Verkennende studie technologie in de zorg - Saxion Hogescholen

Verkennende studie technologie in de zorg
Verkennende studie technologie in de
zorg
Drs. M. Jonker
Dr. L.P. de Witte
Hogeschool Zuyd
Lectoraat Technologie in de Zorg
Heerlen, maart 2007

Verkennende studie technologie in de zorg
Inhoudsopgave
Samenvatting
1 Inleiding 1
1.1 Aanleiding 1
1.2 Thema 1
1.3 Afbakening en vraagstelling 2
1.4 Methode 2
1.5 Opbouw van het verslag 2
2 Begripsverheldering 3
2.1 Technologie in de zorg 3
2.2 Technologieën voor mensen met langdurige beperkingen en ouderen 4
2.2.1 Domotica 4
2.2.2 E-health en m-health 4
2.2.3 Telemedicine, telecare en telehealth 5
2.2.4 Thuiszorgtechnologie, technologie in de zorg en transmurale
zorgtechnologie 5
2.2.5 Hulpmiddelen, medische hulpmiddelen en ondersteunende
Hulpmiddelen 5
2.2.6 Onderlinge overeenkomsten en verschillen tussen diverse
technologieën 6
3 Schema technologieën voor mensen met langdurige beperkingen
en ouderen 7
3.1 Schema technologieën voor mensen met langdurige beperkingen en ouderen 7
3.2 Zorg op afstand 7
3.2.1 Elektronisch-consult 7
3.2.2 Elektronisch zorg-/patiëntendossier 8
3.2.3 Teleconsultatie en telediagnose 9
3.2.4 Medische hulpmiddelen 10
3.2.5 Telebehandeling 10
3.2.6 Telemonitoring 11
3.3 Zelfmanagement 12
3.3.1 Domotica 12
3.3.2 Hulpmiddelen 13
3.3.3 Teleleren 14
3.4 Zorgondersteuning 14
3.4.1 Processystemen 14
3.4.2 Telehealth 15
3.4.3 Hulpmiddelen 15
3.4.4 Teleleren 16
4 Toonaangevende organisaties en evenementen wat betreft technologie
in de zorg 17
4.1 Organisaties 17
4.1.1 Opleidingen en opleidingsinstituten 17
4.1.2 Lectoraten 18
4.1.3 Onderzoeksinstituten en samenwerkingsverbanden 22
4.1.4 Informatieve websites 31
4.1.5 Producenten en aanbieders 33

Verkennende studie technologie in de zorg
4.2 Evenementen 37
5 Literatuur op het gebied van technologie in de zorg 43
5.1 Tijdschriften 43
5.2 Boeken 46
6 Conclusie 49
Literatuurlijst 50

Verkennende studie technologie in de zorg
Samenvatting
Technologie in de zorg omvat een grote reeks aan technologieën op het gebied van diagnostiek,
therapeutische hulpmiddelen en procedures. De verscherpte aandacht voor technologie in de
Nederlandse gezondheidszorg is ontstaan door de steeds groter wordende kloof tussen de
vraag naar en het aanbod van zorgverlening. De belangrijkste oorzaken van deze kloof
betreffen de toenemende vergrijzing in combinatie met een stijgend aantal chronisch zieke en
terminale patiënten en het tekort aan zorgverleners. Het toepassen van innovatieve
technologieën in de zorg wordt als één van de belangrijkste mogelijkheden gezien om de
groeiende zorgkloof tussen vraag en aanbod te verkleinen.
Voor deze verkennende studie zijn een aantal vragen geformuleerd.
De eerste vraag gaat in op welke recente ontwikkelingen er zijn in de technologie voor mensen
met langdurige beperkingen en ouderen. Om deze vraag te beantwoorden is er een
literatuurstudie verricht naar veelgebruikte technologieën die in dit kader worden toegepast. De
belangrijkste technologieën zijn domotica, (medische) hulpmiddelen, thuiszorgtechnologie,
telemedicine, telehealth en ehealth. Echter, veel van deze begrippen worden in de literatuur niet
eenduidig gedefinieerd en door elkaar en naast elkaar gebruikt. Uit deze studie blijkt verder dat
de meeste technologische innovaties zich richten op het elektronisch zorgdossier,
teleconsultatie, telemonitoring en diverse domoticatoepassingen. De resultaten van de
literatuurstudie zijn ten slotte weergegeven aan de hand van het ontwikkelde schema
technologieën voor mensen met langdurige beperkingen en ouderen.
Voor de tweede vraag is gekeken naar de toonaangevende organisaties en evenementen wat
betreft technologie in de zorg. Naast de verkregen literatuur heeft vooral het internet een
belangrijke rol gespeeld bij het beantwoorden van deze vraag. Ten aanzien van de
toonaangevende organisaties in Nederland zijn er diverse ontwikkelingen gaande. Verschillende
opleidingen met bijbehorende lectoraten springen namelijk in op technologie in relatie tot de
zorg. Ook bestaan er in Nederland een aantal samenwerkingsverbanden tussen organisaties
die bijvoorbeeld onderzoek verrichten naar technologie in de zorg. Opvallend is dat deze
samenwerkingsverbanden ook bestaan uit organisaties met verschillende achtergronden, zoals
de zorg, architectuur en techniek. Tevens richten diverse Nederlandse onderzoeksinstituten,
zich geheel of gedeeltelijk op zorgtechnologie. Verder zijn er zowel op nationaal niveau als op
internationaal niveau veel verenigingen en stichtingen die zich gespecialiseerd hebben op één
of meerdere onderdelen van technologie en zorg. Eveneens bestaan er veel producenten en
aanbieders van technologische zorgproducten. In deze studie zijn slechts enkele voorbeelden
hiervan opgenomen. Ook worden er diverse evenementen in het kader van technologieën voor
mensen met langdurige beperkingen en ouderen georganiseerd.
Ten slotte is gekeken naar belangrijke literatuur op het gebied van technologie in de zorg. Er zijn
diverse tijdschriften, vakbladen en boeken in de omloop die zich richten op zorgtechnologie.
Hiervan is slechts een klein deel van Nederlandse bodem afkomstig.

Verkennende studie technologie in de zorg
1 Inleiding
Dit verslag is een eerste verkenning over het thema technologie in de zorg. Achtereenvolgens
komen in dit hoofdstuk de aanleiding (paragraaf 1.1), het thema (paragraaf 1.2), de afbakening
en vraagstelling (paragraaf 1.3) en de opbouw (paragraaf 1.4) van het verslag aan de orde.
1.1 Aanleiding
De verkennende studie technologie in de zorg is uitgevoerd in opdracht van het Lectoraat
Technologie in de Zorg van de Hoge school Zuyd. Het doel van dit lectoraat is om een krachtige
impuls te geven aan de kennisontwikkeling met betrekking tot de toepassing van technologie in
de zorg (Wolters, De Witte, Ruijgrok, Marell & Van Iersel, 2005).
Deze verkennende studie beoogt een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het Lectoraat
Technologie in de Zorg. Het rapport verschaft informatie over het thema technologie in de zorg.
Eveneens kan dit verslag gebruikt worden als naslagwerk wat betreft toonaangevende
organisaties, evenementen, literatuur en websites op dit gebied.
1.2 Thema
Het thema van deze verkennende studie is technologie in de zorg. De verscherpte aandacht
voor technologie in de Nederlandse gezondheidszorg is ontstaan door de steeds groter
wordende kloof tussen de vraag naar en het aanbod van zorgverlening. Aan de vraagzijde gaan
vergrijzing in combinatie met een toename van het aantal chronisch zieke en terminale
patiënten gepaard met een stijging van de zorgvraag en zorgkosten (Hollestelle, Hilbers &
Tienhoven, 2005; ICTRegie, 2006; Van Kammen, 2002; KPN, 2006; Quak, Van Beekum &
Ament, 2005; Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, 2001; Stichting KwaliteitsInstituut voor
Toegepaste ThuisZorgvernieuwing, 2005). Medisch technologische ontwikkelingen en betere
leefomstandigheden zorgen er namelijk voor dat mensen ouder worden (KITTZ, 2005). Mede
hierdoor heeft een toenemend aantal mensen meerdere gezondheidsproblemen tegelijkertijd,
waardoor de zorgvraag naar verpleging en verzorging complexer en intensiever wordt (Quak et
al., 2005; Hollestelle et al., 2005). Eveneens neemt de behoefte aan intensievere postoperatieve
monitoring thuis toe door de verkorte opnameduur in het ziekenhuis (Van Kammen, 2006; Quak
et al., 2006). De vraag naar medische zorg thuis en complexe technologie groeit verder door het
beleid van de overheid van extramuralisatie uit kostenoverweging en het beschikbaar komen
van apparatuur geschikt voor toepassing in de thuissituatie (Hollestelle et al., 2005). Ook zijn
sociaal culturele veranderingen in dit kader van belang, zoals de toegenomen mondigheid en
keuzevrijheid van patiënten. Daarnaast is de wens van mensen om zo lang mogelijk zelfstandig
thuis te functioneren van invloed op de groeiende zorgvraag. Dit geldt eveneens voor de steeds
grotere rol die patiëntenorganisaties innemen bij technologische ontwikkelingen (Hollestelle et
al., 2005; Van Kammen, 2002).
Ten opzichte van deze groeiende zorgvraag kan het zorgaanbod onvoldoende meegroeien. Het
aanbod van arbeidskrachten neemt af door een daling (of stabilisatie) van het aantal
verpleegkundigen, verzorgenden en huisartsen. De werkdruk voor zorgverleners en de
wachtlijsten zullen hierdoor stijgen (ICTRegie, 2006; Van Kammen, 2002; KPN, 2006; Quak et
al., 2005). Ook dreigt de zorg door de toenemende vraag onbetaalbaar te worden (Van
Kammen, 2002).
Het toepassen van innovatieve technologieën in de zorg wordt als één van de belangrijkste
mogelijkheden gezien om de groeiende zorgkloof tussen vraag en aanbod te verkleinen.
Technologieën kunnen namelijk de efficiëntie en effectiviteit van zorgverlening verbeteren
(ICTRegie, 2006; Van Kammen, 2002; KITTZ, 2005; KPN, 2006; RVZ, 2001). De RVZ (2001)
geeft aan dat doelmatigheidsverhogende technologieën eveneens kostenbesparend kunnen zijn
voor de overheid. Bovendien vergroten technologische innovaties dikwijls de zelfredzaamheid
en kwaliteit van leven van patiënten. Ook zorgen technologieën veelal voor meer continuïteit in
de zorgprocessen en kwaliteit van zorg (Van Kammen, 2002; KITTZ, 2005). Ten slotte kunnen,
1

Verkennende studie technologie in de zorg
vanwege de technologische ontwikkelingen, steeds meer hulpmiddelen in de thuissituatie
ingezet worden. Hierdoor worden mogelijkheden gecreëerd om de zorgverlening te verplaatsen
van intramuraal naar extramuraal (Quak et al., 2005).
1.3 Afbakening en vraagstelling
Voor de afbakening van deze studie zijn met name het domein van het lectoraat Technologie in
de zorg en het gesprek met dhr. dr. L.P. de Witte van belang geweest.
Het domein van het lectoraat Technologie in de Zorg is dat van de (medische) hulpmiddelen met
als focus mensen met langdurige beperkingen en ouderen. Dit betreffen medische hulpmiddelen
ofwel ondersteunende technologie (assistive technology), die worden toegepast ter
ondersteuning van mensen met beperkingen. Verder worden toepassingen van technische aard
in de medische diagnostiek genoemd. Ten slotte behoren hulpmiddelen ter ondersteuning van
professionals om de zorg en therapie effectiever of minder belastend te laten zijn hiertoe
(Wolters et al., 2005).
Naar aanleiding van het overleg met dhr. dr. L.P. de Witte is er voor de verkennende studie
technologie in de zorg een aantal thema’s benoemd. Deze thema’s zijn vervolgens verwerkt in
drie vragen, te weten:
1. Wat zijn recente ontwikkelingen van technologie in de zorg voor mensen met langdurige
beperkingen en ouderen?
2. Wat zijn toonaangevende organisaties en evenementen wat betreft technologie in de
zorg?
3. Wat is belangrijke literatuur op het gebied van technologie in de zorg?
1.4 Methode
Voor de verkennende studie technologie in de zorg is zowel gezocht in onderzoeksrapporten en
vakbladartikelen als in wetenschappelijke literatuur. Deze informatie is verkregen via:
-catalogi van de Hogeschool Zuyd, Universiteit Maastricht en de Hogeschool Rotterdam;
-de Nederlandse Centrale Catalogus;
-Pubmed © (inclusief Medline ©), ScienceDirect en;
-websites van toonaangevende instituten en evenementen (paragraaf 4.1).
De gehanteerde zoektermen waren:
Assistive technology, assistive devices, domotica, e-health, gezondheidszorgtechnologie,
healthcare technology, health smart home, (medische) hulpmiddelen, technologie in de zorg,
technologie en zorg, telecare, telehealth, telemedicine, thuiszorgzorgtechnologie, transumurale
zorgtechnologie en zorgtechnologie.
1.5 Opbouw van het verslag
Hoofdstuk 2 geeft een begripsverheldering weer wat betreft het thema technologie in de zorg.
Hierna gaat hoofdstuk 3 in op het ontwikkelde schema technologieën voor mensen met
langdurige beperkingen en ouderen. Vervolgens komen in hoofdstuk 4 toonaangevende
organisaties en evenementen ten aanzien van technologie in de zorg aan de orde. Hoofdstuk 5
behandelt belangrijke literatuur, tijdschriften en boeken, op het gebied van zorgtechnologie. Ten
slotte wordt er in de conclusie (hoofdstuk 6) een kort antwoord gegeven op de vraagstelling.
2

Verkennende studie technologie in de zorg
2 Begripsverheldering
Dit hoofdstuk gaat in op de termen technologie in de zorg (paragraaf 2.1) en technologieën voor
mensen met langdurige beperkingen en ouderen (paragraaf 2.2).
2.1 Technologie in de zorg
Er zijn vele omschrijvingen en definities van technologie in de literatuur. De RVZ (2001)
definieert het begrip technologie als: ‘The application of scientific knowledge to the practical
aims of human life or to the change and manipulation of the human environment’.
In deze verkennende studie wordt ingegaan op technologie in de zorg. Technologie in de zorg
omvat een grote reeks aan technologieën (Van Nispen, 2005; Quak et al., 2005; RVZ, 2001).
Quak et al. (2005) definiëren technologie in de zorg als het gehele scala van diagnostiek,
therapeutische hulpmiddelen en procedures. Hieronder valt de stimulering van doelmatige
toepassingen van zowel geavanceerde ‘high-tech’ als van eenvoudige low-tech. Verder
betreffen het zowel bestaande als nieuwe technologieën.
De RVZ (2001) geeft een overzicht van alle technologische innovaties in de zorg. Hierbij clustert
ze de verschillende typen technologieën in categorieën, te weten:
1. Computergerelateerde technologieën;
2. Geneesmiddelen en biotechnologieën;
3. Geneesmiddelentoedieningstechnologieën;
4. Minimaal invasieve technologieën;
5. Orgaanondersteunings- en orgaanvervangingstechnologieën;
6. Thuis- en zelfzorgtechnologieën;
7. Arbeidsomstandighedenverbeterende en arbeidsbesparende technologieën.
Bij de eerste twee categorieën staat de technologie zelf op de voorgrond. Deze technieken
kunnen onder meer ingezet worden voor diagnostiek en behandeling van aandoeningen. Bij de
overige categorieën is het doel van de technologie meer van belang. Voorbeelden van doelen
die genoemd worden zijn het behandelen van de patiënt met zo min mogelijk schade, het
vergroten van de zelfredzaamheid van de patiënt, het beschermen van de hulpverlener en het
bevorderen van de doelmatigheid.
Computergerelateerde technologieën ofwel informatie- en communicatietechnologie (ICT) zijn
onder meer e-healthtoepassingen, patiëntenchipcards en elektronische patiëntendossiers.
Eveneens worden beslissingsondersteunende systemen genoemd, zoals automatische
beoordeling van labuitslagen en medicatiebewaking. Ook picture archiving and communication
systems ofwel beeldvormende technieken, zoals röntgenfoto’s, scans (MRI, CT en PET) en
echo’s zijn voorbeelden die onder deze categorie vallen. Ten slotte behoort ook virtual reality
ofwel virtuele geneeskunde hiertoe.
Geneesmiddelen en biotechnologieën betreffen geneesmiddelen die op een biotechnologische
wijze zijn vervaardigd, zoals gentherapie, xenotransplantatie en tissue engineering. Verder
worden diagnostica, geneesmiddelen en vaccins genoemd.
Hierna volgen de geneesmiddelentoedieningstechnologieën. Het gaat hier om de ontwikkeling
van nieuwe toedieningsvormen, zoals de transdermale pleister en time release tabletten, van
geneesmiddelen. Eveneens behoren elektronica voor inhalators en implanteerbare producten,
te weten de prikpil of insulinepompjes, hiertoe.
Minimaal invasieve technologieën zijn instrumenten om lichaamsholten te bekijken, zoals de
hartkatheter en laparoscopie.
Voorbeelden van orgaanondersteunings- en orgaanvervangingstechnologieën zijn transplantatie
van donororganen en kunstorganen.
De categorie thuis- en zelfzorgtechnologie omvat onder meer domotica, robotica en
thuiszorgtechnologie. Ook telemedicine, telemonitoring en teletherapie zijn technische
ontwikkelingen op dit gebied. Andere voorbeelden in deze categorie zijn miniaturisering en
computerisering van medische apparaten voor thuisbehandeling en de ontwikkeling van nieuwe
3

Verkennende studie technologie in de zorg
zorgproducten. Ook worden high en low-tech-oplossingen (elektrische rolstoel) om de
zelfredzaamheid van mensen met functiebeperkingen te vergroten genoemd. Ten slotte
behoren hulpmiddelen voor verpleging en verzorging die de arbeidsbelasting kunnen
verminderen (zoals hoog-laagbedden, tilliften) tot dit cluster.
De laatste categorie zijn de arbeidsomstandighedenverbeterende en arbeidsbesparende
technologieën. Dit betreffen hulpmiddelen die het werk kunnen verlichten, zoals het anders
organiseren van werk.
2.2 Technologieën voor mensen met langdurige beperkingen en ouderen
Naar aanleiding van het domein van het lectoraat Technologie in de Zorg (paragraaf 1.3) is in de
literatuur gekeken naar technologieën die gehanteerd worden voor mensen met langdurige
beperkingen en ouderen. In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van veel gehanteerde
begrippen in dit kader, zoals domotica en telemedicine en ehealth.
2.2.1 Domotica
Het woord domotica is een samentrekking van domus en informatica en betekent letterlijk
‘woonhuisautomatisering’ (Van der Leeuw, 2004). Er zijn verschillende definities over het begrip
domotica in de literatuur te vinden. Het begrip domotica wordt door Dries, Ellen, Den Blanken &
Maas (2003) omschreven als: ’Het combineren van apparaten, informatie, informatietechnologie
en diensten binnen en buiten de woning en woningeenheden naar een geïntegreerd concept dat
geoptimaliseerd is voor de specifieke behoeften en het gedrag van de gebruiker’. Volgens Van
Luijk (2004) luidt de meest gangbare definitie als volgt: ‘Het gebruik van informatica en
telematica rondom de woning ten behoeve van veiligheid, comfort, energiebesparing,
elektronische dienstverlening, verzorging aan huis en de aanpassing van de woning aan de
individuele behoefte van de cliënt. Het is een integratie van diverse technologische systemen.
Domotica is woninggebonden technologie die het voor ouderen en mensen met
functiebeperkingen mogelijk maakt om langer, comfortabeler, veiliger en zelfstandiger thuis te
blijven wonen (Van der Leeuw, 2004; Van Nispen, 2005). Een van de doelen van domotica
ofwel Health Smart Home (HSH) die Rialle, Duchene, Noury, Bajolle, & Demongeot (2002)
noemen is: ’To improve and enhance the quality of life of the elderly and the disadvantaged by
the utilisation of technology in support of their ability to function independently within her local
environment’.
2.2.2 E-Health en m-health
Het Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en technologisch aspectenonderzoek (2004)
omschrijft het begrip e-health als: ‘Het gecombineerde gebruik van elektronische communicatie-
en informatietechnologie (elektronisch versturen, opslaan en ophalen van digitale data) in de
gezondheidssector en dit voor klinische, educatieve en administratieve doeleinden, zowel lokaal
als op afstand’. Een eenduidige consensus over het begrip e-health bestaat niet. Van Rijen, De
Lint & Ottes (2002) en Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Zorg (2002) definiëren ehealth
als: ‘Het gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën, en met name
internettechnologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren’. Ze
maakt een onderscheid in drie e-healthtoepassingen, te weten e-zorg, e-zorgondersteuning en
e-public health. E-zorg bestaat uit e-diagnose, e-therapie en e-care. E-zorgondersteuning wordt
onderverdeeld in e-quality, e-administratie en e-management, e-commerce e, e-finance, elogistics
en e-procurement. Ten slotte behoren e-preventie, egezondheidszorgs(zorg)voorlichting
en gezondheidsopvoeding tot e-public health. Watson
(2004) noemt e-health de integratie van internet in de gezondheidszorg. Ook wordt e-health
gezien als elke vorm van gezondheidszorginformatie wat beschikbaar is op het internet (Miller,
2003). Het onderzoek van Oh, Rizo, Enkin, Jadad, & DPhil (2005) geeft zelfs 51 unieke
definities van e-health weer, die geen duidelijke consensus met elkaar vertonen. E-health wordt
ten slotte volgens Van Rijen et al. (2002) vaak gehanteerd voor (commerciële) toepassingen,
zoals het aanbieden van informatie, producten en/of diensten in de zorg op het internet.
4

Verkennende studie technologie in de zorg
Ook wordt wel het begrip m-health gebruikt, waarbij gebruik gemaakt wordt van mobiele
telefonie, veelal gecombineerd met internettechnologie (Van Rijen et al., 2002).
2.2.3 Telemedicine, telecare en telehealth
Telemedicine wordt vertaald als healing of healthcare at a distance (Wootton, 1998; Wootton &
Craigg, 1999; Strehle & Shabde, 2006). Het is de uitwisseling van zorggegevens op afstand
door gebruik te maken van informatie- en communicatietechnologie (ICT). Deze zorggegevens
betreffen diagnose, behandeling en consultatie van individuele patiënten (RVZ, 2001; Vlaskamp
et al. 2002). Barlow, Bayer & Curry (2005) geven aan dat telemedicine het uitwisselen van
gegevens is tussen professionals in de zorg voor bijvoorbeeld diagnose of doorverwijzing. De
Europese commissie beschrijft telemedicine als: ‘Rapid access to shared and remote medical
expertise by means of telecommunication and information technologies, no matter where the
patient or relevant information is located’ (Strehle & Shabde, 2006). Telemedicine wordt
eveneens gezien als een parapluterm waaronder alle mogelijke ICT-toepassingen in de
medische behandeling worden geplaatst. Het is vaak een overkoepelende term voor een aantal
medische processen, zoals teleconsultatie en telemonitoring (ViWTA, 2004). Volgens het NITEL
(www.nitel.nl) kan telemedicine in alle fasen van het primaire zorgproces een rol spelen; van
preventie en tele-diagnose tot behandeling en telethuiszorg.
Barlow et al. (2005) definiëren telecare als ‘a form of ICT-assisted care provision’. Telecare
ondersteunt het zorgproces aan de hand van telecommunicatie en informatietechnologie, met
name in de zorg voor chronisch zieken en ouderen. Het ViWTA (2004) geeft aan dat de term
telecare veelal verwijst naar het toepassen van niet-medische expertise op afstand met behulp
van ICT.
Telehealth ziet het ViWTA (2004) als een vorm van gegevensuitwisseling, die niet gebaseerd is
op internet en gekarakteriseerd wordt door een point to point (en vaak telefonische) verbinding.
Van Rijen et al. (2002) geven aan dat telehealth niet alleen zorg op afstand is, maar ook
patiënteneducatie, volksgezondheid en nascholing voor beroepsbeoefenaren in de
gezondheidszorg omvat. Eveneens is Koch (2006) van mening dat telehealth zich naast
telemedicine ook richt op gezondheidszorgbevordering en ziektepreventie.
2.2.4 Thuiszorgtechnologie, technologie in de thuiszorg en transmurale zorgtechnologie
Thuiszorgtechnologie of technologie in de thuiszorg heeft volgens Van Kammen et al. (2004)
geen precieze afbakening. Zij omschrijven dit begrip als alle technologie die gebruikt wordt om
de patiënt in staat te stellen zo lang mogelijk thuis te blijven en zo snel mogelijk uit de
zorginstelling terug te keren naar huis. Het betreft medische technologie voor behandeling en
monitoring, technologie ter ondersteuning van de verpleging en hulpmiddelen die patiënten
ondersteunen bij het zo zelfstandig mogelijk functioneren en de taken van de mantelzorgers
verlichten. Technologie in de thuiszorg wordt ook wel gedefinieerd als technologische
toepassingen in de thuiszorg/situatie (RVZ, 2001; www.kittz.nl).
Onder transmurale zorgtechnologie wordt verstaan de technologie die nodig is ter
ondersteuning van geïntegreerde, patiëntgerichte zorgtrajecten en voor uitbreiding van de
mogelijkheden voor thuiszorg die dat met zich meebrengt (Van Kammen, 2002).
2.2.5 Hulpmiddelen, ondersteunende hulpmiddelen en medische hulpmiddelen
De overkoepelende term hulpmiddelen is zeer breed. Het omvat relatief eenvoudige middelen
(pleisters), maar ook technisch complexe middelen (aangepaste computers, röntgenapparatuur
en chirurgische instrumenten). Sommige hulpmiddelen zijn verbruiksmiddelen (katheterzakken)
en andere hulpmiddelen gaan langdurig mee (rollators). Hulpmiddelen kunnen op maat gemaakt
zijn (orthopedisch schoeisel) of in bulk vervaardigd worden (incontinentiemateriaal) (Pot &
Hollestelle, 2006a).
Sommige hulpmiddelen worden specifiek ondersteunende hulpmiddelen (assistive devices)
genoemd. Deze producten worden volgens Pot en Hollestelle (2006b) vooral extramuraal
gebruikt. Gebruikers van deze ondersteunende hulpmiddelen zijn volgens hen mensen met één
5

