Help, ik ben een ambtsdrager! (Ambtsdragerscursus CGK Haarlem)

HELP, IK BEN EEN AMBTSDRAGER
over het kerkenraadswerk in de praktijk
Christelijke Gereformeerde Kerk
Haarlem

BLOK I
DE PLAATS VAN DE AMBTEN IN DE
GEMEENTE

BLOK I - INHOUD
1. KARAKTER EN DOEL VAN HET AMBT
1.1 De ambten zijn gegeven door Christus
1.2 Karakter van het ambt
1.2.1 gezag van Christus
1.2.2 dienend
1.3 Doel van het ambt
2. WELKE AMBTEN ZIJN ER?
3. DE WEG NAAR HET AMBT
3.1 Bijbelse vereisten voor ouderlingen en diakenen
3.2 Verkiezing door de gemeente
3.2.1 achtergrond
3.2.2 praktisch
3.2.3 periodieke aftreding
3.3 Ondertekening van de belijdenis
LITERATUUR BLOK I

-1-
1. KARAKTER EN DOEL VAN HET AMBT
1.1 De ambten zijn gegeven door Christus
Als gereformeerde christenen weten we haast niet beter dan
dat er ‘ambtsdragers’ in de gemeente zijn. Ambts-dragers,
dragers van het ambt van ouderling, of van het ambt van
diaken of het ambt van dienaar des Woords. Dat zijn we zo
gewend, dat er ambten in de gemeente zijn. Maar wist u, dat
er een heleboel christenen zijn die het niet zo hebben op het
ambt? Ze zeggen: het ambt, dat is iets dat in het NT helemaal
niet voorkomt, dat heeft de kerk later bedacht. In het NT lees
je dat àlle gelovigen in de gemeente gaven van de Heilige Geest
hebben gekregen en dat de gemeente daardoor zèlf mondig
genoeg is om de leiding van de Heilige Geest te volgen. Het is
eigenlijk een bewijs van slecht geestelijk leven als er in de
gemeente kennelijk een soort leiding nodig is die dan boven de
gemeente zou moeten staan. Dat is een belemmering voor de
gaven van de Geest die iedere gelovige voor zich gekregen
heeft. En bovendien, ga het NT er maar op doorlezen, in het
hele NT komt het woord 'ambt' niet voor. Dus hoezo:
'ambtsdragers'?
Hoe komen wij er als gereformeerden eigenlijk bij om over
ambten te spreken?
Wat in ieder geval gereformeerd is, is om bij alles in de kerk te
zoeken naar een bijbelse fundering. En als we dan in het NT
gaan zoeken naar dingen over het ambt, dan blijkt dat het NT
de záák van het ambt wel degelijk kent, ook al komt de naam
'ambt' als aanduiding van het werk van ouderlingen en
diakenen niet voor.
Een paar voorbeelden:
* In Hand.6:1-7 wordt verteld hoe de veelheid van
werkzaamheden de apostelen dringt tot het uitbreiden
van het aantal werkers in de gemeente. Naast het college
van de twaalf apostelen, komt dat van 'de zeven', al
weten we niet precies wat hun werk is geweest.
* In Hand.11:30 komen we voor het eerst oudsten tegen
als degenen die de opbrengst van de collecte in ontvangst
nemen.
* Uit Hand.14:23 blijkt dat Paulus en Barnabas in elke
gemeente oudsten aanwezen.
* In Hand. 15:2 lezen we dat Paulus en Barnabas zich om
raad naar de apostelen en oudsten te Jeruzalem begeven.
* In 1 Tim.5:17 lezen we: "De oudsten die goede leiding
geven komt dubbel eerbewijs toe, vooral hun die zich
beslasten met prediking en onderricht".

-2-
* In 1 Tim.3 wordt uitvoerig over de vereisten voor
opzieners en diakenen gesproken, net als in Titus 1:5-9
en Fil.1:1.
Uit al deze teksten blijkt dat het NT de ambten kent. Het
belangrijkste dat wij echter uit het NT leren is dat het de Here
Jezus Zélf was die de ambten instelde. In Ef.4 zegt Paulus: "En
Hij (dat is Christus) heeft zowel apostelen als profeten gegeven,
zowel evangelisten als herders en leraars, om de heiligen toe te
rusten tot dienstbetoon, tot opbouw van het lichaam van
Christus" (Ef.4:11,12). Het woordje 'en' heeft hier de betekenis
van 'bovendien'. Naast de vele genadegaven aan iedere gelovige
afzonderlijk heeft Christus bovendien ambtsdragers gegeven.
Een andere belangrijke tekst is Hand.20:28, waarin we
lezen dat Paulus tot de oudsten van Efeze zegt: "Ziet dan toe op
uzelf en op de gehele kudde, waarover de Heilige Geest u tot
opzieners gesteld heeft om de gemeente Gods te weiden". Dat
hier de Heilige Geest wordt genoemd als Degene die de ambtsdragers
heeft gegeven in plaats van Christus, kan omdat de
Heilige Geest en Christus nauw samenwerken, de Heilige
Geest wordt ook wel genoemd: de Geest van Christus.
Samenvattend: de Here Jezus heeft ambtsdragers gegeven aan
zijn gemeente. Dat wij over 'ambten' spreken, is niet omdat wij
dat zelf uitgevonden hebben, bijvoorbeeld om praktische
redenen, maar omdat wij daarin Christus' zorg voor zijn
gemeente erkennen. Wat moeilijk gezegd: Het ambt komt niet
van beneden maar van boven, van Christus.
1.2 Karakter van het ambt
1.2.1 Gezag van Christus
Als we zeggen dat we in de ambten Christus' zorg voor zijn
gemeente erkennen, dan moet dat iets verder uitgelegd
worden.
Als eerste moeten we zeggen dat Christus alléén de kerk
regeert. Christus heeft alle macht en heerschappij over zijn
gemeente. Hij Zelf regeert haar, weidt haar, verzorgt haar en
beschermt haar. Maar Hij doet dat op zó'n wijze, dat Hij
hiervoor mensen gebruikt. De Here Jezus regeert en weidt zijn
gemeente door middel van mensen die Hij hiertoe roept.
Er loopt dus een rechtstreekse lijn van ambtsdragers naar de
Here Jezus Zelf. Dit blijkt ook uit teksten als Math.10:40: "Wie
u ontvangt, ontvangt Mij.." en Luc.10:16: "Wie naar u hoort,
hoort naar Mij ...". Ambtsdragers zijn gezanten van Christus en
zij mogen handelen in zijn naam. Vandaar dat de Bijbel ook
kan spreken over gehoorzaamheid van de gemeente aan de

-3-
ambtsdragers (1 Kor.16:16, 1 Thess.5:12,13, 1 Tim.5:17,
Hebr.13:17). Het ambt brengt gezag met zich mee en daar mag
de gemeente ook op aangesproken worden.
Maar daar moet wel iets bij gezegd worden: ambtsdragers
hebben geen gezag in zichzelf. Het gezag van ambtsdragers is
het gezag van Christus. Het is het gezag van Iemand anders,
van Christus, waar ambtsdragers gebruik van mogen maken.
Dat betekent twee dingen: je hebt als ambtsdrager geen gezag
vanwege iets in jezelf waar je trots op zou kunnen zijn, en ten
tweede: het geldt ook alleen maar zolang je handelt in Zijn
naam! En daarom is de gehoorzaamheid van de gemeente
nooit onderwerping zonder meer. De gemeente moet de
ambtsdrager toetsen of hij niet in strijd handelt met het Woord
van God.
1.2.2 Dienend
Een tweede karaktertrek van het ambt is dat het dienend van
aard is. Zoals gezegd kent het NT het woord 'ambt' als
aanduiding van het werk van ouderlingen en diakenen niet. In
plaats daarvan gebruikt het NT het woord 'dienst' als
aanduiding voor zowel het ambtelijke werk als al het andere
werk in de gemeente. Dienst is de enige manier waarop het
ambt in de kerk kan worden uitgeoefend. Daarom wordt vaak
gesproken van 'ambtelijke dienst' of 'ambtelijke bediening'.
In het bijbelse woord diakonia, dienst, klinkt mee de
persoonlijke inzet voor de naaste. Een diakonos was eigenlijk
een tafeldienaar, d.w.z. hij reikte aan tafel het eten aan en
droeg zo zorg voor het levensonderhoud van de ander. Het
ambt als diakonia laat voor de ambtsdrager maar één weg
open: die van de navolging van Christus. Christus heeft zijn
eigen leven als één grote dienst verstaan. Hij nam de gestalte
aan van een dienstknecht en gaf zijn leven in dienst van de
naaste. Daarom kan ambtsdienst in Christus' naam nooit
anders dan in de vorm van dienstverlening plaatsvinden (zie
Joh.12:26, 13:14).
1.3 Doel van het ambt
We zagen dat Christus de ambten gaf. In Ef.4:11,12 lezen we
ook het doel daarvan: "om de heiligen toe te rusten tot dienstbetoon,
tot opbouw van het lichaam van Christus". Het doel van
het werk van ambtsdragers is niet om de gemeente het werk
uit handen te nemen, maar om de gemeente juist actief te
maken. Het woord dat Paulus in het Grieks voor 'toerusten'
gebruikt, betekent zoveel als 'iemand iets geven, waardoor hij
ten volle kan functioneren'. Daaruit blijkt dat het de taak van
de ambtsdragers is om aan de gelovigen datgene aan te

-4-
reiken, waardoor zij als leden van het lichaam kunnen
functioneren. Christus gaf de ambtsdragers om de gelovigen
toe te rusten, geschikt te maken voor de opbouw van de
gemeente.
Ook in Ef.4:16 zegt Paulus iets over de taak van
ambtsdragers. Hij spreekt daar over de gemeente die bijeengehouden
wordt door de dienst van al zijn 'geledingen'. Het
Griekse woord dat Paulus hier gebruikt heeft de betekenis van
'pees'. Paulus zegt dat de pezen het lichaam bij elkaar moeten
houden, terwijl elk lid op eigen wijze meewerkt aan de opbouw
van het lichaam. Met die pezen bedoelt Paulus de ambtsdragers.
De ambtsdragers zijn gegeven om de verschillende gaven
in de gemeente te coördineren, om ze op één doel te richten:
de opbouw van het lichaam.
Als je het zo bekijkt, en dan kom ik nog even terug op wat ik
helemaal aan het begin zei; hebben die mensen nou gelijk die
zeggen dat het ambt eigenlijk een bedreiging is voor de gaven
die iedere gelovige van de Heilige Geest heeft gekregen? Als je
hoort wat Paulus in Ef.4 zegt over het ambt, dan merk je dat
het ambt de gaven van de Geest helemaal niet bedreigt. Het
ambt is er juist voor bedoeld om de gaven die ieder
gemeentelid gekregen heeft te activeren en te coördineren!
2. WELKE AMBTEN ZIJN ER?
Artikel 2 van onze kerkorde noemt drie ambten: het ambt van
dienaar des Woords, van ouderling en van diaken. We moeten
echter constateren dat wij deze drie ambten zoals de kerkorde
daarover spreekt niet zonder meer in het NT terugvinden. De
dominee, zoals wij die kennen, komt in de apostolische kerk
niet voor. Ook onze ouderling vinden wij niet zonder meer
terug. Volgens het NT waren alle oudsten bv. ook leer-ouderlingen
(zie Hand.20:28-31, 1 Tim.3:2, 1 Tim.5:17, Tit.1:9). Hoe
de diakenen precies in de apostolische kerk gefunctioneerd
hebben is moeilijk te achterhalen. Paulus zegt in 1 Tim.3 wel
aan welke vereisten zij moeten voldoen, maar spreekt niet
duidelijk over hun taak.
Wanneer wij het NT lezen, komen we met een grote
hoeveelheid van ambtelijke en niet-ambtelijke diensten in
aanraking.
- In het boek Handelingen komen we tegen:
- apostelen (o.a. 1:13, 2:42, 4:33, 5:12)
- oudsten (11:30, 14:23, 15:2, 15:4-23, 16:4)
- profeten (13:1-3)
- leraars (13:1-3)

-5-
- In de brieven van Paulus vinden we:
- profeten (Rom.12:7, 1 Kor.12:10,28, Ef.4:11)
- leraars (Rom.12:7, 1 Kor.12:28, Ef.4:11)
- onderwijzers (Gal.6:16, Rom.12:7)
- evangelisten (Ef.4:11, 2 Tim.4:5)
- onderlinge dienstverleners (Rom.12:7)
- helpers (1 Kor.12:29)
- regeerders (Rom.12:8, 1 Thess.5:12, 1 Tim.5:17, 1
Kor.12:28)
- uitdelers van de gave van vertroosting en vermaning
(Rom.12:7, 1 Thess.5:12, 1 Kor.12:8)
- Verder spreekt Paulus over:
- krachten (1 Kor.12:10,28)
- gaven van genezing (1 Kor.12:9,18)
- tongentaal (1 Kor.12:10,28)
- uitlegging daarvan (1 Kor.12:10,28)
- onderscheiden van geesten (1 Kor.12:10)
- voorgangers (Hebr.13:7,17)
- opzieners (Fil.1:1, 1 Tim.3:2, Tit.1:7)
- oudsten (1 Tim.5:17,19, Tit.1:5)
- herders (Ef.4:11)
- diakenen (Fil.1:1, 1 Tim.3:8,12)
We zien dat er zowel gaven genoemd worden, als mensen die
de gaven ontvangen hebben. Prof. Velema zegt hierover: "Er is
een breed spectrum van gaven waarmee de leden elkaar mogen
dienen. Dat er ambten zijn, is onmiskenbaar. Dat er gaven zijn
is even onmiskenbaar. Dat niet elke gave als ambt dienstbaar
gemaakt wordt is even onmiskenbaar. We zullen ook eerlijk
moeten zeggen dat de drie ambten die wij kennen niet zonder
meer teruggaan op het NT. We bedoelen hiermee niet te zeggen
dat ze t.o.v. het NT niet gelegitimeerd kunnen worden. Dat lijkt
ons stellig wel het geval te zijn. Het betekent wel, dat het
plaatje er in het NT ingewikkelder heeft uitgezien, dan wat
daarvan bij ons is overgekomen" (Inleiding in de diakoniologie
(coll.dictaat), blz.31).
Hoe komen we dan wel aan onze drie ambten? De drie ambten
zoals onze kerkorde die kent, zijn niet los te zien van
beslissingen die men in de Reformatie heeft genomen. Het is
de verdienste van de reformatoren, vooral van Bucer en
Calvijn, geweest, dat zij in de veelheid van diensten drie
fundamentele diensten hebben herkend die de gemeente van
Christus altijd nodig heeft: de prediking, de herderlijke
regering en het barmhartigheidswerk.
En het is in het voetspoor van deze reformatoren dat de
gereformeerde kerken hebben gezegd: wij gaan uit van deze
drie ambten:

