Japans papier - Schleiper

Tijdens het Edo-tijdperk (1603-1867) kwam Japan
in een economische stroomversnelling terecht: het
gebruik van papiergeld maakte handel drijven minder
complex, terwijl zonder papier de eerste aanzet
tot een administratie ondenkbaar geweest zou
zijn. De druktechnieken werden verbeterd. Er
kwam steeds meer vraag naar betere en andere
papiersoorten.
Er ontstonden steeds meer variëteiten waaronder
het indigo-papier, specialiteit van Awa (de
oude naam van de streek van Tokushima) dat in
alle opzichten zo speciaal was dat het op de
Wereldtentoonstelling van Parijs (1890) werd
voorgesteld. In deze periode van massale export
naar het Westen werd de term washi ingevoerd
om een onderscheid te maken met andere
papiersoorten. Letterlijk betekent washi gewoonweg
Japans (wa ) papier (shi ).
Door de enorme vraag op het einde van de Edoperiode
en tijdens de daaropvolgende Meiji-periode
(1868-1912), werden de traditionele methodes
beetje bij beetje verdrongen door mechanische
produktietechnieken. De ambachtslui kregen het
steeds moeilijker.
Begin 19e eeuw waren er 65.000 washi-fabricanten.
Vandaag is hun aantal geslonken tot 300 en
dit ondanks de steun van de overheid. De traditionele
ondernemingen, vaak kleine familiebedrijven,
produceren moeiteloos de prachtigste kwaliteitspapieren
maar hebben het vaak moeilijk om
een produktievolume te halen dat de hele onderneming
leefbaar maakt.
Elk vel washi is een bewijs van de vaardigheid
van de ambachtsman en van diens nauwe band
met zijn leefomgeving (materialen, klimaat, tradities
enz.). Heel wat variëteiten dragen de naam
van een bepaalde streek: Awa-washi (prefectuur
van Tokushima), Tosa-washi (Kochi), Mino-washi
(Fukui) en Sekishu-washi (Shimane).
Het is geen toeval dat de ganse wereld momenteel
het traditioneel Japans papier herontdekt. Het is
zuurvrij, sterk, soepel en veelzijdig, is nu ook interessant
geprijsd en geeft kunstenaars, ontwerpers
en decorateurs de kans eigenzinnige creaties te
maken die de tand des tijds moeiteloos trotseren.
DE COMPONENTEN
VAN WASHI
Om traditioneel Japans papier te vervaardigen,
dient men over overvloedige hoeveelheden
zoet water te beschikken, en
natuurlijk over de planten nodig voor het
fabricageproces. In de streek van Awa
stroomt de Kawata, een rivier met een laag
calcium- en magnesiumgehalte. De zogenaamde
kozo- en nerinokoheesters leveren
de vezels die gebruikt worden voor de
washi-productie. Ze gedijen goed op de
Kotsu-berg. Er wordt zelfs gezegd dat de
naam Kotsu is afgeleid van de benaming
van de kozo-plant.
DRIE VEZELS: KOZO, MITSUMATA EN GAMPI
De bast van de kozo, de mitsumata en de gampi
levert het merendeel van de grondstoffen nodig
voor de fabricage van washi. Deze heesters
groeien in overvloed in het wild of op speciaal
aangelegde akkers in de zuidelijke streken van
Azië en Zuidoost-Azië. Sommige heesters worden
ingevoerd.
■ Kozo staat voor een groep van heesters die deel
uitmaken van dezelfde familie als de moerbeiboom.
Hoofdkenmerk is de lengte van de vezels:
15 tot 20 mm. Meer dan 90% van alle Japans
papier wordt op basis van kozo vervaardigd.
■ De verschillende gampi-variëteiten worden
gekenmerkt door kleverige vezels (4 tot 5 mm),
bestand tegen de vraatzucht van insecten. Deze
heesters met eenjarige bladeren zijn verwant met
de peperboompjes en moeilijk te telen. Vandaar
dat het papier dat ermee vervaardigd wordt een
kostbaar produkt is. Dank zij de gampi, verbouwd
op de Filippijnen en van daaruit ingevoerd, kunnen
sommige produkten op basis van gampi toch
voor een redelijke prijs aangekocht worden.
■ De mitsumata hoort tot dezelfde familie als de
gampi. De naam, letterlijk “drie vorken”, is te
danken aan het feit dat de takken in drie twijgjes
uitwaaieren. De fijne en korte vezels (4 tot 5 mm)
geven de washi een mooi, fluweelachtig uitzicht
en zorgen voor een glad en glanzend papier.
De samenstelling
TORORO AOI
● BRUSSEL 1060 - Charleroisestwg. 151 ................ tel 02 541 05 41 - fax 02 537 92 86 ● NAMEN 5000 - Rue de l’Ouvrage 5/7 ........... tel 081 25 03 40 - fax 081 25 03 49
● BRUSSEL 1000 Art Shop - Zuidstraat 135 A.......... tel 02 512 02 59 - fax 02 512 89 45 ● KORTRIJK 8500 - Overbekeplein 24............... tel 056 21 64 52 - fax 056 21 80 52
● ANTWERPEN 2018 - Belgiëlei 76 ......................... tel 03 239 78 80 - fax 03 239 78 84 ● HALLE 1500 - Brusselsestwg 10................... tel 02 361 39 13 - fax 02 361 43 38
● GENT 9000 - Ajuinlei 13 / Onderbergen 31........... tel 09 233 03 53 - fax 09 233 05 79 ● HASSELT 3500 - de Schiervellaan 1 /........... tel 011 30 13 13 - fax 011 30 13 19
● LUIK 4000 - rue de la Cathédrale 27..................... tel 04 223 50 80 - fax 04 223 53 10 Koningin Astridlaan 2
3
KOZO
GAMPI
MITSUMATA
Gevergeerde of van een watermerk voorziene
washi-soorten worden vaak van mitsumatavezels
vervaardigd.
NERI
De term neri slaat op het viskeuze produkt
gebruikt bij de aanmaak van de washi-vellen. Dit
bindmiddel wordt uit de wortels van de tororaoi
getrokken, die gemalen en in water ondergedompeld
worden. Ook de bast van planten als de
noriutsugi wordt gebruikt.
Hoewel het enigszins aan lijm doet denken, dient
neri niet om de vezels te laten samenklitten, maar
zorgt het er vooral voor dat de vezels zich vlot en
gelijkmatig kunnen verdelen in het water.