Verkennende studie technologie in de zorg
of meer functioneringsproblemen. Dat wil zeggen stoornissen van lichaamsfuncties,
beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten en/of problemen bij de participatie in de
maatschappij. Het is de bedoeling dat de ondersteunende hulpmiddelen deze
functioneringsproblemen beperken, compenseren of nivelleren. Voorbeelden van
ondersteunende hulpmiddelen zijn terug te vinden in ‘De Monitor hulpmiddelen van het College
voor zorgverzekeringen’ (De Wit, 2006).
Of een product een medisch hulpmiddel is, hangt volgens Pot en Hollestelle (2006a) af van de
bestemming die de fabrikant aan zijn product geeft. Deze hulpmiddelen hebben een specifieke
medische bestemming. Zo is een gewoon bed geen medisch hulpmiddel, maar een
ziekenhuisbed wel. Ook wordt de term 'medische hulpmiddelen' gezien als een verzamelnaam
voor een groot aantal hulpmiddelen die mensen nodig hebben om zelfstandig te kunnen
functioneren (www.handicap.nl). Medische hulpmiddelen worden zowel intramuraal
(bijvoorbeeld in het ziekenhuis) als extramuraal (bijvoorbeeld in de thuiszorg) toegepast (Pot &
Hollestelle, 2006a). De Inspectie voor de Gezondheidszorg ziet medische hulpmiddelen als een
verzamelterm voor producten die in de gezondheidszorg worden gebruikt bij de behandeling van
patiënten (www.igz.nl).
2.2.6 Onderlinge overeenkomsten en verschillen tussen diverse technologieën
In de literatuur komen niet alleen onduidelijkheden naar voren over de definiëring van de
hierboven genoemde begrippen, maar ook in de betekenisverlening tussen diverse begrippen.
Hieronder worden een aantal begrippen met elkaar vergeleken.
Volgens Cordia en Rieck (2005) wordt er onder de termen domotica en zorgtechnologie vaak
hetzelfde verstaan. Zorgdomotica en transmurale zorgtechnologie worden door Indora (2005)
als elkaars synoniem gezien. Daarentegen ziet Van Nispen (2005) domotica weer als onderdeel
van transmurale zorgtechnologie.
Van Rijen et al. (2002) geven aan dat de begrippen telemedicine, telehealth en e-health vaak
door elkaar worden gebruikt. Als overeenkomstige kenmerken richten deze drie technologieën
zich op het voorzien in verschillende soorten gezondheidsdiensten, het leveren van zorg op
afstand en het toepassen van telecommunicatie, video en informatietechnologie. Ook het
ViWTA (2004) geeft aan dat de termen e-health en telehealth in publicaties naast elkaar en als
elkaars synoniem worden toegepast. E-health is volgens sommige auteurs een parapluterm
voor alle vormen van gezondheidszorg, die via de informatie- en communicatietechnologie
wordt geleverd. Telemedicine is dan een specialisatie van e-health (Della Mea, 2001). Ook
wordt telehealth als overkoepelende term voor telemedicine gezien (Koch, 2006). Het
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Zorg (2002) geeft aan dat telemedicine en e-zorg elkaar
voor een groot deel overlappen. Allen (2000) maakt daarentegen een onderscheid tussen ehealth
en telemedicine, waarbij e-health geleverd wordt door niet-professionals en telemedicine
juist door professionals. De term telecare is volgens McLaren (2003) een vorm van
telemedicine. Echter, Barlow et al. (2006) maken een duidelijk onderscheid tussen deze
begrippen. Telemedicine richt zich op de uitwisseling van zorggegevens, met behulp van icttechnieken,
tussen zorgprofessionals. Echter, telecare heeft vervolgens het doel om direct zorg
te verlenen aan de eindgebruiker ofwel cliënt. De zorgaspecten staan bij telecare meer centraal,
terwijl bij telemedicine, diagnostiek en behandeling (cure) de boventoon voeren (Barlow et al.,
2006; Vlaskamp, Webers, Volleberg & Halteren, 2001).
Pot & Hollestelle (2006a) zien thuiszorgtechnologie als een onderdeel van medische
hulpmiddelen. Echter, Van Kammen (2004) is van mening dat medische technologie onder
thuiszorgtechnologie valt. De RVZ (2001) geeft aan dat er een overlap bestaat tussen
thuiszorgtechnologie en telemedicine.
Ten slotte wordt door Pot en Hollestelle (2006a; 2006b) niet duidelijk beschreven wat het
onderscheid is tussen medische hulpmiddelen en ondersteunende hulpmiddelen. Ook blijkt uit
de literatuur dat hierin een overlap bestaat en hulpmiddelen zowel ondersteunend als medisch
kunnen zijn. Een rolstoel wordt namelijk door het IGZ (www.igz.nl) gezien als een medisch
hulpmiddel, maar het CVZ (De Wit, 2006) noemt het weer een ondersteunend hulpmiddel.
6

Verkennende studie technologie in de zorg
3 Schema technologieën voor mensen met langdurige beperkingen en
ouderen
In dit hoofdstuk wordt uitleg gegeven over het ontworpen schema technologieën voor mensen
met langdurige beperkingen en ouderen (paragraaf 3.1 tot en met paragraaf 3.4).
3.1 Schema technologieën voor mensen met langdurige beperkingen en ouderen
Ten behoeve van een richtinggevend kader voor het lectoraat Technologie in de Zorg is, onder
begeleiding van dhr. dr. L.P. de Witte, het schema technologieën voor mensen met langdurige
beperkingen en ouderen ontwikkeld. Dit schema is tot stand gekomen aan de hand van
verschillende stappen.
De eerste stap is geweest verzamelen en filteren van literatuur op relevantie over het thema
technologie in de zorg. Hierna is gekeken naar het domein van het lectoraat Technologie in de
Zorg, dat van medische hulpmiddelen met als focus mensen met langdurige beperkingen en
ouderen, en de vraagstelling (paragraaf 1.3). Er is getracht een richtinggevend kader ofwel
schema te ontwikkelen bestaande uit een beperkt aantal categorieën. Deze categorieën
betreffen achtereenvolgens zorg op afstand, zelfmanagement en zorgondersteuning.
Vervolgens zijn onder elke categorie de meest relevante typen technologieën gezet die in het
schema kort zijn toegelicht.
Categorieën Type technologie Toelichting
Zorg op afstand Elektronisch-consult
Consultatie en diagnostiek op
Elektronisch dossier
afstand tussen cliënt en
Teleconsultatie en telediagnose zorgverlener en zorgverleners
onderling
Medische hulpmiddelen
Therapeutische zorgverlening
Telebehandeling
Telemonitoring
op afstand
Zelfmanagement Domotica Ondersteuning cliënt in en rond
het huis
Hulpmiddelen
Ondersteuning ADL/HDL en
Teleleren
zelfzorg cliënt
Zorgondersteuning Processystemen
Ondersteuning zorgverleners
Telehealth
wat betreft de zorgcoördinatie
Hulpmiddelen
Ondersteuning zorgverleners wat
Teleleren
betreft de zorgverlening
Schema technologieën voor mensen met langdurige beperkingen en ouderen
3.2 Zorg op afstand
Bij zorg op afstand is er zowel sprake van een fysieke afstand tussen patiënten, hulpverleners
en medische faciliteiten, als een afstand in communicatieve zin. Zorg op afstand richt zich niet
alleen op de zorg aan cliënten (thuis), maar bijvoorbeeld ook op consultatie tussen specialisten
via de satelliet (Vlaskamp et al., 2001). Zorg op afstand is onderverdeeld in zes typen
technologieën, te weten elektronisch-consult, elektronisch zorg-/patiëntendossier,
teleconsultatie en telediagnose, medische hulpmiddelen, telebehandeling en telemonitoring. De
eerste drie typen technologieën zijn gericht op consultatie en diagnostiek op afstand tussen
cliënt en zorgverlener en zorgverleners onderling. Terwijl de laatste drie met name betrekking
hebben op therapeutische zorgverlening op afstand.
3.2.1 Elektronisch-consult
Het elektronisch-consult, e-concult ofwel email-consult is voor gezondheidsvragen via het
internet. Uit onderzoek blijkt dat mensen graag gebruik maken van het e-consult om sneller en
effectiever vragen over hun gezondheid te kunnen stellen aan hun huisarts. Huisartsen bieden
7

Verkennende studie technologie in de zorg
hiertoe echter nog weinig mogelijkheden (Mol, Hennemann, Van Gemert-Pijnen, Nijland, & Ten
Tije, 2006).
1. Op dit moment zijn er wel een aantal websites in Nederland waar mensen met
gezondheidsvragen via de e-mail, tegen een vergoeding, bij een huisarts, therapeut of
specialist terecht kunnen. Dit zijn onder meer Dokter.nl (www.dokter.nl), DokterDokter.nl
(www.dokterdokter.nl), E-maildokter (www.emaildokter.nl), Medidesk (www.medidesk.nl),
Mijn specialist (www.mijnspecialist.nl), Stichting AskYourEDoctor (www.aye.nl) en mijn
therapeut (www.mijntherapeut.nl).
2. E-buddyzorg betreft sociaal-emotionele steun en begeleiding via de e-mail, door
buddy's, aan mensen met een ernstige, chronische en/of levensbedreigende ziekte of
langdurige beperkingen. E-buddyzorg wordt uitgevoerd door vrijwilligers met behulp van
een mailadres (www.e-buddyzorg.nl; www.nizw.nl).
3.2.2 Elektronisch zorg-/patiëntendossier
Het zorgdossier ofwel elektronische patiëntendossier (EPD) is een virtueel dossier, die
gegevens uit verschillende zorginformatiesystemen koppelt. Bevoegde artsen kunnen de
gegevens inzien om zo een goed beeld te krijgen van het medische verleden en medicijngebruik
van een patiënt. Het landelijk EPD is stap voor stap opgebouwd door verschillende regionale
deeldossiers het elektronisch medicatiedossier (EMD) en het waarneemdossier huisartsen
(WDH) via landelijke infrastructuur met elkaar te verbinden (www.minvws.nl). De voordelen van
een elektronisch patiëntendossier zijn dat informatie altijd beschikbaar is en gegevens maar één
keer ingevoerd hoeven worden. Bovendien zorgt het EPD voor een veilige en zorgvuldige
overdracht van gegevens en kunnen deze gegevens gemakkelijk vergeleken worden
(www.revalidatie-epd.nl).
1. Met behulp van het elektronisch medicatiedossier (EMD) krijgen bevoegde
zorgverleners inzage in de verstrekte medicatie van een patiënt. De zorgverlener kan
met een Unieke Zorgverlener Identificatie-pas (UZI-pas) via het landelijk schakelpunt de
informatie opvragen. De burger (patiënt) wordt geïdentificeerd met het
burgerservicenummer (BSN). Het EMD moet ervoor zorgen dat artsen geen verkeerde
medicatie voorschrijven, iets wat kan gebeuren als een bepaald geneesmiddel niet
samengaat met een ander middel. In 2007 wordt het EMD in Nederland ingevoerd
(www.minvws.nl; www.nictiz.nl).
2. Via het elektronisch waarneemdosier huisartsen (WDH) krijgt de waarnemend
huisarts inzage in de samenvatting van het dossier van de patiënt bij de vaste huisarts.
Informatie van een consult bij de waarnemer wordt in de vorm van een
waarneemretourbericht naar de vaste huisarts teruggestuurd. De informatie wordt
opgehaald via het landelijk schakelpunt (LSP) door een zorgverlener met een UZI-pas.
De burger (patiënt) wordt geïdentificeerd door middel van het BSN. Huisartsen maken
steeds vaker gebruik van huisartsenposten (HAP) om ’s avonds en in het weekend voor
hen waar te nemen. Uitwisseling van gegevens via elektronische bestanden maakt het
voor de waarnemend huisarts makkelijk om zijn werk goed te kunnen doen. Het WDH is
in Twente per 1 november 2006 voor het eerst in de praktijk van de huisarts en de
huisartsenpost ingevoerd (www.minvws.nl; www.nictiz.nl)
3. Ieder kind dat in Nederland wordt geboren krijgt een elektronisch kinddossier (EKD).
De invoering hiervan start op 1 januari 2007 en moet een jaar later zijn afgerond. In het
EKD komt informatie te staan over het kind, de gezinssituatie en de omgeving. De
dossiers worden bijgehouden door artsen en verpleegkundigen van de
jeugdgezondheidszorg. Verschillende instanties kunnen signalen aan het dossier
toevoegen, zonder dat ze het dossier kunnen inzien. De privacy van het kind wordt zo
bewaakt en de jeugdgezondheidszorg heeft sneller inzicht in problemen en kan sneller
hulp bieden (www.minvws.nl).
4. Het project elektronisch spoeddossier heeft als doel zorgverleners in de ambulance en
op de spoedeisende hulp snel en accuraat inzicht geven in de relevante medische
8

Verkennende studie technologie in de zorg
gegevens van de patiënt. Op dit moment wordt in samenwerking met koepelorganisaties
de autorisatierichtlijn opgesteld (www.nictiz.nl).
5. Revalidatie EPD is een project van Revalidatie Nederland. Dit elektronisch
patiëntendossier (EPD) wordt specifiek ontwikkelt voor de revalidatiesector. In 2009
dienen alle 24 revalidatiecentra in Nederland te beschikken over een elektronisch
patiëntendossier. Betrokken organisaties: Revalidatie Nederland, NICTIZ, VIR e-care
solutions, dossier EPD van het ministerie van VWS, Nederlandse Patiënten
Consumenten Federatie (NPCF), NVZ vereniging ziekenhuizen (NVZ) (www.revalidatieepd.nl).
3.2.3 Teleconsultatie en telediagnose
Teleconsultatie is het raadplegen en/of informeren van zorgverleners op afstand door andere
zorgverleners consumenten. Teleconsultatie maakt het mogelijk de expertise van elders te
raadplegen zonder daarbij de patiënt te vervoeren (Kruijff & Hoevenaars, 1999; Vlaskamp et al.,
2001). Na een consultatie wordt bijna altijd een diagnose gesteld (www.nitel.nl). Bij
teleconsultatie en telediagnose wordt er doorgaans gebruik gemaakt van twee typen
technologieën, te weten store and forward (het verzenden van digitale beelden van de ene
locatie naar de andere) en videoconferencing (interactieve videobeelden tussen twee locaties)
(www.tele-diagnosis.com).
1. Onder teledermatologische consultatie wordt de consultatie tussen huisarts en
dermatoloog verstaan. Bij teledermatologie wordt gebruikt gemaakt van store and
forward en videoconferencing. Bij store and foward maakt (huis)arts digitale beelden die
hij opslaat en via het internet verstuurt. Bij videoconferencing komt er een interactieve
audiovisuele verbinding tot stand tussen de (huis)artspraktijk en de specialist in het
ziekenhuis. Het voordeel van deze methode is dat de patiënt net als bij een verwijzing
direct contact heeft met de dermatoloog. Echter, videoconferencing is vaak
organisatorisch niet haalbaar (Demiris, Speedy & Hicks, 2004; Hon & Pak, 2002; Van
Thiel, 2004). Volgens Wootton (2001) kunnen teleconsulten door een huisarts, met name
in de dermatologie, kosteneffectiever zijn dan traditionele consulten. In 2003 is het
Teledermatologisch Consultatie Centrum Nederland (TCCN) opgericht, die
teledermatologische consultaties in de dagelijkse praktijk stimuleert en mogelijk maakt.
TCCN is één van de teleconsultatie- zorgprojecten die meedoen in een onderzoek van
de Universiteit Twente, vakgroep gedrags- wetenschappen. Door middel van deze studie
wordt sinds 2005 inzicht verkregen in de effecten van het gebruik van e-mail, Internet,
videoconferencing op de kwaliteit van de zorgverlening. In november 2006 is de
duizendste huisarts in Nederland gestart met teledermatologische consultatie
(www.tccn.nl).
2. Teleradiologische consultatie is de elektronische overdracht van radiologische
beelden van de ene locatie naar een andere locatie, met als doel consultatie en
interpretatie. Het betreft het beoordelen van medische beelden (CT- en MRI-scans en
röntgenfoto’s) op afstand (Wootton, 2001). Hierdoor kunnen onder meer radiologische
consulten plaatsvinden in gebieden met een tekort aan radiologen (www.telediagnosis.com).
In Amerika worden teleradiologische consulten veel toegepast. Uit
onderzoek blijkt dat dit een goed alternatief is voor de traditionele consultatie en in de
juiste omstandigheden ook goedkoper is (Wootton, 2001).
3. Op dit moment is het project oncologisch zorgproces (teleconsultatiediensten in de
oncologie) van Nederland Breedbandland (NBL) samen met de Integrale Kankercentra
Zuid, Noord-Nederland en Midden-Nederland gestart. Via een breedbandige
videoverbinding, in combinatie met digitale radiologiebeelden en andere gegevens van
de patiënt (het EPD) zullen consulenten van het Integraal Kanker Centrum via deze
verbinding met de specialisten in het ziekenhuis overleggen. Bovendien kunnen de
specialisten en consulenten in hun overleg de uitkomsten en overwegingen vastleggen
op een gemeenschappelijk virtueel ‘whiteboard’, na de beraadslagingen op te bergen in
9

Verkennende studie technologie in de zorg
het EPD. Hierdoor wordt het netwerk van specialisten, consulenten en infrastructuur in
de diagnose-stelling één geheel (www.nederlandbreedbandland.nl).
4. Tele-ECG is een pijn op de borst zelfcheck-systeem dat door iedereen die zich heeft
ingeschreven kan worden gebruikt (24 uur per dag, 7 dagen per week). De patiënt maakt
en verstuurd zelf, indien nodig, een hartfilmpje naar het Nederlands Telemedicine Center
alwaar de betreffende ECG direct beoordeeld wordt. Naar aanleiding hiervan wordt de
patiënt voorzien van (cardiologisch) medisch specialistisch advies. Het systeem werkt
met behulp van een speciaal daarvoor ontwikkeld Tele-ECG apparaatje dat op zak
gedragen wordt (www.kittz.nl; www.tele-ecg.nl).
3.2.4 Medische hulpmiddelen
Medische hulpmiddelen zijn producten die in de gezondheidszorg worden gebruikt bij de
behandeling van patiënten (www.igz.nl).
1. Bloedtransfusie is het per infuus toedienen van bloed(producten) aan patiënten die
hieraan een acuut, regelmatig of chronisch tekort hebben (www.zonmw.nl).
2. De uitvoerbaarheid en kosteneffectiviteit van de intraveneuze toediening van
antimicrobiële geneesmiddelen thuis zijn in de praktijk gebleken. Al vele jaren wordt
deze behandeling voor verschillende categorieën patiënten met succes thuis toegepast
(www.zonmw.nl).
3. Het aantal thuisbehandelingen waarbij een draagbare infuuspomp gebruikt wordt is de
afgelopen tien jaar behoorlijk gestegen. Dit geldt eveneens voor het aanbod van
draagbare infuuspompen (die meestal voor meerdere infuustherapieën geschikt zijn)
(www.zonmw.nl). De Easypump is zo’n draagbare infuuspomp. Het is een pompje voor
eenmalig gebruik, weegt bijna niets en is in een heuptasje of jaszak mee te nemen. Het
is een soort elastische ballon die onder druk leegloopt. Hiervoor zijn geen batterijen of
een infuuspaal nodig. De pomp is geschikt voor intraveneuze toediening van onder
andere antibiotica, diuretica, desferal en prednisolon in de thuissituatie (www.bbraun.nl).
3.2.5 Telebehandeling
Telebehandeling betreft behandeling middels gebruik making van een videosysteem of store
and forward.
1. Televisites zijn elektronische huisartsenbezoeken door artsen of verpleegkundigen aan
patiënten thuis, met gebruik making van een videoconferencing systeem. Voor
televisities komen onder meer diagnosegroepen, zoals astma, diabetes, COPD,
hartfalen, depressie, terminale patiënten en wondzorg in aanmerking (tie.telemed.org;
Vlaskamp et al., 2001).
2. Telethuiszorg is een vorm van telemedicine waarbij thuiswonenden tussen de
persoonlijke contacturen door de zorgverleners via een videosysteem benaderen in
geval van een voorval of specifieke vraag (Wootton, 2001; www.nitel.nl). Uit onderzoek
blijkt dat patiënten veelal tevreden zijn over telethuiszorgtoepassingen. Echter, zijn er
weinig aanwijzingen, dat deze toepassingen ook kosteneffectief zijn. De
implementatiekosten van telethuiszorgapparatuur in de thuiszorgsituatie liggen hier
voornamelijk aan ten grondslag (Wootton, 2001). In Nederland (Heeze) is er eind 2006
gestart met het project ‘zorgdomotica: virtuele thuiszorg en telemedicine’.
Zorgbehoevende ouderen meten thuis hun vitale functies en geven de resultaten via een
netwerkverbinding van Viedome door aan de zorgcentrale. Daardoor kunnen zij
gemakkelijker zelfstandig blijven wonen (www.zorgvoorbeter.nl; www.viedome.nl).
3. Telerehabilitatie/revalidatie wordt gezien als een vorm van telegezondheidszorg voor
revalidatie. Er is veel onderzoek gedaan op het gebied van telelevalidatie met gebruik
making van vidioconferencing tussen twee organisaties. Ook is er onderzoek verricht
naar telebehandeling als alternatief voor fysieke thuiszorgbezoeken. Het doel hiervan
was om de onafhankelijkheid en autonomie van de zorggebruikers thuis te vergroten.
Oudere cliënten werden, direct na ontslag uit een ziekenhuis of revalidatiecentrum, via
10

Verkennende studie technologie in de zorg
telerevalidatie behandeld. Vervolgens kregen ze via videoconferencing een
revalidatiesessie door getrainde hulpverleners. Dit onderzoek concludeert, gelet op de
kosten en revalidatieprestaties, dat telerehabilitatie een goed alternatief is voor de
huidige revalidatiediensten (Tousignant, Boissy, Corriveau & Moffet, 2006).
4. Telepsychiatrie betreft de behandeling tussen patiënt en psychiater middels
videoconferencing. Over de effectiviteit van deze toepassing is nog weinig bekend
(Wootton, 2001).
5. Televoorlichting betreft voorlichting gericht op preventie, consultatie, diagnostiek en
behandeling (Vlaskamp et al., 2001). Mensen die betrouwbare informatie zoeken over
geneesmiddelen kunnen terecht op de website (www.apotheek.nl). De HANDY-WIJZER
is een informatiesysteem over technologie voor mensen met functioneringsproblemen en
geeft informatie over de hulpmiddelen en daaraan gerelateerde diensten, bedrijven en
organisaties, wetten en regelingen en naslagwerken (www.handy-wijzer.nl). Andere
voorbeelden van televoorlichting betreffen de eerder genoemde websites waar mensen
gezondheidsvragen kunnen stellen (paragraaf 3.2.1) (MINECZ, 2004).
3.2.6 Telemonitoring
Telemonitoring is het bewaken (meten) van de gezondheidssituatie van de patiënt in het kader
van preventie, diagnostiek en/of nazorg door middel van registratie, transport, opslag en analyse
van gegevens buiten de fysieke aanwezigheid van (de) zorgverlener(s) om, door op een
geavanceerde wijze gebruik te maken van medische technologie en ICT (Kruijff & Hoevenaars,
1999; Vlaskamp et al., 2001).
1. Met behulp van een telemedicine monitor kunnen controles van patiënten thuis
plaatsvinden. De gegevens van bloeddrukmeting, elektrocardiografie,
zuurstofverzadiging van het bloed, ademhaling en temperatuur kunnen op gezette tijden
gemeten worden. Met de telemedicine monitor wordt het mogelijk dat de patiënt deze
metingen zelf thuis uitvoert. De patiënt hoeft dankzij dit systeem niet meer naar het
ziekenhuis voor routine controles. De resultaten van het op beproefde
ziekenhuistechnologie gebaseerde apparaat worden via de telefoonlijn naar een
meldcentrale gestuurd. Alle gegevens komen op het telemedicine monitor. Indien blijkt
dat de medische parameters buiten de door de arts opgegeven waarden liggen, wordt de
arts gewaarschuwd. Via de computer kan de arts te allen tijde de vastgelegde gegevens
inzien (www.tunstall.nl).
2. De Health Buddy is een persoonlijke coach van chronisch zieke patiënten in de vorm van
een slim kastje met een beeldscherm en vier knoppen. In een vroeg stadium kan het
apparaat symptomen, kennisachterstand en andere bijzonderheden bij patiënten
signaleren. Elke dag stelt de Health Buddy vragen aan de patiënt over zijn of haar
gezondheid en medicijninname. Afhankelijk van de antwoorden, geeft de Health Buddy
informatie en advies. De antwoorden van de patiënt worden via een analoge telefoonlijn
doorgestuurd naar de hulpverleners, waardoor de patiënt voortdurend onder controle
staat. Door de inzet van de toepassingen van Health Hero Network (de Health Buddy en
de iCare Desktop) wordt de patiënt elke dag begeleid in het omgaan met zijn of
haar chronische aandoening. Het doel van deze toepassing is dat patiënten minder vaak
naar een polikliniek hoeven en minder frequent worden opgenomen in een ziekenhuis. In
Zuid Limburg namen 108 hartfalenpatiënten van het azM, Atrium Medisch Centrum
Heerlen en Orbis medisch en zorg-concern in Sittard deel. In Almere is begin 2006 een
telebegeleidingproject met de Health Buddy voor diabetespatiënten gestart
(www.sananet.nl). Ten slotte biedt thuiszorgorganisatie Aveant uit Utrecht in
samenwerking met Agis Zorgverzekeringen de Health Buddy aan voor mensen met
diabetes mellitus type 2, COPD en hartfalen (www.aveant.nl). Onderzoeksresultaten
over de Health Buddy in Nederland zijn nog niet gepubliceerd.
11