-6-
1. het ambt van dienaar des Woords
2. het ambt van ouderling
3. het ambt van diaken.
Tussen deze ambten bestaat naar gereformeerd principe geen
onderscheid in rangorde, alleen in dienstbetoon (Art.2 AKS
NGK).
3. DE WEG NAAR HET AMBT
3.1 Bijbelse vereisten voor ouderlingen en diakenen
In 1 Tim. 3:1-13 wordt uitvoerig over de vereisten voor
ouderlingen en diakenen gesproken. Voor de ouderlingen is
ook te noemen Titus 1:5-9.
1 Tim. 3:1-7 (ouderlingen):
"Dit is een betrouwbaar woord: indien iemand staat naar het
opzienersambt, dan begeert hij een voortreffelijke taak. Een
opziener dan moet zijn onbesproken, de man van één vrouw,
nuchter, bezadigd, beschaafd, gastvrij, bekwaam om te
onderwijzen, niet aan de wijn verslaafd, niet opvliegend, maar
vriendelijk, niet strijdlustig of geldzuchtig, een goed bestierder
van zijn eigen huis, die met alle waardigheid zijn kinderen
onder tucht houdt; indien echter iemand zijn eigen huis niet
weet te bestieren, hoe zal hij voor de gemeente Gods zorgen?
Hij mag niet een pas bekeerde zijn, opdat hij niet door
opgeblazenheid in het oordeel des duivels valle. Hij moet ook
gunstig bekend zijn bij de buitenstaanden, opdat hij niet in
opspraak kome en in een strik des duivels valle."
Tit.1:5-9 (ouderlingen):
"Ik heb u op Kreta achtergelaten met de bedoeling, dat gij...in
alle steden als oudsten zoudt aanstellen mannen, die
onberispelijk zijn, één vrouw hebben, die gelovige kinderen
hebben, die niet in opspraak zijn wegens losbandigheid of van
geen tucht willen weten. Want een opziener moet onberispelijk
zijn als een beheerder van het huis Gods, niet aanmatigend,
niet driftig, niet aan de wijn verslaafd, niet opvliegend, niet op
oneerlijke winst uit, maar gastvrij, met liefde voor wat goed is,
bezadigd, rechtvaardig, vroom, ingetogen, zich houdende aan
het betrouwbare woord naar de leer, zodat hij ook in staat is te
vermanen op grond van de gezonde leer en de tegensprekers te
weerleggen."
1 Tim.3:13 (diakenen):
"Evenzo moeten de diakenen waardig zijn, niet met twee tongen
sprekende, niet verzot op veel wijn, niet op winstbejag uit, maar
het geheimenis des geloofs bewarend in een rein geweten.
Laten ook dezen eerst op de proef gesteld worden, om daarna,

-7-
als zij onberispelijk blijken, hun dienst te vervullen. Evenzo
moeten hun vrouwen zijn: waardig, geen kwaadspreeksters,
nuchter, betrouwbaar in alles. Diakenen moeten mannen van
één vrouw zijn, hun kinderen en hun eigen huis goed bestieren.
Want zij die hun dienst goed hebben vervuld, verwerven zich
een ereplaats en veel vrijmoedigheid om te speken door het
geloof in Christus Jezus."
3.2 Verkiezing door de gemeente
3.2.1 principieel
Christus geeft de ambtsdragers, dat hebben we gezien. Maar
dit betekent niet dat de gemeente bij de weg naar het ambt
volledig is uitgeschakeld. Ambtsdragers worden niet uit de
hemel in de gemeente gedropt.
Wij zien al in Handelingen dat de gemeente wordt ingeschakeld
wanneer er ambtsdragers moeten komen:
* In Hand.1:12-26 wordt de verkiezing van de apostel
Matthias verteld. De apostelen voorzien niet zelf in de
vacature van Judas, maar zij betrekken de broeders
erbij. Het zijn de broeders die tot het formeren van een
tweetal komen, waaruit vervolgens door het lot Matthias
wordt aangewezen.
* In Hand.6:1-8 zetten de apostelen de vereisten uiteen
waaraan de zeven mannen die gekozen moeten worden
moeten voldoen, maar de gemeente moet uitzien naar
geschikte broeders en vervolgens tot een verkiezing
komen.
* Wanneer we in Hand.14:13 lezen dat Paulus en
Barnabas oudsten in elke gemeente aanwezen, hoeft dit
niet te betekenen dat de gemeenten door hen werden
uitgeschakeld. De gelovigen hebben gebeden en gevast
(:23), zij waren dus bij de aanstelling betrokken.
Uit wat Paulus in zijn brieven zegt, blijkt dat de plaats die
iemand in de gemeente mag innemen teruggaat op de gave van
de Heilige Geest, het charisma, dat hem geschonken is (zie 1
Kor.12). Dat geldt ook voor de ambtsdragers (:28). Uit de
vereisten voor het ambt blijkt dat ambtsdragers mensen
moeten zijn die goed bekend staan bij de gelovigen en de
samenleving, en dat zij bijzondere gaven moeten hebben om te
kunnen onderwijzen en te regeren. De taak van de gemeente is
nu om deze bijzondere bekwaamheid, deze gaven van de
Geest, op te merken. Het is dus heel bijbels als de kerkeraad
de gemeente vraagt om namen van broeders die men geschikt
vindt voor het ambt. De kerkenraad honoreert daarin dat de
gemeente de gave van de Geest heeft en in staat is hierover te

-8-
oordelen. Ook de verkiezing staat in dit licht. De gemeente
spreekt dan uit wie naar haar oordeel het meest bekwaam is.
Via dit opmerken en verkiezen van de gemeente geeft Christus
de ambtsdragers. Het bevestigingsformulier voor ouderlingen
en diakenen brengt dit prachtig onder woorden wanneer
daarin gevraagd wordt: 'Bent u ervan overtuigd, dat God Zelf u
door zijn gemeente tot deze heilige dienst geroepen heeft?'
3.2.2 praktisch
God roept tot het ambt door middel van de gemeente. Hoe
hebben we dat principe in onze kerken nou praktisch
vormgegeven?
In art. 22 K.O. lezen we:
"De ouderlingen worden uit een voordracht van de kerkenraad
met medewerking van de gemeente verkozen,
doordat een aantal, dubbel zo groot als het te verkiezen
aantal, aan de gemeente wordt voorgesteld, waarvan zij
verkiest zoveel er nodig zijn, waarna de gekozenen, als zij
door haar zijn geapprobeerd, onder aanroeping van de
Naam des Heren volgens het daarvoor bestemde formulier
worden bevestigd".
En in art. 24 K.O.:
"Op dezelfde wijze als omschreven in art. 22, heeft ook de
verkiezing, approbatie en bevestiging van diakenen
plaats".
Art. 22 spreekt van een verkiezing 'met medewerking van de
gemeente uit een voordracht van de kerkenraad'. Zowel de
kerkenraad als de gemeente hebben dus met die verkiezing te
maken. Dat klinkt misschien logisch, maar er zit een
principiële keuze achter. Er waren mensen die de verkiezing
van ambtsdragers helemaal wilden losmaken van het ambt.
De gemeente kon toch zelf bij meerderheid van stemmen wel
uitmaken wie ze wilde kiezen? Daartegen hebben de gereformeerde
kerken altijd volgehouden dat de kerkenraad een
eigen verantwoordelijkheid draagt om toe te zien dat de verkiezing
naar Gods Woord plaats vindt. De kerkenraad heeft
bijvoorbeeld te oordelen of iemand beschikt over de vereisten
die nodig zijn tot het ambt. Ook kunnen er bezwaren zijn om
iemand kandidaat te stellen die wel bij de kerkenraad bekend
zijn, maar niet bij de leden.
Toch wilden de gereformeerde kerken vasthouden aan het
bijbelse principe dat de gemeente betrokken is bij de
verkiezing van ambtsdragers. Zij vonden het bijbels principe
het best vertegenwoordigd bij een samenwerking tussen

-9-
kerkenraad en gemeente. De manier waarop die samenwerking
vorm kreeg verschilde nog wel eens:
1. de kerkenraad verkoos de ambtsdragers en die werden
ter goedkeuring aan de gemeente voorgesteld,
2. de gemeente zorgde door een vrije stemming voor een
hele rij namen en de kerkenraad koos daaruit de meest
geschikte,
3. (zoals in de Nederlandse kerken gebruik is geworden): de
kerkenraad stelt een dubbelgetal, waarvan de gemeente
de helft kan kiezen. Vooraf is de gemeente in de gelegenheid
namen in te dienen van mensen die men geschikt
acht voor het ambt.
De hele weg naar het ambt op een rijtje:
1. De kerkenraad vraagt de gemeente om namen.
2. De binnengekomen namen vormen het eerste deel van de
groslijst. Bij bespreking op de kerkenraad kunnen daar
namen aan toegevoegd worden of (bij gewichtige redenen)
vanaf gehaald worden.
3. Dan volgt de stemming op de kerkenraad om tot een
dubbel getal te komen. Hierbij moet door de kerkenraad
allereerst gelet worden op de vereisten voor het ambt
zoals ze in de bijbel genoemd worden. Verder zal
geprobeerd worden de meest geschikte mensen te vinden.
Het stellen van een dubbel getal moet zorgvuldig
gebeuren en de kerkenraad moet er van uitgaan dat alle
kandidaten, zonder onderscheid, geschikt zijn voor het
ambt. Het moet dus niet zo zijn dat er maar een aantal
serieuze kandidaten zijn en er vervolgens namen bij
gezocht worden om het getal vol te maken. De stemming
op de kerkenraad moet schriftelijk plaatsvinden, om het
gevaar van overheersing van elkaar te vermijden.
4. Na het bekendmaken van het dubbele getal volgt de
stemming op de gemeentevergadering. Gekozen zijn
degenen, die meer dan de helft van het aantal geldig
uitgebrachte stemmen hebben. Bij een even getal is dit
de helft +1 en bij een oneven getal de helft +½. Elke gemeente
hoort een eigen regeling voor de stemmingsvergadering
te hebben waarin dingen geregeld zijn als: wanneer
is een stem ongeldig, hoe gaat het als er twee een
gelijk aantal stemmen hebben, hoe gaat het met schriftelijke
stemmen, etc. en dit reglement hoort ook bij de
gemeente bekend te zijn. Degenen die verkozen zijn door
de gemeente zijn tegelijk benoemd door de kerkenraad.
5. Nu volgt de approbatie (= goedkeuring) door de
gemeente, d.w.z. hun namen worden twee maal
achtereenvolgens aan de gemeente voorgelezen, waarna
de gemeente ruimte heeft om bezwaren in te dienen. Dit
moeten gegronde bezwaren zijn tegen leer of leven van de

-10-
verkozenen. Dit recht komt niet alleen de stemgerechtigde
leden toe, maar ook de doopleden. Worden er
geen gegronde bezwaren ingediend, dan heeft de
gemeente daarmee haar goedkeuring aan de benoeming
gegeven.
7. Bevestiging is de openlijke vastmaking van een
ambtsdrager aan het werk in de gemeente. In het daarbij
gebruikte formulier wordt gewezen op de ambtelijke
plichten en door de beantwoording van de vragen
'verbindt' hij zich tot het nakomen daarvan. De bevestiging
is iets anders dan de RK-ordening, waarbij iemand
van de leken wordt afgezonderd en voorgoed wordt opgenomen
in de geestelijke stand. Ouderlingen en diakenen
worden in de gereformeerde kerken voor een bepaalde
tijd gekozen, en aan het einde van die periode treden zij
af. Wanneer zij afgetreden zijn, staan zij precies gelijk
met alle andere leden van de gemeente. Wordt een
ouderling of diaken opnieuw gekozen, dan is dit een
nieuwe roeping die een nieuwe bevestiging inhoudt.
3.2.3 periodieke aftreding
Nog even iets nu we het over aftreden na een bepaalde periode
hebben; dit principe is ook in de kerkorde vastgelegd, en
wordt genoemd 'periodieke aftreding'. We lezen erover in art.
27 K.O.:
"De ouderlingen en diakenen dienen naar plaatselijke
regeling twee of meer jaren, terwijl elk jaar een evenredig
deel aftreedt. De aftredenden worden door andere
vervangen, tenzij de toestand en het belang van een kerk
een herkiezing raadzaam maken."
Niet alle kerken van de Reformatie dachten over de diensttijd
van ouderlingen en diakenen hetzelfde. Er waren er die meenden
dat ouderlingen en diakenen voor hun leven gekozen
moesten worden. Zo werd o.m. aangevoerd dat men nergens in
de bijbel leest dat de apostelen maar voor een bepaalde tijd
ouderlingen aanstelden, maar wel dat Paulus juist de
ouderlingen in Efeze vermaant dat zij de dienst niet mochten
verlaten.
Toch hebben de Nederlandse Gereformeerde Kerken vanaf het
begin als regel aangenomen dat er periodieke aftreding moest
zijn. Zij gingen hierbij in het voetspoor van Calvijn. Calvijn
achtte aftreden na een bepaalde tijd nodig om drie redenen:
a. opdat hiërarchie in de kerk zou worden voorkomen,
b. opdat de invloed van de gemeente op de regering van de
kerk zou worden versterkt,
c. opdat de gaven in de gemeente zoveel mogelijk tot openbaring
zouden komen.

-11-
Hiernaast hadden de eerste Nederlandse synoden vooral
praktische redenen waarom zij het tijdelijk dienen van ouderlingen
en diakenen wenselijk achtten. Als praktische reden
noemden zij o.a. dat een trouwe vervulling van het ambt soms
moeilijk gaat zonder schade voor het dagelijkse beroep en
nadeel voor het gezin. Daar kwam bij dat het leven van m.n.
ouderlingen in vervolgingstijd in gevaar was, zodat de kerken
vonden dat ze deze zware last niet altijd mochten leggen op
dezelfde schouders.
3.3 Ondertekening van de belijdenis
De laatste stap op de weg naar het ambt, na de verkiezing en
de bevestiging, is de ondertekening van de belijdenis. In art.
53 K.O. staat:
"Insgelijks (net als de dienaren des Woords en de hoogleraren,
art. 52) zullen ook de ouderlingen en diakenen bij
de aanvaarding van hun ambt, in een vergadering van de
kerkeraad, hun instemming betuigen met de drie
formulieren van enigheid door ondertekening van het voor
hen bestemde verbindingsformulier.".
Op de eerste kerkenraadsvergadering na de bevestiging wordt
van de nieuwe ambtsdragers verwacht dat ze hun instemming
met de belijdenis betuigen door een formulier te ondertekenen.
Met de ondertekening verklaart men:
1. te geloven dat de leer van de kerk, zoals die in de
belijdenis van de kerk vervat is met Gods Woord
overeenkomt
2. deze leer ijverig te zullen leren en getrouw voor te staan
3. alle dwalingen te verwerpen, weerleggen en bestrijden
4. evt. afwijkende gevoelens ten opzichte van de leer van de
kerk langs kerkelijke weg kenbaar te zullen maken
5. te handelen naar de geldende kerkorde.
Literatuur:
Bucer, M.,Over de ware zielzorg (vert.: H.J. Selderhuis), Kampen
1991
Dijk, J.H. van, 'De ambten' in: Liefde voor Gods Kerk,
H.J.Selderhuis, J. Westerink (red.), Leiden 1995
Hendriks, A.N., 'De plaats en de betekenis van de ambten in de
gemeente' in: A.N. Hendriks, Die alles in allen volmaakt, Haarlem
1990
Trimp, C., Inleiding in de ambtelijke vakken, Kampen 1989

AANTEKENINGEN BIJ BLOK I

BLOK II
HET WERK VAN DE OUDERLING

BLOK II - INHOUD
1. NIEUWTESTAMENTISCHE GEGEVENS IN VERBAND MET
DE OUDERLING
2. TAKEN VAN DE OUDERLING
3. ENKELE PRAKTISCHE DINGEN IN VERBAND MET HET
AMBT VAN OUDERLING
3.1 Ouderlingen met bijzondere opdracht
3.1.1 de jeugdouderling
3.1.2 de scriba
3.2 Huisbezoek
3.2.1 hoe doe je dat?
3.2.2 het huisbezoekverslag op de kerkenraad
3.3 Bijzondere taken van de ouderling
3.3.1 ouderling van dienst
3.3.2 preeklezen
LITERATUUR BLOK II

