Cultuurhistorische analyse Diezerpoort - Gemeente Zwolle

“voorstad” ontwikkelde zich langs een netwerk van oude(re), steeds
vertakkende landwegen, die de Diezerenk ontsloten of als uitvalsweg
naar verder gelegen buurtschappen en gebieden dienden. Een
belangrijk deel van de oude perceleringen langs de Thomas a
Kempisstraat, de Vechtstraat en delen van Diezerplein kan teruggaan
op de periode van de laatmiddeleeuwse voorstad en wellicht bevinden
zich ook de in bebouwing sporen uit deze tijd. Op verschillende
plaatsen bevinden zich relicten van stegen en brandgangen of
osendrops tussen de panden.
Het stadsbeeld is compact, de perceelsgebonden bebouwing heeft zijn
kleinstedelijke karakter behouden. De oude vertakkingen in het
wegenpatroon zijn tegenwoordig markante “knooppunten” met pleintjes
en lange zichtlijnen in de aanhakende straten (Thomas à Kempisstraat-
Vechtstraat, Vechtstraat-Bisschop Willebrandlaan, Diezerplein-
Langenholterweg, Diezerenk-Holtenbroekerweg).
Het zuidwestelijke deel van Diezerpoort Nieuwstad vormt met de
historische gevelwanden van de Diezerkade, de Thomas à
Kempisstraat en de Brink een markante entourage voor het
monumentale stadsbeeld van de Zwolse vestinggracht.
2. Bagijneweide en Rhijnvis Feithlaan
Dit is een stadsuitbreiding uit de late 19 de eeuw met de uitstraling van
een lommerrijke, welgestelde wijk. Met behoud van veel oudere
structuren kwam hier in de late 19 de eeuw een kleine stadsuitbreiding
tot ontwikkeling met als blikvangers de monumentale HBS, het
Sophiaziekenhuis, de Oosterkerk en de watertoren: stuk voor stuk
monumentale gebouwen met een, zoals gebruikelijk in die tijd, zeer
prominente plek in het stadsbeeld. De straten die deze gebouwen
ontsloten werden opgewaardeerd en kregen een voorname
herenhuisbebouwing. Langs de westrand bleven elementen van de
oude kadestructuur behouden en ten zuiden van het Sophiaziekenhuis
ligt de bomenrijke Turfmarkt. Belangrijke elementen in het stadsbeeld
zijn hier tenslotte de Nieuwe Wetering met bruggen en
kadebebouwing, de Nieuwe Vecht en de Zwolse stadsgracht.
3. De begraafplaatsen
De Algemene en de Rooms-Katholieke begraafplaats op de Diezerenk,
beide uit de eerste helft van de 19 de eeuw vormen samen een kostbaar
en bijzonder historisch ensemble temidden van de veel jongere
Cultuurhistorische analyse Diezerpoort, Zwolle II september 2010 II blad 58
woonbuurten. De terreinen liggen sterk verankerd tussen eeuwenoude
wegstructuren: de Meppelerstraatweg, de Bisschop Willebrandlaan
(vroeger deel van de Middelweg) en de Molenkampsweg. Op beide
terreinen zijn veel historische graven aanwezig, delen van de
monumentale omheining en beplanting en enkele gebouwen.
4. De “tuindorpen” uit het interbellum (lichtblauw omkaderd op de
cultuurhistorische kaart, zie ook kaartje afbeelding 136). Het betreft een
drietal karakteristieke kleinschalige buurten met complexmatig
gebouwde woningen voor de lagere klassen. Voor de Schildersbuurt en
de Indische Buurt werd een eenvoudig stratenplan ontwikkeld, deels
uitgaande van bestaande structuren, de Bomenbuurt (Bollenbieste)
vertoont een op zich zelf staand plan, dat pas na de Tweede
Wereldoorlog is gekoppeld aan de omringende structuren. De
ensembles vertonen een grote samenhang door de consequent
toegepaste schaal en de aard van de woningen, hoewel verschillende
woningbouwverenigingen er hun eigen complexjes bouwden. De kern
van de Bomenbuurt is het best bewaard gebleven en is van
bijzondere waarde door het sterke stratenplan met centrale brede
buurtas en de goed ontworpen woningbouwcomplexen met
aansprekende gevelwanden en hoekoplossingen. De Schildersbuurt
is veel eenvoudiger van opzet en is deels sterk veranderd door
saneringen aan de Albert Cuypstraat en de Rembrandtlaan.
Desondanks bleef het beeld van de vooroorlogse arbeidersbuurt goed
herkenbaar. De Indische Buurt is eveneens gedeeltelijk gesaneerd,
met name het noordoostelijke deel, waar het vooroorlogse karakter
verdween. Ten zuiden daarvan is het oorspronkelijke ensemble
evenwel goed bewaard en wordt het eenvoudige stratenplan bepaald
door enkele markante woningbouwcomplexen uit de begintijd van de
buurt (rond 1900-1910), het interbellum en de jaren vlak na de Tweede
Wereldoorlog. Aan de oostzijde is sprake van een bijzonder ensemble:
het complex van de Binnengasthuiswoningen, grenzend aan de
monumentale parktuin van villa Molenzicht en het perceel met de
Zaaddragershuisjes.
5. De naoorlogse stadsuitbreiding: Dieze Oost (paars omkaderd op de
kaart, zie ook kaart afbeelding 136).
Zwolles eerste grote stadsuitbreiding van na Tweede Wereldoorlog is
nadrukkelijk en nog grotendeels in de oorspronkelijke toestand