Verkennende studie technologie in de zorg
3.3 Zelfmanagement
Zelfmanagement wordt gedefinieerd als de mate waarin de patiënt verantwoordelijkheid neemt
voor de behandeling (KITTZ, 1998). Er wordt ook wel gesproken van zelfredzaamheid. Het
NIZW omschrijft zelfredzaamheid als het vermogen om dagelijkse algemene levensverrichtingen
zelfstandig te kunnen doen, bijvoorbeeld wassen, aankleden en koken en vermogen om sociaal
te kunnen functioneren (www.nizw.nl). Zelfzorg wordt volgens het KITTZ (2005) vaak in relatie
tot (chronische) ziekte en/of handicap gebruikt. Technologieën die het zelfmanagement van
cliënten vergroten zijn onder meer domotica, robotica en hulpmiddelen. Deze technologieën
verlichten onder andere het werk van mantelzorgers en kunnen een bijdrage leveren tot
zorgvraagvermindering (Van Kammen, 2002; KITTZ, 2005; Quak et al., 2005).
Het onderdeel zelfmanagement is verdeeld in drie typen technologieën, te weten domotica,
hulpmiddelen en teleleren. Domotica is gericht op de ondersteuning van de cliënt in en rond het
huis. Hulpmiddelen en teleleren worden in deze categorie gezien als ondersteunend bij de
Algemeen Dagelijkse Levensbehoeften (ADL), Huishoudelijk Dagelijkse Levensbehoeften (HDL)
en de zelfzorg van de cliënt.
3.3.1 Domotica
Het woord domotica is een samentrekking van domus en informatica en betekent letterlijk
‘woonhuisautomatisering’ (Van der Leeuw, 2004). Domotica is woninggebonden technologie die
het voor ouderen en mensen met functiebeperkingen mogelijk maakt om langer, comfortabeler,
veiliger en zelfstandiger thuis te blijven wonen (Van der Leeuw, 2004; Van Nispen, 2005).
Domoticaproducen richten zich met name op comfort, veiligheid, alarmering (brand, rook,
inbraak en personen) en alarmopvolging (Van der Leeuw, 2004; Van Nispen, 2005).
1. Met lifestyle monitoring kan door middel van sensoren het leefpatroon van bijvoorbeeld
een dementerende cliënt worden gevolgd. Bij lifestyle monitoring wordt alle informatie
van de sensoren naar een gateway verstuurd, waarin alle activiteiten worden
opgeslagen. Eenmaal per 24 uur stuurt de gateway een e-mail met de gegevens naar de
lifestyle monitoringserver. Zo kan over een bepaalde periode worden getoond of er
veranderingen in het leef- en behoeftepatroon zijn gekomen. Hierdoor kan sneller op de
behoeften van een cliënt worden ingespeeld (www.tunstall.nl).
2. De Secufone is een mobiele telefoon die handig is in gebruik. Ook wordt hij toegepast
bij GPS plaatsbepaling en persoonlijk alarm systeem. Door op de alarmknop bovenop
het apparaat te drukken wordt direct contact gelegd met de alarmcentrale. Er is dan een
handsfree spraakverbinding beschikbaar. Voor het algemeen bellen heeft de secufone
vier knoppen, warmee via fotoafbeeldingen of een adressenlijst gebeld kan worden
(Cremers & Willems, 2005; www.secufone.nl). Ook de EASY5 is een mobiele telefoon
voor senioren en gehandicapten. Deze telefoon beschikt over vijf grote toetsen
waaronder men vijf telefoonnummers kan programmeren. Een van deze nummers kan
een doorverbindservice van een netwerk of provider zijn. Het toestel is klein, licht, heeft
een tiental extra luide beltonen, verlichte toetsen, een regelbaar volume van de speaker
en handsfree bellen (zowel met de headset als met het toestel) (www.easy5.nl).
3. De video deur intercom is een systeem met een camera en full duplex
spreek/luisterverbinding. Verder beschikt de intercom over een bediening van een
elektrisch deurslot en een alarmtoets (voor het afschrikken van een ongewenste
bezoeker) (www.zelfstandigthuis.nl).
4. De Lifeline Home Unit is een geavanceerd alarmcommunicatie toestel, die standaard
beschikt over vele domotica mogelijkheden, zoals personen-, brand- en
inbraakalarmering en aansluitmogelijkheden voor diverse sensoren. Het heeft eveneens
een uitgaand schakelcontact voor de aansturing van verlichting, zonwering en het
openen van de deur. Daarnaast beschikt de Lifeline Home Unit over een koppeling naar
een extern domoticasysteem (www.tunstall.nl).
12

Verkennende studie technologie in de zorg
5. Een robotic home assistant is een robot met een hoge mate aan intelligentie die zich
tevens zelfstandig door de woning kan bewegen. Een home assistent is vaak voorzien
van armsteunen om de cliënt die slecht ter been is te ondersteunen bij het lopen. De
assistant is in staat zelfstandig opdrachten uit te voeren, zoals het wegbrengen van een
glas water naar de keuken. De assistent herinnert de cliënt aan gemaakte afspraken en
geeft de mogelijkheid om via hem te communiceren, verbinding te maken, met andere
personen buitenshuis. Dit systeem bestaat nog niet als product, maar er zijn wel
prototypes gemaakt (www.care-o-bot.de; Cremers & Willems, 2005).
6. In de groepswoningen van het nieuwe zorgcentrum ‘Leo Polakhuis’ te Amsterdam is een
geheel nieuw en van de grond af ontworpen domoticasysteem toegepast. Het doel
hiervan is het personeel extra oren en ogen te geven, bijvoorbeeld door te signaleren
wanneer ’s nachts iemand naar toilet gaat. En tevens is het doel de bewoners een
hogere kwaliteit van leven te geven. Zo is de verlichting geheel afgestemd op de
individuele wensen. Er is getracht om het domoticasysteem in te stellen op de
individuele persoon (www.devijfdedimensie.nl). In Veldhoven en Aalst en Waalre zijn
diverse woningen en woongroepen opgeleverd, specifiek gericht op ouderen. Deze
woningen en woongroepen zijn voorzien van uitgebreide faciliteiten die ervoor zorgen
dat vanuit de individuele woning data, audio- en videosignalen naar de zorgcentrale
gezonden worden. Vanuit de zorgcentrale kan de totale woning op afstand bediend
worden. Er is een tweeweg videoverbinding tussen de woning en de zorgcentrale, de
woning is uitgerust met een moderne op afstand bestuurbare domotica-installatie en er
wordt individuele verpleeghuiszorg op maat thuis geleverd. Via de Viedome thuispost
kan de bewonder direct een beeldverbinding zoeken met de zorgcentrale
(www.viedome.nl).
3.3.2 Hulpmiddelen
Hulpmiddelen (ofwel assistive technology) is elk product, instrument, uitrusting of technisch
systeem dat mensen met een beperking gebruiken om die beperking te voorkomen of te
verminderen (www.nizw.nl). Hulpmiddelen voor algemene dagelijkse levensbehoeften (ADL)
hebben als voornaamste doel het ondersteunen van de zelfredzaamheid van de patiënt. Het
betreffen onder meer hulpmiddelen voor zelfverzorging en loophulpmiddelen. Hulpmiddelen
voor Huishoudelijke dagelijkse levensbehoeften (HDL) zijn gericht op huishoudelijke activiteiten,
zoals opruimen, afwassen en strijken (Quak et al., 2005).
1. Smart Clothes betreft het integreren van sensoren in kleding, te weten fysiologische
sensoren voor het continu registreren van bloeddruk, ademhaling en hartslag. Ook
kunnen dit sensoren zijn voor het meten van activiteiten. Smart clothes zijn als
technologie nog sterk in ontwikkeling en nog niet als producten verkrijgbaar (Dittmar,
Axisa, Delhomme, & Gehin, 2004; Cremers & Willems, 2005; www.sensatex.nl).
3. De medicijn reminder is een apparaat dat geprogrammeerd is om een geluidssignaal te
geven als het tijd is om de volgende medicijnen te nemen. Het betreffende compartiment
met medicijnen wordt dan geopend (Cremers & Willems, 2005; www.enableproject.org).
4. De superwebcam voor slechtzienden is een systeem dat werkt op basis van een
camera die verschillende beelden op een beeldscherm kan uitvergroten. Het systeem is
onder meer te gebruiken bij de persoonlijke verzorging, bijvoorbeeld bij het scheren of
het opbrengen van make-up. De camera zoomt in op het gezicht dat vergroot wordt op
het beeldscherm. Het systeem, bedoeld voor mensen met een visuele beperking, is aan
te sluiten op computer of laptop, maar is ook eenvoudig los te gebruiken (www.kittz.nl;
www.steller-systeemtechniek.nl).
5. Een elektrische rolstoel voor buitenshuis is een hulpmiddel voor mensen met een
beperkte mobiliteit. Uit onderzoek onder gehandicapte CVA-patiënten blijkt bijvoorbeeld
dat dit voor hen een essentieel hulpmiddel om verminderde participatie en
13

Verkennende studie technologie in de zorg
activiteitbeperkingen van alledag te overwinnen (Pettersson, Tornquist & Ahlstrom,
2006).
6. De heupbeschermer (hipshield) is ontworpen om bescherming te bieden bij een val. De
protector vangt de klap op na een val of botsing. De technologie is oorspronkelijk
ontwikkeld om motorrijders te beschermen tegen de gevolgen van ongelukken. De
beschermer wordt gedragen in speciale onderbroeken met modellen voor dames en voor
heren (www.hulpplus.nl).
7. Een keukenhulp is de theepotkantelaar. Dit hulpmiddel voorziet in het veilig en stabiel
inschenken van hete vloeistoffen zonder te tillen. Een verhoogd kantelend platform helpt
met het schenken uit bijna elke ketel of theepot, met nagenoeg geen moeite en gevaar
van morsen van heet water (www.zelfstandigthuis.nl).
3.3.3 Teleleren
Teleleren betreft het gebruik maken van onderwijs op afstand met behulp van de informatie- en
communicatietechnologie (www.nitel.nl).
2. Virtual reality omgeving maakt gebruik van technologieën zoals computers en
multimedia apparatuur, om virtuele omgevingen als zeer realistische afspiegelingen van
de werkelijkheid. Met behulp van speciale transducers en sensoren is de gebruiker in
interactie met de virtuele omgeving verplaatst en manipuleert hij virtuele objecten en
voert acties uit. Als toepassing kunnen specifieke vaardigheden hiermee getraind
worden, zoals bus en treinreizen, ruimtelijk inzicht/oriëntatie in bijvoorbeeld gebouwen of
een treinstation (Cremers & Willems, 2005). De doelstelling van het Virtual Reality
project ‘Scomosi’ van de Taskforce Zorg & Technologie is de ontwikkeling van een
trainingssysteem voor scootmobiel rijders teneinde het aantal ongelukken als gevolg van
gebrek aan ervaring terug te dringen (www.zorgentechnologie.nl).
2. HeartsPoint faciliteert gezondheids-zelfmanagement. Ze verzorgt een opleiding
gezondheids-zelfmanagement en certificeert en hercertificeert patiënten met een
chronische ziekte. Daarnaast zorgt het Service Center voor technische en medische
ondersteuning bij het gebruik van internet en de medische vragen die opdoemen bij het
gezondheids-zelfmanagement. In 2002 is HeartsPoint gestart met zelfzorg voor
trombosepatiënten en voor patiënten met hartritmestoornissen. Deze organisatie wil zich
in de toekomst ook richten op chronische ziekten als: bloeddruk en obesitas, diabetes en
aspiratie (www.heartspoint.nl).
3.4 Zorgondersteuning
Technologieën op het gebied van zorgondersteuning zijn specifiek ontworpen om de
zorgverleners (en dus niet primair de patiënten) te ondersteunen in bijvoorbeeld fysiek
belastende situaties (Quak et al., 2005; RVZ, 2001). Ze worden door de RVZ (2001) ook wel
arbeidsbesparende en arbeidsomstandighedenverbeterende technologieën genoemd.
Zorgondersteuning is onderverdeeld in vier typen technologieën, te weten processystemen,
telecommunicatie, hulpmiddelen en teleleren. De eerste twee technologieën die aan bod komen
zijn gericht op de coördinatie van de zorgverlening. Zorgcoördinatie betreft het op uitvoerend
niveau samenstellen en in stand houden van een op de individuele zorgvrager toegesneden
pakket van verschillende soorten zorg, hulp en diensten (www.nizw.nl). Echter, hulpmiddelen en
teleleren zijn technologieën die het werk van zorgverleners ondersteunen en verlichten.
3.4.1 Processystemen
In deze paragraaf komen processystemen aan de orde, die zich richten op de ondersteuning
van zorgverleners wat betreft de zorgcoördinatie.
1. Een diagnose behandelcombinatie (DBC) is een medische procesbeschrijving. Een
DBC omvat alle activiteiten van ziekenhuizen en medisch specialisten die voortvloeien
uit de zorgvraag van de patiënt. Aan elke DBC kan een prijskaartje worden gehangen. In
de prijs zijn inbegrepen: materiaal, afschrijvingen, personeel en een vergoeding voor de
14

Verkennende studie technologie in de zorg
medisch-specialistische zorg. Een DBC is dus een combinatie van product en prijs. Het
bestaat uit vier onderdelen, te weten: zorgvraag, zorgtype, diagnose en behandeling.
Alle voorkomende DBC’s worden gegroepeerd tot een hanteerbare productstructuur, die
uit ongeveer 650 productgroepen bestaat. Een productgroep is dus een clustering van
DBC’s. Sinds januari 2005 zijn DBC’s ingevoerd (www.minvws.nl).
2. Een zorgketen is een opeenvolging van verschillende soorten zorg, die de diverse
zorgaanbieders aanbieden aan de patiënt/cliënt en waarbij die zorgaanbieders
gezamenlijk zorgen voor een vloeiend verloop. Het betreft niet opeenvolgende zorg maar
wel samenwerking tussen verschillende zorgaanbieders rondom één patiënt/cliënt
(www.nizw.nl). Er zijn diverse zorgtrajecten geïmplementeerd op het gebied van
antistolling, diabetes en de stroke-service. Ook wordt er bijvoorbeeld een webdossier
ontwikkeld om de CVA-keten te implementeren (www.portavita.nl).
3. 112bed is een centraal toegankelijke, beveiligde website voor ziekenhuizen, huisartsen
en CPA's. Deze zorgaanbieders/verleners kunnen in één oogopslag zien hoeveel
opnamecapaciteit, in welk ziekenhuis en op welke afdeling beschikbaar is. Op dit
moment zijn er 13 capaciteitsoorten gedefinieerd. Gegevens over opnamecapaciteit zijn
bijzonder makkelijk, maar wel geautoriseerd, aan te passen en direct opvraagbaar voor
alle partijen. In het geval van rampen of calamiteiten is ook de totale noodcapaciteit
direct opvraagbaar voor alle ziekenhuizen, CPA's en huisartsen (MINECZ, 2004;
www.112bed.nl; www.tringo.nl).
4. Het doel van het project digitale overdracht is het ontwikkelen van een toepassing
waarmee in acute situaties zowel de ambulancedienst, de huisarts als de huisartsenpost
snel en betrouwbaar overdrachtsgegevens beschikbaar kunnen stellen aan de afdeling
spoedeisende hulp van het ziekenhuis. Het NICTIZ is in samenwerking met
professionals uit de acute zorg gestart met een plan van aanpak voor effectieve en
efficiënte digitale overdracht van gegevens van de huisarts, huisartsenpost en
ambulancedienst naar de afdeling spoedeisende hulp in het ziekenhuis in acute situaties
(www.nictiz.nl).
3.4.2 Telehealth
Telehealth is een vorm van gegevensuitwisseling, die niet gebaseerd is op internet en
gekarakteriseerd wordt door een point to point (en vaak telefonische) verbinding (ViWTA, 2004).
1. De Smart-phone, ook wel personal digital assistent (PDA) genoemd, is een apparaat
waarmee zorgverleners op een eenvoudige manier hun werkzaamheden kunnen
coördineren. Ook beschikken zorgverleners over informatie van hun cliënten om
onderweg te kunnen raadplegen (zoals zijn huisarts en het telefoonnummer van de
contactpersoon). De telefoon, werkt eenvoudig en het scherm is een zogenaamd
aanraakscherm. Door met een pennetje op het scherm te tikken, kan het apparaat
bediend worden (www.aveant.nl).
3.4.3 Hulpmiddelen
Hulpmiddelen in het kader van de zorgondersteuning zijn alle geavanceerde of niet
geavanceerde technologieën die arbeidsondersteunend zijn voor zorgverleners (Quak et el.,
2005). Door het vervangen van fysiek zware handelingen door gemechaniseerde handelingen
wordt de fysieke belasting tot aanvaardbare (ARBO-) niveaus teruggebracht. Het betreffen
onder andere hulpmiddelen ten behoeve van een transfer (Quack et al., 2005).
1. Een hulpmiddel voor bedverhoging is de Cairlift. Dit is een oplossing die ligt tussen
het toepassen van bedverhogers (klossen) en een hoog laag bed. De Cairlift tilt alleen de
matras en de cliënt op tot een stabiele instelbare werkhoogte. Dit leidt tot een compacte
oplossing, die gemakkelijk te transporteren en te installeren is. Daarnaast neemt het
product bij opslag in het magazijn minder ruimte in beslag (www.delifter.nl). Een ander
15

Verkennende studie technologie in de zorg
voorbeeld is de HoverJack. Dit is een uitvinding waarbij ‘Hovertmatt-achtige matrassen’
op elkaar worden gestapeld. Deze worden opgeblazen vanaf de vloer tot aan de
gewenste hoogte voor de transfer naar brancard of bed (www.vitaflex.nl).
2. Het plafondliftsysteem is ontwikkeld voor gebruik in de thuiszorg en in instellingen waar
tilhandelingen verricht worden. Het tilsysteem is makkelijk te bedienen en biedt optimale
veiligheid en werkomstandigheden voor de gebruiker en zorgverlener (www.vitaflex.nl).
3. De Roly is een transferhulpmiddel. Dit is een hulpmiddel voor de zorgverlener om op
een eenvoudige en comfortabele wijze de zorgvrager naar de bedrand te brengen
(www.delifter.nl).
3.4.4 Teleleren
Teleleren betreft het gebruik maken van onderwijs op afstand met behulp van de informatie- en
communicatietechnologie (www.nitel.nl).
1. Het Telematica Instituut ontwikkelt een virtueel opleidingscentrum voor medisch
specialisten. Door de geplande verkorting van de opleidingsduur van specialisten zal de
opbouw van de kennis en de ervaring op een andere manier moeten worden
gecompenseerd. Dit kan via het virtuele opleidingscentrum worden bereikt. Het voordeel
hiervan is dat deze toepassing weinig invloed heeft op de inzetbaarheid van specialisten
(MINECZ, 2004).
2. Virtual Reality begint in toenemende mate een technologie te worden die in de
medische wereld kan worden ingezet als ondersteuningsinstrument voor verschillende
doeleinden. De Taskforce Zorg en Technologie probeert aan de hand van het project
MedGame (een managementgame voor ziekenhuiszen) de efficiency en de kwaliteit van
het zorgproces te verbeteren, om zo een bijdrage te leveren aan het korter maken van
wachtlijsten. Door het ontwikkelen van een multimediaal en interactief spel binnen een
Virtual Reality-omgeving, kan het personeel dat betrokken is bij het zorgproces
‘procesgericht’ leren redeneren (wwww.zorgentechnologie.nl). Inmiddels is er een demo
van de Medgame te bewonderen op de website Medgame (www.medgame.nl). Deze
demo is speciaal gericht op de OK's (www.vr-valley.nl). Het doel van het project Virtual
Reality Educational Surgical Tools (VREST) van de Taskforce Zorg en Technologie is
het ontwikkelen en aanbieden van onderwijsfaciliteiten ten behoeve van medici in
opleiding en ten behoeve van externe partijen in een medical school setting (training en
assessment). Om dit doel te kunnen verwezenlijken, zijn er vier pilot projecten gestart,
van eenvoudig tot zeer complex (www.vrest.nl; www.vr-valley.nl;
www.zorgentechnoloie.nl).
16

Verkennende studie technologie in de zorg
4 Toonaangevende organisaties en evenementen wat betreft technologie in
de zorg
In dit hoofdstuk komen organisaties (paragraaf 4.1) en evenementen (paragraaf 4.2) op het
gebied van technologie in de zorg aan de orde.
4.1 Organisaties
Deze paragraaf gaat in op belangrijke organisaties, zoals onderzoeksinstituten en
samenwerkingsverbanden en informatieve websites in het kader van zorgtechnologie.
4.1.1 Opleidingen en opleidingsinstituten
Hieronder wordt in tabel 1 een overzicht gegeven van de diverse opleidingen in het kader van
technologie en zorg met bijbehorende opleidingsinstituten in Nederland. Dit zijn zowel
opleidingen in het hoger beroepsonderwijs (HBO) als studies in het wetenschappelijk onderwijs
(WO).
Opleiding Opleidingsinstituut
Audiologie Fontys Hogescholen
Bewegingstechnologie Haagse Hogeschool
Biologie en Medisch
Laboratoriumonderzoek
Avans Hogeschool
Hanzehogeschool Groningen
Hogeschool Drenthe
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Noordelijke Hogeschool Leeuwarden
Hogeschool Leiden
Fontys Hogescholen
Hogeschool INHOLLAND
Hogeschool Zuyd
Hogeschool Rotterdam
Hogeschool van Utrecht
Fontys Hogescholen
Bio-electronics and Nanotechnology Universiteit Maastricht
Bio-informatica
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Hanzehogeschool Groningen
Hogeschool Leiden
Saxion Hogescholen
Biomedical Engineering Technische Universiteit Eindhoven
Technische Universiteit Delft
Universiteit Twente
Biomedical Sciences Universiteit Leiden
Universiteit Utrecht
Universiteit van Amsterdam
Vrije Universiteit Amsterdam
Biomedische Technologie Rijksuniversiteit Groningen
Biometrie Hogeschool Zuyd
Biotechnologie Wageningen Universiteit
Hogeschool INHOLLAND
Computer Science and Engineering Technische Universiteit Eindhoven
Design for interaction Technische Universiteit Delft
E-technology Hogeschool van Amsterdam
Farmakunde Hogeschool van Utrecht
Gezondheidszorgtechnologie Hogeschool Rotterdam
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Human Care Technology Avans Hogeschool
17

Verkennende studie technologie in de zorg
Human Care & Technology Saxion Hogescholen
Human Engineering Noordelijke Hogeschool Leeuwarden
Human Technology Haagse Hogeschool
Hanzehogeschool
Hogeschool INHOLLAND
Industriële Productontwerpen
Hogeschool Windesheim
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Hogeschool Rotterdam
Haagse Hogeschool
Saxion Hogescholen
Fontys Hogescholen
Lifescience & technology Rijksuniversiteit Groningen
Universiteit Leiden
Medische en Beeldvormende
Radiotherapeutische Technieken
Technische Universiteit Delft
Hanzehogeschool Groningen
Hogeschool INHOLLAND
Fontys Hogescholen
Medisch Ingenieur Hogeschool INHOLLAND
Medische Techniek Noordelijke Hogeschool Leeuwarden
Medische Technologie Fontys Hogescholen
Moleculaire (levens-)wetenschappen Radboud Universiteit Nijmegen
Wageningen Universiteit
Universiteit Maastricht
Nanotechnology Universiteit Twente
Optometrie Hogeschool van Utrecht
Orthopedische Technologie Fontys Hogescholen
Orthoptie Hogeschool van Utrecht
Telematica Universiteit Twente
Tabel 1: Opleidingen en opleidingsinstituten
4.1.2 Lectoraten
In deze paragraaf worden relevante lectoraten weergegeven, die zich richten op technologie en
zorg in Nederland. Lectoraten zijn onderzoeksgroepen van hogescholen die op maatschappelijk
relevante terreinen de verbinding leggen tussen het onderwijs, de praktijk en toegepast
onderzoek (www.lectoren.nl).
Lectoraat Acute Intensieve Zorg (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen)
Het lectoraat Acute Intensieve Zorg richt zich op patiënten die traumazorg nodig hebben. Het
doel van dit lectoraat is bij te dragen aan de kwaliteit van het onderwijs en de kwaliteit van zorg
door middel van kennisontwikkeling en toepassing (www.han.nl).
Lectoraat Architectuur van Embedded Systemen (Fontys Hogescholen)
Het lectoraat Architectuur van Embedded Systemen richt zich op architectuur van embedded
systemen, dat wil zeggen het effectief en betrouwbaar inbouwen van digitale intelligentie
middels embedded software in apparaten, machines en instrumenten (www.fontys.nl).
Lectoraat Autonomie en Participatie van Chronisch Zieken (Hogeschool Zuyd)
Het lectoraat Autonomie en Participatie van Chronisch Zieken wil een bijdrage leveren aan de
omslag in het denken en handelen van professionals in de gezondheidszorg wat betreft mensen
met langdurige functiebeperkingen. Deze mensen ofwel cliënten willen dat zorg en
voorzieningen hen ondersteunen bij het uitvoeren van activiteiten en bij het deelnemen aan de
samenleving; participatie wordt het centrale doel in de zorg. Het lectoraat richt zich speciaal op
onderwerpen, zoals vraagsturing en vraaggerichtheid, meetinstrumenten voor participatie en
autonomie en bevorderende en belemmerende factoren voor autonomie en participatie ten
aanzien van het (zorg)beleid (www.hszuyd.nl).
18