-1-
1. NIEUWTESTAMENTISCHE GEGEVENS IN VERBAND MET DE
OUDERLING
De NTe woorden voor ouderling zijn episcopos (opziener) en
presbyter (oudste). Deze twee worden synoniem gebruikt.
Een belangrijke tekst voor het werk van de opziener of oudste
is Hand. 20:28: "Ziet dan toe op uzelf en op de gehele kudde,
waarover de Heilige Geest u tot opzieners gesteld heeft, om de
gemeente Gods te weiden, die Hij door het bloed van zijn Eigene
verworven heeft". Uit deze tekst kunnen we als centrale term
voor het werk van de oudste afleiden: het weiden van de
kudde. Daarmee zitten we midden in een Bijbels beeld: dat
van de herder. De herder zorgt voor de kudde, verzorgt
gewonde schapen, jaagt roofdieren weg en leidt de kudde naar
'grazige weiden'. Het beeld van de herder kom je in de Bijbel
tegen van God (Ps.23), maar ook van mensen die namens Hem
'herder' mogen zijn voor het volk (Ez.34). In Joh.10 lezen we
dat Jezus de Goede Herder is. Het weiden van de kudde dat
de oudsten mogen doen gebeurt in zijn naam.
Het weiden vindt plaats doordat de ouderlingen toezien op
zichzelf en de gehele kudde. Daarom wordt een oudste ook
'opziener' genoemd. De woorden 'toezien' en 'opziener' spreken
van het leidinggeven aan de gemeente. Maar ook van het verzorgen
van de gemeente. Toezien op de gemeente is een omzien
naar de gemeente.
Over het weiden van de kudde spreekt ook 1 Petr.5:1-5.
Petrus zegt daar de oudsten iets over de manier waarop dat
weiden moet gebeuren; ouderlingen hebben gezag, maar
moeten in ootmoed dat gezag uitoefenen: "De oudsten onder u
vermaan ik dan...: hoedt de kudde Gods die bij u is, niet
gedwongen, maar uit vrije beweging, naar de wil van God, niet
uit schandelijke winzucht, maar uit bereidwilligheid, niet als
heerschappij voerend over hetgeen u ten deel gevallen is, maar
als voorbeelden der kudde. En wanneer de opperherder verschijnt,
zult gij de onverwelkelijke krans der heerlijkheid
verwerven. Evenzo gij, jongeren, onderwerpt u aan de oudsten."
Op twee plaatsen spreekt Paulus over de voorwaarden om
ouderling te mogen zijn: 1 Tim. 3:2-7 en Tit.1:6-9. Het gaat
vooral om de voorwaarde van het onbesproken en
onberispelijk zijn. Paulus wil ermee zeggen dat een oudste in
geen enkel opzicht iemand mag zijn die anderen een argument
in handen geeft om zich tegen het evangelie en tegen de gemeente
te keren. Wat verder opvalt is de geschiktheid om de
christelijke leer te onderwijzen en te verdedigen. De ouderling
moet 'bekwaam zijn om te onderwijzen' 1 Tim.3:2 en hij moet

-2-
'vasthouden aan het betrouwbare woord overeenkomstig de
leer, opdat hij ook in staat is te vermanen op grond van de
gezonde leer', Tit.1:9. Kortom: een ouderling moet de Schriften
kennen! Dat is echt noodzakelijk. Hoe wil je ooit de gemeente
leiden, vertroosten en vermanen, wanneer je zelf het Woord
van God niet kent?
Enkele NTe woorden voor het werk van een ouderling:
- weiden (poimainein): het weiden bedoelt de gemeente te
doen leven bij het heil in Christus en haar daarbij te
bewaren
- omzien naar (episkopein): het wakend en zorgend leiding
geven aan de gemeente
- vermanen en vertroosten (parakaleo): het aansporen om
tot geloof te komen en uit de kracht ervan te leven.
- bemoedigen (paramutheistai): het gaat om een
bemoedigende aansporing op grond van Gods heilswerk
in Christus, opdat degene die er het voorwerp van is het
heil beleeft
- versterken (sterizein): de weerbaarheid van de gemeente
moet versterkt worden met het oog op aanvallen van
satans kant.
- toerusten (katartizein): toerusten ziet er op dat de
gemeente aan haar doel zal beantwoorden en als
gemeente zal functioneren
- terechtwijzen (nouthetein): iemand zijn zonde voorhouden
en tot bekering oproepen
- lankmoedig zijn, geduld hebben (makrothumein): dit ziet
op de wijze waarop pastoraat geoefend moet worden: niet
overhaasten, dringen of dwingen, maar met geduld zoals
God Zelf deze betoont
- opbouwen (oikodomein): bouwen ziet daarop dat ieder lid
zijn plaats in het geheel inneemt, het ziet op het
toenemen in kennis van het geloof en voortgang in een
christelijke levenswandel; grens van het bouwen is de
voltooiing van de gemeente als tempel van de levende
God
2. TAKEN VAN DE OUDERLING
In art. 23 K.O. lezen we:
"Tot de ambtelijke opdracht van de ouderlingen behoort,
behalve hetgeen in art. 16 genoemd is (nl. tucht oefenen
met de dienaren des Woords), toe te zien, dat de dienaren,
zowel als hun medeopzieners en diakenen, hun ambt
getrouw waarnemen, zowel vóór als na het heilig avondmaal
huisbezoek te doen, om de leden van de gemeente te
vertroosten en te onderwijzen en anderen te bewegen tot
het geloof in Christus".

-3-
Als we dit samenvatten komen we op drie taken van de
ouderling:
a. de regering en tucht
b. het opzicht over medeambtsdragers
c. het huisbezoek om gemeenteleden te vertroosten en
onderwijzen
a. de regering en de tucht
De regering van de kerk en het oefenen van kerkelijke tucht is
een zaak van de ouderlingen gezamenlijk met de predikant.
Over de tucht wordt verderop in de kerkorde gesproken, hier
doelt de kerkorde meer op de regering van de kerk in het
algemeen. Het hoofddoel daarvan is geestelijk opzicht over de
gemeente te houden en de geestelijke opbouw van de
gemeente te bevorderen. Zoals we gezien hebben worden de
ouderlingen in de Schrift genoemd: opzieners der kudde. Aan
hen wordt uitdrukkelijk de regering van de gemeente
opgedragen, bv in Hand.20:28: "Ziet dan toe op uzelf en op de
gehele kudde, waarover de Heilige Geest u als opzieners
gesteld heeft, om de gemeente Gods te weiden, die Hij zich door
het bloed van zijn Eigene verworven heeft". De regering van de
kerk heeft tot doel de heerschappij van Christus in de
gemeente tot werkelijkheid te brengen.
b. het houden van opzicht over medeambtsdragers
Onder medeambtsdragers wordt verstaan: de predikant, de
medeouderlingen en de diakenen. Dit opzicht over elkaar als
ambtsdragers rust op de Schrift. Ook de apostelen hielden opzicht
over elkaar. Ook het toezicht op de leer en de wandel van
de dienaren des Woords is nodig. Predikanten zijn gezanten
van Christus, maar ook de trouwste gezant blijft een mens en
leert en handelt niet altijd overeenkomstig zijn opdracht. Wat
betreft de taak om de prediking van Gods Woord te beoordelen,
is het dringend nodig dat ouderlingen de bijbel en de
belijdenis onderzoeken. Als zij zelf de Schrift niet verstaan,
kunnen zij ook niet beoordelen of hetgeen de gemeente voorgehouden
wordt naar de goede leer is. Het toezicht op
medeouderlingen en diakenen is er niet om heerschappij over
elkaar te oefenen, maar integendeel om elkaar op te scherpen
tot getrouwe dienst.
c. het huisbezoek en het Heilig Avondmaal
Na de Reformatie is in de gereformeerde kerken het
huisbezoek van de grond gekomen als een bijzondere
verzorging van de gemeenteleden. Het ambtelijke huisbezoek
werd door Calvijn in Genève ingesteld in verband met het
Avondmaal. Vanuit Genève werd het huisbezoek verbreid naar
de meeste gereformeerde kerken. Ook op de vroegste Nederlandse
synoden werd het huisbezoek ingevoerd, weer

-4-
meestal in verband met het Avondmaal. Die relatie is ook in
onze kerkorde nog terug te vinden, als daar gesproken wordt
van het zowel voor als na het Heilig Avondmaal huisbezoek
doen. Ook al is bij ons de praktijk geworden dat er eens per
jaar huisbezoek plaats vindt, is het toch goed die relatie met
het Avondmaal wat in het achterhoofd te houden. Het doet er
in ieder geval aan herinneren dat op het huisbezoek ook iets
van een 'onderzoek' moet plaatsvinden of er sprake is van een
levend geloof en een leven waarin iets te zien is van de heiliging.
Op het huisbezoek komen verder alle aspecten van het
herderlijk werk van de ouderling aan bod. We kunnen dat
herderlijk werk kort in vier taken samenvatten:
1. vertroosten en bemoedigen
2. vermanen en terechtwijzen
3. raadgeven
4. helen, vrede stichten en verzoenen.
Helemaal in dezelfde lijn als de kerkorde spreekt het formulier
voor bevestiging van ouderlingen en diakenen over de taak
van ouderlingen:
"Tot de ambten waardoor het Christus behaagt Zijn gemeente te
bouwen, behoort dat der ouderlingen. Ten aanzien van hen leert
de Heilige Schrift, dat zij met de dienaren des Woords opzicht
hebben over de gemeente. In gehoorzaamheid aan de
Opperherder zullen zij de kudde Gods hoeden, zonder
heerschappij te voeren, maar als voorbeelden van de kudde.
Het behoort tot hun taak de leden van de gemeente trouw te
bezoeken en hun geestelijke leiding te geven. Zij zullen ouderen
en jongeren opwekken tot de dienst des Heren en erop toezien,
dat een ieder naar het gebod des Heren zich zal openbaren als
een levend lidmaat van Jezus Christus. Zij moeten de gemeente
wijzen op haar roeping, in deze wereld van het Evangelie te
getuigen en door handel en wandel anderen voor Christus te
winnen. Hen die niet naar de regel der Schriften leven, behoren
zij te vermanen, en over hen die geen boetvaardigheid betonen,
de christelijke tucht te oefenen. Als opzieners van de gemeente
moeten zij waken tegen het binnendringen van alle dwaalleer,
die haar zou kunnen afbrengen van de gehoorzaamheid aan
Jezus Christus, en tegen elke ontheiliging van de sacramenten.
Zij hebben toe te zien op elkaar en op de dienaren des Woods,
voor wier leer en dienst zij mede verantwoordelijkheid dragen.
Daarom dienen zij Gods Woord te onderzoeken en zich gedurig
te oefenen in de overdenking van de verborgenheden des
geloofs.
Het is de taak van de ouderlingen met de dienaren des Woord
erop acht te geven, dat in de gemeente alles betamelijk en met
goede orde zal geschieden, naar de wil van Hem Die geen God
van wanorde is, maar van vrede.

-5-
Zo zullen zij in hun werk zich gedragen naar het woord dat
Paulus richtte tot de oudsten van Efeze: "Ziet toe op uzelf en op
de gehele kudde, waarover de Heilige Geest u tot opzieners
gesteld heeft, om de gemeente Gods te weiden, die Hij Zich door
het bloed van Zijn Eigene verworven heeft".
3. ENKELE PRAKTISCHE DINGEN ROND HET AMBT VAN
OUDERLING
3.1 Ouderlingen met bijzondere opdracht
3.1.1 de jeugdouderling
Jongeren van de gemeente staan misschien wel het meest van
alle gemeenteleden bloot aan de invloed van de tijdgeest, op
school, op de universiteit, op het werk. Zij vragen daarom
bijzondere zorg. Omdat de 'gewone' ouderlingen daar vaak niet
aan toekomen (vanwege hun volle taak) hebben veel
gemeenten de functie van jeugdouderling in het leven
geroepen.
Dr. T. Brienen schrijft in Uit liefde tot Christus en Zijn
gemeente, Kampen 1982:
"De jeugdouderling is volledig ouderling, lid van de kerkenraad
in gelijke rechten en plichten als de anderen,
alleen met een speciale opdracht... De jeugdouderling is
de personificatie van de zorg en de aandacht die de
kerkenraad voor de jeugd heeft. Waar de wijkouderling
geen contact met jonge leden kan krijgen, daar vindt de
jeugdouderling zijn arbeidsveld. Hij is tegelijk de schakel
tussen de kerkenraad enerzijds en de jeugd met het
jeugdwerk anderzijds. Daarom geeft hij de gedachten van
de jeugd door aan de kerkenraad, opdat men daar weet
wat er onder de jeugd leeft, om ook daarmee rekening te
houden in het uitstippelen van het beleid. De jeugdouderling
moet daarom de man zijn, die het vertrouwen van
de gemeente heeft en de gemeente moet hem omringen
met meeleven, gebed en liefde".
De taak van de jeugdouderling wordt door Brienen uitgesplitst
in:
1. een pastorale taak
Aan hem is het pastoraat aan de wat oudere jeugd
toevertrouwd. Naast jongeren die nog thuis wonen gaat het
dan vooral om zelfstandig wonende doopleden en jonge
belijdende leden. Hij zoekt jongeren op en legt contacten met
hen, individueel of in groepjes. Hij is beschikbaar als ze hem
willen spreken. Hij bevordert hun onderlinge contacten en
probeert hen bij het leven van de gemeente te betrekken.

