin je je verder specialiseert in een richting die
aansluit bij jouw kennis, kunde en ambitie. Intussen
breng je de theorie in praktijk bij onze relaties
tijdens sterk wisselende opdrachten en projecten.
Vanzelfsprekend beschik je over een groot aanpas-
Van burgerzaken tot
burgemeester.
Dynamische
overheidscarrières
bij BMC.
“Gezien mijn studie International Business Economics and
Finance, heb ik vooral belangstelling voor internationale
betrekkingen. Het leuke van dit traineeship is dat BMC ook
probeert een opdracht te vinden die bij je past.”
singsvermogen, ben je open minded en een echte
energiegever. Je bent (bijna) afgestudeerd op hbo of
academisch niveau en hebt maximaal 1 jaar werkervaring.
Je hebt een rijbewijs en bent bereid te reizen.
BMC Groep BMC is samen met XOPP, Interlink,
PublicSpirit en SGBO onderdeel van de BMC Groep.
De groep als geheel richt zich op advies en managementdiensten
voor overheid en (non)profitorganisaties. Het is
de missie van de BMC Groep om bij te dragen aan de
kwaliteit van de publieke sector. Met meer dan 1.500
collega’s mogen we ons met recht toonaangevend
noemen binnen deze bijzondere ‘branche’.
Niet de eerste, wel de beste? Ga voor meer informatie
naar www.bmc.nl of www.xopp.nl/solliciteren.
Kirsten Zindel, trainee sinds juni 2008
Smallepad 34
3811 MG Amersfoort
Postadres:
Postbus 490
3800 AL Amersfoort
Telefoon: 033 - 496 52 00
www.bmc.nl