Verkennende studie technologie in de zorg
Lectoraat Best Practices in de GGZ-verpleegkunde (Hogeschool INHOLLAND)
Het lectoraat Best Practices in de GGZ-verpleegkunde richt zich op de geestelijke
gezondheidszorg, de verstandelijk gehandicaptenzorg en de psychogeriatrische zorg. Het
lectoraat verricht toegepast wetenschappelijk onderzoek dat bijdraagt aan de onderbouwing van
het verpleegkundig handelen. Daarbij legt het lectoraat veel nadruk op kennisontwikkeling
(www.inholland.nl).
Lectoraat Bioinformatica (Hanzehogeschool Groningen)
Het lectoraat Bioinformatica richt zich op de technologische ontwikkelingen in vooral de
moleculaire biologie en biotechnologie. Deze ontwikkelingen maken het mogelijk om steeds
sneller en grootschaliger data te genereren. Het vakgebied bioinformatica beoogt een bijdrage
te leveren aan een innovatieve en efficiënte(re) R&D inspanning voor kennis en
productontwikkeling in life sciences. Dit vraagt om een nieuw type professional die kennis van
informatica en informatiemanagement combineert met kennis van statistiek en moleculaire
biologie/ biotechnologie (www.han.nl).
Lectoraat Digital Life (Hogeschool van Amsterdam)
Het Lectoraat Digital Life van het Instituut voor Information Engineering heeft tot doel
kennisoverdracht en onderzoeksactiviteiten op het gebied van domotica te stimuleren en de
resultaten daarvan in het curriculum te vertalen. De kenniskring werkt onder meer aan de
opbouw van een domotica-kennissysteem, waarin informatie dynamisch gestructureerd en op
meerdere manieren toegankelijk gemaakt wordt (www.hva.nl).
Lectoraat Domotica (Noordelijke Hogeschool Leeuwarden)
Het lectoraat Domotica houdt zich bezig met technische toepassingen en diensten in en naar
woningen die tegemoet komen aan de behoefte van bewoners naar comfort, zelfredzaamheid,
veiligheid en ontspanning. Het lectoraat concentreert zich daarbij op toepassingen voor slim
wonen en zorgen (www.nhl.nl).
Lectoraat Evidence Based Practice (Fontys Hogescholen)
Het lectoraat Evidence Based Practice heeft als doelstelling vertaling van wetenschappelijke
kennis naar de praktijk, implementatie en evaluatie van Evidence Based Practice in de praktijk
op het gebied van verpleegkunde en fysiotherapie (www.fontys.nl).
Lectoraat Evidence Based Nursing (Hogeschool van Amsterdam)
De doelstelling van het lectoraat Evidence Based Nursing is het gebruik van het evidence-based
gedachtegoed te bevorderen in de verpleegkundige beroepsuitoefening en het verpleegkundig
onderwijs. Daarmee beoogt het lectoraat sterke verbindingen tot stand te brengen tussen
wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en beroepspraktijk (www.hva.nl).
Lectoraat Fysiotherapie en Paramedische beroepen (Saxion Hogescholen)
Het lectoraat Fysiotherapie en Paramedische beroepen heeft aandachtsgebieden als:
gezondheid en bewegen (waaronder preventie en volksgezondheid, sport, arbeidsbelasting en
belastbaarheid en chronische aandoeningen) en technologie en gezondheid centraal staan
(www.saxion.nl).
Lectoraat Gerontologie (Avans Hogeschool)
Het lectoraat Gerontologie concentreert zich op vraagstukken van ouderen die kwetsbaar zijn
door hun leeftijd en zoeken naar een passend zorgarrangement (www.avans.nl).
Lectoraat Gezondheid & Welzijn (Saxion Hogescholen)
Het kennisdomein van het lectoraat Gezondheid & Welzijn is gericht op innovaties in de
gezondheidszorg en welzijn. Meer specifiek de effectiviteit van somatische, psychodynamische
en maatschappelijke interventies in de beroepspraktijk en het verbeteren van de kwaliteit van
leven. Evidence-based werken, het verrichten van onderzoek krijgt hierbij een steeds
belangrijker rol toebedeeld (www.saxion.nl).
Lectoraat Human Centered ICT (Hogeschool Rotterdam)
Het doel van het lectoraat Human Centered ICT is kennis te ontwikkelen en te ontsluiten op het
gebied van nieuwe technologieën, automatisering en informatisering en de daarmee
samenhangende consequenties voor mensen in de samenleving. De kennisontwikkeling en -
ontsluiting is eveneens gericht op de toepassing van nieuwe informatie- en
19

Verkennende studie technologie in de zorg
communicatietechnologie als antwoord op belangrijke maatschappelijke vraagstukken
(www.hogeschool-rotterdam.nl).
Lectoraat Human Technology (Hanzehogeschool Groningen)
Het lectoraat Human Technology ontwikkelt het kennisdomein human technology door
toegepast onderzoek en onderwijsontwikkeling in wisselwerking en samenwerking met het
werkveld. Het ontwikkelen van een visie op de interactie tussen mens en techniek ondersteunt
bedrijven en ontwerpers bij het ontwerpen van gebruiksvriendelijke en aantrekkelijke producten,
leefomgevingen en informatiesystemen (www.hanzehogeschool.nl).
Lectoraat Industrial design/design for all (Saxion Hogescholen)
Het lectoraat Industrial design/design for all richt zich op de ontwikkeling van producten die
inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen als vergrijzing en ontgroening, toename van
zorgbehoefte en reïntegratie van mensen met beperkingen in het arbeidsproces. De
digitalisering van de samenleving genereert kansen (succesvolle technologische oplossingen)
en bedreigingen (uitsluiting van groepen gebruikers door het niet begrijpen en kunnen gebruiken
van ingewikkelde, menugestuurde apparatuur) (www.saxion.nl).
Lectoraat Informatie, Techniek en Samenleving (Haagse Hogeschool)
Het lectoraat Informatie, Techniek en Samenleving richt de aandacht op drie domeinen in de
samenleving: cultuur, zorg en overheid, en hanteert de steeds vaker gehoorde termen e-cultuur,
e-zorg en e-overheid (www.hhs.nl).
Lectoraat Innovatie en Productrealisatie (Hogeschool Rotterdam)
Het lectoraat Innovatie en Productrealisatie wil door kennismanagement en kenniscirculatie de
innovatiebehoefte invullen door het stimuleren van de toepassing van nieuwe
producttechnologieën met als doel de regionale economie duurzaam te versterken
(www.hogeschool-rotterdam.nl).
Lectoraat Life Sciences (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen)
Het lectoraat Life Sciences maakt onderdeel uit van het HAN BioCentre, het expertisecentrum
dat het bedrijfsleven de mogelijkheid biedt toegepast onderzoek te laten uitvoeren op het gebied
van Applied Life Sciences en chemie (www.han.nl).
Lectoraat Life Sciences (Hogeschool Zuyd)
Het lectoraat Life Sciences combineert kennis van bestaande vakgebieden als geneeskunde,
biologie, biochemie, (voeding) biotechnologie, chemie, materiaalwetenschappen en informatica.
De kenniskring kiest hierbij voor een insteek, waarbij voor ‘de wisselwerking tussen Life
Sciences en de gezondheid van de mens’ centraal staat (www.hszuyd.nl).
Lectoraat Medische Technologie in de Oncologie (Hogeschool INHOLLAND)
Het lectoraat Medische Technologie in de Oncologie richt zich op toegepast onderzoek naar en
ontwikkeling en klinische implementatie van nieuwe methoden en technieken in de diagnostiek
en behandeling van kanker. Centraal staan de thema’s radiation, oncology en imaging in
oncology. Het gaat hier om de behandeling van kanker met ioniserende straling, ofwel
radiotherapie, en de medische beeldvorming ten behoeve van deze behandeling
(www.inholland.nl).
Lectoraat Microsysteemtechnologie - Micro Engineering (Hogeschool van Utrecht)
Het lectoraat Microsysteemtechnologie - Micro Engineering richt zich op miniaturisering van
componenten in de industriële techniek waarbij in hoge mate gebruik gemaakt wordt van
ontwerp- en productietechnieken van de “chip”industrie. Het werkveld is te plaatsen tussen de
domeinen van de precision engineering, de toegepaste fysica, de technische informatica en de
elektronica. Deze domeinen zijn samen te vatten in het vakgebied mechatronica, MST wordt
ook wel micromechatronica genoemd (www.hu.nl).
Lectoraat Product Design & Engineering (Hogeschool van Utrecht)
Het lectoraat Product Design & Engineering richt zich op methodisch ontwerpen in de richting
product engineering. De focus ligt op concepten, creativiteit en visualisatie. Het werkveld is te
plaatsen tussen de domeinen van engineering, design en mediatechnologie. Binnen het
lectoraat wordt, ingegeven door externe opdrachten, nieuwe kennis op het gebied van
ontwerpen met geavanceerde technieken ontwikkeld. Ook worden nieuwe toepassingen
20

Verkennende studie technologie in de zorg
gezocht voor bestaande kennis. De nadruk ligt hierbij op ontwerpmethodologieën, vooral
toegepast op productengineering en ontwerpgericht onderzoek. Het ontwerp van smart products
speelt hierbij een belangrijke rol (www.hu.nl).
Lectoraat Sociale Infrastructuur en Technologie (Fontys Hogescholen)
Het lectoraat Sociale Infrastructuur en Technologie heeft als doelstelling het verrichten van
onderzoek naar mogelijkheden om de kwaliteit van de sociale infrastructuur te verhogen door
middel van informatie- en communicatietechnologie. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar
de mogelijkheden van afgeleide doelstellingen: de integratie van verworven kennis in curricula
en de verwerking tot interessante toepassingen voor het werkveld (www.fontys.nl).
Lectoraat Technologie Gezondheid & Welzijn (Saxion Hogescholen)
Het lectoraat Technologie Gezondheid & Welzijn is een samenwerking tussen verschillende
lectoraten vanuit de gezondheidszorg en techniek. De innovatieve activiteiten van het
kenniscentrum komen primair voort uit de (zorg)vraag van patiënten, zorginstellingen,
maatschappij en bedrijfsleven (www.saxion.nl).
Lectoraat Technologie in de Zorg (Hogeschool Zuyd)
Het doel van het lectoraat Technologie in de Zorg is om een krachtige impuls te geven aan de
kennisontwikkeling met betrekking tot de toepassing van technologie in de zorg. Het domein van
het lectoraat Technologie in de Zorg is dat van de (medische) hulpmiddelen met als focus
mensen met langdurige beperkingen en ouderen. Dit betreffen medische hulpmiddelen ofwel
ondersteunende technologie (assistive technology), die worden toegepast ter ondersteuning van
mensen met beperkingen (www.hszuyd.nl).
Lectoraat Telecommunicatienetwerken (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen)
De doelstelling van het lectoraat Telecommunicatienetwerken is het vergroten van
praktijkkennis, het bundelen van fundamentele inzichten en ervaringen en het up-to-date
houden en onderwijzen, zodat technici samen met bestuurders kunnen werken aan verbetering
van hun ICT-infrastructuur. Er wordt onderzoek gedaan op het gebied van GigaBit/sec
netwerken via optische vezels, WiFi, Internet access, Grids, Netwerk Economie, Metro Ethernet,
Flat Earth, Coöperatie in ketens (www.han.nl).
Lectoraat Toekomstonderzoek in de ICT (Hogeschool Leiden)
Het lectoraat Toekomstonderzoek in de ICT richt zich op kansen en ideeën voor toepassingen
voor nu, morgen en ook voor overmorgen. Voorbeelden van onderzoeksthema’s betreffen:
-het kunnen inspelen op maatschappelijke en technologische trends en ontwikkelingen;
-de elektronische wachtkamer van de toekomst en;
-slim wonen in de toekomst.
Lectoraat Transities in zorg (Hogeschool Rotterdam)
Het lectoraat Transities in zorg richt zicht op overgangsperiodes die het leven van mensen
tijdelijk ontwrichten. Bijvoorbeeld wanneer iemand in aanraking komt met de geestelijke
gezondheidszorg of de thuis-, ziekenhuis-, of verpleeghuiszorg (www.hogeschool-rotterdam.nl).
Lectoraat Transparante Zorgverlening (Hanzehogeschool Groningen)
Het lectoraat Transparante Zorgverlening verricht in samenwerking met zorginstellingen of
individuele professionals toegepaste onderzoeks- en innovatieprojecten. Het omvat de
werkvelden fysiotherapie, logopedie, management in de zorg, medische beeldvormende en
radiotherapeutische technieken (MBRT), mondzorgkunde, physician assistant, verpleegkunde
en ANP, voeding en dieetkunde. Het lectoraat heeft tot doel om in wisselwerking met het
werkveld, het onderwijs, het kennisdomein transparante zorgverlening tot ontwikkeling te
brengen (www.hanze.nl).
Lectoraat Verpleegkundige en Paramedische zorg voor mensen met chronische
aandoeningen (Hogeschool van Utrecht)
Het lectoraat Verpleegkundige en Paramedische zorg voor mensen met chronische
aandoeningen richt zich vooral op de chronisch zieke en oudere mens en zijn familie. Opdracht
is de kennis over ouderen met een of meer chronische aandoeningen en hun familie te
vergroten en om die kennis beschikbaar te stellen aan onderwijs en praktijkveld (www.hu.nl).
21

Verkennende studie technologie in de zorg
Lectoraat Vraaggestuurde Zorg (Hogeschool van Utrecht)
Het lectoraat Vraaggestuurde Zorg draagt bij aan het beantwoorden van organisatorische en
inhoudelijke kwesties. Het lectoraat levert een vergroting van specifieke kennis over de manier
waarop vraaggestuurde zorgprocessen doelmatig kunnen worden ingericht, over de
taakherschikking binnen de beroepsdomeinen, over samenhang en samenwerking in de
beroepsbeoefening en over versterking van de kwaliteit van zorg. Ze doet praktijkgericht
onderzoek binnen de twee programmalijnen Taakherschikking en Technologie & Zorg
(www.hu.nl).
Netwerk Lectoren Technologie & Zorg
Het Netwerk Lectoren Technologie & Zorg kan inhoudelijke initiatieven lanceren op het gebied
van technologie en zorg, en daarmee een schakel vormen tussen kennis en het bedrijfsleven,
brancheorganisaties, diverse (non-)profit organisaties, de politiekzorgverzekeraars en de
samenleving. Het Netwerk zou een strategisch cluster en kenniscentrum kunnen vormen met
een hoog ambitieniveau (Van Dijken & Kort, 2005; www.lectoren.nl).
4.1.3 Onderzoeksinstituten en samenwerkingsverbanden
In deze paragraaf worden, zowel nationale als internationale, organisaties besproken die zich
geheel of gedeeltelijk richten op onderzoek naar en het verwerven van kennis over het thema
technologie in de zorg. Ook samenwerkingsverbanden tussen diverse instellingen komen aan
de orde.
The Association for the Advancement of Medical Instrumentation (AAMI), founded in 1967,
is a unique alliance of over 6.000 members united by the common goal of increasing the
understanding and beneficial use of medical instrumentation. AAMI is the primary source of
consensus and timely information on medical instrumentation and technology (www.aami.org).
Augmentative Communication Community Partnerships - Canada (ACCPC) is a federal,
non-profit, community-based organization which provides education, research and resources for
people who have severe speech impairments and who use other ways to communicate such as
picture displays, alphabet boards and voice-output devices. ACCPC supports people who use
Augmentative and Alternative Communication (AAC) by providing resources to them, their
families, service providers and community agencies. Community agencies and public services
include schools; associations of community living; attendant/personal support services, legal
services; transportation and employment agencies (www.accpc.ca).
Het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-zorg is het informatiepunt voor kennis op het terrein
van wonen, welzijn en zorg. Het kenniscentrum is onderdeel van Aedes vereniging van
woningcorporaties en ActiZ, organisatie van zorgondernemers (voorheen Arcares en Z-org). De
aangesloten kennispartners van het kenniscentrum zijn RIBW Alliantie en Vereniging
Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) (www.kcwz.nl).
The American Telemedicine Association (ATA) is the leading resource and advocate
promoting access to medical care for consumers and health professionals through
telecommunications technology. ATA seeks to bring together diverse groups from traditional
medicine, academic medical centers, technology and telecommunications companies, e-health,
medical societies, government and others to overcome barriers to the advancement of
telemedicine through the professional, ethical and equitable improvement in health care delivery
(www.americantelemed.org).
The Association for the Advancement of Assistive Technology in Europe (AAATE)
stimulate the advancement of assistive technology for the benefit of people with disabilities,
including elderly people. The AAATE is the interdisciplinary pan-European association devoted
to all aspects of assistive technology, such as use, research, development, manufacture, supply,
provision and policy (www.aaate.net).
The purpose of the non--profit American Association for Technology in Psychiatry (AATP),
founded in 1995 as the Psychiatric Society for Informatics (PSI), is to promote the
22

Verkennende studie technologie in de zorg
understanding, development and use of informatics and information technology to improve the
quality and availability of psychiatric and mental health care. Voting membership is open to
psychiatrists and associate membership is available to other professionals
(www.techpsych.org).
The Australian Rehabilitation & Assistive Technology Association (ARAT) is an
association whose purpose is to serve as a forum for information sharing and liaison between
people who are involved with assistive technology. The focus is on providing opportunities for
sharing ideas to ensure the advancement the of rehabilitation and assistive technology in
Australia, through activities as diverse as conferences, special interest groups, a web site,
listserver, membership directory and a quarterly newsletter (www.ebility.com).
The Canadian Society of Telehealth (CST) is the first Canadian non-profit health association
devoted to Telehealth. The organization promotes all aspects of telehealth, which is the use of
information and communication technologies to deliver health services and transmit health
information over both long and short distances (www.cst-sct.org).
De missie van Care-pro is het stimuleren van de groei van de medische en zorgtechnologiesector
in Zuid-Nederland door het faciliteren van de juiste en bestendige contacten tussen de
vernieuwers in de wetenschap, de technologie en de markt (www.care-pro.com).
Design for All betekent kortweg: ontwerpen voor iedereen. In september 2005 kwamen
ongeveer 50 experts op het gebied van Design for All bijeen en spraken over de bruikbaarheid
en toepasbaarheid van de zeven principes van Universal Design. Naar aanleiding van deze
bijeenkomst heeft KITTZ eind 2005 het Netwerk Design for All opgericht en is tevens gewerkt
aan een Manifest Design for All. Met Design for All worden producten, woningen, openbare
gebouwen en ruimtes, verpakkingen, werkplekken en openbaar vervoer toegankelijk en
gebruiksvriendelijk voor een zo groot mogelijke groep gebruikers. Anders gezegd: zo min
mogelijk gebruikers dienen van efficiënt, veilig en gemakkelijk gebruik van producten,
gebouwen, vervoer en werkplekken te worden buitengesloten. Dit betekent dat bij
productontwikkeling niet alleen wordt gekeken naar de 'gemiddelde' gebruiker (www.design-forall.nl).
Design for All Institute of India is a self financed, non-profit voluntary organization which
seeks corporate and public partnership in order to carry forward its very ambitious agenda of
pro-actively building bridges of social inclusion between the design community and all other
groups whose activities can be positively influenced by a coherent application of design
methodology. Design for All means creating products, services and systems to cater to the
widest possible range of users’ requirements. They initiated the concept and have received
enormous encouragement from domestic as well as International communities
(www.designforall.in).
De Vijfde Dimensie is een samenwerkingsverband van drie zelfstandig adviseurs op het gebied
van wonen, welzijn en zorg. Ze neemt de verandering van de samenleving en de vernieuwing
van maatschappelijke organisaties als uitgangspunt. Het samenwerkingsverband richt zich
ondermeer op het thema domotica in woningen en in de zorg (www.devijfdedimensie.nl).
Het Domotica Platform Nederland is een netwerk van organisaties die op uiteenlopende wijze
betrokken zijn bij Domotica. Dit netwerk omvat een verscheidenheid aan branche-organisaties,
bedrijven, universiteiten, research instituten, consumentenorganisaties, consultants en
overheden. Het draagt bij aan de kwaliteit en duurzaamheid van het wonen door nieuwe
toepassingen van de Informatie en Communicatie Technologie (ICT) in de woonomgeving
(www.domotica.nl).
The eHealth Institute is a private, charitable non-profit organization that seeks to harness the
power of emerging technologies, especially the Internet, to improve health for all. The Institute is
unique in its focus on improving access to and quality of eHealth resources on a national and
global level. As a new and nimble organization, it can be responsive to the rapid developments
in information technology, and is not handcuffed by traditional approaches to problem solving
(www.ehealthinstitute.org).
23

Verkennende studie technologie in de zorg
Het Europese Hulpmiddelen Informatie Netwerk ofwel European Assistive Technology
Information Network (EASTIN) is gebaseerd op de meest bekende en betrouwbare nationale
informatieverstrekkers in Europa. Het Eastin project kende als doel het opzetten van een
transnationaal informatie netwerk over hulpmiddelen, geschikt en toegankelijk voor gebruikers in
alle Europese landen. Dit is gebeurd door middel van het samenvoegen van de
hoofdkenmerken van de reeds bestaande informatiesystemen, het versterken van
samenwerking, het koppelen van technische en organisatorische knowhow en het opzetten van
een algemene toegang tot het systeem via de Eastin website (www.eastin.info).
The European Federation for Medical Informatics (EFMI) was conceived at a meeting,
assisted by the Regional Office for Europe of the World Health Organisation (WHO), in
Copenhagen in September 1976. The representatives of national Health/Medical Informatics
societies from ten European countries signed a declaration of intent stating: ‘The Federation
shall be constituted as a non-profit organisation concerned with the theory and practice of
Information Science and Technology within Health and Health Science in a European context’
(www.efmi.org).
The European Health Telematics Association (EHTEL) contributes to the implementation of
information and communication technologies in the health and social domain. EHTEL believes
that eHealth tools offer substantial benefits in terms of improving: quality of health for patients
and citizens, access to services, efficiency of care, cost effectiveness. EHTEL, as a membership
driven European association, offers a platform to all stakeholders of eHealth in order to
exchange information, to identify problems and find solutions for the implementation of the
above goals. This is realised through networking between the stakeholders, the organization of
conferences, workshops and specific task forces (www.ehtel.org).
The mission of the European Society for Engeneering and Medicine (ESEM) is to establish a
platform of cooperation between medicine and engineering on a European basis. Such a bridge
between medicine and engineering is vital in today's highly technological multi-disciplinary
health care. Without this, medical doctors cannot keep up with rapidly developing health care
technology and cannot provide their patients with state-of-the-art medical diagnosis and
treatment. Equally, without close contact with medical doctors, engineers cannot focus their
efforts upon the most pressing medical problems (www.esem.org).
The FAST Foundation for Assistive Technology (FASTUK) vision is a society where people
are able to easily get hold of Assistive Technology (AT) at a reasonable cost which is a pleasure
to use and employs state of the art design and materials. FAST is a charity governed by a Board
of Trustees. As a small, independent organization FAST relies on working collaboratively with
other members of the AT community, across statutory, voluntary and private sectors to bring
innovative products to market and to improve services for disabled and older people
(www.fastuk.org).
De Gezondheidsraad (Gr) is een onafhankelijk wetenschappelijk adviesorgaan dat als taak
heeft ministers en parlement te adviseren op het gebied van de volksgezondheid. Ministers
vragen de Gezondheidsraad om advies waarmee beleidsbeslissingen onderbouwd kunnen
worden. Daarnaast heeft de Gezondheidsraad een signalerende functie: hij kan ook ongevraagd
advies uitbrengen. Uitgangspunt is in beide gevallen het verbeteren van de volksgezondheid
(www.gr.nl).
Het Innovatie in de Zorg door ICT in Twente (IZIT) is een vereniging van negen zorgpartijen
in Twente. De vereniging wil met behulp van ICT innovatie in de zorg waarmaken. Mens en zorg
komen daarbij altijd op de eerste plaats. ICT is een hulpmiddel om producten, diensten en
processen in de zorg te verbeteren. Uiteindelijk zullen patiënten, cliënten, medewerkers en
professionals hier profijt van hebben. De aandachtspunten van IZIT zijn gezondheid en
preventie, de klant, de zorgprofessional, het zorgsysteem en economische bedrijvigheid
(www.izit.nl)
Het Innovatieprogramma Wonen en Zorg was een gezamenlijk programma van de
Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) en het Nederlands Instituut voor Zorg en
Welzijn (NIZW) en werd ondersteund door de ministeries van VROM en VWS (www.iwz.nl).
24