-6-
2. Een taak binnen de kerkenraad
Als ouderling is hij lid van de kerkenraad en levert een
bijdrage in het gehele beleid van de gemeente. Daarom ziet hij
erop toe dat bij de behandeling van de zaken ook de jeugd
aandacht ontvangt. Hij is betrokken bij de catechisaties die
gegeven worden. Aan de andere kant licht hij de kerkenraad in
over het jeugdwerk en over de eigen denk- en leefwereld van
de jeugd.
3. Een adviserende en stimulerende taak
Namens de kerkenraad onderhoudt de jeugdouderling contact
met het jeugdwerk. Hij bezoekt de verenigingen, activeert
jongeren om daaraan mee te doen en dient als vraagbaak en
stimulator van het hele jeugdwerk.
4. Een taak naar de gemeente toe
De jeugdouderling zal contacten onderhouden met ouders en
soms bepaalde dingen over hun kinderen met hun bespreken.
Daarbij blijft voor hem het ambtsgeheim naar beide partijen
van kracht. Verder zou je kunnen denken aan het op de
hoogte houden van de gemeente van wat er rondom de
jeugdverenigingen) zoal gaande is.
3.1.2 de scriba
Volgens art. 35 KO is de taak van de scriba:
"zorgvuldig te notuleren hetgeen het optekenen waard is".
Deze nog wel te overziene opdracht wordt in de kerkelijke
praktijk echter vaak aanzienlijk uitgebreid.
Dr. T. Brienen omschrijft in 'Uit liefde tot Christus en zijn
gemeente' vijf taken van de scriba:
1. de scriba is notulist van de kerkenraadsvergaderingen
2. de scriba is het postadres van de gemeente
3. de scriba is samensteller van de kerkenraadsagenda
4. de scriba treft regelingen voor de eredienst, zoals
kanselafkondigingen
5. de scriba houdt het ledenbestand bij.
Als voorwaarden om dit werk goed te doen noemt Brienen: de
gave hebben met de pen om te kunnen gaan, kunnen
formuleren, zaken nauwkeurig kunnen bijhouden en
uitwerken, op de hoogte zijn van het functioneren van allerlei
commissies in de gemeente en daarbuiten (deputaatschappen
en kerkelijke organen). Een scriba zal de weg moeten weten in
het Jaarboek van de Kerken en een zekere mate van inzicht
hebben in kerkordelijke bepalingen en besluiten van het
kerkverband.
Als je dit zo leest, lijkt dat een vrijwel onmogelijke opgave voor
één persoon. De vraag is overigens of het werk van de scriba

-7-
werkelijk door één ouderling gedaan zou moeten worden. Het
karakter van het ouderlingenambt moet hier toch wel wat in
het oog gehouden worden (een ouderling die alleen maar
scriba is, kan eigenlijk niet, want waar is je opdracht tot
pastoraat dan gebleven?).
3.2 huisbezoek
3.2.1 Hoe moet dat?
Eén van de belangrijkste taken van de ouderling is het doen
van huisbezoek. Het is waarschijnlijk ook één van de taken
waar ouderlingen het meest tegenop zien. Het is daarom goed
eens wat dingen op een rijtje te zetten die kunnen helpen bij
het afleggen van een huisbezoek. Natuurlijk zal iedere
ouderling hierbij zijn eigen kwaliteiten en manier van doen
hebben, en mag hij voluit op zijn eigen manier herder zijn voor
de gemeenteleden die aan hem zijn toevertrouwd.
Voorbereiding
1. Een afspraak maken
Een afspraak maken is goed voor jezelf en voor het gezin
dat je wilt bezoeken. Het is verstandig je agenda bij de
hand te hebben. Als een bepaalde datum niet past, dan
kun je meteen een andere datum vastleggen, dat is beter
dan zeggen: ik bel nog wel eens weer. Het is misschien
ook verstandig een vaste avond voor huisbezoeken te
hebben.
2. Verdiepen in het bezochte gezin
Het is goed je van te voren te verdiepen in het adres waar
je naar toe gaat. Hoe is de samenstelling van het gezin
(schoolgaande/studerende kinderen? hoeveel kinderen
en hoe heten ze)? Is men belijdend lid? Is men betrokken
bij commissies of verenigingen? Hoe is hun situatie in
het dagelijks leven (werk/school/pensioen)? Als het niet
het eerste bezoek is, lees dan eerdere aantekeningen nog
eens door. Het is heel vervelend als ze precies het zelfde
als vorig jaar moeten vertellen.
3. Een duidelijk doel voor ogen hebben
Het is goed om bij de voorbereiding al over het doel na te
denken. Het huisbezoek is geen koffievisite, maar heeft
tot doel om de gemeente te leiden, te vertroosten en te
vermanen op grond van Gods Woord. Het is ook goed om
je af te vragen of er in dit speciale geval nog een
bijzonder doel van het gesprek is; is er een specifieke
moeite in dit gezin, is er misschien sprake van iets waar
men op aangesproken moet worden, is er iets speciaals
om naar te vragen?

-8-
4. Persoonlijke voorbereiding
Tot de persoonlijke voorbereiding hoort het persoonlijk
bidden om Gods leiding in het gesprek. Verder bestaat
een goede voorbereiding uit openheid voor degene naar
wie je toegaat, en uit toewijding aan het werk van de
Goede Herder en de schapen van zijn kudde.
Het gesprek zelf
1. Gebed en Schriftlezing aan het begin of aan het einde van
het huisbezoek?
Er zijn ouderlingen die een gesprek zo kunnen sturen dat
ze via 'koetjes en kalfjes' op de meer wezenlijke dingen
van het leven en het geloven terechtkomen. Ze hebben zo
veel bijbelkennis dat ze hun huisbezoek goed kunnen
afsluiten met een toepasselijk Schriftgedeelte en gebed.
Het voordeel hiervan is dat je als ambtsdrager helemaal
open het gesprek in gaat, het vertrekpunt van het
gesprek is wat de ander bezighoudt. Er zijn echter ook
ouderlingen die er moeite mee hebben om vanuit een
algemeen gesprek ook het geestelijk leven aan bod te
laten komen. Dan is het heel goed om van te voren een
Schriftgedeelte uit te zoeken en met gebed en
Schriftlezing te beginnen. Er is sowieso wel wat voor te
zeggen om een huisbezoek met gebed te beginnen: je
spreekt uit dat je samen, als gemeenteleden en als
ambtsdrager lid van de gemeente van de Here Jezus bent
en Hem wilt dienen en je bidt om vrijmoedigheid in het
spreken zodat het gesprek tot opbouw van het geloof en
tot eer van God zal zijn.
2. Bereidheid om te luisteren
Echt luisteren naar mensen is moeilijk. Er zijn veel
dingen die ons er van af kunnen brengen:
- We zijn tijdens hun verhaal bezig met onszelf (bv.
wat moet ik straks zeggen?).
- Sommige mensen kunnen het moeilijk maken om
naar hun verhaal te luisteren; ze vertellen zo
langdradig, we kennen het verhaal al. Aan echt
luisteren komen we niet meer toe.
- We zijn zelf nogal praterig. We vallen onze
gesprekspartner in de rede en zeggen dat we hem
helemaal begrijpen, we uiten uitgebreid ons
medegevoel, we geven een advies. En de ander zit
met een onaf verhaal dat hij of zij niet kwijt kan.
- We luisteren soms selectief. Wat we niet graag
horen, laten we niet tot ons doordringen of we gaan
over op ander voor ons belangrijkere zaken.
Het is goed je te realiseren dat luisteren zo moeilijk is.
Besteedt daar tijdens de voorbereiding ook maar eens
tijd aan. In je persoonlijk gebed voorafgaand aan het

-9-
gesprek kun je je moeite hiermee aan God opdragen.
Tijdens het gesprek is voor echt luisteren vooral
belangrijk ook te letten op de dingen die niet gezegd
worden. Afgebroken zinnen of bepaalde gebaren kunnen
heel wat aangeven.
3. Het stellen van vragen
Belangrijk voor een goed gesprek is het stellen van goede
vragen. Over het algemeen is het beter open vragen te
stellen dan vragen die beantwoord kunnen worden met ja
of nee. Verder komen vragen naar gevoelens het gesprek
meer ten goede dan vragen naar feiten. Tenslotte is het
goed om door vragen te stellen er achter te komen of je
het verhaal van de ander goed gevolgd hebt, en of je
opgepakt hebt wat de ander misschien niet met zoveel
woorden zei, maar wel bedoelde.
4. Huisbezoek raakt heel het leven
Huisbezoek staat in dienst van de pastorale zorg die
Christus aan zijn gemeente besteedt. Het gaat niet om
wat de ouderling kwijt wil, het gaat ook niet om wat het
gemeentelid verlangt, het gaat om wat Christus door de
ouderling wil zeggen of doen. Pastoraat is een stukje
bediening van het Woord van God aan een afzonderlijk
gemeentelid. Het Woord van God bestrijkt heel het leven,
daarom mag heel het leven ook aan de orde komen op
het huisbezoek. In het pastoraat mogen alledaagse
dingen besproken worden voor Gods aangezicht. De
gedachte dat het alleen zou mogen gaan over 'geestelijke
zaken' en dat de dagelijkse dingen op het huisbezoek niet
thuis zouden horen is niet juist. Het gaat er juist om het
dagelijkse leven bij het licht van Gods Woord te houden.
5. De bijbel op het huisbezoek
Het gedeelte wat je gaat lezen moet afgestemd zijn op de
situatie van het huisbezoek. Het is goed om vooraf te
bedenken wat je gaat lezen, maar je moet ook bedacht
zijn op wat er tijdens het gesprek in gedachten komt. Het
kan helpen om een aantal teksten die in bepaalde
omstandigheden gelezen kunnen worden bij de hand te
hebben, evt. op een briefje. Je moet in elk geval weten
waar ze staan.
6. Afsluiting van het huisbezoek
Je hebt met elkaar over het leven met God gesproken,
het is goed om aan het einde van de avond ook samen
mét God te spreken. Voor het dankgebed kun je vragen
naar gebedsonderwerpen: wat zullen we bidden? Het is
goed om in het gebed zaken die in het gesprek naar
voren zijn gekomen voor God te noemen. Ook de dank
voor wat God gaf hoort in het gebed thuis en de voorbede
voor het gezin. Het kan nodig zijn samen
schuldbelijdenis te doen.

-10-
Het is verstandig om na afloop van het bezoek een paar dingen
op te schrijven. Dat is goed voor de rapportage op de
kerkenraad (zie onder), maar ook voor jezelf. Als tijdens het
gesprek bv. bleek dat iemand uit de naaste familie ernstig ziek
was, kan dat een reden zijn om er later nog eens naar te
informeren.
3.2.2 Het huisbezoekverslag op de kerkenraad
Op geregelde tijden moet je verslag uit brengen van je
huisbezoeken. Meestal gebeurt dit op de daartoe bestemde
kerkenraadsvergaderingen (PZ-vergaderingen/smal verband).
Deze rapportage is voor de kerkenraad belangrijk om een
beeld van het christelijk leven in de gemeente te krijgen en om
te zien of alle adressen zijn bezocht. De vraag is vaak wat er
van een huisbezoek nu wel moet worden gerapporteerd en wat
niet. Heel kort zou je kunnen zeggen:
Wel:
- de algemene indruk van het gesprek en
omstandigheden v.h. gezin (zijn er bepaalde moeiten
of blijde dingen?)
- dienen de gemeenteleden de Here? (geloof/levensheiliging)
- zijn ze aktie in het leven van de gemeente?
- concrete vragen of suggesties aan de kerkenraad
Niet:
- het hele verloop van het gesprek
- algemene of vage opmerkingen.
Overigens hoef je niet alles te vertellen, ook niet aan de
kerkenraad. Wat mensen je in vertrouwen hebben verteld hoef
je niet in het verslag te vermelden. Bij je bevestiging als
ambtsdrager heb je beloofd de vereiste geheimhouding te
betrachten ten aanzien van wat bij de uitoefening van je ambt
in vertrouwen is meegedeeld (het ambtsgeheim).
Ir. H.G. Aalbersberg wees er in een artikel in Ambtelijk
Contact (1993, blz. 137) op dat een ouderling in het
huisbezoekverslag geen oordelen hoort te vellen of conclusies
hoort te trekken. Dat moet tijdens de bespreking op de
kerkenraad gebeuren. Het verslag moet informatie bevatten
die relevant is voor de taak van de kerkenraad. En dat
betekent dat zowel het huisbezoekverslag als het gesprek op
de kerkenraad ten dienste moeten staan van het gemeentelid
waarover gerapporteerd wordt.

-11-
3.3 Bijzondere taken van de ouderling
3.3.1 ouderling van dienst
De ouderling van dienst draagt de praktische
eindverantwoordelijkheid voor de gang van zaken tijdens de
eredienst. Dat wil zeggen dat hij moet zorgen dat de dienst op
tijd begint. Maar hij geeft ook tijdens de dienst de doorslag of
de dienst al of niet voortgezet wordt als er iets mis gaat
(iemand word bv. onwel). Verder is hij de aangewezen man om
een reserve-preek bij zich te hebben voor als een predikant
onverwacht niet komt, en er ook voor te zorgen dat iemand die
preek zal gaan houden. Als er een gastpredikant voorgaat is
het plezierig als de ouderling van dienst op tijd in de
consistorie is om hem te verwelkomen en te vertellen wat de
gebruikelijke gang van zaken is.
Op een 'gewone' zondag blijkt zijn taak vooral in het doen van
het kerkenraadsgebed voor de dienst, en het geven van de
handdruk aan de predikant voor en na de dienst. Het
kerkenraadsgebed is bedoeld om een zegen te vragen over de
dienst en om kracht voor de voorganger. Dit hoeft helemaal
geen lang gebed te zijn. De handdruk aan de predikant geeft
aan dat de kerkenraad de verantwoordelijkheid voor de
prediking toevertrouwt aan de predikant en achter hem staat.
3.3.2 preeklezen
Leesdiensten waren in de tijd van de Reformatie al
gebruikelijk. De synode van Embden nam in 1571 het besluit
om in plaatsen waar geen predikant was vaste preeklezers aan
te stellen, maar latere synodes raadden dit gebruik af. Lezers
moesten noodhulpen blijven en mochten geen vaste positie in
de gemeente krijgen. Men wilde voorkomen dat er een soort
nieuw ambt zou ontstaan. Men wilde de bediening van het
Woord uitsluitend opgedragen hebben aan de predikanten die
daarvoor door de kerken zijn geëxamineerd en toegelaten. Dat
principe is nu ook nog van belang. De lezer is zelf geen
dienaar des Woords en moet de preek daarom lezen zoals zij
door de predikant is geschreven. Als er toch wijzigingen
aangebracht worden hoort dit te geschieden onder
verantwoordelijkheid van de kerkenraad.
Over de praktijk van het preeklezen schreef B. Lantink een
artikel in Ambtelijk Contact (1998, blz. 270). De preeklezer
heeft als taak de uitgezochte preek voor te lezen en te zorgen
voor een goede liturgie. Hij kan daarvoor in de meeste gevallen
de liturgie uit 'de Levensbron' volgen, maar hij mag de liturgie
aanpassen aan zijn visie. Dit geldt ook voor het gebed. Met de
preek ligt dat toch iets anders. Men leest immers uit het werk
van anderen en het zou unfair zijn om dan woorden te

-12-
spreken die de schrijver niet geschreven heeft, laat staan een
inhoud te verkondigen die niet overeenkomt met het
geschrevene. Op een geschreven preek ligt als het ware een
copyright van de auteur.
Hij geeft ook een aantal adviezen voor het preeklezen:
1. Spreek duidelijk, niet te snel of te zacht, en probeer na te
gaan hoe de gemeente reageert.
2. Probeer regelmatig de gemeente aan te kijken.
3. Probeer variatie van toon aan te brengen.
4. Probeer de kern van de preek te benadrukken. Sommige
predikanten delen hun preek in in punten; benoem ze
dan duidelijk. Ook is het goed soms iets te herhalen.
5. Vermijd te lange zinnen. Als in de geschreven preek de
zinnen te lang zijn, knip de zinnen dan in delen, zodat
het duidelijker wordt. Ook ouderwetse taal mag
vereenvoudigd worden, of een ouderwets voorbeeld
vervangen door een vergelijkbaar voorbeeld.
6. Preeklezers mogen weten brengers van het Woord te zijn
en daarom moed van spreken hebben.
Literatuur:
Bucer, M., Over de ware zielzorg (vert.: H.J. Selderhuis), Kampen
1991
Dijkstra-Algra, N., Huisman, P. (e.a.), Help, ik ben ambtsdrager. Een
praktische cursus voor het werk, Kampen 1994
Velema, W.H., Koole, D. (red.), Uit liefde voor Christus en Zijn
gemeente. Een handreiking voor de ouderling, Kampen 1982
Velema, W.H., Koole, D. (red.), Verricht uw dienst ten volle. De
ouderling in de praktijk, Kampen 1985
Winter, J., Ouderling, waar begin je aan? Handreiking voor de
beginnende ouderling, Amsterdam 1998

AANTEKENINGEN BIJ BLOK II

BLOK III
HET WERK VAN DE DIAKEN

BLOK III - INHOUD
1. NIEUWTESTAMENTISCHE GEGEVENS IN VERBAND MET
DE DIAKEN
2. TAKEN VAN DE DIAKEN
3. DIAKONALE WERKVELDEN
3.1 De eredienst
3.2 De gemeente
3.3 De samenleving
3.4 Het werelddiakonaat
LITERATUUR BLOK III

