Cultuurhistorische analyse Diezerpoort - Gemeente Zwolle

Molens
Langs de Nieuwe Vecht stond in het verleden een groot aantal (olie)molens.
Ze waren bestemd voor de bereiding van lijnolie, dat werd geslagen uit vlas.
Het olievlas bevat lijnzaadhoudende zaden die geschikt zijn voor de
olieproductie. Behalve het vanuit Twente aangevoerde vlas werd langs de
Nieuwe Vecht gebruik gemaakt van vlas dat in Dieze zelf werd verbouwd. Een
benaming als de Vlasakkers verwijst hier nog naar. Molen de Passiebloem
(Vondelkade) vormt een restant van die oude bedrijvigheid. Dit schilderachtig
aan het water gelegen bouwwerk verwijst nog naar de oude ambachtelijke
werkwijzen, terwijl bij dergelijke molens vooral in de loop van de 19 de en
vroege 20 ste eeuw steeds meer de machinale oliemolens ofwel oliefabrieken
ontstonden.
De olieproductie concentreerde zich te Zwolle in het bijzonder aan de Nieuwe
Vecht, de Wipstrikkerallee en in Zwollerkerspel. Langs de Nieuwe Vecht
stonden maar liefst vijf oliemolens. Behalve de Passiebloem waren dit de
Roode Molen, de Aloë, de Fortuijn en de Hoop. In het kielzog van de
molenbedrijvigheid woonden in de Diezervoorstad van oudsher ook
molenbouwers. Zo is het bekend dat er rond 1830 aan de Diezerkade en op
de hoek van de tegenwoordige Thomas a Kempisstraat enkele
molenbouwers woonden. In de tweede helft van de 19 de eeuw nam de vraag
naar ambachtelijke molenbouwers door de komst van electro- en
benzinemotoren af.
Nog in 1925 stond aan de Thomas a Kempisstraat een hoge op een belt
gebouwde stellingmolen, op de plek waar al in de 17 de eeuw een
standerdmolen had gestaan. Voor de sloop in 1934 was de molenstomp in
gebruik als een autowerkplaats. De vroegere graanmolen had jarenlang
bekend gestaan als de ‘Möllen van Marsman’, naar de grootvader van de
bekende dichter Hendrik Marsman (1899-1940). De in 1861 opgerichte
windkorenmolen De Vlijt, die aan de Vlasakkers stond, is rond 1955 gesloopt.
Cultuurhistorische analyse Diezerpoort, Zwolle II september 2010 II blad 37
Drie molens tussen de Nieuwe Vecht en de Middelweg, op de stadsplattegrond
van 1846.
Molen de Vlijt aan de Vlasakkers, die halverwege de jaren ’50 is
afgebroken (foto circa 1933-1935, collectie HCO, Zwolle). Rechts de
onderbouw van de beltmolen van Marsman, die in 1934 verdween (foto
collective HCO).