Verkennende studie technologie in de zorg
Bij het Innovatiecentrum Telematica en Zorg (ITZ) zijn drie partijen (KITTZ, It Cares en I&C
Services Nederland) betrokken, die hun sporen hebben verdiend in de sectoren zorg, wonen en
(maatschappelijke) dienstverlening. Deze drie organisaties brengen ieder hun specifieke
expertise in en overzien samen alle facetten van de gebruiksmogelijkheden van telematica in
deze sectoren. ITZ beheerst het proces van innovatie tot implementatie, van ontwikkeling tot
exploitatie (www.i-t-z.nl).
The International Society for Augmentative and Alternative Communication (ISAAC) to
improve the life of every child and adult with speech difficulties. ISAAC started in 1983 and has
thousands of members in 50 countries. 14 countries have groups called Chapters, in Australia,
Canada, Denmark, Finland, French speaking countries and regions, German speaking countries
and regions, Ireland, Israel, Italy, the Netherlands, Norway, Sweden, the United Kingdom and
the United States of America. ISAAC members are people who use AAC, their families,
therapists, teachers, doctors, researchers, and people who make communication aids
(www.isaac-online.org).
The International Society for Telemedicine & eHealth (ISfTeH) exists to facilitate the
International dissemination of knowledge and experience in Telemedicine and eHealth and to
provide access to recognized experts in the field worldwide (www.isft.net).
Het Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap (iRv) wil door toegepast onderzoek en
actieve kennis- en informatieoverdracht de participatie en de kwaliteit van leven van mensen
met functionele beperkingen vergroten. Het iRv richt zich onder andere op het verbeteren van
interventies, voorzieningen en hulpmiddelen voor ouderen en mensen met langdurige
functiebeperkingen en handicaps (www.irv.nl).
De Kenniscirkel ICT in Wonen, Zorg en Welzijn (WZW) is gericht op innovatieve projecten
waarbij de inzet van nieuwe technologieën een ondersteuning vormt bij het ontwikkelen van
nieuwe dienstencombinaties, de ontkokering van organisaties, het transparanter maken van
vraag en aanbod, of het versterken van sociale netwerken. De Kenniscirkel is voortgekomen uit
het Innovatieprogramma Wonen en Zorg. Het doel van de kenniscirkel is de:
-bundeling van kennis en ervaring rond de inzet van ICT in relatie tot wonen, zorg en welzijn en;
-uitwisseling en verspreiding van kennis en ervaring op dit gebied (www.ictinwzw.nl).
De Kenniscirkel van domotica wonen en zorg is een initiatief van Nederlands Instituut voor
Zorg en Welzijn (NIZW) en het Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap (iRv). Ze is
bedoeld voor organisaties in het veld van wonen en zorg. Deze organisaties betreffen onder
andere instellingen voor intramurale en extramurale zorg en thuiszorg en woningcorporaties of
andere woningaanbieders. Ten slotte kunnen ook consumentenorganisaties en gemeentelijke
en provinciale overheden kunnen hun voordeel doen (www.domoticawonenzorg.nl).
De letters KBOH staan voor Kwaliteits- en Bruikbaarheidonderzoek van Hulpmiddelen
(KBOH) voor gehandicapten en ouderen. KBOH is het onafhankelijk kennis- en
informatiecentrum op het gebied van hulpmiddelen en bijbehorende diensten voor
gehandicapten en ouderen. Ze ontwikkelen informatie in de vorm van brochures, folders,
websites, symposia et cetera. Dit doen we altijd met het uiteindelijke doel om de autonomie en
de maatschappelijke participatie van de gebruiker te vergroten (www.kboh.nl).
Het Kwaliteitsinstituut voor Toegepaste Thuiszorgvernieuwing (KITTZ) helpt mensen zo
lang mogelijk zelfstandig te zijn, waar zij ook verblijven; thuis, in het ziekenhuis, verzorgingshuis
of onderweg. KITTZ bereikt dat door te stimuleren dat er goede producten, diensten en zorg
zijn, afgestemd op de behoefte en wensen van mensen. De kernactiviteiten omvatten het
scheppen van nieuwe en betere mogelijkheden op het terrein van wonen, zorg en diensten.
Hierbij staat gebruiksvriendelijkheid, kwaliteit, doelmatigheid en vormgeving voorop
(www.kittz.nl). Voorbeelden van programma’s zijn: ‘Monitoring gebruik domotica Linnaeusplein ,
Zelfredzaam zijn’.
Life Sciences Limburg (LSL) is an (inter)active platform which stimulates network building,
exchange of knowledge and generation of ideas in the field of Life Sciences. Furthermore the
association is your one-stop-shop to information on all aspects of entrepreneurship and/or
starting your business in this region. And last but not least, LSL concerns itself with looking at
25

Verkennende studie technologie in de zorg
your company’s interests first. The platform is a joint initiative of the Province of Limburg,
Syntens, Maastricht University, the Transnational University of Limburg and Limburg
(www.lifescienceslimburg.nl).
Locomotion verleent gezondheidskundig advies en verricht onderzoek. Locomotion publiceert
resultaten van (wetenschappelijk) onderzoek, ontwikkeld instrumenten (voor ergonomisch
onderzoek) en voorlichtingsmateriaal (www.locomotion.nu).
Maastricht Instruments ontwikkelt, ontwerpt en realiseert innovatieve instrumenten, apparaten
en software voor uiteenlopende toepassingen met een sterke focus op medische technologie en
life sciences. De missie van MI luidt: “...Innovatie oplossingen ten behoeve van onderzoek
succesvol commercialiseren en naar de markt brengen...”. Samen met IDEE wil MI zich
profileren als kenniscentrum voor technologische vraagstellingen binnen de regio Zuidoost
Nederland en de Euregio (www.maastrihtinstruments.com).
MAASTRO is het samenwerkingsverband van MAASTRO CLINIC met de vakgroep
radiotherapie van de Universiteit Maastricht en de afdeling Radiotherapie van het academisch
ziekenhuis Maastricht. In de vakgroep UM en de afdeling azM vinden met name de
researchactiviteiten en de onderwijsactiviteiten plaats. De stichting heeft ten doel zorg te
verlenen aan oncologische patiënten in de ruimste zin van het woord en meer in het bijzonder
door middel van radiotherapie, ten behoeve van de bevolking van Midden- en Zuid-Limburg
(www.maastro.nl).
Het Nationaal ICT instituut in de zorg (NICTIZ) dicht de kloof tussen de ICT-initiatieven in de
zorg door alle betrokkenen bij elkaar te brengen. Samen met patiëntenorganisaties,
zorgaanbieders, zorgverzekeraars, ICT-leveranciers en overheidsorganisaties zet NICTIZ zich
in voor zorg-ICT en innovatie, de realisatie van het landelijk elektronisch patiëntendossier en
alle andere mogelijke vormen van elektronische communicatie in de zorg. De
verantwoordelijkheid voor invoering van de toepassingen en diensten ligt primair bij de
zorgaanbieders en -instellingen. NICTIZ stimuleert kansrijke ontwikkelingen en neemt drempels
voor brede toepassing weg (www.nictiz.nl).
Het Nationaal Platform E-health is een initiatief van vooruitstrevende artsen, specialisten, ICT
deskundigen en zorgverzekeraars. Het platform stelt zich ten doel om sneller de moderne media
in de gezondheidszorg in te zetten zodat een halt toegeroepen kan worden aan: de toename
van het huisartsen en specialisten tekort, stijging van wachtlijsten, onvoldoende mogelijkheden
om patiënten efficiënter te helpen in die gevallen waarin het nodig is en toename van kosten
door inefficiënte communicatie (www.e-healthplatform.nl).
Nederland Breedbandland (NBL) is hèt nationale, onafhankelijke platform dat maatschappelijk
en economisch relevante sectoren (zoals de gezondheidszorg) stimuleert en helpt, beter en
slimmer, gebruik te maken van breedband. NBL is initiator, stimulator, regisseur, coach en
communicator van breedband(diensten) en -infrastructuur in Nederland
(www.nederlandbreedbandland.nl).
Het Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL)
voert toegepast beleidsonderzoek uit voor beleidsmakers in de gezondheidszorg. Dit onderzoek
wordt verricht op projectbasis voor een groot aantal opdrachtgevers, afkomstig uit de overheid
en (koepels van) zorgverzekeraars, beroepsgroepen, zorginstellingen en patiënten- en
consumentenorganisaties (www.nivel.nl).
Het Nederlands Instituut voor Telemedicine (NITEL) beschouwt het als haar opdracht de
Nederlandse Gezondheidszorg te helpen verbeteren door dagelijks gebruik van telemedicine
toepassingen in het bestaande zorgaanbod te bevorderen. Het Nitel helpt barrières weg te
nemen en creëert kansen door de verschillende betrokken partijen samen te brengen, beleid te
beïnvloeden en iedereen bewust te maken van de potentie van telemedicine toepassingen
(www.nitel.nl).
Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW) is een onafhankelijke organisatie die
zich samen met instellingen, professionals, beleidsmakers en burgers inzet om de kwaliteit en
doelmatigheid van de sector zorg en welzijn op een hoger niveau te brengen. Het NIZW
informeert, innoveert en ondersteunt deze sector en draagt zo bij aan een zorgzame
26

Verkennende studie technologie in de zorg
samenleving waarin de eigen verantwoordelijkheid en keuzevrijheid van burgers vooropstaan
(www.nizw.nl).
Het Nederlandse Organisatie voor Toegepast Wetenschappelijk Onderzoek (TNO) maakt
innoveren mogelijk door wetenschappelijke kennis te vertalen naar de praktijk. Samen met haar
opdrachtgevers ontwikkelen ze nieuwe toepassingen die bijdragen aan welvaart en welzijn in
Nederland en daarbuiten. Twee kerngebieden van TNO betreffen TNO Kwaliteit van Leven en
TNO Informatie- en Communicatietechnologie:
-TNO Kwaliteit van Leven levert een bijdrage aan het waarborgen en verbeteren van
gezondheid en menselijk functioneren. Ze biedt oplossingen aan het bedrijfsleven,
beleidsmakers en organisaties.
-TNO Informatie- en Communicatietechnologie helpt bedrijven en instellingen in uiteenlopende
branches succesvol te innoveren met de nieuwste informatie- en communicatietechnologie
(www.tno.nl).
Het Nederlands Technisch Advies College (NTAC) is opgericht in 1989 en adviseert sinds die
tijd ziektekostenverzekeraars en ziekenfondsen vanuit een onafhankelijke positie over
aanspraak, prijs en uitvoering van alle in de Regeling Hulpmiddelen voorkomende
hulpmiddelen. Het NTAC stelt zich ten doel om gebruikers, financiers en voorschrijvers van
hulpmiddelen te informeren over hulpmiddelen in de meest uitgebreide zin van het woord
(www.hethic.nl).
De Nederlandse Vereniging voor E-health heeft als doelstellingen:
-het bevorderen van gebruik van nieuwe ICT-mogelijkheden, ter ondersteuning en verbetering
van de gezondheidszorg
-het bewaken van de kwaliteit van via ICT geleverde zorg;
-het behartigen van de belangen van E-health gebruikers: hulpverleners èn patiënten
(www.vereniging-ehealth.nl).
De Nederlandse Vereniging voor Technisch facilitair management in de Gezondheidszorg
(NVTG) verenigt managers, werkzaam in (of toeleverend aan) de gezondheidszorg, gericht op
het vakgebied van facility management, waarbij technologische disciplines tot hun
aandachtsgebied behoren. NVTG-leden bekleden functies die te maken hebben met het tot
stand brengen, dan wel het in stand houden, van de gezondheidszorgvoorzieningen in
Nederland. Dit betreft alle categorieën zorginstellingen, zoals ziekenhuizen, de geestelijke
gezondheidszorg, gehandicaptenzorg, ouderenzorg en ook de thuiszorg. Wat NVTG-leden
gemeen hebben is hun ‘zorg voor zorgfaciliteiten’ (www.nvtg.nl).
Het Platform voor de informatiesamenleving (EPN) is een precompetitief platform, intern
gericht op kennis- en visieontwikkeling voor haar participanten. Hierbij krijgen momenteel de
sectoren gezondheidszorg, virtuele werelden en interrealiteit en keteninnovatie in het publieke
domein speciale aandacht. Extern biedt het platform haar participanten mogelijkheden tot
maatschappelijke profilering en probeert zij via de publiciteit de politieke en beleidsagenda te
beïnvloeden. De betrokken organisaties betreffen: Capgemini , Casema, Consumentenbond.
Getronics PinkRoccade, Hewlett-Packard Nederland, KPN Telecom, Microsoft, Ministerie van
Economische Zaken, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, NRG Document
Consulting, TNO Informatie- en Communicatietechnologie, VolkerWessels Telecom
(www.epn.net).
Het Platform VREST richt zich op de ontwikkeling van een leeromgeving op basis van Virtual
Reality waarbinnen kennis en vaardigheden kunnen worden aangeleerd. Vrest vormt het virtuele
leerhuis en levert de basisinrichting aan. Opleiders en curriculumbouwers kunnen met behulp
van hun eigen inrichtingselementen op maat gesneden opleidingen vormgeven. Het Platform
Vrest is ontstaan uit de samenwerking tussen het ziekenhuis Medisch Spectrum Twente, het
medisch-technologisch concept ontwikkelingsbedrijf Kunst & van Leerdam Medical Technology
bv en de Universiteit Twente. Een nauwe samenwerking is ontstaan met het UMC Groningen.
Vernieuwing van de onderwijsmethodieken en ondersteunende hulpmiddelen in de
gezondheidszorg is noodzakelijk. Alleen hierdoor kan aan de toekomstige vraag van bevoegde
27

Verkennende studie technologie in de zorg
en bekwame zorgverleners worden voldaan: van medisch specialist tot nurse practitioner tot
verpleegkundige tot paramedicus (www.vrest.nl).
De Raad voor de Volksgezondheid & Zorg (RVZ) adviseert over het beleidsterrein
volksgezondheid en zorg. Dat is bijvoorbeeld de jeugd-, ouderen-, geestelijke gezondheids- en
ziekenhuiszorg. Daarbij komen allerlei beleidsaspecten aan bod, zoals financiële en
organisatorische kwesties, medisch-ethische zaken en patiëntenrechten. Thema’s die in de
adviezen aan de orde komen, zijn bijvoorbeeld de kosten van de gezondheidszorg, wachtlijsten
en schaarste, verslavingsproblemen in Nederland, de taak van de gemeente op deze terreinen,
bedreigingen voor de volksgezondheid (www.rvz.net).
The Rehabilitation Engineering and Assistive Technology Society of North America
(RESNA) is an interdisciplinary association of people with a common interest in technology and
disability. Their purpose is to improve the potential of people with disabilities to achieve their
goals through the use of technology. They serve that purpose by promoting research,
development, education, advocacy and provision of technology; and by supporting the people
engaged in these activities (www.resna.org).
The Rehabilitation Engineering Society of Japan (RESJA) was established in March 1986.
The RESJA is an organization concerned with application of science and technology in the
rehabilitation process. The membership includes rehabilitation professionals (engineers, medical
staffs, teachers for handicapped children, etc), providers (makers and dealers), and consumers
(disabled persons). A purpose of RESJA is to promote mutual understanding among these
groups so that they comprehend and serve the actual needs of the people with disability who
shall get benefit from the application of rehabilitation engineering (www.resja.gr.jp).
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is het onderzoeksinstituut van de
overheid op het gebied van volksgezondheid en milieu. Het RIVM verricht niet alleen zelf
onderzoek, maar verzamelt ook wereldwijd kennis en past die kennis toe (www.rivm.nl).
The Roessingh Research and Development (RDD), founded in 1991, is an (inter)nationally
recognised research institute that contributes to improvements in rehabilitation medicine with a
particular interest in rehabilitation technology and pain rehabilitation. Our activities cover the
areas of research and development in clinical rehabilitation, rehabilitation technology and
technology transfer for people with functional disabilities. RRD is affiliated to rehabilitation centre
The Roessingh in the Netherlands. They are acknowledged as centres of excellence in
rehabilitation technology and pain rehabilitation by the Dutch Minister of Health (www.rdd.nl).
De Stichting Centrum voor Conceptontwikkeling en Realisatie (CenCOR) zet zich, vanuit
maatschappelijke betrokkenheid, expertise en ervaring in voor het introduceren van nieuwe
technologieën (ICT) en methoden in de transmurale gezondheidszorg. Innovaties in de zorg zijn
nodig om de zorg bereikbaar en betaalbaar te houden. Succesvolle oplossingen en innovaties
en oplossingen vragen om specifieke kennis en ervaring die reeds in andere sectoren is
opgedaan en die in CenCOR geborgd is zoals:
-Conceptontwikkeling op het gebied van ketenmanagement en veiligheid vanuit de behoefte van
de gebruiker;
-Dienstenportfolio definiëren in samenhang met de beschikbare infrastructuur en efficiënt
gebruik van de middelen;
-Ondersteunende processen en IT afstemmen op dienstenportfolio's (www.cencor.org).
De Stichting VR Valley is op 16 juli 1999 opgericht. Het doel van de stichting is de
totstandkoming van een kennis- en toepassingscentrum voor Virtual Reality (VR) in Twente.
Stichting VR Valley heeft zich de volgende doelen gesteld:
-De bevordering van kennis, ontwikkeling en samenwerking op het gebied van de virtual reality
en alles wat daarmee verband houdt en daarvoor bevorderlijk kan zijn.
-Het opzetten van projecten op het gebied van virtual reality (www.vr-valley.nl).
Binnen de missie van de Stichting Informatievoorziening Zorg (IVZ) ‘het leveren en bieden
van oplossingen op het gebied van informatie- en gegevensuitwisseling binnen de
gezondheidszorg’ is de invalshoek van de patiënt/consument het uitgangspunt omdat daar de
zorg immers voor bedoeld is. Informatie- en Communicatie Technologie kan een krachtig
28

Verkennende studie technologie in de zorg
hulpmiddel zijn bij het inzichtelijk maken en ondersteunen van complexe zorgprocessen, maar
de inzet van technologie mag geen doel op zich worden.
Stichting Kenniscentrum Opplussen richt zich op het verbeteren van bestaande woningen en
woongebouwen zodat ouderen en mensen met een lichte functiestoornis kunnen wonen in een
toegankelijk, bruikbaar en veilig huis. Om te bepalen aan welke eisen een woning moet voldoen,
zijn diverse onderzoeken uitgevoerd met ouderen en mensen met lichte functiestoornissen. Ook
is veelvuldig overleg gepleegd met belangengroeperingen. Een uitgebreide
begeleidingscommissie heeft het pakket van eisen en maatregelen uiteindelijk vastgesteld
(www.opplussen.nl).
Stichting Smart Homes is het Nationale Kenniscentrum voor Domotica & Slim Wonen. Smart
Homes streeft naar een betere kwaliteit van wonen en leven voor iedereen: van jong tot oud,
met of zonder beperkingen. Hiervoor werken ze mee aan de ontwikkeling van slimme,
begrijpelijke en toegankelijke oplossingen en diensten in de persoonlijke woon- en
leefomgeving. Ze brengen vraag en aanbod van domoticatoepassingen bij elkaar en zijn daarbij
het aanspreekpunt voor zowel professionele aanbieders, overheden en dienstverleners als voor
individuele woonconsumenten. Verder zijn ze continu bezig met het verzamelen en overdragen
van verworven kennis. Smart Homes heeft vier domoticaprojecten onderzocht: Vestia in Den
Haag, Telesens van Sensire in Doetinchem, VieDome in Aalst-Waalre en Fokus in Utrecht. Al
deze projecten zijn erop gericht om ouderen en gehandicapten langer zelfstandig te laten wonen
met behulp van domotica (www.smart-homes.nl).
Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) verkent trends en ontwikkelt inspirerende visies
op de toekomst van ‘techniek en maatschappij’. De verkenningen van STT zijn gericht op de
relatie tussen techniek, technologie in de maatschappij en hun onderlinge wisselwerking en
beïnvloeding (www.stt.nl).
Taskforce Zorg en Technologie in Twente stimuleert de ontwikkeling van de regionale zorg
en technologie als economische, kennisintensieve sector. De taskforce houdt zich onder meer
bezig met de afstemming van vraag en aanbod, het bundelen van regionale initiatieven, het
analyseren van trends in de sector zorg en technologie en het initiëren van business
development. Daarnaast is de taskforce vooral bedoeld om de verschillende belangen met
elkaar in balans te brengen. ‘Zorg en Technologie’ zal dan ook continu vanuit drie
complementaire invalshoeken worden benaderd:
-vanuit de noodzaak tot economische ontwikkeling op het gebied van zorg en technologie;
-vanuit de vraag van professionals in de zorg en vanuit de noodzaak tot continue
kennisontwikkeling;
-vanuit een patiëntgerichte benadering, zowel bij de ontwikkeling van nieuwe technologieën als
bij het ontplooien van bestaande en nieuwe initiatieven.
Betrokken organisaties: Carint, Gemeente Enschede, Het Roessingh, Innovatie in de Zorg door
ICT in Twente (IZIT), Livio, Medisch Spectrum Twente, Menzis, Netwerkstad Twente,
Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland, Provincie Overijssel, Roessingh Research and
Developement, Saxion Hogescholen, Technologie Kring Twente, Telematica Instituut, TIMP,
Ziekenhuisgroep Twente, Universiteit Twente, Ziekenhuisgroep Twente
(www.zorgentechnologie.nl).
De Technologie Kring Twente (TKT) is een actief netwerk dat bestaat uit circa 100 hightech
en kennisintensieve bedrijven in Twente met als doel: samenwerken en informatie uitwisselen.
De TKT is opgericht vanuit een initiatief van de Universiteit Twente en heeft als primaire
doelstelling het creëren van betere economische kansen voor haar leden (www.tkt.org).
In 2003 is het Teledermatologisch Consultatie Centrum Nederland (TCCN) opgericht, die
teledermatologische consultaties in de dagelijkse praktijk stimuleert en mogelijk maakt
(www.teleconsultatie.nl).
Het Telematica Instituut onderzoekt in internationaal verband met bedrijven, maatschappelijke
instellingen en kennisinstellingen met als doel het vereenvoudigen en verbeteren van het
telematicaproces. Dat leidt tot concrete oplossingen voor bedrijven en de maatschappij, waarbij
de mens werk uit handen wordt genomen. Daarvoor gebruikt het consortium de laatste
29

Verkennende studie technologie in de zorg
wetenschappelijke ontwikkelingen op het vlak van informatie- en communicatietechnologie
(www.telin.nl).
TIMP is a flexible cluster of independent companies, institutions and organisations active in the
field of medical technology with research, product development and engineering. From idea up
to full production. The TIMP partners have a Dutch or German signature.
In the broad field of Medical Technology the TIMP partners are focusing their experience,
expertise and knowledge on the following: rehabilitation, assistive technology, homecare
products, medical devices and instruments, telemedicine, care and ICT.
The TIMP references are: Alva, Copharm, Invacare, Independence Technology, PhilipsMedical
Systems, Vihome, VitalScientific (www.timp.org).
Unchain is een strategisch samenwerkingsverband van vijf gespecialiseerde bedrijven in
zuidoost Nederland. Door de bundeling van specialismen, beschikbare technologie en ervaring
zijn AIM, Maastricht Instruments, Hermus, Indes en NBG Industrial Automation integraal in staat
om innovatieve concepten en producten te ontwikkelen. Unchain is als het ware een virtuele
maatschap die kennis, kunde, kwaliteit en technologische autoriteit van de zelfstandige partners
samenbrengt om opdrachtgevers optimaal van dienst te zijn (www.unchain.nl).
USSAAC is the United States Society for Augmentative and Alternative Communication. They
are the national chapter of ISAAC, the International Society for Augmentative and Alternative
Communication (www.ussaac.org).
De Vereniging Informatica en Gezondheidszorg (VIenG) is opgericht in 1996 met als doel het
bevorderen van de kwaliteit van de informatica in de gezondheidszorg en het behartigen van de
gezamenlijke belangen van de leden, werkzaam in de informatica en binnen instellingen van de
gezondheidszorg (www.vieng.nl).
De Vereniging Infuus Technologie (VIT) is een multidisciplinaire vereniging waarvoor in 2003
het startsein is gegeven door mevrouw Els Borst voormalig Minister van VWS en Roxane
Perruca president Infusion Nurses Society (INS) uit Amerika. Jaarlijks wordt er een congres
georganiseerd. Ook is er een Werkgroep ThuisInfusie (WTI) en vier keer per jaar een VIT-
Journaal (www.infuustechnologie.nl).
Het doel van de Vereniging van organisaties voor ICT in de Zorg (OIZ) is de bevordering van
een verantwoorde toepassing van de informatica en de informatie- en communicatietechnologie
(ICT) in de Nederlandse gezondheidszorg en de behartiging van de gezamenlijke belangen van
organisaties, welke informatica en ICT producten en diensten ten behoeve van de Nederlandse
gezondheidszorg aanbieden. Bij OIZ zijn ongeveer 90 organisaties aangesloten
(www.oizorg.nl).
De Vereniging voor Informatieverwerking in de Zorg (VMBI) wil een gids zijn op het gebied
van informatievoorziening in de gezondheidszorg. Zij richt zich op medici, verpleegkundigen
wetenschappers, studenten, managers, adviseurs, informatici en gebruikers die betrokken zijn
bij de informatievoorziening in de geneeskunde, medische biologie en gezondheidszorg. De
VMBI (toen nog Vereniging voor Medische Biologische Informatieverwerking) is opgericht in
1970 door enkele pioniers binnen het toenmalige Nederlandse Rekenmachine Genootschap,
het latere Nederlandse Genootschap voor Informatica. Sinds 1988 is de VMBI een zelfstandige
vereniging met bijna 600 leden. De verbreding van het werkgebied is aanleiding geweest om in
1998 de naam te wijzigen in VMBI, Vereniging voor informatieverwerking in de zorg. Hiermee
wordt benadrukt dat het een vereniging betreft met diepe wortels in de gezondheidszorg die een
platformfunctie vervult ten aanzien van nieuwe ontwikkelingen in de (medische)
informatievoorziening (www.vvzi.nl).
Het doel van de Vereniging van Organisaties voor ICT in de Zorg (OIZ) is de bevordering
van een verantwoorde toepassing van de informatica en de informatie- en
communicatietechnologie (ICT) in de Nederlandse gezondheidszorg en de behartiging van de
gezamenlijke belangen van organisaties, welke informatica en ICT producten en diensten t.b.v.
de Nederlandse gezondheidszorg aanbieden. Bij OIZ zijn op dit moment ruim 90 organisaties
aangesloten. Hiermee is het grootste deel van de branche vertegenwoordigd (www.oizorg.nl).
30