-1-
1. NIEUWTESTAMENTISCHE GEGEVENS IN VERBAND MET DE
DIAKEN
1.1 Het woord 'diaken' in het Nieuwe Testament
Het woord 'diaken' is afgeleid van het Griekse woord
diakonein, wat in de eerste plaats betekent: aan tafel
bedienen. In die betekenis wordt het bijvoorbeeld van Martha
gezegd in Luc.10:40. Vervolgens heeft dit werkwoord een veel
bredere betekenis en is dan uitdrukking voor 'dienstbaar zijn',
een dienst verrichten aan anderen. Dienen als liefdedaad
jegens de naaste. Deze diakonia, dienst, is kenmerkend voor
een discipel van Jezus, en Jezus' eigen dienst tot in de dood is
de basis en het voorbeeld voor de dienst van zijn discipelen.
Het woord diakonia wordt gebruikt voor allerlei soorten van
dienstbetoon, maar het wordt ook specifiek gebruikt voor
ambtelijke arbeid. Het apostelambt heet bv. een dienst
(Rom.11:13, 2 Kor.4:1), en ook het ambt van evangelist (2
Tim.4:5). Heel in het bijzonder heet het bijeenbrengen van
gelden voor de heiligen in Jeruzalem een dienst (2 Kor. 8:4,
9:1,12).
Slechts op twee plaatsen komen we in het NT diakonia tegen
als aanduiding van het ambt van diaken. Allereerst in Fil.1:1
waar de diakenen naast en op één lijn met de opzieners
worden genoemd. Vervolgens in 1 Tim.3:8 en 12 waar de
vereisten voor een diaken worden opgesomd. Over het
ontstaan van het ambt van diaken licht het NT ons niet duidelijk
in. Soms wordt hiervoor verwezen naar de verkiezing van
de zeven mannen in Hand.6:1-6, maar waarschijnlijker is dat
we hier te maken hebben met de instelling van het ambt van
de oudsten, die waarschijnlijk aanvankelijk ook de dienst der
barmhartigheid in de kerken hebben behartigd. Wij weten niet
hoe het diakonale ambt nog weer van dat van de oudsten is
afgesplitst. Duidelijk is wel dat het ambt dat in Hand.6
ingesteld werd mede de diakonale taak omvatte, en dat die
diakonale taak dus al heel vroeg in de kerk een plaats heeft
gehad.
In 1 Tim.3:8-13 somt Paulus de voorwaarden op waaraan een
diaken moet voldoen. Opvallend is het verschil met de
vereisten voor het opzienersambt. We vinden hier de
voorwaarde om niet met twee tongen te spreken en om het
geheimenis van het geloof te bewaren in een rein geweten.
Diakenen moeten in hun zorg voor de mensen niet met twee
monden spreken maar waarachtig zijn. Uit het zo naast elkaar
noemen van oudsten en diakenen blijkt dat Paulus het

-2-
diakenambt als volkomen passend in de opbouw van de
gemeente heeft gezien.
1.2 De aard van het diakonale werk
Al in het OT komen we het wezen van het diakonale werk
tegen. De Here God Zelf is het die "wees en weduwe recht doet
en de vreemdeling liefde bewijst door hem brood en kleding te
geven", Deut.10:18. Direkt daarop volgt: "Daarom zult gij de
vreemdeling liefde bewijzen, want vreemdelingen zijt gij
geweest in het land Egypte", Deut.10:19. De oproep om aan
vreemdelingen liefde te bewijzen rust in wat God Zelf doet en
in wat Israël zelf ondervonden heeft. We lezen in Deuteronomium
en Leviticus tal van voorschriften om te zorgen voor de
armen (Deut.14:28,29, Deut.26:12-15, Deut.16:11,
Deut.24:19, Lev.19:9). Israël moet de naaste, de broeder,
liefhebben (Lev.19:18). We lezen in het OT niet dat Israël de
nood van de wereld moet lenigen.
Christus doorbreekt de OTe grenzen van liefde tot de broeder
en spreekt over het gebod tot naastenliefde (Mat.22:34-40).
Christus heeft in Joh.13:1-20 duidelijk gemaakt dat Zijn
dienst aan de discipelen zowel de basis als het voorbeeld voor
de dienst van de gemeente is. In het laatste oordeel zal het
diakonaat de norm zijn waarnaar mensen worden geoordeeld
(Mat.25:31-46). Christus wil zijn gemeente een diakonale
gemeente doen zijn. Dat betekent dat de gemeente gekenmerkt
wordt door en herkend wordt aan het onderlinge dienstbetoon.
Diakonaat is karakteristiek voor het gemeentezijn, de hele
gemeente moet door een diakonale, dat is dienende houding
gekenmerkt worden.
Tot nu toe is de nadruk gelegd op het diakonaat dat door de
hele gemeente verricht moet worden. Maar het diakonaat is
niet alleen een taak van de gemeente. Als het goed is ligt het
werk van de diakenen en het werk van de gemeenteleden in
elkaar gevouwen. Het is op elkaar betrokken. De gemeente
moet een diakonale gemeente zijn. Daartoe moet ze door de
ambtsdragers gestimuleerd worden. Maar de diakenen hebben
zelf als ambtsdragers ook een diakonale taak te vervullen. Zij
dienen in het lenigen van noden voorop te gaan en het
voorbeeld te geven. We zouden de volgende omschrijving
kunnen geven:
"Het diakonaat is de dienst der barmhartigheid om de
nood van de mens in zijn persoonlijk leven en in zijn leven
met anderen te lenigen. Zij wordt verricht door de
gemeente van Christus in Zijn naam ten dienste van haar
leden en ten dienste van de wereld. Diakenen hebben in
deze dienst ambtelijk en daadwerkelijk voor te gaan, en

-3-
samen met de andere ambtsdragers de gemeente als
lichaam van Christus tot deze dienst toe te rusten." (W.H.
Velema, Inleiding in het diakonaat (coll.dictaat), blz.18).
Met deze omschrijving worden twee misvattingen weerlegd: de
misvatting dat diakonaat alleen maar werk van diakenen zou
zijn, maar ook de misvatting dat diakonaat alleen maar taak
van gemeenteleden zou zijn.
2. TAKEN VAN DE DIAKEN
Art. 25 K.O.:
"De ambtelijke opdracht van de diakenen is gelden en goederen
in te zamelen ter voorziening in de nood van de behoeftigen,
deze getrouw en ijverig naar gelang van de behoefte, na
onderling overleg, te besteden, de bedrukten te bezoeken en te
vertroosten en te bevorderen dat de ter beschikking gestelde
middelen goed worden gebruikt. Van hun beleid hebben zij
rekening en verantwoording te doen aan de gehele kerkeraad
en desgevraagd dunnen zij dit doen aan de leden van de
gemeente op een door de kerkeraad vast te stellen tijd en wijze."
Art. 26 K.O.:
"De diakenen zullen zo nodig hetzij met andere diaconieën,
hetzij met instellingen die zich bewegen op het terrein van het
diaconaal en maatschappelijk werk, geregeld contact
onderhouden, en zo mogelijk samenwerken voor de uitoefening
van hun ambtelijke opdracht."
Art. 40 K.O.:
"De diakenen komen regelmatig samen om onder aanroeping
van de Naam des Heren de diaconale aangelegenheden te
behandelen. Zij doen verantwoording van hun beleid en beheer
aan de kerkeraad."
Volgens art. 25 K.O. valt de taak van de diakenen in vier delen
uiteen:
1. het verzamelen van de gaven
2. het uitdelen van de gaven
3. het bezoeken en troosten van de armen
4. administratie en verantwoording
a. het verzamelen van de gaven
De armen van de gemeente moeten uit liefde verzorgd worden.
De inzameling van gaven voor de armen is sinds de Reformatie
onderdeel van de eredienst. Men vond dat de offerande van de
gemeente geen aanhangsel mocht zijn, maar recht had op een
plaats in de eredienst. Naast de gewone collecten voor de
behoeften in eigen gemeente, kwamen ook buitengewone
collecten voor andere gemeenten of doelen. Dat is een bijbels
beginsel (1 Kor.16:2). Vanaf de NTe gemeente is het de
gewoonte geweest om aan het Avondmaal uit dankbaarheid

-4-
voor de ontvangen genade van Christus een offer te brengen
voor de behoeftigen van de gemeente. Dit gebruik is door de
eeuwen blijven bestaan. Natuurlijk kan de kerkenraad van dit
gebruik afwijken, maar dan hoort (net als bij alle collecten
overigens) de bestemming vooraf aan de gemeente bekend gemaakt
te worden. In ieder geval heeft de kerkeraad niet het
recht om aan de gelden een andere bestemming te geven dan
waarvoor ze gegeven zijn.
b. het uitdelen van de gaven
De diakenen moeten de gaven uitdelen 'naar gelang de
behoefte'. Het beginsel hierbij is dat de diakenen niet uitdelen
naar dat er inkomt, maar naar dat nodig is. Noodzakelijk is
dat gegeven wordt wat voor het levensonderhoud nodig is. Is
de kerk er echter toe in staat, dan is zij gehouden méér dan
het allernodigste te geven (2 Kor.8:14). Wat de verplichting tot
zorg voor de behoeftigen in eigen gemeente betreft, deze moet
gegeven worden zonder onderscheid tussen doopleden en belijdende
leden. Tot de leden moeten ook de leden gerekend
worden die onder censuur staan (Bouman schrijft in
Gereformeerd Kerkrecht dat het aan te bevelen zou zijn hen
zelfs na excommunicatie te blijven steunen, 'opdat ook hierin
uitkome dat de tucht niet dient om te verderven, maar om te
behouden'). De diakenen moeten bij de ondersteuning
handelen 'na onderling overleg'. Soms kan een diaken in
noodgevallen iets uitkeren om in de eerste nood te voorzien.
Maar als regel geldt dat in onderling overleg de wijze van
ondersteuning wordt vastgesteld. Het geld dat de diakonie
bezit is niet haar eigen geld, maar het geld van de gemeente en
daarom moet er met beleid gehandeld worden. Ook mogen de
diakenen de namen van degenen die ondersteund worden niet
naar buiten brengen. Op een gemeentevergadering mogen wel
de totale ontvangsten en uitgaven meegedeeld worden, maar
de namen van personen en bedragen van afzonderlijke
ondersteuningen horen in ieder geval tot het ambtsgeheim.
c. De bedrukten bezoeken en vertroosten
Het is een oude regel, maar misschien wel een goede, dat de
diakenen persoonlijk de gaven aan huis bezorgen. De
kerkorde bedoelt nu met de zin hierboven dat het diaconaal
bezoek meer moet zijn dan een zakje met geld afgeven. De
diakenen moeten de bedrukten bezoeken en vertroosten en
bevorderen dat gegeven middelen goed worden gebruikt. Het is
dus een vorm van huisbezoek, maar met een ander karakter
dan het huisbezoek van de ouderlingen. Het is een huisbezoek
met het oog op de nood die ergens heerst. Barmhartigheid
bewijzen doen diakenen niet alleen door materiële gaven, maar
ook met een woord van troost of een gebed. Een diaken moet
een zekere levenswijsheid bezitten om vertrouwelijk te kunnen

-5-
spreken over allerlei toestanden van het maatschappelijk
leven. Hij moet in bepaalde gevallen raad kunnen geven, maar
soms ook vermanende woorden spreken wanneer er sprake is
van eigen schuld. Zo heeft het werk van de diakenen ook een
opvoedende en onderwijzende taak.
d. verantwoordingsplicht aan de kerkenraad en tegenover de
gemeente
De kerkenraad heeft de opdracht om in de naam van Christus
de gemeente te regeren, te leiden en te verzorgen. Aan de
kerkenraad is ook de taak om toe te zien dat alle
ambtsdragers getrouw hun werk verrichten. Dat wil zeggen
dat er ook toezicht moet zijn op het werk van de barmhartigheid.
Wanneer art. 25 zegt dat de diakenen rekenschap
moeten afleggen in de kerkenraad wil dit niet zeggen dat ze
van alle kleinigheden verslag moeten doen. Bij de diakonie ligt
de beslissing over ondersteuning. Maar het is tegen het gereformeerd
kerkrecht dat de diakonie een geheel zelfstandig bestuurscollege
zou zijn, geheel los van de kerkenraad (dit geldt
ook voor een geheel zelfstandige kerkvoogdij). Anderzijds
kunnen de diakenen ook in moeilijke zaken raad vragen van
de hele kerkenraad. De verantwoordingsplicht tegenover de
gemeente draagt een ander karakter. Het gaat dan meer om
het uitbrengen van een algemeen financieel verslag en eventueel
het geven van inlichtingen over één of ander punt. Meestal
gebeurt dit op de jaarlijkse gemeentevergadering. Op deze
vergadering mogen in ieder geval de namen van de
ondersteunden en het uitgekeerde bedrag niet bekend gemaakt
worden.
Tot slot het gedeelte uit het bevestigingsformulier voor
ambtsdragers dat over de diakenen gaat:
"Christus maakt ook van de dienst der diakenen gebruik om
zijn gemeente te bouwen.
Van het begin af heeft in de gemeente naast de bediening van
het Woord en de sacramenten het werk van de christelijke
barmhartigheid een plaats gehad. Wij lezen hiervan onder meer
in Handelingen 6, waar gesproken wordt over de dagelijkse
verzorging van de weduwen.
De diakenen hebben samen met de dienaren des Woords en de
ouderlingen zorg te dragen voor de gemeente, terwijl hun in het
bijzonder de dienst van de barmhartigheid is toevertrouwd.
Zij mogen de liefde van Christus zichtbaar maken door in noden
en moeilijkheden van onderscheiden aard met raad en daad
steun te verlenen. Zij zullen zoeken naar passende wegen en
middelen om de bedoelde taak op de rechte wijze te vervullen.
Verder zullen zij zorgen voor de juiste besteding van de gaven
die door hen worden ingezameld.

-6-
Zij zullen de gemeente opwekken barmhartigheid te bewijzen
aan de naasten. Zij mogen hun arbeid verrichten in
blijmoedigheid en met een bewogen hart, bereid om de troost
van het Evangelie mee te delen aan hen die in nood verkeren. In
de gebrokenheid van de menselijke verhoudingen staan zij in
dienst van Christus, Die de arme zal redden die om hulp roept,
de ellendige en wie geen helper heeft."
3. DIAKONALE WERKVELDEN
3.1 Eredienst
Het eerste waaraan we denken bij het werk van diakenen in
de eredienst is ongetwijfeld de collecte. De diaconale collecte is
typisch voor de gereformeerde eredienst. Hiernaast wordt er
door de diakenen gecollecteerd voor de commissie van beheer
of algemeen kerkelijke kassen.
Maar behalve bij de collecte heeft het diaconaat met veel meer
onderdelen van de liturgie te maken. Denk maar eens aan de
voorbede als wezenlijke dienst van de kerk aan de wereld. Het
zou niet onjuist zijn om deze voorbede te laten behoren tot het
ambtelijk werk van de diaken. Zo gebeurde dat in de oude
kerk. Daar deed de diaken overigens ook de evangelielezing.
Bij ons heeft de diaken behalve tijdens de collecte eigenlijk
alleen nog een eigen bijdrage bij de viering van het avondmaal.
De diakenen zorgen dan voor het gereedmaken van de tafel en
het aangeven van brood en wijn. Dat is een heel mooi gebruik.
De taak van de diaken is immers rechtstreeks afgeleid van het
voorbeeld van de Here Jezus bij de voetwassing en de instelling
van het avondmaal. Het is daarom mooi dat juist diakenen
een eigen verantwoordelijkheid hebben in het gereedmaken
en bedienen aan de avondmaalstafel.
Ten slotte is er rond de kerkdiensten te denken aan het zorgen
voor mensen die hulp nodig hebben bij het meemaken van de
dienst: d.w.z. rijdienst, cassettebandjes en kerktelefoon.
Taken van de diakonie met betrekking tot de kerkdiensten:
- het collecteren in de eredienst
- het gereedmaken van en bedienen aan de
avondmaalstafel
- het zorgdragen voor vervoer
- het zorgdragen voor cassettebandjes en kerktelefoon
3.2 De gemeente
We hebben gezien dat de hele gemeente een diakonale roeping
heeft omdat diakonaat tot haar wezen behoort. De taak van de

-7-
diakenen in de gemeente zal daarom vooral zijn de gemeente
tot haar diaconale taak te stimuleren en toe te rusten.
Dat toerusten is niet overbodig. Voor veel gemeenteleden is
diakonaat niet meer dan dat diakenen in de eredienst
collecteren en jaarlijks een uitje organiseren voor de ouderen.
Belangrijk is dan om de gemeente te leren zien wat diakonaat
inhoudt vanuit de Bijbel. Het is vooral goed om te leren zien
dat gaven en talenten niet alleen materieel en financieel van
aard zijn. Als we elkaar dienen met onze gaven gaat het om
veel meer dan geld en goederen. Door voorlichting (b.v. via
stukjes in het kerkblad of het organiseren van bepaalde
aktiviteiten) en voorbeeld kan een diakonie de gemeente helpen
haar kijk op diakonaat te verbreden.
Een belangrijk aspect van het werk van een diaken in de
gemeente is het doen van diaconaal huisbezoek. In een
diakonaal huisbezoek gaat het om een bezoek vanuit
diakonaal oogpunt. Vroeger betekende dat vaak het halen van
geld bij rijkere mensen en het uitdelen van geld bij arme
mensen (het 'inzamelen en uitdelen van gaven'). Wat in onze
tijd soms veel belangrijker is dan geld, zijn de gaven van tijd
en aandacht. Het is nodig dat diakenen bij de gemeenteleden
inzamelen wat die leden aan 'gaven' hebben, bv. aan tijd, behulpzaamheid,
creativiteit etc. Waar die gaven in de gemeente
nodig zijn, kunnen zij ze dan uitdelen. Zo kan het diakonale
huisbezoek in het teken staan van de vragen: wat hebt u te
geven aan de gemeente en wat hebt u nodig van de gemeente?
Op deze wijze geeft een diaken leiding aan de opbouw van de
gemeente. Naast dit algemene huisbezoek, kan het ook zijn
dat er een bezoek gebracht moet worden vanwege specifieke
moeilijkheden in een bepaald gezin. Dat kunnen financiële
moeilijkheden zijn, maar het kan ook gaan om een gesprek
over beroepskeuze, hulp bij ziekte of ongeluk, problemen
vanwege spanningen op het werk of een grote werkdruk, enz.
Moet een diakonaal huisbezoek met schriftlezing en gebed
afgesloten worden? Het zal lang niet altijd hoeven, maar als
het gesprek er aanleiding toe gaf, zou dit heel goed zijn. Een
diaken mag tenslotte de troost van het evangelie brengen. En
dat omvat naast de evt. praktische hulp ook een woord dat
gesproken wordt of een voorbede die gedaan wordt.
Tenslotte is bij het werk van diakenen in de gemeente te denken
aan het organiseren van activiteiten voor bv. oudere
gemeenteleden (ouderentocht, kerstviering), maar ook aan
voorlichtingsavonden voor de hele gemeente over een diakonaal
onderwerp.

-8-
Taken van de diakonie met betrekking tot de gemeente:
- de gemeente tot haar diakonale taak stimuleren en
toerusten
- afleggen van diakonale huisbezoeken
- het waar nodig verlenen van materiële of praktische
bijstand
- het organiseren van activiteiten op diakonaal terrein
3.3 De samenleving
Diakonaat houdt zich ook bezig met nood in de samenleving.
Het gaat dan om zowel maatschappelijke problemen (alcoholof
drugsproblematiek bv.) als persoonlijke nood. Bij
maatschappelijke problemen waar de diakonie hulp wil
verlenen, zal er vaak samenwerking zijn tussen verschillende
diakoniën, bv. in classicaal verband. Als het gaat om plaatselijke
problemen kan ook gedacht worden aan samenwerking
van diakoniën van verschillende kerken.
De gecompliceerdheid van onze wetten maakt dat een diaken
lang niet alles zelf weet. Dat hoeft ook niet omdat er allerlei
instanties zijn die informatie kunnen geven. Als het gaat om
informatie over wetgeving moet genoemd worden de uitgave
Diaconaal Sociaal Info. Alles waar een diaken mee in
aanraking kan komen als het gaat om wettelijke regels en
voorzieningen komt hier aan de orde. Ook zijn er over diverse
onderwerpen themanummers van Adma-Info, die zijn te
bestellen bij het Diaconaal Bureau. Daar kan een diaken
trouwens terecht voor al zijn vragen. Ook de Classicale
Diaconale Commissie kan hem zo nodig van dienst zijn.
Taken van de diaconie met betrekking tot de samenleving:
- financiële of daadwerkelijke ondersteuning van bepaalde
projecten
- vertegenwoordiging in verschillende instanties
- op de hoogte zijn van bestaande voorzieningen
3.4 Werelddiaconaat
Hierbij denken we aan hulp overal over de wereld. Het is goed
om ook te denken aan de 'wereld' die in ons eigen land
aanwezig is: aan vluchtelingen en gastarbeiders. Diaconale
bijstand aan mensen in Afrika geven en tegelijk dezelfde
mensen in Nederland niet helpen is onmogelijk. Het Diakonaal
Bureau helpt diakonieën die een aktie willen ondernemen om
als gemeente hulp te gaan verlenen elders in de wereld.
Jaarlijks staat het septembernummer van Adma-info in het
teken van de projecten van Deputaten Hulpverlening Binnen-

-9-
en Buitenland, waaraan plaatselijke gemeenten mee kunnen
doen.
Taken van de diaconie met betrekking tot het
werelddiakonaat:
- financiële of daadwerkelijke ondersteuning van bepaalde
projecten
Literatuur:
Deputaten ADMA, Diakonaat, diaken en kerkelijke vergaderingen,
Veenendaal 1999
Dijkstra-Algra, N., Huisman, P. (e.a.), Help, ik ben ambtsdrager. Een
praktische cursus voor het werk, Kampen 1994.
Hendriks, A.N., 'Het ambt en de positie van de diaken in de
gemeente van Christus' in: A.N. Hendriks, Met het oog op de
gemeente, Kampen 1991
Koole, D., Velema, W.H. (red.), Zichtbare liefde van Christus - Het
diakonaat in de gemeente, Kampen 1991
Well, H.H. van, 'Taak van de diakenen' in: Adma-info 17e jaargang
nr. 2, Veenendaal 1998
Well, H.H. van, 'Diaconaal huisbezoek' in: Adma-info 18e jaargang
nr. 2, Veenendaal 1999

AANTEKENINGEN BIJ BLOK III

BLOK IV
HET FUNCTIONEREN VAN KERKVERBAND
EN KERKORDE

BLOK IV - INHOUD
1. KERKVERBAND EN KERKELIJKE VERGADERINGEN
1.1 Is het kerkverband de grootste zonde van de kerk?
1.2 Hoe zit ons kerkverband in elkaar?
1.3 Het karakter van de kerkelijke vergaderingen
1.3.1 kerkelijke zaken
1.3.2 op kerkelijke wijze
1.3.3 begrenzing autonomie plaatselijke gemeente
1.3.4 bevoegdheid
1.4 Afvaardiging naar kerkelijke vergaderingen
1.5 Besluiten van kerkelijke vergaderingen en het recht
van appèl
2. DE KERKORDE
2.1 Bedoeling en karakter van de kerkorde
2.2 Hoe ziet onze kerkorde er uit?
2.2.1 de ambten
2.2.2 de kerkelijke vergaderingen
2.2.3 leer, sakramenten en ceremoniën
2.2.4 christelijke tucht
2.3 Enkele belangrijke artikelen uit de kerkorde
LITERATUUR BLOK IV

-1-
1. KERKVERBAND EN KERKELIJKE VERGADERINGEN
1.1 Is het kerkverband de grootste zonde van de kerk?
Onze gemeente behoort tot het kerkverband van de
Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland. Weer zoiets
waar we niet zo vaak over nadenken. Het is nu eenmaal zo.
Maar; waarom hebben wij eigenlijk een kerkverband? Spreekt
de bijbel niet meestal over de plaatselijke gemeente als over
een kerk op zich, die zelf uit mag maken hoe de gang van
zaken in de gemeente is? En wat hebben andere gemeenten
daar eigenlijk zo nodig mee te maken?
Voor het antwoord op deze vragen gaan we weer zoeken in het
NT. En dan vooral in de brieven van Paulus. Als Paulus het
heeft over de kerk, dan bedoelt hij daarmee inderdaad meestal
de plaatselijke gemeente. De plaatselijke gemeente wordt door
hem aangesproken als zelfstandig en mondig, met eigen ambtsdragers
en eigen verantwoordelijkheid.
Maar toch... Als we Paulus' brieven lezen blijkt dat hij op
allerlei manieren die plaatselijke gemeenten laat beseffen dat
ze deel zijn van een groter geheel. En dat niet alleen, hij wil
ook een zo groot mogelijke overeenstemming in handelen
onder hen bevorderen. Let maar eens op:
- telkens wijst hij de gemeenten op wat elders geschiedt
(zie bv. Kol.1:6,23);
- wat in andere gemeenten aan de hand is moet hun belangstelling
hebben (2 Kor.9:2, Kol.4:16);
- ze moeten deelnemen in wat in andere gemeenten wordt
ondernomen (1Kor.16:1);
- hij legt er de nadruk op dat hij in alle gemeenten dezelfde
richtlijnen geeft (1 Kor.7:17, 4:17, 14:34);
- hij wil dat ze zich aan elkaars kerkelijke regels gelegen
laten liggen en bestraft de Korinthiërs om hun
eigenzinnige houding: "Of is het woord Gods bij u begonnen?
Of heeft het alleen u bereikt?" (1 Kor.14:36).
Waarom wil Paulus dat de verschillende gemeenten zich zoveel
aan elkaar gelegen laten liggen? Is het omdat het uit praktisch
oogpunt wel goed is om samen te werken als gemeenten, bv.
om elkaar met geld te kunnen helpen of elkaar advies te
kunnen geven in bepaalde zaken? Ja, ongetwijfeld is dit een
reden waarom gemeenten onderling verband zouden moeten
hebben. Maar het is niet de belangrijkste reden. De belangrijkste
reden is dat wat de kerk in wezen is, namelijk het lichaam
van Christus. Wij zijn er aan gewend het beeld van het
lichaam van Christus te gebruiken voor de plaatselijke
gemeente, als beeld van hoe je in de gemeente met elkaar
omgaat. Maar zoals dit beeld geldt in de plaatselijke gemeente,
geldt het ook voor alle gemeenten samen. Want Christus heeft

-2-
niet vele lichamen, Hij heeft maar één lichaam, Zijn kerk. En
als Christus maar één lichaam heeft, dan zal dat ook moeten
blijken in de manier waarop dat lichaam zich presenteert; nl.
als een eenheid.
Vandaar dat de gereformeerde kerken steeds op bijbelse en
praktische gronden de noodzakelijkheid van een kerkverband
hebben verdedigd. Zij wilden een organisatie waarbij enerzijds
de zelfstandigheid van de plaatselijke gemeente werd
gehandhaafd en waarbij anderzijds de samenwerking
onderling tot openbaring kon komen, omdat de gemeenten één
zijn in Christus. Vanuit Genève en Frankrijk werden de
gedachten van een synodale organisatie overgedragen aan de
gemeenten in de Nederlanden. In 1571 te Embden werden
voor het eerst de zaken rond kerkverband en synodes nader
geregeld. De kerkelijke organisatie werd door de synode van
Embden niet opgelegd aan de gemeenten, maar zij werd door
de gemeenten met algemeen akkoord aangenomen. Omdat
men één was in belijdenis was er eenheid om ook verder alles
wat de regering van de kerk en het welzijn van de
gezamenlijke gemeenten betrof samen nader te regelen. De
beleden eenheid in het ware geloof werd geprobeerd zoveel
mogelijk ook in de praktijk te laten zien.
1.2 Hoe zit ons kerkverband in elkaar?
Onze kerkorde spreekt in art. 29 van vier kerkelijke
vergaderingen:
1. de kerkenraad
2. de classis (samenkomst van een aantal plaatselijke
gemeenten die dicht bij elkaar liggen; vergadert minstens
2x per jaar)
3. de particuliere synode (PS) (samenkomst van een aantal
classes; vergadert 1x per jaar)
4. de generale synode (GS) (de meest brede vergadering;
vergadert 1x per 3 jaar - wordt 'generaal' of 'algemeen'
genoemd omdat de hele kerk er vertegenwoordigd is)
1.3 Karakter kerkelijke vergaderingen
Art. 30 K.O. spreekt over het karakter van de kerkelijke
vergaderingen: "In deze vergaderingen zullen geen andere dan
kerkelijke zaken en die op kerkelijke wijze, behandeld worden.
In meerdere vergadering behoort slechts datgene te worden
behandeld, wat in de mindere niet kon worden afgedaan, of wat
behoort tot de kerken van de meerdere vergadering in het
algemeen."

-3-
1.3.1 kerkelijke zaken
De kerkelijke vergaderingen (kerkenraad, classis, PS en GS)
hebben zich volgens art. 30 alleen te bemoeien met kerkelijke
zaken. Voor deze bepaling was aanleiding, want in de Roomse
kerk werden op de kerkelijke vergaderingen allerlei besluiten
genomen die lagen buiten het kerkelijk terrein, zoals over het
al of niet oorlogvoeren en andere zaken die behoorden tot de
rechten van de overheid. Daarom: op de kerkelijke
vergaderingen geen politieke zaken, ook geen maatschappelijke
of militaire, maar kerkelijke.
1.3.2 op kerkelijke wijze
Deze kerkelijke zaken moeten vervolgens op kerkelijke wijze
worden behandeld. De kerkelijke wijze van behandelen is niet
overheersend, bevelend en dwingend, maar overtuigend,
terechtwijzend, overredend en leidend. Kerkelijk betekent
altijd broederlijk en eenvoudig. De kerkelijke vergaderingen
hebben zich te gedragen naar het Woord van de Koning der
kerk. Op kerkelijke wijze wil ook zeggen dat er op de kerkelijke
vergaderingen alleen zaken behandeld worden, die
door de gemeenten zelf aan de orde gesteld zijn.
1.3.3 begrenzing autonomie plaatselijke gemeente
Art. 30 spreekt over 'meerdere' en 'mindere' vergaderingen. Dit
onderscheid betekent niet dat de meerdere vergaderingen een
soort hoger bestuur zouden vormen, of hoger in macht zouden
zijn. De meerdere vergaderingen zijn samenkomsten van
meerdere gemeenten. Het woord meerder wijst op een grotere
of bredere vergadering, omdat er een groter aantal leden op
deze kerkelijke samenkomst aanwezig is. Maar het wijst ook
op een meerder gezag omdat meerdere gemeenten door hun
afgevaardigden vertegenwoordigd zijn. Een meerdere vergadering
heeft geen gezag in zichzelf, zoals de kerkenraad, maar
de gemeenten brengen door hun afvaardiging hun gezag op
een meerdere vergadering. En het gezag van tien kerken is in
graad meer dan van één kerk. Het gezag van de plaatselijke
kerkenraden blijft altijd bestaan, ook tijdens de bijeenkomst
van een classis of synode. Maar voor de gevallen die op de
meerdere vergadering gebracht zijn, laten de kerkenraden de
beslissing over aan die vergaderingen, waarin zij zelf door hun
afvaardiging vertegenwoordigd zijn. De plaatselijke gemeente
houdt haar zelfstandigheid, maar zij besluit vrijwillig te behoren
tot een kerkverband met een gemeenschappelijk
aanvaarde kerkorde. De plaatselijke gemeente heeft zo een
autonomie, die zij vrijwillig laat begrenzen door de besluiten
van de meerdere vergaderingen.