Verkennende studie technologie in de zorg
De Versnellingsagenda staat voor 16 grote kennis- en innovatieve projecten in de provincie
Limburg (NL). Deze projecten worden in versneld tempo uitgevoerd om duurzame groei,
werkgelegenheid en welvaart voor Limburg te behouden. De Versnellingsagenda is een initiatief
van de provincie Limburg, het bedrijfsleven en kennisinstellingen. Eveneens richt deze
versnellingsagenda zich op Health Care & Cure (HC & C). HC & C is er op gericht om een
integraal zorgbehandelingsconcept neer te zetten gebaseerd op unieke
behandelingsmethodieken in combinatie met een breed toeristisch aanbod en de
aantrekkingskracht van de (eu)regio (natuur, cultuur en kuur). Het doel is dat Limburg grote
groepen patiënten trekt uit Europa met haar hoogwaardige gezondheidszorg en laatste
toepassingen op het gebied van medische technologie. Betrokken organisaties: Biopartner
Center Maastricht, Maastro Clinic, Universitäts Klinikum Aachen, Centre Hospitalier Universitair
Liège, Limburgs Oncologisch Centrum, Biomedbooster, en Philips Medical Systems
(www.versnellingsagenda.nl).
VIM-expertisecentrum (Expertisecentrum Ketenzorg en Keteninformatisering) is een
samenwerking van drie organisaties die ervaring hebben op het gebied van
informatievoorziening in de gezondheidszorg. Het samenwerkingsverband richt zich op de
verbetering van de informatievoorziening bij zorgketens. Betrokken organisaties VIR e-Care
Solutions B.V. (www.vir.nl), Stichting Informatievoorziening Zorg (www.sivz.nl), Stichting
Myosotis (www.stichtingmyosotis.nl). Betrokken partners NICTIZ (www.nictiz.nl).
VVZI staat voor Vereniging voor Verpleegkundige en Zorg Informatica. De VVZI is
aangesloten bij de Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN, voorheen AVVV) en is
een beroepsvereniging, die zich richt op alle verplegenden en verzorgenden die beroepsmatig
of anderzijds te maken hebben met Informatie- en Communicatie Technologie (ICT) in het
verpleegkundig en verzorgend domein (www.vvzi.nl).
KITTZ, KBOH en NIZW Zorg vormen per 1 januari 2007 een nieuwe organisatie met de naam
Vilans. Deze organisatie wil samen met andere organisaties in het veld de kwaliteit van leven
voor mensen met beperkingen, chronisch zieken en kwetsbare ouderen vergroten of behouden.
Vilans werkt via kenniswerk en toepasbare kennis de kwaliteit en doelmatigheid van wonen,
welzijn, dienstverlening en zorg. Het perspectief van de cliënt, consument is daarbij het
uitgangspunt (www.vilans.nl).
Zorgonderzoek Nederland en Medische Wetenschappen (ZonMw) werkt aan de verbetering
van preventie, zorg en gezondheid door het stimuleren en financieren van onderzoek,
ontwikkeling en implementatie (www.zonmw.nl).
4.1.4 Informatieve websites
In deze paragraaf komen diverse informatieve websites aan de orde op het gebied van
zorgtechnologie.
Apotheek.nl is een website met onafhankelijke informatie over onder andere geneesmiddelen.
De website is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der
Pharmacie (KNMP), de beroepsorganisatie van Nederlandse apothekers. Apotheek.nl is
bedoeld voor iedereen die betrouwbare informatie zoekt over geneesmiddelen of iets wil weten
over de apotheek. De auteurs hebben geprobeerd de informatie zo toegankelijk mogelijk te
maken.
Assistive Technology News Portal (AXISTIVE) offers free news, articles, product reviews and
all product and vendor information of assistive technology devices (www.axistive.com).
Met het Expertise Centrum Hulpmiddelen (ECH) wil het iRv het aanspreekpunt zijn voor alle
partijen in Nederland die op zoek zijn naar kennis en informatie over hulpmiddelen. Het ECH
richt haar activiteiten ondermeer op: gebruikers, intermediairs, bedrijfsleven, verstrekkers,
professionals, kenniscentra en overheden (www.expertisecentrumhulpmiddelen.nl).
DBC-Onderhoud voert het (private) beheer van de DBC-systematiek. DBC-Onderhoud is
opgericht door partijen in de zorg: ziekenhuizen, patiëntenorganisaties, zorgverzekeraars en
medisch specialisten. Deze partijen willen een onafhankelijke, deskundige, innovatieve stichting
31

Verkennende studie technologie in de zorg
omdat het DBC-systeem bij uitstek een systeem van en voor de zorg is. Aan al deze partijen
levert DBC-Onderhoud kennis en informatie. En omgekeerd ontvangt DBC-Onderhoud van de
verschillende partijen gegevens en wensen om de DBC-systematiek te optimaliseren.
(www.dbconderhoud.nl).
Het Expertisecentrum informele zorg is een kennisplein voor de informele zorg/mantelzorg.
De site brengt informatie van verschillende bronnen bij elkaar of verwijst ernaar (www.eiz.nl).
Het Expertisecentrum Xidis, ICT en Handicap ziet ICT als maatschappelijk verschijnsel,
waarbij het gaat om vraagstukken inzake bewustwording, beschikbaarheid, betaalbaarheid,
bruikbaarheid en toegankelijkheid van algemene ICT-voorzieningen. Het Expertisecentrum
beschouwt ICT ook als hulpmiddel. Hierbij wordt gebruik gemaakt van ICT-toepassingen om
problemen van mensen met een functiebeperking te compenseren dan wel te neutraliseren. Het
doel van deze ICT-toepassing is participatie binnen de verschillende levensgebieden (wonen,
vrije tijd, dagactivering, onderwijs en scholing) te ondersteunen. Het Expertisecentrum Xidis
gaat haar ambitie realiseren door het aanbieden van ondermeer de volgende functies:
individuele cliëntenadvisering, deskundigheidsbevordering, informatievoorziening,
organisatiegerichte advisering/consultancy binnen het speciaal onderwijs, zorg en/of revalidatie,
voorlichting, informatieproducten en -diensten. De betrokken organisaties zijn: Xidis en het
Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap (iRv) (www.icthandicap.nl).
The Government Health IT is a web site that reports on the emerging role for federal, state and
local government in driving the use of technology in the public and private health care arenas in
the United States and abroad. The Government Health IT also produces a bi-monthly newsletter
and a print publication (www.govhealthit.com).
De HANDY-WIJZER is een informatiesysteem over technologie voor mensen met
functioneringsproblemen en geeft informatie over de hulpmiddelen en daaraan gerelateerde
diensten, bedrijven en organisaties, wetten en regelingen en naslagwerken.
De HANDY-WIJZER is bedoeld om de keuze van een hulpmiddel voor een individu te
ondersteunen. Ook maakt de HANDY-WIJZER beleid, wet- en regelgeving transparant. Ze geeft
daardoor inzicht in allerlei processen en samenhangen in de markt wat van belang is voor
beleidsmakers. De gegevens van de HANDY-WIJZER zijn afkomstig van een groot aantal
organisaties in Nederland en worden door hen bijgehouden. Deze organisaties stellen gegevens
beschikbaar voor gebruik op de HANDY-WIJZER, maar blijven zelf ten volle aanspreekbaar op
de juistheid en de gevolgen van het gebruik hiervan (www.handy-wijzer.nl).
The Homecare Information Technology Council (HITC) is providing free information about
Home Care Technology and Hospice Industry Technology, Firms and Vendors.
The home care and hospice industry's leading technology companies have joined forces to
promote expanded use of technology through education. Home Care Information Technology
Council's (HITC) goal is to help home care and hospice executives better understand how they
can take advantage of information technology to improve operational performance and patient
care (www.homecaretechnology.com).
ICTzorg is het platform voor professionals in de zorg en publiceert het tijdschrift ICTzorg
(www.ictzorg.com).
Living Tomorrow, het huis en kantoor van de toekomst, is een innovatieplatform waar de
bezoeker kennis kan maken met producten en diensten die onze levenskwaliteit in de nabije
toekomst kunnen verbeteren. Maatschappelijke, economische en technologische ontwikkelingen
worden geobserveerd en vertaald naar realistische en herkenbare toepassingen in het complex.
In het project komen verschillende thema’s aan bod waaronder bouwtechniek, interieur, ICT,
domotica maar ook gezondheid, lifestyle, werk en ontspanning (www.livtom.nl).
De website Technologie in de Thuiszorg is, in opdracht van de Landelijke Vereniging voor
Thuiszorg (LVT), door KITTZ ontwikkeld in het kader van het project 'Technologie in de
thuiszorg' ontwikkeld. Dit project is gefinancierd door Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport (VWS). Het is een website voor iedereen die meer wil weten over woon-
zorgtechnologie, zoals:
-informatie vinden over technologische toepassingen;
32

Verkennende studie technologie in de zorg
-kennis en ervaringen uitwisselen en discussiëren;
-vragen stellen;
-zien welke activiteiten georganiseerd worden de weg vinden naar andere sites met nog meer
informatie (www.thuiszorgtechnologie.nl).
Technologyreview.com is the web site of the magazines Technology Review and
Technologyreview.com. Technology Review aims to promote the understanding of emerging
technologies and to analyze their commercial, social, and political impacts
(www.technologyreview.com).
TelehealthNet is a leading provider of telehealth and ehealth information to organizations,
associations, professionals, vendors and those they serve (telehealth.net).
The objectives of Telemedicine and E-health Information Service (TEIS) are to bring together
those working in the field of telemedicine, telecare and ehealth; to encourage them to share
information and experience; and to provide an information resource on telemedicine activity in
the UK. The Telemedicine and E-health Information Service is run by the University of
Portsmouth. They also operate an email discussion list (www.teis.nhs.uk).
Tie Telemedicine Information Exchange is a comprehensive, international, quality-filtered
resource for information about telemedicine, telehealth, and telemedicine/telehealth related
activities. The TIE is supported and maintained by the Assocition of Telehealth Service
Providers (tie.telemed.org).
Het programma Zorg voor Beter stimuleert de zorgsectoren om nog meer kwaliteitverbetering
in de thuiszorg, ouderenzorg, gehandicaptenzorg en de langdurende GGZ te leveren. Dit vindt
plaats door het leren en profiteren van bestaande ervaringen en kennis. Eveneens wordt er
meer samenhang en een betere aansluiting op andere zorgsectoren gecreëerd en het slimmer
en beter organiseren van het werk. De website is het communicatieplatform voor alle activiteiten
op dit gebied (een kenniswebsite voor de zorgprofessional). De betrokken organisaties zijn:
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Zorgonderzoek Nederland en Medische
wetenschap (ZonMw), Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW), ActiZ, De Vereniging
GGZ Nederland, Landelijk Expertisecentrum Verpleging & Verzorging (LEVV), Landelijke
Organisatie Cliëntenraden (LOC), Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland, Verpleegkundigen
& Verzorgenden Nederland (V&VN) en Zorgverzekeraars Nederland (ZN). Zorg voor Beter is
een initiatief van het ministerie van VWS, in samenspraak met de brancheorganisaties,
beroepsverenigingen en cliëntenorganisaties (www.zorgvoorbeter.nl).
4.1.5 Producenten en aanbieders
Deze paragraaf geeft een aantal nationale en internationale producenten en aanbieders van
technologische zorgproducten weer.
Advanced Instruments Manufacturing (AIM) is gespecialiseerd in de productie van
hoogwaardige medische en industriële apparaten en instrumenten. AIM produceert
hoogwaardige, professioneel gebruikte apparaten en instrumenten die toegepast worden in de
medische wereld. Haar klanten zijn Europese, innovatieve bedrijven met een sterke marktpositie
en een focus op marketing en sales. AIM heeft de ambitie, met haar kennis op het gebied van
engineering, logistiek en inkoop, de productie tegen lagere totale kosten te realiseren dan de
klant zelf. Dit realiseert AIM door als echte teamspeler open en langdurige relaties aan te gaan
met haar klanten, leveranciers en andere relaties (www.aim-brunssum.nl).
The American TeleCare, Inc. (ATI) is the established leader in the telehealth industry providing
solutions to enhance key health care customer applications, such as clinic-to-clinic, provider to
patient home and doctor-to-doctor. American TeleCare’s telehealth solutions combine
sophisticated, leading technology with sound clinical expertise to develop easy-to-use systems
for patients and health care providers. American TeleCare products incorporate live audio and
video communication with integrated electronic medical peripherals that enable health care
33

Verkennende studie technologie in de zorg
professional to conduct remote patients assessments and monitoring
(www.americantelecare.com).
Aniba Consulting B.V. ondersteunt organisaties die actief zijn op het gebied van medische
technologie. De ondersteuning omvat proces en projectmanagement, regelgeving en
kwaliteitsmanagement. Aniba Consulting b.v. helpt bedrijven bij de verbetering van
organisatieprocessen en om te voldoen aan de eisen die gelden voor fabrikanten van medische
producten, zoals ISO 9000, ISO 13485, richtlijn medische hulpmiddelen, richtlijn in vitro
diagnostiek, FDA QSR (Quality System Regulation) of CMDCAS (Canadian Medical Devices
Conformity Assessment System (www.anibabv.com).
Arion International B.V. richt zich op het ontwikkelen en vermaken van eenvoudige
hulpmiddelen voor ouderen, chronisch zieken en verpleegkundigen (www.arion-group.com).
B. Braun Medical B.V. is de Nederlandse dochteronderneming van de B. Braun Groep en
houdt zich bezig met de ontwikkeling, verkoop en distributie van hoogwaardige medische en
farmaceutische producten en diensten (www.bbraun.nl).
Corinex Communications Corp. is the leading manufacturer of networking products which
enable the transmission of all forms of digital data over a premise’s already-existing cable
infrastructure (electrical and coaxial cables) and via wireless connections. Corinex provides
integrated, end-to-end connectivity solutions that meet the diversified needs of its customers
over a common IP-based technology platform. The networking solutions from Corinex are ideally
suited for applications in homes/small offices, enterprises, schools, hospitals, hotels and
historical buildings (www.corinex.com).
Creative Rehab Technology Services is a provider of rehabilitation products specializing in
enabling technology and wheeled mobility. Find the rehabilitation equipment you need at home
through Creative Rehab's friendly, neighbourhood service. With years of experience in Medicare
and MediCal, they can help you navigate your way through the steps involved in obtaining
wheelchairs, scooters (power operated vehicles), lift chairs, and durable medical equipment
including home hospital beds, mattresses and overlays, canes, walkers, and more
(www.creativerehabtechser.com).
D4H ontwikkelt totaalconcepten van dienstverlening en software ter ondersteuning van de
(huisarts)praktijk. De door D4H ontwikkelde zorgprotocollen bieden de huisartsen en
specialisten een geheel nieuwe, protocollaire werkwijze bij de diagnose, therapie en begeleiding
van patiënten met chronische aandoeningen (www.d4h.nl).
De lifter.nl richt zich op producten met het doel ondersteuning te bieden bij
personenverplaatsingen. De Lifter.nl maakt zich in het bijzonder sterk voor zorgvragers met een
beperkte mobiliteit (www.delifter.nl).
De doelstelling van De Opera is: produkten en diensten leveren in de consumentenelektronica
(audio-video) en de domotica/custom installation markt die zich onderscheiden door een hoog
kwaliteitsniveau met een bijbehorend hoog serviceniveau (www.deopera.nl).
Er zijn diverse websites die een digitaal consult aanbieden voor mensen met
gezondheidsvragen. Deze vragen worden via het internet door een (huis)arts, specialist of
therapeut beantwoord. De websites betreffen: websites: Dokter.nl (www.dokter.nl),
DokterDokter.nl (www.dokterdokter.nl), E-maildokter (www.emaildokter.nl), Medidesk
(www.medidesk.nl), Mijn specialist (www.mijnspecialist.nl), Stichting AskYourEDoctor
(www.aye.nl) en mijn therapeut (www.mijntherapeut.nl).
Domotics is applied Information and Communication Technologies for more Comfort and
Convenience in and around the Home (www.domotics.com).
Easy Safe richt zich op elektronische beveiligingssystemen (www.easysafe.nl).
Easyadl is een webwinkel voor ADL artikelen en aanverwante hulpmiddelen (www.easyadl.nl)
The overall objective of ENABLE is to investigate whether it is possible to facilitate independent
living of people with early dementia and to promote their wellbeing through access to
technological systems and products (www.enableproject.org).
34

Verkennende studie technologie in de zorg
The Fraunhofer Institute for Manufacturing Engineering and Automation (IPA) try to be a
partner for innovative contract research. They develop and optimise solutions for all kinds of
engineering tasks in automation (www.ipa.fraunhofer.de).
GBO Design Engineering ontwikkelt producten in opdracht waaronder inhalers, een naaldloos
injectiepistool, cardiologie producten, ziekenhuismeubilair en rolstoelen. Het proces kan
begeleid worden van ideefase, design, engineering in 3D (CAD) en rapid prototyping. prototypes
en het begeleiden van het proces tot 0-serie (www.GBO.nl).
HeartsPoint faciliteert gezondheids-zelfmanagement. HeartsPoint verzorgt een opleiding voor
gezondheids-zelfmanagement, certificeert en hercertificeert patiënten met een chronische
ziekte. Daarnaast zorgt het Service Center voor technische en medische ondersteuning bij het
gebruik van internet en de medische vragen die opdoemen bij het gezondheidszelfmanagement
(www.heartspoint.nl).
Healthcare Technology Systems, Inc. (HTS) is the pioneer in developing clinical interactive
voice response (IVR) systems to collect data directly from patients for pharmaceutical
companies, healthcare organizations, and researchers. HTS also offers personalized IVR selfhelp
programs for patients that work. They offer products and services related to: Clinical
Technology and IVR systems, Research and Consultation Services, Education and Self-Care,
Disease Management (www.healthtechsys.com).
Het woningautomatiseringssysteem van Hometronic biedt producten ten aanzien van
beveiliging, verlichting en verwarming in een woning (www.hometronic.nl).
Home Automation Europe richt zich op huisautomatisering in en rond de woning
(portal.homeautomationeurope.com).
INSTEON is a powerful, wireless home-control networking technology that simply, affordably
and reliably integrates systems in the home for improved comfort, safety, convenience and
value (www.insteon.net).
Hulpplus heeft en groot aanbod aan middelen die de klant helpen en ondersteunen bij
alledaagse handelingen (www.hulpplus.nl).
Java Ergonomic B.V. is gespecialiseerd in revalidatietechniek, ontwikkelt, vermarkt en past
hulpmiddelen en voertuigen voor gehandicapten en ouderen aan. Java Ergonomic levert
“mobiliteit” in de vorm van aangepaste rolstoelen en electroscooters. Daarnaast adviseert Java
Ergonomic bij woningaanpassingen en auto en werkplekaanpassingen. Java Ergonomic
ontwikkelt hulpmiddelen en “mobiliteit “ voor in het eigen productenprogramma of in opdracht
van andere grote marktpartijen (www.java-ergonomic.nl).
KISS is hét installatieconcept, waarbij overal in huis elektriciteit, telecom, tv/radio, data,
huisautomatisering en zelfs glasvezel beschikbaar is, precies waar de bewoner dat wil
(kiss.hager.nl).
Kooi Management & Advies is een jonge, flexibele en ambitieuze organisatie met
professionele kennis en vaardigheden betreffende de markt voor VoIP (Voice over IP),
Multimedia Contact Centers, Audioconferencing, Videoconferencing en Webconferencing en
treedt op als een CVAR (Consulting Value Added Reseller) richting de brede (inter)nationale
Conferencing en Contact Center markt (www.kma-partners.nl).
Medicore levert logistieke en administratieve dienstverlening specifiek gericht op zorgverleners
die zich specialiseren in het verrichten van planbare medische ingrepen. Van businessplan &
haalbaarheidsonderzoek tot callcenter & receptiewerkzaamheden en facturatie &
managementinformatie (www.medicore.nl).
NBG Industrial Automation is een flexibele en professionele organisatie die diensten aanbiedt
op het gebied van elektronica, eSoftware en PC-software voor industriële en medische
toepassingen. Daarnaast wordt test-equipment ontwikkeld voor industriële toepassingen
(www.nbg-industrial.nl).
NovaXon BV offers a range of products and services related to the collection, processing and
analysis of clinical data. (www.novaxon.com).
35

Verkennende studie technologie in de zorg
De Orthopedische Instrumentmakerij Kastanjehof vervaardigt kwalitatief hoogwaardige
technische hulpmiddelen (individueel en op maat gemaakte ortheses en protheses en artikelen
als elastische kousen, braces en bandages) (www.oim-kastanjehof.nl)
Pie Medical Imaging richt zich op de ontwikkeling van software voor analyse (kwantitatief) van
hart en vaten (www.piecaas.com).
Philips Healthcare Informatics consists of a wide range of products and services, providing
customer tailored image and information management solutions for both the Cardiology and the
Radiology environment (www.medical.philips.com).
Portavita richt zich op het ondersteunen van de samenwerking tussen zorgverleners en
betrokkenheid van patiënten aan de hand van een Transmuraal Elektronisch Patiënten Dossier
(www.portavita.nl).
Realive van Isolectra is een manier van wonen, een levensstijl, waarbij comfort en veiligheid
voorop staan. Realive is een integraal netwerk in woningen dat de basis legt om verschillende
functies in huis elektronisch aan te sturen (www.realive.nl).
Rehabtool.com offers a variety of high-tech assistive and adaptive technology products,
augmentative and alternative communication devices, computer access equipment, multilingual
speech synthesis and voice recognition software. They propose a great selection of virtual onscreen
keyboards, voice-enabled communication boards, as well as cognitive rehabilitation tools
adapted to the special needs of the disabled (www.rehabtool.com).
De firma Saarberg brengt hulpmiddelen voor mensen met een visuele beperking op de
Nederlandse markt. Zij werkt samen met twee buitenlandse fabrikanten, KOBA vision uit België
en Steller-TECHNOLOGY uit Duitsland (www.steller-systeemtechniek.nl).
Sananet Consultancy ontwikkelt samen met zorginstellingen nieuwe zorgconcepten waarbij
gebruik wordt gemaakt van ICT. Door gebruik te maken van informatie en
communicatietechnologie worden zorgprocessen gemobiliseerd, waardoor een verhoging van
de effectiviteit (kwaliteit) en efficiëntie (rendement) wordt gerealiseerd. Sananet Consultancy
verzorgt voor haar klanten projecten op het gebied van zorginnovatie, kwaliteit, informatie en
communicatie. Via expertmeetings, workshops en (eventueel in company) trainingen draagt zij
bij aan de kennisontwikkeling binnen de organisaties van haar klanten (www.sananet.nl).
De Secufone is een combinatie van een GSM, een GPS en een persoonlijk alarmsysteem
(www.secufone.nl).
Sensatex, Inc. is a textile engineering company focused on the development of Smart Textile
Systems. The first commercial product, the SmartShirt System is a wearable physiological
information management platform that will have a profound effect on a large number of market
segments requiring information and management of information generated from the human body
(www.sensatex.com).
SWEL - Slim Wonen En Leven is een jonge organisatie met een grote ervaring in de relatief
nieuwe markt van woningautomatisering, ofwel domotica (www.swel.nl).
Technomed Europe B.V. is one of the leading developers, manufacturers and suppliers of
neuro-diagnostic accessories in Europe (www.technomed.nl).
Tele-diagnosis is a company that provides internet based medical consultation service between
doctors for second opinion or reports in medico-legal cases by harnessing the power of
Information Technology and Telecommunication in Medicine (www.tele-diagnosis.com).
TEMEC Instruments is an independent company specializing in the development and
production of state of the art electronic medical, research and industrial digital recording and
analyzing equipment of superior quality. Originating in the field of electronic test- and
measurement equipment, the TEMEC medical staff and development-department guarantee
highly qualified personnel with state of the art know-how in various fields (www.temec.nl).
Het Tilcentrum is in1996 opgericht en is actief op de markt met advies en verkoop van
transferhulpmiddelen (www.tilcentrum.nl).
Tunstall houdt zich sinds 1957 bezig met de productie en verkoop van alarmcommunicatie
apparatuur (www.tunstall.nl).
36