-4-
1.3.4 bevoegdheid
In de eerste plaats behoort tot de bevoegdheid van de
meerdere vergadering te handelen over datgene wat in de
mindere vergadering niet afgehandeld kan worden. Dit zijn
zaken waarin de plaatselijke kerkenraad de hulp inroept van
de classis of waarbij een gemeentelid zich beroept op een
meerdere vergadering. Behalve deze zaken zegt art. 30 dat er
ook zaken zijn die 'in het algemeen behoren tot de kerken van
de meerdere vergadering'. Het gaat hier om gemeenschappelijke
zaken die alle kerken aangaan. Je kunt dan denken aan
zaken van leer, orde en tucht, maar ook aan de opleiding tot
de dienst des Woords en het benoemen van deputaatschappen.
1.4 Afvaardiging naar kerkelijke vergaderingen
Art.33 K.O.: "Zij die naar de meerdere vergaderingen worden
afgevaardigd, behoren hun geloofsbrieven en instructieën,
ondertekend door hen die ze hebben afgevaardigd, mede te
brengen en alleen dezen hebben stemrecht...".
Afgevaardigden naar een meerdere vergadering krijgen
'geloofsbrieven' of, zoals ze ook wel genoemd worden,
'lastbrieven' mee. Daarin staat dat deze afgevaardigden
gemachtigd zijn de kerkelijke vergadering die hen heeft
gezonden te vertegenwoordigen. Een geloofsbrief vermeldt als
het goed is niet alleen de naam van de afgevaardigde (met zijn
plaatsvervanger), maar bevat ook een verklaring dat deze
persoon last en macht (opdracht en bevoegdheid) is gegeven
om alle ter tafel komende zaken mede te behandelen.
Onder instructies verstaan we opdrachten die de kerkelijke
vergadering meegeeft aan de afgevaardigden om te behandelen
op de meerdere vergadering. In de praktijk nemen de
afgevaardigden die instructies niet mee naar de vergadering,
maar worden ze vooraf opgestuurd naar de roepende kerk,
zodat die een agenda kan samenstellen.
Omdat de meerdere vergaderingen samenkomsten zijn van
gemeenten, kunnen deze samenkomsten niet officieel
handelen zonder de lastbrieven die de afgevaardigden
meebrengen. Door de lastbrieven, waarin de kerkenraad zegt
zijn gezag in deze wettige afgevaardigde op de vergadering
aanwezig te doen zijn, krijgen de meerdere vergaderingen pas
hun autoriteit. Daarom mogen ook alleen afgevaardigden met
zo'n lastbrief stemmen.

-5-
Nog iets over het aantal afgevaardigden:
- iedere plaatselijke kerk stuurt naar de classis: 1
predikant + 1 ouderling + (op proef) 1 diaken
- iedere classis stuurt naar de particuliere synode: 3
predikanten + 3 ouderlingen + 1 diaken
- iedere particuliere synode stuurt naar de generale
synode: 6 predikanten + 6 ouderlingen + 1 diaken
1.5 Besluiten van kerkelijke vergaderingen en het recht van
appèl
Art. 31 K.O.: "Wanneer iemand zich erover beklaagt, dat hij
door de uitspraak van een mindere vergadering verongelijkt is,
kan hij zich op een meerdere vergadering beroepen. Hetgeen bij
meerderheid van stemmen uitgesproken wordt, zal voor vast en
bondig worden gehouden, tenzij bewezen wordt, dat dit in strijd
is met het Woord van God of met de artikelen, in deze generale
synode vastgesteld, zolang zij niet door een andere generale
synode veranderd zijn."
Christus heeft de plaatselijke gemeente macht gegeven om in
Zijn naam de kerk te regeren. En als zodanig heeft geen enkele
gemeente heerschappij over een andere gemeente; geen enkele
kerkenraad iets te zeggen over een andere kerkenraad. Toch
gaan wij uit van een zeggenschap van de meerdere
vergaderingen over de mindere (van classis over kerkenraad,
van PS over classis en van GS over PS). Dat komt, omdat het
gereformeerd kerkrecht er van uitgaat, dat een gemeente zich
vrijwillig heeft aangesloten bij een kerkverband en ook vrijwillig
de uitoefening van een deel van zijn bevoegdheid overdraagt
aan de meerdere vergaderingen. De plaatselijke
gemeenten sturen hun afgevaardigden naar de meerdere
vergaderingen om gezamenlijk met de andere kerken bepaalde
dingen te regelen. Als de plaatselijke gemeente bepaalde
beslissingen vrijwillig overlaat aan het oordeel van de
meerdere vergaderingen, dan heeft zij zich ook aan de besluiten
van die meerdere vergaderingen te houden. Het
principe dat besluiten van meerdere vergaderingen bindend
zijn, is vanaf het begin van de Reformatie in ons land
uitgesproken, en is gegrond op Gods Woord, o.a. op Hand.15
(convent te Jeruzalem; vgl. Hand.16:4).
Ieder heeft zich dus aan de kerkelijke besluiten te houden. Behalve
in twee gevallen. Art.30 zegt: als een besluit in strijd
komt met Gods Woord of de geldende kerkorde hoeft het niet
voor vast en bondig gehouden te worden. Wanneer een besluit
in strijd is met Gods Woord mag het niet uitgevoerd worden,
niemand mag gedwongen worden te doen wat hij voor God niet
kan doen. Maar zegt de kerkorde: het moet dan ook

-6-
aangetoond worden dat het besluit strijdig is met het Woord
van God. De bezwaarde moet proberen de kerkelijke vergadering
te overtuigen en op kerkelijke wijze zijn bezwaren
kenbaar maken.
Zo'n kerkelijke wijze van bezwaar maken is het recht van
appèl (of: hoger beroep). Het recht van appèl is het recht om
tegen een besluit van een kerkelijke vergadering in beroep te
gaan op een meerdere vergadering. Het is een waarborg voor
gemeenteleden en kerkeraden tegenover heerszucht en
willekeur van kerkelijke vergaderingen. In art. 31 K.O. is te
vinden hoe het in z'n werk gaat. Een aantal algemene regels
voor het recht van appèl:
a. Er is een onbeperkt appèl-recht. Wanneer iemand bij zijn
eerste appèl geen instemming ontmoet heeft hij het recht
zich tot een meerdere vergadering te wenden. Eventueel
kan hij doorgaan tot de generale synode.
b. Bij het hoger beroep mag geen beroepsinstantie
overgeslagen worden.
c. Degene die zich beroept op een meerdere vergadering
moet de redenen aangeven waarom hij tegen een
genomen besluit is. Het hoger beroep is ook aan een
termijn gebonden, en het moet geschieden met
kennisgeving aan de scriba van de vergadering die het
besluit nam waardoor men zich bezwaard voelt.
d. Met eenzelfde zaak kan men slechts eenmaal op een
bepaalde kerkelijke vergadering komen. Als een appel
van een gemeentelid door de classis is afgewezen, kan dit
lid op de volgende classisvergadering niet met hetzelfde
bezwaarschrift komen.
2. DE KERKORDE
2.1 Bedoeling en karakter van de kerkorde
Art.1 K.O. noemt het doel van de kerkorde: "Om in de gemeente
van Christus naar de vereiste orde te leven....". Goede
orde is in de gemeente van Christus nodig. Een kerntekst hiervoor
is 1 Kor.14:40: "Laat alles betamelijk en in goede orde
geschieden", en 1 Kor.14:33: "want God is geen God van
wanorde, maar van vrede". Uit deze laatste tekst blijkt dat de
'orde' die in de gemeente moet gelden, in verband staat met
het welzijn van de gemeente. Het gaat om de orde, de vrede,
het heil van God waarvoor in de kerkorde de weg vrijgehouden
wordt. De kerkorde wil de weg vrijhouden voor Gods regering,
zodat de kerk een ware kerk kan blijven. De orde van de kerk
is dan ook niet dwingend, maar regelend van aard. Voor de
gemeente van Christus is een kerkorde nodig. Maar niet als

-7-
een noodzakelijke voorwaarde voor haar wezen. Wel is het
noodzakelijk voor haar welwezen. Er moet een vaste grondslag
zijn om willekeur in het kerkelijk leven tegen te gaan, en goede
orde te bevorderen.
We hebben in de bijbel niet een handboek gekregen waarin
precies staat hoe alles in de kerk geregeld moet worden. Toch
zijn de hoofdlijnen van het gereformeerde kerkrecht wel
degelijk terug te vinden in het NT. In de kerkorde staan
principes die zo rechtstreeks op de bijbel teruggaan, dat ze
voor alle tijden gelden. Maar daarnaast zijn er veel dingen die
elke kerk zelf moet regelen naar de vragen van een bepaalde
tijd. Het karakter van de kerkorde is dan ook dat zij de regels
geeft, die, op grond van Gods Woord, in een bepaalde tijd en
situatie nodig zijn voor een goede orde in de kerk (Selderhuis:
principes van de Schrift + les van de geschiedenis = de kerkorde).
Het zijn de plaatselijke gemeenten (die tenslotte van Christus
de macht ontvangen hebben om de gemeente te regeren) die
samenkomen in synoden en daar de kerkorde vaststellen. Een
kerkorde is dan ook geen onveranderlijke regel. Dezelfde
kerken, die haar hebben vastgesteld, kunnen haar ook
wijzigen (art.87 K.O.). De kerkorde is een menselijke en geen
goddelijke wet. Toch zijn de regelingen díe afgesproken zijn,
zolang zij met onderlinge afspraak niet veranderd zijn,
bindend (zie hierboven, 1.5).
2.2 Hoe ziet onze kerkorde eruit?
De kerkorde is ingedeeld in vier delen:
a. de ambten (art.2-28)
b. de kerkelijke vergaderingen (art.29-51)
c. leer, sakramenten en kerkdiensten (art.52-70)
d. de christelijke tucht (art.71-81) + slotartikelen (art.82-
87)
2.2.1 de ambten
Hierin komt aan de orde: wie er mag toegelaten worden als
dienaar des Woords, de weg naar het ambt van dienaar des
Woords, beroepen van een predikant, predikanten met een
bijzondere opdracht, verlating van het ambt en emeritaat, taak
van predikanten, gelijkheid van de ambten, taak van hoogleraren,
regels rond de Theologische Universiteit, evangelisatie en
zending, verkiezing en taak van ouderlingen, verkiezing en
taak van diakenen, diensttijd van ouderlingen en diakenen.

-8-
2.2.2 de kerkelijke vergaderingen
Hier komt aan de orde: welke vergaderingen er zijn, welke
zaken daar behandeld worden en op welke wijze, het recht van
appèl, het begin van de vergadering met gebed, de lastbrieven,
taak van de praeses, taak van de scriba, gezag van de
vergaderingen, de kerkenraad, de diaconale vergaderingen, de
classis, stemrecht op de vergaderingen, censuur tijdens de
vergaderingen, visitatoren, archieven, instructies, de PS, de
GS, verhouding met kerken in het buitenland.
2.2.3 leer, sakramenten en kerkdiensten
Hier komt aan de orde: ondertekeningsformulier voor
predikanten en hoogleraren, ondertekeningsformulier voor
ouderlingen en diakenen, regelingen rond de doop, regelingen
rond het avondmaal, kerkdiensten, rouwdiensten, biddagen,
feestdagen, catechismusprediking, kerklied, huwelijksbepalingen.
2.2.4 de christelijke tucht
Hier komt aan de orde: censuur over de leden, ban,
wederopneming, censuur over ambtsdragers, censura morum.
Hierna volgen nog enkele slotbepalingen over attestaties,
zelfstandigheid van de plaatselijke gemeenten en mogelijkheid
van wijziging van de kerkorde.
Literatuur:
Deputaten voor de uitgave van de Kerkorde van de Christelijke
Gereformeerde Kerken in Nederland, Kerkorde van de Christelijke
Gereformeerde Kerken in Nederland, Amsterdam 1993
Gier, K. de, De Dordtse Kerkorde. Een praktische verklaring, Houten
1989

AANTEKENINGEN BIJ BLOK IV

BLOK V
PRAKTISCH GEDEELTE

BLOK V - OUDERLINGEN
1. HET VINDEN VAN BIJBELGEDEELTEN VOOR DE
HUISBEZOEKEN
Ds. W.H. Velema geeft in zijn boekje Zullen we lezen? Over het
gebruik van de Bijbel in het pastoraat, Zoetermeer 1997, aan
ouderlingen de tip mee om bij het persoonlijke bijbellezen het
bijbelgedeelte ook al wat te lezen met het oog op de mensen
die ze moeten bezoeken. Als er iets is dat je zelf geraakt heeft,
zou je je af kunnen vragen: voor wie zou dit nu toepasselijk
zijn? Velema stelt voor om de teksten die je op die manier
gevonden hebt op te schrijven, misschien zelfs al met de situatie
erbij waarvoor je denkt dat ze te gebruiken zijn. Hij noemt
zelf o.a. de situaties:
- stervensbegeleiding
- eenzaamheid
- schuld
- geestelijke groei
- moeilijke beslissingen
- spanningen / conflicten
Vragen:
1. Hoe gaat u om met uw persoonlijk bijbellezen met het
oog op het pastoraat?
2. Lijkt het u een goed idee om teksten op deze manier op te
schrijven?
3. Zou u andere situaties aan het lijstje hierboven
toevoegen en heeft u zelf teksten die u in bepaalde
situaties vaak gebruikt?
2. GOED LUISTEREN
In het hoofdstuk over het huisbezoek is al iets gezegd over hoe
moeilijk goed luisteren eigenlijk is. Ook het boekje Help, ik
ben ambtsdrager. Een praktische cursus voor het werk,
Kampen 1994, schrijft over dit onderwerp: "Luisteren is veel
moeilijker dan je denkt. Voor je het weet gaat het mis. Een paar
voorbeelden:
* We komen te snel met ons eigen verhaal. "O ja, ik weet
precies wat u bedoelt, ik heb ook zoiets eens
meegemaakt.". Zo neem je het verhaal van de ander a.h.w.
over. De vraag is of je werkelijk weet wat die ander wilde
vertellen.
* We zijn te vol van onszelf. Soms heb e het zelf zo druk of
heb je net veel meegemaakt. Dan zit je hoofd vol met van
alles en kun je je niet goed concentreren op het verhaal
van de ander.
* We komen snel met een eigen oordeel. "Ja, maar dat hoeft
u zo niet te voelen, u hebt toch ook nog veel om dankbaar
voor te zijn.." Eigenlijk verbied je dan iemand - hoe goed