Verkennende studie technologie in de zorg
Viedome is een innovatief woon- en zorgconcept dat ouderen in de gelegenheid stelt om
zelfstandig thuis te blijven wonen. Persoonlijke communicatie via breedbandtechnologie
gecombineerd met vergaande zorgfuncties in de eigen leefomgeving resulteren in het virtuele
verzorgings- en verpleeghuis. Zorg, comfort en veiligheid zijn de pijlers waarop de
dienstverlening van VieDome is gebaseerd (www.viedome.nl).
VIR e-Care Solutions (VIR) is gespecialiseerd in de organisatie van multidisciplinaire zorg, de
daarbij benodigde communicatiestructuren en de automatisering daarvan. Goede en goed
georganiseerde zorg vergt een efficiënte planning, afsprakenregistratie, rapportage en
dossiervoering (www.vir.nl).
Vitaflex B.V. is een bedrijf dat investeert in het vinden en/of ontwikkelen van de oplossing op
het gebied van wonen en slapen, verplegen en verzorgen, douchen en baden en tillen en
verplaatsen. De klanten betreffen kleine en grote instellingen in de zorgsector evenals hun
leveranciers en particulieren (www.vitaflex.nl).
Uzorg is een innoverende leverancier van ICT-diensten en –producten in de gezondheidszorg.
Het is een ontwikkel- en beheerorganisatie met een mix van goede rendabele producten en
innovatieve oplossingen, die meerwaarde leveren voor de zorgsector. Het doel van Uzorg is het
stimuleren van de communicatie tussen zorgverleners. Dit wordt bereikt door overleg, advisering
en waar nodig scholing en instructie. Op deze manier worden de verschillende partijen in de
zorg gestimuleerd om actief deel te nemen aan het communicatieproces (www.uzorg.nl).
Zelfstandig.thuis.nl is een thuiswinkel die producten verkoopt om zo lang mogelijk zelfstandig
thuis te blijven wonen (www.zelfstandigthuis.nl).
4.2 Evenementen
In deze paragraaf komen diverse nationale en internationale evenementen, waaronder beurzen,
conferenties en congressen, op het gebied van technologie en zorg aan de orde. Er is gezocht
vanaf december 2006 tot en met juli 2008.
Brokerage Event
Datum: 18 december, 2006 (van 12.00 uur tot en met 16.30 uur)
Plaats: Kurhaus, Scheveningen (Nederland)
Contact: Ithaca meeting & association management, J. Bokhoven of A. Van Schreven
Postbus 32, 4850 AA Ulvenhout
Telefoon: 0345 -641927
E-mail: ithaca@ithaca.nl
Website: www.ithaca.nl
Met Zorg Wonen is hét centrale thema van het eerste Brokerage Event over innovatie en zorg.
Dé ontmoetingsplaats voor vertegenwoordigers van verzorgings- en verpleeghuizen, van
gehandicapteninstellingen, aanbieders van innovatieve zorgproducten, -technologieën en -
diensten en vertegenwoordigers van onderwijs- en onderzoeksinstellingen.
De Staatssecretaris van VWS organiseert het Brokerage Event in samenwerking met MKB-
Nederland, ActiZ, UNETO-VNI en KPN. Tijdens deze middag ligt de nadruk op kijken, doen en
leren door te 'makelen en schakelen' en 'speeddaten'. Door het presenteren van concrete
producten, technologieën en diensten én het uitwisselen van kennis, informatie en
deskundigheid. Doel van de bijeenkomst is het beter afstemmen van vraag, aanbod en de
benodigde ondersteuning. 'Met Zorg Wonen' is bedoeld voor iedereen die een sleutelrol vervult
bij het verbeteren van de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van zorgvragers in hun
woonsituatie.
Symposium 'Kijk, zo doen wij dat...'
Datum:16 januari, 2007
Plaats: Theater & Congrescentrum De Maaspoort, Venlo (Nederland)
Contact: Zorggroep Noord-Limburg, PR & Communicatie, Postbus 694, 5900 AR, Venlo
Telefoon: 077-355 9520
37

Verkennende studie technologie in de zorg
E-mail: communicatie@zgnl.nl
Website: www.zgnl.nl/kijk
Aanleiding voor dit symposium is het vijfjarig bestaan van de Zorggroep op 1 januari
aanstaande. In die vijf jaar heeft de organisatie behoorlijk aan de weg getimmerd. Door middel
van dit symposium - met een afwisselend programma, boordevol concrete praktijkinformatie - wil
de Zorggroep kennis en ervaringen delen op allerlei terreinen. Denk aan thema’s als
extramuralisering, klant- en medewerkertevredenheid, wonen, welzijn, innovaties en ICT.
Congres Domotica & Telemedicine
Datum: 30 januari, 2007
Plaats: Evoluon, Eindhoven (Nederland)
Contact: Stichting Smart Homes, T. Van Leent, Duizelseweg 4a, 5521 AC Eersel, Postbus 8825,
5605 LV Eindhoven
Telefoon: 0497-514984
E-mail: info@smart-homes.nl
Website: www.smart-homes.nl
Tijdens het congres Domotica & Telemedicine komen diverse voorbeelden van succesvolle
pilots aan de orde. Vertegenwoordigers van thuiszorgorganisaties, woningcorporaties en andere
deskundigen zullen ingaan op zaken die tot nu toe een doorbraak in de weg staan. Of die nu
juist, in de nabije toekomst, voor die doorbraak zullen zorgen.
Het congres laat u beseffen dat op allerlei manieren de gezondheidstoestand van de bewoner,
op afstand, bewaakt kan worden. En dan veel eenvoudiger, beter en met meer regelmaat
dankzij niet al te ingewikkelde domotica-voorzieningen in de woning.
Naast het congres wordt er ook een informatiemarkt georganiseerd, waar u contacten kunt
leggen met diverse leveranciers van domotica-oplossingen. Op deze wijze krijgt u een goed
beeld van wat er zoal mogelijk is op het gebied van Domotica & Telemedicine.
7 e Symposium Trends in Medical Technology: Photonics
Datum: 8 maart, 2007
Plaats: Academisch Medisch Centrum, Amsterdam (Nederland)
Contact: De Congresorganisatie van het AMC/Nicolaes Tulp Instituut, M.P. Beunk-Timmers,
Postbus 23213, 1100 DS, Amsterdam
Telefoon: 020-566 22 38
E-mail: m.p.beunk-timmers@amc.uva.nl, congresorganisatie@amc.nl
Website: www.amc.nl/congres
Het 7 e symposium "Trends in Medical Technology" zal een informatie-en discussiepodium zijn
voor medisch specialisten, verpleegkundigen, klinisch fysici, medisch technici, managers en
stafmedewerkers uit gezondheidszorg, onderzoek en de medisch-technische industrie.
Het symposium behandelt een actueel thema uit de medische technologie met methoden uit
“Medical Technology Assessment” en criteria uit “Evidence Based Medicine”. Het zevende
symposium “Trends in Medical Technology” zal gewijd worden aan “Photonics”, toepassingen
van licht. De ontdekking van de laser in 1960 en de opkomst van de optische fiber in de
zeventiger jaren heeft tot vele technologische ontwikkelingen geleid zoals CD-ROM en de DVD.
Daarop gebaseerd, biedt de fotonica steeds meer mogelijkheden die tot een rijkdom aan
diagnostische en therapeutische toepassingen in de geneeskunde leiden.
In vier sessies zullen overzichten worden gepresenteerd van functionele beeldvormingsmethoden
en andere diagnostische methoden gebaseerd op licht, naast
therapeutische toepassingen van licht: ontwikkelingen, eerste klinische ervaring, klinische
toepassingen en evaluatie kliniek.
9E SYMPOSIUM NATIONAAL PLATFORM E-HEALTH IN SAMENWERKING MET DE
NEDERLANDSE VERENIGING VOOR E-HEALTH
Datum: 12 maart, 2007 (van 16.00 uur tot 18.00 uur)
Plaats: Humanitas Akropolys, Rotterdam (Nederland)
Contact: Stichting Humanitas Akropolys, Achillestraat 290, 3054 RL, Rotterdam
E-mail: ajager@humanitas-rt.nl
38

Verkennende studie technologie in de zorg
Website: www.vereniging-ehealth.nl, www.e-healthplatform.nl
De titel van het symposium betreft Evidence in E-Health. De sprekers worden binnenkort
aangekondigd. De toegang van het symposium is kosteloos.
Beurs Zorg en ICT
Datum: 14-16 maart, 2007
Plaats: Jaarbeurs Utrecht, Utrecht (Nederland)
Telefoon: 0900 522 723 87
E-mail: visitorsinformation@vnuexhibitions.com
Website: www.zorg-en-ict.nl
Expositieprogramma: ICT hardware, netwerken, infrastructuur, beveiliging, opslag, beheer en
outsourcing, consultancy, document-management, functie-ondersteunende software,
verpleegoproep- en alarmeringssystemen, domotica en mobiele communicatie
Branche: ICT & Communicatie
Bezoekersprofiel: Directie en staf, algemeen ICT, telecom en facilitair management,
zormanagement aanbieders, specialisten, (huis)artsen, arts-assistenten, verplegenden en
verzorgenden, bestuur en beleid, zorgverzekeraars, kennisinstituten en overheid
Deelnemersprofiel: Leveranciers van producten, diensten, opleidingen en consultancy t.b.v. de
automatisering en informatisering van de zorgsector en hieraan gelieerde instanties
Beurs Zorgtotaal
Datum: 14-16 maart, 2007
Plaats: Jaarbeurs Utrecht, Utrecht (Nederland)
Telefoon: 0900 522 723 87
E-mail: visitorsinformation@vnuexhibitions.com
Website: www.zorgtotaal.nl
Zorgtotaal, het nationale platform voor de intramurale zorgsector en de thuiszorg. Zorgtotaal
brengt een 7-tal doelgroepgerichte vakbeurzen samen op het gebied van farmacie, technologie,
revalidatie, verpleging, facilitair, dienstverlening en voeding.
In samenwerking met brancheorganisatie FHI Medische Technologie en Laboratorium
Technologie organiseert VNU Exhibitions Europe de vakbeurs Zorg&technologie, het eerste en
enige platform voor medische technologie en homecare technologie in Nederland. De beurs is
specifiek gericht op uw eigen vakgebied en is daarmee herkenbaar voor alle specialisten in de
sector. Bezoekers zijn gebruikers, inkopers en onderhoudsverantwoordelijken.
Zorg&technologie wordt via een Digital Imaging paviljoen verbonden met de bekende beurs
Zorg&ICT.
22nd Annual Technology & Persons with Disabilities Conference
Datum: 19-24 maart, 2007
Plaats: Hilton & Marriott Hotels, Los Angeles (Verenigde Staten)
Contact: Center on Disabilities Conference, CSU Northridge, 18111 Nordhoff Street, BH 110
Northridge, CA
Telefoon: 818-677-2578
E-mail: conference@csun.edu
Website: www.csun.edu/cod/conf/
This is a comprehensive, international conference, where all technologies across all ages;
disabilities; levels of education and training; employment; and independent living are addressed.
It is the largest conference of its kind! This annual conference serves as a major training venue
for professionals around the world involved in the field of disability and technology. Desired
Topics are AAC, Aging and Disability, Blind/Low Vision, Cognitive Disabilities, Deaf and Hard of
Hearing, Employment, Internet/WWW, K-12, Continuum of AT applications throughout the K-12
process, Learning Disabilities, Legal Issues, Postsecondary, Psychiatric Disabilities
USSAAC 2007 Biennial Conference Building Advocacy Skills: Encourage, Inspire, Inform.
Datum: 21-24 maart, 2007
Plaats: LAX, Airport Hilton Hotel, Los Angeles (Verenigde Staten)
39

Verkennende studie technologie in de zorg
Contact: USSAAC, PO Box 10906, Baltimore MD 21234
Telefoon: 1-877-8USSAAC
E-mail: info@ussaac.org.
Website: www.ussaac.org
USSAAC 2007 Biennial Conference Building Advocacy Skills: Encourage, Inspire, Inform.
is presented by CSUN-Centre on Disabilities. USSAAC's exciting program is being offered in
collaboration with the CSUN Conference ‘22nd Annual Technology & Persons with Disabilities
Conference’. Featuring a keynote presentation by: B. Collier, Executive Director Augmentative
Comunication Community Partnerships-Canada (ACCPC) and T. Diamanty, Augmented
Communicator. Reducing the Risk of Abuse for People who use AAC to Communicate.
The International Educational and Networking Forum for eHealth, Telemedicine and
Health ICT
Datum: 17-20 april, 2007
Plaats: Luxemburg (Luxemburg)
Contact: Med-e-Tel, c/o Luxexpo, 10 Circuit de la Foire Internationale, L-1347 Luxembourg
Telefoon: +32 2 269 84 56
E-mail: info@medetel.lu
Website: www.medetel.lu
Med-e-Tel focuses on ehealth and telemedicine applications and a wide range of other medical
ICT applications and on the convergence of information and communication technology with
medical applications, which lead to higher quality of care, cost reductions, workflow efficiency,
and widespread availability of healthcare services.
The "Med" in Med-e-Tel stands for healthcare services (institutional and home based care,
prevention and education) and for medical products and equipment (medical imaging
equipment, monitoring devices, electronic health records, etc.).
The "e" stands for the electronic and IT industry and services (hard- & software, internet, e-mail,
etc.).
The "Tel" stands for telecommunications (whether it is POTS, ISDN, wireless, satellite,
videoconferencing, VoIP, or other).
8 e editie ICT Zorg
Datum: Dinsdag 15 mei, 2007
Plaats: Ede (Nederland(
Telefoon: 040 - 212 94 99
Website: www.ictzorg.nl
E-mail: info@ckc-seminars.nl
Informatie over het programma volgt op de website: http://www.ckcseminars.nl/ictzorg/index2006.html
The Third IASTED International Conference on Telehealth
Datum: 31 mei t/m 2 juni, 2007
Plaats: Montreal, Quebec (Canada)
Contact: IASTED Secretariat, Building B6, Suite #101, 2509 Dieppe Avenue SW,
Calgary, Alberta, Canada T3E 7J9
Telefoon: +1 403 288 1195
E-mail: calgary@iasted.org
Website: www.iasted.com
The healthcare industry is constantly changing to incorporate new advances in science and to
address new needs within society. Recent developments in communication technology have
greatly facilitated the exchange of information and expertise. Telehealth is an emerging field in
which health services are transmitted over a long distance using technologies such as
videoconferencing, the Internet, store-and-forward imaging, streaming media, satellites, and
wireless communications. Telehealth promises to impact the ways that clinical healthcare,
health-related education, public health, and health administration are approached. Telehealth
2007 is intended to be an international forum for researchers and practitioners interested in the
40

Verkennende studie technologie in de zorg
advances in and applications of Telehealth to exchange the latest research, results, and ideas in
these areas.
Festival of International Conferences on Caregiving, Disability, Aging and Technology
Datum: 16-19 juni, 2007
Plaats: Toronto, Ontario (Canada)
Contact: FICDAT, c/o Ontario March of Dimes, Toronto, ON M4H 1A4 (CAN)
Telefoon: +1 416 425 3463
E-mail: info@ficdat.ca
Website: www.ficdat.ca
The Festival of International Conferences on Caregiving, Disability, Aging and Technology
(FICCDAT) will bring together five important and different conferences all focused on enhancing
the lives of seniors, persons with disabilities and their family caregivers.
Rehabilitation, social and health services providers, government policy makers, researchers,
family caregivers, students, seniors and persons with disabilities from around the world will
gather in Toronto, Canada to explore issues facing aging populations, the implications for
healthcare systems and service providers, the roles and responsibilities of family caregivers and
policy, and how new research findings and technologies are leading new and practical solutions.
12th International Conference on Human-Computer Interaction
Datum: 22-27 juli, 2007
Plaats: Beijing Continental Grand Hotel (BCGH), Beijing (China)
Contact: P. Rau, Tsinghua University, P.R. China, Department of Industrial Engineering
E-mail: rpl@mail.tsinghua.edu.cn, registration@hcii2007.org
Website: www.hcii2007.org
The HCI International 2007 jointly with the affiliated Conferences, which are held under one
management and one Registration, invite you to Beijing, P.R. China to participate and contribute
to the international forum for the dissemination and exchange of up-to-date scientific information
on theoretical, generic and applied areas of HCI through the following modes of communication:
Plenary / Keynote Presentation(s), Parallel Sessions, Poster Sessions and Tutorials. The
Conference will start with three days of Tutorials. Parallel Sessions and Poster Sessions will be
held during the last three days of the Conference. The Conference focuses on the following
major thematic areas: Human-Computer Interaction, Human Interface and the Management of
Information, Universal Access in Human-Computer Interaction, Ergonomics and Health Aspects
of Work with Computers, Engineering Psychology and Cognitive Ergonomics, Virtual Reality,
Usability and Internationalization, Online Communities and Social Computing, Augmented
Cognition, Digital Human Modelling.
9 th European Conference for the Advancement of Assistive Technology in Europe
Datum: 3-5 oktober, 2007
Plaats: Kursaal Conference Centre in Donostia-San Sebastian (Spanje)
Contact: Technical Secretariat Parque Empresarial Zuatzu, Edificio Zurriola, local 5,
20018 Donostia
Telefoon: 943 42 81 11
E-mail. larraitz@lankor.com
Website: http://www.fatronik.com/aaate2007/
In recent years Assistive Technology has been gaining importance in the scientific-
technological community while institutions at every level have introduced Assistive Technology
as “hot topics” in their research and social policies. In parallel, European population are ageing,
thus increasing the social and institutional awareness, pushing Assistive Technology to become
one of the key players to face challenges derived from this demographical revolution.
In this context, the Assistive Technology community has the opportunity and responsibility of
taking a step forward to social inclusion; independence and autonomy of people with disabilities
and elderly people by making their research developments become real solutions for real people
in real conditions. It is therefore time to face the challenges Assistive Technology pose, and take
41

Verkennende studie technologie in de zorg
advantage of this need: making prototypes become products, making ideas become services,
making “dreams come true”.
The 9th European Conference for the Advancement of Assistive Technology will provide an
opportunity to take a good look at these main challenges that the Assistive Technology
community and society in general, will have to face in the next few years. The main themes are
new technologies, socio-economic issues, evidence based practice, universal design and its
engagement with assistive technology and ageing and disability.
Canadian Society of Telehealth 10th Annual Conference
Datum: 4-6 november, 2007
Plaats: 'On the Rock' - St. John's, Newfoundland and Labrador St. John's, Newfoundland
(Canada)
Website: http://www.cst-sct.org
Informatie over het programma volgt op de website: http://www.cstsct.org/en/index.php?module=pagemaster&PAGE_user_op=view_page&PAGE_id=99
11 th International Conference on Computers Helping People with Special Needs
Datum: 9-11 juli, 2008
Plaats: University of Linz (Oostenrijk)
Contact: Priska Feichtenschlager, Johannes Kepler Universität Linz, Institute Integriert
Studieren, Altenbergerstraße 69, 4040 Linz, Austria (Oostenrijk).
Telefoon: ++43 732 2468 1291
E-mail: icchp@aib.uni-linz.ac.at
Website: www.icchp.org
It looks back to more than 20 years of supporting the advancement of Information and
Communication Technology (ICT) and Assistive Technologies (AT) for people with disabilities,
the aging population and learning difficulties.
ISAAC Biennial Conference
Datum: 2-7 augustus, 2008
Plaats: Montréal, Québec (Canada)
Contact: ISAAC 2008 Conference Secretariat – JPdL, 1555 Peel, Suite 500, Montréal (Québec)
H3A 3L8, Canada
Telefoon: +1 (514) 287-1070
Website: http://www.isaac2008.org/
E-mail: isaac2008@jpdl.com
13th Biennial International Conference of the International Society for Augmentative and
Alternative Communication. We have much to celebrate in 2008, ISAAC’s 25th anniversary. The
field of AAC has changed enormously in the last 25 years, and will continue to evolve in the
future. Technological advances and new perspectives on human communication have shaped
the evolution of AAC. Individuals who use AAC for their daily communication have increasingly
taken on leadership roles in many different ways. Examples of leadership will be showcased as
part of the 2008 conference program. Papers, presentations, and discussions of research
projects, clinical and educational concerns, and issues of interest to individuals who use AAC
systems will round out the program.
42

Verkennende studie technologie in de zorg
5 Literatuur op het gebied van technologie in de zorg
Dit hoofdstuk geeft een overzicht weer van een aantal belangrijke nationale en internationale
tijschriften (paragraaf 6.1) op het gebied van technologie en zorg. Hierna komen diverse boeken
(paragraaf 6.2) in dit kader aan de orde.
5.1 Tijdschriften
Hieronder wordt een overzicht gegeven van relevante tijdschriften op het gebied van
technologie en zorg. Deze tijdschrifttitels zijn met name verkregen via de databases Pubmed ©
(inclusief Medline ©) en ScienceDirect.
Augmentative and Alternative Communication (AAC) publishes original articles with direct
application to people with complex communication needs for whom augmentative and
alternative communication techniques and systems may be appropriate. AAC is the official
journal of ISAAC (www.tandf.co.uk).
BioMedical Engineering OnLine is an Open Access, peer-reviewed, online journal that is
dedicated to publishing research in all areas of biomedical engineering. BioMedical Engineering
OnLine is aimed at readers and authors throughout the world with an interest in using tools of
the physical sciences to advance and understand problems in the biological and medical
sciences. This publication promotes the rapid and free accessibility of articles for biomedical
engineering researchers everywhere. The result is a worldwide community of biomedical
engineers who are linked together by their various research interests and their values in
promoting benefits to all of humanity (www.biomedical-engineering-online.com).
The AAMI publishes Biomedical Instrumentation & Technology (BI&T) a bi-monthly peerreviewed
journal dedicated to the developers, managers, and users of medical instrumentation
and technology (www.aami.org).
Computers in Biology and Medicine is a medium of international communication of the
revolutionary advances being made in the application of the computer to the fields of bioscience
and medicine. The journal encourages the exchange of important research, instruction, ideas
and information on all aspects of the rapidly expanding area of computer usage in these fields
(www.elsevier.com).
Computer Methods and Programs in Biomedicine covers computing methodology and
software systems derived from computing science for implementation in all aspects of
biomedical research and medical practice (intl.elsevierhealth.com).
Diabetes Technology and therapeutics is a peer-reviewed quarterly journal that covers new
technology and products for the treatment, monitoring and diagnosis, prevention of diabetes and
its complications. Technologies include non-invasive glucose monitoring, implantable continuous
glucose sensors, novel routs of insulin administration, genetic engineering, the artificial
pancreas, measures of long term control, computer applications for case management,
telemedicine, the internet and new medications (www.liebertpub.com).
Disability and Rehabilitation: Assistive Technology is an international, multi-disciplinary
journal which seeks to encourage a better understanding of all aspects of disability and to
promote the rehabilitation process. The Journal publishes Review Articles, Experimental and
Clinical Research Papers, Case Studies, Clinical Commentaries, Reports on Rehabilitation in
Practice and major Book Reviews (www.tandf.co.uk).
Government Health IT keeps health IT decision-makers, in government and industry, abreast
of public policy and its applications to the health care services community. Government Health
IT provides a roundup of health IT news from across the United States and abroad, guiding
health care professionals through the maze of policy, technology, business and financing issues
shaping the evolving health IT landscape (www.govhealthit.com).
Health Informatics Europe (HIE) is a web based journal that aims to deliver up to date and
accurate information targeted at European health informatics professionals, health care IM&T
43

Verkennende studie technologie in de zorg
managers, academics in the field of health informatics, health care managers in national
government and the European Commission and the industry providing products and services in
this field. HIE is the official journal of EFMI (www.hi-europe.info).
Health Informatics Journal provides an international forum for the exchange of practice,
innovation and research of Information and communication technology to all areas of health care
(from organisational management to the delivery of patient care and health promotion).
Representing the interdisciplinary nature of health informatics, the journal publishes
contributions from the fields of informatics and telematics, the health professions, computer
science, engineering and management (www.sagepub.com).
ICTzorg is een tijdschrift dat in een aantal heldere dossiers actuele kennis bundelt over
onderwerpen als: Elektronisch Patiëntendossier, Diagnose-behandelcombinaties, Business
Intelligence. ICTzorg verzamelt voor managers, beleidsmakers en beslissers alle informatie wat
betreft de juiste ICT-toepassingen (www.ictzorg.com).
The IEEE Transactions on Information Technology in Biomedicine publishes basic and
applied papers of information technology applications in health, healthcare and biomedicine
covering any of the following topics: Personalized and pervasive health technologies (u-, p-, m-
and eHealth), electronic health record, interoperability and connectivity, regional and community
health information networks, hospital information systems, PACS, disease management
systems, CPOE, telemedicine, knowledge management, decision support systems, virtual reality
applications, visualisation and biomedical imaging technologies, usability, privacy, security,
semantic web, Grids in biomedicine, systems biology, ethical and legal and educational issues
(ieeexplore.ieee.org).
IEEE Transactions on Neural Systems and Rehabilitation Engineering was the number-one
journal in rehabilitation in 2002, according to the annual Journal Citation Report (2002 edition)
published by the Institute for Scientific Information. This publication focuses on the rehabilitative
and neural aspects of biomedical engineering, including functional electrical stimulation,
acoustic dynamics, human performance measurement and analysis, nerve stimulation,
electromyography, motor control and stimulation; and hardware and software applications for
rehabilitation engineering and assistive devices (ieeexplore.ieee.org).
The International Journal of Medical Informatics provides an international medium for the
dissemination of original results and interpretative reviews concerning the field of medical
informatics. Journal of medical Internet research The scope of the journal covers: information
(including national/international registration) systems, hospital information systems,
departmental and/or physician's office systems, document handling systems, electronic medical
record systems, standardization, systems integration, organizational, economic, social, ethical
and cost-benefit aspects of IT applications in health care, computer-aided medical decision
support systems using heuristic, algorithmic and/or statistical methods as exemplified in decision
theory, protocol development, artificial intelligence, etc (intl.elsevierhealth.com).
The Journal of Medical Internet Research (JMIR; Medline-abbreviation: J Med Internet Res),
founded in 1999, was the first (and remains the only) international scientific peer-reviewed
journal on all aspects of research, information and communication in the healthcare field using
Internet and other eHealth technologies [see also What is eHealth and What is eHealth (2)].
This field has also significant overlaps with what is called "consumer health informatics.". As the
field evolves, despite having "Internet" in its title, the journal also publishes original research on
development, evaluation, and application of other (non-Internet) cutting-edge e-technologies in
the health care setting (www.jmir.org).
The International Journal of Technology Assessment in Health Care serves as a forum for
the wide range of health policy makers and professionals interested in the economic, social,
ethical, medical and public health implications of health technology. It covers the development,
evaluation, diffusion and use of health technology, as well as its impact on the organization and
management of health care systems and public health. In addition to general essays and
44

Verkennende studie technologie in de zorg
research reports, regular columns on technology assessment reports and thematic sections are
published (www.cambridge.org)
The Journal of Telemedicine and Telecare is an academic journal that publishes peerreviewed
papers on all aspects of telemedicine and telecare, including online health and ehealth
(www.rsmpress.co.uk).
AMIA's Journal of the American Medical Informatics Association presents peer-reviewed
articles that assist physicians, informaticians, scientists, nurses, and other health care
professionals develop and apply medical informatics to patient care, teaching, research, and
health care administration. JAMIA has rapidly established a reputation for presenting highquality,
cutting-edge information. Each issue contains state-of-the-art reviews, discussion
forums, and invited editorials presented as brief reviews or full-length papers. A variety of
formats accommodates work at all stages, from model formulation through definitive studies
(www.jamia.org).
Medgadget.com is an independent journal of the latest medical gadgets, technologies and
discoveries (www.medgadget.com).
Medical Device Technology (MDT) magazine is a comprehensive source of technical
information on all aspects of the design, production and manufacture of finished medical devices
and in vitro diagnostic (IVD) products. With in-depth applications-orientated articles and
extensive product news, MDT magazine is a practical resource that helps European medical
product designers, and manufacturing, regulatory and management staff do their jobs more
effectively (www.medicaldevicesonline.com).
Technologie in de Gezondheidszorg richt zich op alle technici en technisch geïnteresseerden
die werkzaam zijn op het gebied van de gezondheidszorg. In het bijzonder richt Technologie in
de Gezondheidszorg zich op de facilitaire managers en instrumentatietechnici die in
ziekenhuizen en instellingen verantwoordelijk zijn voor de aanschaf en het onderhoud van
medische apparatuur, technische installaties in gebouwen en alle overige facilitaire services.
Naast algemene rubrieken en actualiteiten uit de branche, productnieuws en
managementinformatie biedt Technologie in de Gezondheidszorg achtergrondinformatie over
patiëntgebonden apparaten, gebouwgebonden apparaten, nieuw- en verbouw projecten
(www.missmag.nl).
Het vakblad Slim Wonen is voor alle partijen die met domotica of ´gebouwautomatisering´ bezig
zijn. Geabonneerden betreffen onder meer installatiebureaus, architecten en
projectontwikkelaars, woningbouwcorporaties en zorginstellingen. Met het vakblad beoogt Smart
Homes de markt van objectieve, onafhankelijke informatie te voorzien over alles wat met
domotica en ´slim wonen´ te maken heeft (www.smart-homes.nl).
Technology Review and Technologyreview.com are published by Technology Review Inc.
The oldest technology magazine in the world (est. 1899), Technology Review aims to promote
the understanding of emerging technologies and to analyze their commercial, social, and
political impacts. Every issue of Technology Review includes features that identify and analyze
new developments in info-tech, bio-tech, nano-tech, and business technologies
(www.technologyreview.com).
Technology and Disability communicates knowledge about the field of assistive technology
devices and services, within the context of the lives of end users, persons with disabilities and
their family members. While the topics are technical in nature, the articles are written for broad
comprehension despite the reader’s education or training. Technology and Disability’s contents
cover research and development efforts, education and training programs, service and policy
activities and consumer experiences. Technology and Disability is the official Scientific Journal
of AAATE (www.iospress.nl).
Technology and Health Care covers the overlapping areas between physics, engineering,
informatics on the one hand and human biology, basic medical sciences, clinical medicine on
the other; and presents a forum for the discussion of socio-economic aspects related to medical
technology. Technology and Health Care is intended to serve as a forum for the presentation of
new concepts procedures, and devices associated with the utilization of technology in medicine
45

Verkennende studie technologie in de zorg
as well as their socio-economic impact Technology and Health Care is the official journal of
ESEM (www.iospress.nl).
Telemedicine and E-Health is a peer-reviewed journal covering all aspects of clinical
telemedicine practice, technical advances, enabling technologies, education, health policy and
regulation and biomedical and health service research, dealing with clinical effectiveness,
efficacy and safety of telemedicine and its effects on quality, costs and accessibility of care. It is
de the official Journal of ATA (www.liebertpub.com).
TNO Informatie- en Communicatietechnologie wordt vier keer per jaar aan de relaties van
TNO gezonden. Aan de toezending van TNO magazine zijn geen kosten verbonden
(www.tno.nl).
TNO Kwaliteit van Leven wordt vier keer per jaar aan de relaties van TNO gezonden. Aan de
toezending van TNO magazine zijn geen kosten verbonden (www.tno.nl).
De serie Zicht op zorg en technologie geeft zorgprofessionals en hun direct leidinggevenden
inzicht in technologische toepassingen in de zorg. Het gezichtspunt daarbij is niet dat van de
techniek, maar dat van de zorg. Het gaat om kennis over het inzetten van soorten producten en
diensten binnen de context van het langdurende zorgproces. Vanuit een beschrijving van
herkenbare problemen in de langdurende zorg wordt bekeken welke (mogelijke) technologische
oplossingen er zijn (www.boomuitgeversdenhaag.nl).
Ten slotte zijn er diverse tijdschriften waarin regelmatig artikels over het thema technologie in de
zorg worden gepubliceerd. Echter, deze tijdschriften zijn niet specifiek op dit thema gericht.
Belangrijke tijdschriften vanuit de databases Pubmed © (inclusief Medline ©) en ScienceDirect
betreffen:
- American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation (www.amjphysmedrehab.com)
- British Medical Journal (www.bmj.com)
- Clinical Rehabilitation (cre.sagepub.com)
- Expert Review of Medical Devices (www.future-drugs.com)
- Journal of Medical Systems (www.springerlink.com)
- Journal of the Royal Society of Medicine (www.jrsm.org)
- Methods of Information in Medicine (www.schattauer.de)
5.2 Boeken
In deze paragraaf komen boeken aan de orde, op het gebied van zorgtechnologie, die voor het
Lectoraat Technologie in de Zorg mogelijk interessant zijn.
IOS Press (Assistive Technology Research Series) (www.iospress.nl)
Craddock, G.M., McCormack, L.P., Reilly, R.B., & Knops, H.T.P. (2003). Assistive Technology-
Shaping the Future: Shaping the Future: Aaate'03. Assistive Technology Research
Series. 11.
Giroux, S., & Pigot, H. (2005). From Smart Homes to Smart Care. Assistive Technology
Research Series. 15.
Katevas, N. (2001). Mobile Robotics in Health Care Services. Assistive Technology Research
Series. 7.
Mann, W.C. & Helal, A. (2006). Promoting Independence for Older Persons with Disabilities
Selected Papers from the 2006 International Conference on Aging, Disability and
Independence. Assistive Technology Research Series.18.
Marincek, C., Bühler, C., & Knops, H. (2001). Assistive Technology - Added Value to the Quality
of Life AAATE’01. Assistive Technology Research Series. 10.
Mokhtari, M. (2003). Independent living for persons with disabilities and elderly people
ICOST’2003: 1st International Conference on Smart Homes and Health Telematics.
Assistive Technology Research Series.12.
46

Verkennende studie technologie in de zorg
Mokhtari, M. (2001). Integration of Assistive Technology in the Information Age: Proceedings of
the 7th International Conference of Rehabilitation Robots. Assistive Technology
Research Series. 9.
Mollenkopf, H., Marcellini, F., Ruoppila, I., Széman, Z. & Tacken, M. (2005). Enhancing Mobility
in Later Life. Personal Coping, Environmental Resources and Technical Support. The
Out-of-Home Mobility of Older Adults in Urban and Rural Regions of Five European
Countries. Assistive Technology Research Series. 17.
Mollenkopf, H., Marcellini, F., Ruoppila, I., & Tacken, M. (2004). Ageing and Outdoor Mobility
A European Study. Assistive Technology Research Series. 13.
Nugent, C., & Augusto, J.C. (2006). Smart Homes and Beyond. ICOST2006 4th International
Conference On Smart homes and health Telematics. Assistive Technology Research
Series.19.
Pruski, A., & Knops, H. (2005). Assistive Technology: From Virtuality to Reality. AAATE 2005.
Assistive Technology Research Series. 16.
Wahl, H.W., & Schulze, H.E. (2001). On the Special Needs of Blind and Low Vision Seniors:
Research and Practice Concepts. Assistive Technology Research Series. 8.
Zhang, D., & Mokthari, M. (2004). Toward a Human-Friendly Assistive Environment
ICOST’2004: 2nd International Conference On Smart homes and health Informatics.
Assistive Technology Research Series. 14.
IOS Press (Studies in Health Technologies and Informatics) (www.iospress.nl)
Allaert, F.A., Blobel, B., Louwerse, C.P., & Barber, B.E. (2002). Security Standards for
Healthcare Information Systems. A Perspective from the EU ISIS MEDSEC Project.
Studies in Health Technology and Informatics. 69.
Baud, R.M., Fieschi, Le Beux, P. & Ruch P. (2003). The New Navigators: from Professionals to
Patients. Proceedings of MIE2003. Studies in Health Technology and Informatics. 95.
Blobel. B., & Pharow P. (2003). Advanced Health Telematics and Telemedicine. The Magdeburg
Expert Summit Textbook. Studies in Health Technology and Informatics. 96.
Bos, L., Roa, L., Yogesan, K., O’Conell, B. Marsh, A., & Blobel, B. (2006). Medical and Care
Compunetics 3. Studies in Health Technology and Informatics. 121.
Bushko, R.G. (2002). Future of Health Technology. Studies in Health Technology and
Informatics. 80.
Bushko, R.G. (2005). Future of Intelligent and Extelligent Health Environment. Studies in Health
Technology and Informatics. 118.
Demiris, G. (2006) E-Health: Current Status and Future Trends. Studies in Health Technology
and Informatics. 106.
Duplaga, M., & Zielinski, K. (2004). Transformation of Healthcare with Information Technologies.
Studies in Health Technology and Informatics. 105.
Hovenga, E.J.S., & Mantas, J. (2004). Global Health Informatics Education. Studies in Health
Technology and Informatics. 109. pp. 267.
Iakovidis, I., Wilson, P., & Healy, J.C. (2004). E-health: current situation and examples of
implemented and beneficial e-health applications. Studies in Health Technology and
Informatics. 100.
Latifi, R. (2004). Establishing Telemedicine in Developing Countries: From Inception to
Implementation. Studies in Health Technology and Informatics. 104.
Lymberis, A., & Rossi, D. de (2004). Wearable eHealth Systems for Personalised Health
Management. State of the Art and Future Challenges. Studies in Health Technology and
Informatics. 108.
Mennerat, F. (2002). Electronic Health Records and Communication for Better Health Care.
Proceedings of EuroRec '01. Studies in Health Technology and Informatics. 87.
Nugent, C., McCullagh, P.J., McAdams, E.T., & Lymberis, A. (2005). Personalised Health
Management Systems. The Integration of Innovative Sensing, Textile, Information and
Communication Technologies. Studies in Health Technology and Informatics. 117.
47

Verkennende studie technologie in de zorg
Park, H-A., Murray, P, & Delaney, C. (2006). Consumer-Centered Computer-Supported Care for
Healthy People. Studies in Health Technology and Informatics. 122.
Riva, G., Botella, C., Légeron, P. & Optale, G. (2004). Cybertherapy. Internet and VR as
Assessment and Rehabilitation Tools for Clinical Psychology and Neuroscience. Studies
in Health Technology and Informatics. 99.
Roger France, F.H., Clercq, E. de, Hasman, A., & Moor, G. de (2002). E-Health in Belgium and
in the Netherlands. Proceedings of MIC 2002. Studies in Health Technology and
Informatics. 93.
Schächinger, U., & Nerlich, M. (2003). Integration of Health Telematics into Medical Practice.
Studies in Health Technology and Informatics. 97.
Surján, G., Engelbrecht, R., & McNair, P. (2002). Health Data in the Information Society.
Proceedings of MIE2002. Studies in Health Technology and Informatics. 90.
Westwood, J.D., Haluck, R.S., Hoffman, H.M., Mogel, G.T., Philips, R., Robb, R.A. & Vosburgh,
K.G. (2006). Medicine Meets Virtual Reality 14. Studies in Health Technology and
Informatics.119.
John Wiley and Sons., Inc (eu.wiley.com)
Norris, A.C. (2001). Essentials of Telemedicine and Telecare.
Morgan & Claypool (www.morganclaypool.com)
Maglogiannis, I.G., Wallace, M., & Karpouzis, K. (2006). Image And Signal Processing for
Networked E-health Applications.
Springer (www.springer.com)
Decker, M. Business & Economics (2002). Interdisciplinarity in Technology Assessment:
implementation and its chances and limits.
Hersh, M.A., Johnson, M.A., & Nebylov, A. V. (2003). Assistive Technology for the Hearing-
Impaired, Deaf and Deafblind.
Robert, S., & Istepanian, H. (2005). M-Health: emerging mobile health systems.
Springer Publishing Company (www.springerpub.com)
Charness, N., & Schaie, K.W. (2003). Impact of Technology on Successful Aging.
Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) (www.stt.nl)
Kammen, J. van (2002). Zorgtechnologie. Kansen voor innovatie en gebruik.
The Royal Society of Medicine (www.rsm.ac.uk)
McLaren, P., Wootton, R., & Yellowlees, P. (2003). Telepsychiatry and E-Mental Health.
Wootton, R., & Kvedar, J.C. (2006). Home Telehealth: Connecting Care Within the Community.
Wootton, R., & Oakley, A. (2002). Teleneurology.
Wootton, R., & Patterson, V. (2006) Introduction to Telemedicine.
Uitgeverij SWP (www.swpbook.com)
Vries., T. de (2005). Technologie en zorg. Wie wordt er beter van?
48

Verkennende studie technologie in de zorg
6 Conclusie
Op basis van de gegevens, die via de literatuur en het internet verkregen zijn, kunnen de
vraagstellingen als volgt beantwoord worden.
De eerste vraag richt zich op recente ontwikkelingen in de technologie voor mensen met
langdurige beperkingen en ouderen. Uit deze studie komt naar voren dat de meeste innovaties
zich momenteel richten op het elektronisch zorgdossier, teleconsultatie, telemonitoring en
domoticatoepassingen.
De tweede vraag gaat in op toonaangevende organisaties en evenementen op het gebied van
technologie in de zorg. Ten aanzien van belangrijke organisaties kan geconcludeerd worden dat
er in Nederland diverse ontwikkelingen gaande zijn. Verschillende opleidingen met bijbehorende
lectoraten springen namelijk in op technologie in relatie tot de zorg. Ook bestaan er in
Nederland een aantal samenwerkingsverbanden tussen organisaties die bijvoorbeeld onderzoek
verrichten naar technologie in de zorg. Opvallend is dat deze samenwerkingsverbanden ook
bestaan uit organisaties met verschillende achtergronden, zoals zorg, architectuur en techniek.
Tevens richten diverse Nederlandse onderzoeksinstituten, zich geheel of gedeeltelijk op
zorgtechnologie. Verder zijn er zowel op nationaal niveau als op internationaal niveau veel
verenigingen en stichtingen die zich gespecialiseerd hebben op één of meerdere onderdelen
van technologie en zorg. Eveneens zijn er veel producenten en aanbieders van technologische
zorgproducten. In deze studie zijn slechts enkele voorbeelden hiervan opgenomen. Verder
worden er verschillende internationale, maar ook nationale evenementen in het kader van
technologieën voor mensen met langdurige beperkingen en ouderen georganiseerd.
De laatste vraag is gericht op belangrijke literatuur ten aanzien van technologie in de zorg. Er
kan geconcludeerd worden, dat er diverse tijdschrifttitels, vakbladen en boeken in de omloop
zijn. Hiervan is slechts een klein deel van Nederlandse bodem.
49

Verkennende studie technologie in de zorg
Literatuurlijst
Allen, A. (2000). Telemedicine - Telecare - Telehealth - eHealth. Telemed Today. Special issue: 2000
Buyer's Guide and Directory. 1. 43.
Barlow, J., Bayer, S., & Curry, R. (2006). Implementing complex innovations in fluid multi-stakeholder
environments: Experiences of ‘telecare’. Technovation. 26. pp. 396-406.
Cordia, A., Rieck, F. (2005). Bundeling van publieke en private kennis is de sleutel tot succes.
Commerciele kansen voor innovatie in de zorg. Health Management Forum. 1. pp. 47-50.
Cremers, G., & Willems, C. (2005). Relevante ontwikkelingen voor mensen met dementie. Hoensbroek:
Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap (iRv).
Della Mea, V. (2001). What is e-health (2). The death of telemedicine? Journal of Medical Internet
Resources. 3. 2. e22.
Demiris, G., Speedie, S.M., & Hicks, L.L. (2004). Assessment of Patients’ Acceptance of and Satisfaction
With Teledermatology. Journal of Medical Systems. 28.6. pp. 575-579.
Dijken, F. van, & Kort, H. (2005). Invitational Conference Technologie & Zorg. Conferentieverslag.
Utrecht: Hogeschool van Utrecht.
Dittmar, A., Axisa, F., Delhomme, G., & Gehin, C. (2004). New Concepts and Technologies in Home Care
and Ambulatory Monitoring. Studies in Health Technology and Informatics. 108. pp. 9-35.
Dries, J., Ellen, G.J. & Den Blanken, M. (2003). Het nieuwe wonen voor ouderen. Een
omgevingsverkenning naar domotica en duurzaamheid voor ouderen. Leiden: Nederlandse
Organisatie voor Toegepast Wetenschappelijk Onderzoek (TNO).
Hollestelle, M.L., Hilbers, E.S.M. & Tienhoven, E.A.E. van (2005). Geavanceerde medische technologie in
de thuissituatie: inventarisatie, gebruikersaantallen. Bilthoven: Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
Hon, S. & Pak, M.C. (2002). Teledermatoloty and Teledermatopathology. Seminars in Cutaneaous
Medicine and Surgery. 3. pp. 179-189.
ICTRegie (2006). Patiëntgerichte i-Zorg voor Chronisch Zieken. Den Haag: Nationaal Regieorgaan voor
ICT-onderzoek en –innovatie.
Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ): Opgehaald 16-04-2007, van
http://www.igz.nl/dossiers/49967/95012/.
Kammen, J. van (2002). Zorgtechnologie. Kansen voor innovatie en gebruik. Den Haag. Stichting
Toekomstbeeld der Techniek (STT).
Kammen, J. van (2004). Thuiszorgtechnologie: achtergrondstudie. Zoetermeer: Zorgonderzoek Nederland
en Medische Wetenschappen (ZonMW).
Koch, S. (2005). Home telehealth-Current state and future trends. International Journal of medical
Informatics. 75. pp. 565-567.
KPN (2006). Sneller Beter-Innovatie en ICT in de curatieve zorg. Zorg voor innovatie! Eindrapportage.
Den Haag: KPN.
Kruiff, A.F., & Hoevenaars, C.E.J.M. (1999). Telemonitoring, toepassingen en mogelijkheden in de
Nederlandse gezondheidszorg. Zoetermeer: HMF.
Leeuw, J. van der (2004). Veilig en comfortabel wonen met domotica. Beschrijving en analyse van
vraaggestuurde domoticaprojecten in de ouderenhuisvesting. Utrecht: Nederlands Instituut voor
Zorg en Welzijn (NIZW).
Luijk, R.J. van (2004). Domotica zonder fratsen. Technologie in de Gezondheidszorg. 3. pp. 26-27.
McLaren (2003). Telemedicine and telecare: waht can it offer mental health services. Advances in
Psychiatric Treatment. 9. pp. 54-61.
Miller, J.L. (2004). The Internet as Therapist and Teacher. URL:
http://www.athealth.com/Practitioner/particies/art InternetAsTandT.html.
Ministerie van Economische Zaken (2004). Breedbandtoepassingen in de zorg. Stand van Zaken en
Stimuleringsmaatregelen. Baarn: MINECZ.
Mol, R., Hennemann, G., Gemert-Pijnen, J.E.W.C. van, Nijland, N., & Tije, S. ten (2006). E-consult 2006.
Den Haag: Nederlandse vereniging voor E-Health (NVEH)/ Universiteit Twente (UT).
Nispen, B. van (2005). Zorgdomotica. Een inventarisatie van knelpunten en struikelblokken met
aanbevelingen om de grootschalige implementatie van zorgdomotica voor ouderen en mensen
met functiebeperkingen in Nederland te versnellen en te verbeteren. Den Haag: Nederlands
Instituut voor Telemedicine (NITEL).
50

Verkennende studie technologie in de zorg
Oh, H., Rizo, C., Enkin, M., Jadad, A., & Dphil, M.D. (2004). What Is eHealth (3): A Systematic Review of
Published Definitions. Journal of Medical Internet Resources. 7. 1. e1.
Pot J.W.G.A, & Hollestelle, M.L. (2006a). Wat zijn medische hulpmiddelen? In: Volksgezondheid
Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
Pot J.W.G.A, & Hollestelle, M.L. (2006b). Wat zijn ondersteunende hulpmiddelen? In: Volksgezondheid
Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
Quak, A.B.W.M., Beekum, W.T. van & Ament, A. (2005). Gebruik van Thuiszorgtechnologie: Kansen en
mogelijkheden voor uitbreiding. Leiden: Nederlandse Organisatie voor Toegepast
Wetenschappelijk Onderzoek (TNO).
Raad voor de volksgezondheid & zorg (2001). Technologische innovatie in de zorgsector. Zoetermeer:
RVZ.
Raad voor de volksgezondheid & zorg (2002). E-health in zicht. Zoetermeer: RVZ.
Rialle, V., Duchene, F., Noury, N., Bajolle, L., & Demongeot, J. (2002). Health "Smart" Home: Information
Technology for Patients at Home. Telemedicine Journal and e-Health. 8. 4. pp 395-409.
Richter, J., Leemrijse, C. van, & Ende, C.H.M. van den (2002). ZonMw-programma Thuiszorgtechnologie
evaluatie. Utrecht: Nederlands instituut voor gezondheidszorgonderzoek (NIVEL).
Rijen, A.J.G. van, Lint, M.W. de, & Ottes, L. (2002). Inzicht in e-health. Zoetermeer: Raad voor de
volksgezondheid & zorg (RVZ).
Stichting KwaliteitsInstituut voor Toegepaste ThuisZorgvernieuwing (2005). Een zorg minder en minder
zorg. Technologie om zelfzorg en mantelzorg te ondersteunen. Groningen: KITTZ.
Strehle, E.M., & Shabde. N. (2006). One hundred years of telemedicine: does this new technology have a
place in paediatrics? Arch. Dis. Child. 91. pp. 956-959.
Tousignant, M. Boissy, P., Corriveau, H., & Moffet, H. (2006). In home telerehabilitation for older adults
after discharge from an acute hospital ofr rehabilitation unit: A proof-of-concept study and costs
estimation. Disability and Rehabilitation: Assistive Technologiy. 1. 4. pp. 209-216.
Vlaskamp, F.J.M., Cremers, G., & Willems, C. (2002). Zorgarrangementen voor specifieke cliënten in de
thuiszorg. Hoensbroek: Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap (iRv).
Vlaskamp, F.J.M., Webers, K., Peters-Volleberg. G.W.M., & Halteren, A.R. van (2001). Telemedicine en
Telecare in de thuiszorg: historische ontwikkelingen en toekomstverwachtingen. Bilthoven:
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en Technologisch Aspectenonderzoek (2004). Stand van zaken
E-gezondheid in Vlaanderen. ViWTA.
Watson, R. (2004). EU wants every member to develop al “roadmap” for ehealth. Biomedical Journal. 15.
pp. 328.
Wit, J. de. (2006). Monitor hulpmiddelen 2006. Diemen: College voor zorgverzekeringen (CVZ).
Wolters, P. Witte, L., Witte de, Ruijgrok, R., Marell, J., & Iersel, W. van (2005). Aanvraag Lectoraat
Technologie in de zorg. Heerlen: Hogeschool Zuyd.
Wootton, R., & Craig, J. (1999). Introduction to Telemedicine. London: Royal Society of Medicine Press.
Wootton, R. (1998). Telemedicine in the National Health Service. Journal of the Royal Society of
Medicine. 91. pp. 614-621.
Wootton, R. (2001). Recent advances: Telemedicine. Biomedical Journal. 323. pp. 557-560.
Www.handicap.nl: Opgehaald 16-04-2007, van http://www.handicap.nl/
51