edoeld ook - om zijn verdriet helemaal te uiten. Op
dezelfde manier kun je ook te snel komen met een
Bijbeltekst of een gebed. Zoiets helpt iemand dan niet
verder, maar bedekt de pijn om er maar niet meer naar te
hoeven luisteren.
* We zijn te oplossingsgericht. Soms kun je er niet tegen je
onmachtig te voelen en bedenk je snel allerlei oplossingen:
'U kunt wel meedoen met een gesprekskring, dan voelt u
zich niet zo eenzaam meer', 'zal ik de dominee vragen
langs te komen?', 'ik kom u wel iedere week bezoeken'.
Allemaal goedbedoelde ideeën, maar die soms veel te snel
komen en lang niet altijd de oplossing zijn.
* We gaan discussiëren. Dan wordt het gesprek alleen maar
gevoerd op rationeel niveau. We zijn bezig elkaar te
overtuigen en niet meer benieuwd naar wat de ander nu
werkelijk vindt en voelt. Voorzover er wordt geluisterd
gebeurt dat alleen om weer nieuwe tegenargumenten te
kunnen formuleren."
Vragen:
1. Doe eens een luisteroefening met elkaar (twee aan twee).
De één vertelt de ander iets over wat hij het mooiste in
zijn ambt vindt en wat hij het moeilijkste vindt. De ander
luistert en mag alleen verhelderende vragen stellen. Na
afloop vertelt degene die geluisterd heeft wat er bij hem
als belangrijkste boodschap over is gekomen. Voelde de
verteller zich beluisterd? Of ontbrak er iets aan het
luisteren?
2. Herkent u iets van de valkuilen voor het goede luisteren
die hier boven staan? Voor welke valkuil bent u zelf
gevoelig?
3. GEHEIMHOUDINGSPLICHT
"Belooft gij de nodige geheimhouding te betrachten t.a.v. wat bij
de uitoefening van Uw ambt vertrouwelijk te Uwer kennis wordt
gebracht? " Een ambtsdrager heeft bij zijn bevestiging een
eed afgelegd die hem verplicht uiterst zorgvuldig om te gaan
met wat hij als ambtsdrager te horen krijgt. Over deze eed
schreef H.W. van den Brink een artikel in Ambtelijk Contact
(1990, blz. 452). Hij zegt: voor veel nieuwe ambtsdragers is de
geheimhoudingsplicht een onbekend verschijnsel. Hoe ga je
daarmee om? Voor wat de kerkenraadsvergaderingen betreft
dienen duidelijke afspraken te worden gemaakt over wat naar
de gemeente toe wordt bekendgemaakt. Veel zaken die
vertrouwelijk ter kennis van ambtsdragers komen gaan echter
niet overbeleidszaken, maar over dingen in de privé-sfeer van
gemeenteleden. Het spreekt vanzelf dat zulke zaken door de
kerkenraad zorgvuldig worden behandeld. Zoveel mogelijk zal
geprobeerd worden de privacy van de betrokkenen te
respecteren. De ambtsdrager hoeft niet alles te zeggen wat hij
weet, de kerkenraad mag niet doorvragen tot het naadje van

de kous. Kernzaak is dat de ambtsdragers in alle oprechtheid
het goede voor het gemeentelid zoeken en dat zij naar buiten
zwijgen. Van den Brink: "Eigenlijk weten we als ambtsdragers
heel goed hoe het bij de behandeling van kerkenraadszaken
zou moeten gaan. We weten eveneens dat het, alle goede
bedoelingen en voornemens ten spijt, toch van tijd tot tijd weer
eens verkeerd uitpakt. Dit komt waarschijnlijk mede doordat
iedere ambtsdrager de neiging heeft zijn eigen nuances aan te
brengen in de geheimhoudingsplicht". Hij pleit er voor dat
ambtsdragers zich oefenen in de beroepshouding van mensen
die vanuit hun dagelijks werk een beroepsgeheim kennen. Zij
moeten zich er ook aan wennen dat ze niet alles uit hun werk
met iedereen kunnen bespreken.
Vragen:
1. Komt u vaak met de geheimhoudingsplicht in aanraking
en vindt u het moeilijk hier mee om te gaan?
2. Tot hoever gaat naar uw mening de geheimhoudingsplicht,
geldt het b.v. ook t.o.v van uw vrouw?

BLOK V - DIAKENEN
1. Diakenen hebben tot taak het bewijzen van barmhartigheid
aan mensen in nood. Zij hebben eveneens tot taak de
gemeente tot die dienst op te wekken. Vraag: op welke wijze
geeft u gestalte aan beide taken?
2. Mensen zeggen wel eens:

WOORDENBOEK VOOR AMBTSDRAGERS
Ambt
Appèl
"Het ambt is een opdracht met volmacht die op grond van door
de Geest geschonken bekwaamheid met medewerking van de
gemeente aan gelovigen verleend wordt, om de opbouw van de
gemeente van Christus te dienen, naar het voorbeeld van de
dienst van Christus en genormeerd door de apostolische
overlevering" (W.H. Velema).
Het recht van hoger beroep, of recht van appèl, is het recht om
tegen een besluit van een kerkelijke vergadering in beroep te
gaan op een meerdere vergadering (zie hiervoor art.31 K.O.).
Approbatie
Approbatie betekent in kerkelijke taal eigenlijk 'goedkeuring',
en wel goedkeuring door de gemeente. Het bekendst is het
gebruik bij de goedkeuring door de gemeente van door de
kerkenraad benoemde ouderlingen en diakenen. Indien er
geen wettige bezwaren ingebracht worden bij de kerkenraad,
heeft de approbatie plaats door stilzwijgende instemming.
Attestatie
Een attestatie is een getuigschrift van leer en levenswandel dat
de kerkenraad afgeeft als een gemeentelid verhuist naar een
andere gemeente. Op grond van dit getuigschrift van zijn
kerkenraad wordt hij in een nieuwe gemeente als lid
opgenomen.
Belijdenisgeschriften
De drie algemene belijdenisgeschriften zijn: 1. de Apostolische
geloofsbelijdenis, 2. de geloofsbelijdenis van Nicea, 3. de
geloofsbelijdenis van Athanasius. Daarnaast kennen we drie
Nederlandse belijdenisgeschriften, ook wel genoemd 'de drie
Formulieren van Enigheid': a. de Heidelbergse Catechismus,
b. de Nederlandse Geloofsbelijdenis, c. de Dordtse Leerregels.
Ze zijn te vinden achterin de meeste kerkboekjes, en in het
zgn. 'groene boekje' (De Nederlandse Belijdenisgeschriften,
uitgegeven in opdracht van de NHK, de CGK en de GKN, Boekencentrum
's-Gravenhage, 1983).

Censura morum
In de betekenis van art. 81 K.O. is censura morum het elkaar
in liefde vermanen van de ambtsdragers met betrekking tot
hun ambtsbediening. In de praktijk is censura morum
geworden tot het onderzoek op de kerkenraad waarbij
gevraagd wordt of er bij de broeders bezwaren leven die een
verhindering kunnen zijn om samen het Avondmaal te vieren.
Censuur (of: kerkelijke tucht)
Classis
De kerkelijke tucht bestaat uit twee fasen:
1. de stille censuur (kan voor onbepaalde tijd, is niet
openbaar en ontneemt het lid niet het lidmaatschap van
de kerk, maar het gebruik van sommige rechten: bv. afhouding
van het avondmaal)
2. de uitsluiting uit de gemeente of de ban (is vanaf het
begin openbaar en gebeurt in drie trappen, die bij
verharding in de zonde op elkaar volgen:
1. het bekendmaken aan de gemeente van de 1e trap
van kerkelijke afsnijding waarbij de zonde wel,
maar de naam van het gemeentelid niet wordt
genoemd
2. het bekendmaken aan de gemeente van de 2e trap
van kerkelijke afsnijding, waarbij ook de naam van
het gemeentelid wordt genoemd
3. het bekendmaken aan de gemeente dat men hem
als hij zich niet bekeert van de gemeenschap der
kerk zal uitsluiten. Deze derde mededeling is de
afsnijding zelf nog niet. De gemeente moet nogmaals
opgewekt worden voor de betrokkene te bidden. Wel
moet meegedeeld worden wanneer bij volharding de
afsnijding zal plaatsvinden.)
De precieze gang van zaken bij de kerkelijke tucht is te vinden
in art.71-78 K.O.
De classis is de samenkomst van een aantal gemeenten uit
dezelfde omgeving. De classis vergadert 2x per jaar, tenzij het
vaker nodig is. Naar een classisvergadering vaardigt iedere
plaatselijke kerk 1 predikant, 1 ouderling en (op proef) 1
diaken af.
Consulent
Oorspronkelijk was de consulent een predikant die door de
classis aan een vacante gemeente was toegewezen om deze
gemeente bij te staan in het beroepingswerk. In de praktijk
hebben niet alleen vacante gemeenten, maar alle gemeenten

een consulent gekregen en wordt zijn taak nogal eens wat
breder opgevat dan de oorspronkelijke bedoeling was.
Diakenen
Taken van de diakenen volgens het bevestigingsfomulier:
- zorgdragen voor de gemeente
- dienst der barmhartigheid
- liefde van Christus zichtbaar maken
- besteden van de ingezamelde gaven
- opwekken van de gemeente om barmhartigheid te
bewijzen
Diakonaal huisbezoek
Diakonaal huisbezoek is een huisbezoek vanuit diakonaal
oogpunt. Vroeger was dat vaak het halen van geld bij rijkere
mensen en het uitdelen van dat geld bij arme mensen. Wat in
onze tijd vaak belangrijker is dan geld, zijn andere gaven als
tijd en aandacht. Op het diakonale huisbezoek kunnen de
diakenen bij gemeenteleden inzamelen wat zij aan 'gaven'
hebben. Waar gaven in de gemeente nodig zijn, kunnen zij dan
die gaven uitdelen. Op deze wijze geeft een diaken leiding aan
de gemeente en wordt de gemeente gebouwd.
Formulieren van Enigheid
Dit is een benaming voor drie Nederlandse
belijdenisgeschriften die vlak na de Reformatie door de
Nederlandse Gereformeerde Kerken opgesteld zijn en waarin
men eenheid in het ware geloof vond. Het zijn: de Nederlandse
Geloofsbelijdenis (1561), de Heidelbergse Catechismus (1563)
en de Dordtse Leerregels (1619).
Generale synode (GS)
De generale synode is de meest brede vergadering van de
kerk. Ze wordt generaal of algemeen genoemd omdat de gehele
kerk er vertegenwoordigd is. De generale synode vergadert in
de regel 1x per 3 jaar. Naar deze vergadering vaardigt elke
particuliere synode 6 predikanten, 6 ouderlingen en 1 diaken
af.
Jeugdouderling
De jeugdouderling is ouderling in gelijke rechten en plichten
als de anderen, maar met een speciale opdracht. Hij is de
schakel tussen de kerkenraad en de jeugd en het jeugdwerk.
Hij heeft:
a. een pastorale taak (hem is het pastoraat aan de wat
oudere jeugd toevertrouwd)

. een taak binnen de kerkenraad (hij licht de kerkenraad
in over het jeugdwerk en betrekt de jeugd in het beleid
van de kerkenraad)
c. een stimulerende taak (hij houdt contact met het
jeugdwerk en activeert jongeren tot deelname)
d. een taak naar de gemeente toe (bv. in het contact houden
met ouders)
Kerkenraad
Art.37 K.O. zegt over de kerkenraad: "In alle kerken moet een
kerkenraad zijn, bestaande uit de dienaren des Woords, de
ouderlingen en de diakenen, welke regelmatig zal samenkomen
en waarin de dienaren des Woords - indien er meer zijn dan
één, de dienaren om beurten - heeft te presideren."
Kerkenraadsvergadering
Vaak wordt onderscheid gemaakt in kerkenraadsvergaderingen
in smal en breed verband. Onder vergaderingen in smal
verband wordt bedoeld: vergaderingen zonder diakenen. Op
deze vergaderingen worden de huisbezoeken gerapporteerd en
komen pastorale zaken aan de orde. Kerkenraadsvergaderingen
in breed verband zijn vergaderingen met ouderlingen en
diakenen. Deze vergaderingen zijn ingesteld om allerlei zaken
die het kerkelijk leven raken te bespreken.
Kerkorde
De kerkorde geeft de regels die, op grond van het Woord van
God, voor de goede orde in de kerk nodig zijn. Het vaststellen
van deze kerkelijke orde berust bij de plaatselijke kerken die
in synode samenkomen. Een kerkorde is dan ook geen onveranderlijke
regel. Dezelfde kerken die haar hebben vastgesteld,
kunnen haar ook wijzigen. Zolang dit echter niet is gebeurd,
heeft de kerkorde kracht en geldigheid voor de kerken die
haar opgesteld hebben.
Kerkvisitatie
Eenmaal per jaar vindt er op de kerkenraad kerkvisitatie
plaats door afgevaardigden van de classis. De bedoeling
hiervan is volgens art. 44 K.O.: "toe te zien of de predikanten,
ouderlingen en diakenen hun ambt getrouw waarnemen, bij de
zuiverheid der leer volharden, de aangenomen kerkorde in elk
opzicht handhaven en de opbouw van de gemeente, alsmede
van de jeugd, naar behoren, zoveel hun mogelijk is, met
woorden en werken bevorderen, opdat zij hen die nalatig zijn in
het één of ander, bijtijds broederlijk vermanen en met raad en
daad alles doen verstrekken tot vrede, opbouw en welzijn van
de kerken".

Lastbrieven
Lastbrieven (ook wel genoemd: geloofsbrieven) zijn de brieven
die afgevaardigden meekrijgen naar een meerdere vergadering.
In de brieven staat dat de afgevaardigden gemachtigd zijn de
kerkenraad die hen gezonden heeft te vertegenwoordigen. Het
is een verklaring van de kerkenraad dat deze personen 'last'
(opdracht) en 'macht' (bevoegdheid) is gegeven om alle daar ter
tafel komende onderwerpen te behandelen.
Moderamen
Het moderamen van een vergadering vormt de leiding van die
vergadering. Het bestaat in ieder geval uit een voorzitter om
leiding te geven en een scriba om te notuleren. Meestal wordt
dit nog aangevuld met een assessor (tweede voorzitter) die de
voorzitter moet bijstaan. Volgens art.35 K.O. moet zo'n moderamen
er in alle kerkelijke samenkomsten zijn, d.w.z. in kerkenraden,
classes en synoden.
Ondertekeningsformulier (of: verbindingsformulier)
Het ondertekenen van het verbindingsformulier betekent dat
de ambtsdragers zich binden aan de leer van de kerk, zoals
die in de belijdenisgeschriften is vervat.
Ouderlingen
Taken van de ouderlingen volgens het bevestigingsformulier:
- gemeenteleden trouw bezoeken en geestelijke leiding
geven
- opwekken tot de dienst des Heren
- wijzen op de roeping om te getuigen
- vermanen en christelijke tucht oefenen
- waken tegen dwaalleer
- toezien op elkaar en de dienaren des Woords
- er op acht geven dat alles in de gemeente betamelijk en
in goede orde geschiedt
Ouderling van dienst
De ouderling van dienst is degene die de praktische
eindverantwoordelijkheid draagt in de eredienst. Zijn taak
blijkt vooral uit:
- het doen van het kerkenraadsgebed voor de dienst
- het geven van de handdruk voor en na de dienst
- het zorgen voor een reserve-preek in geval van nood
- het beslissen over al of niet voortzetten van de dienst in
bijzondere situaties

Periodiek aftreden
Preses
Art. 27 K.O.: "De ouderlingen en diakenen dienen naar
plaatselijke regeling twee of meer jaren, terwijl elk jaar een
evenredig deel aftreedt. De aftredenden worden door andere
vervangen, tenzij de toestand en het belang van een kerk een
herkiezing raadzaam maken." De Nederlandse Gereformeerde
Kerken hebben vanaf het begin als regel aangenomen dat
ouderlingen en diakenen niet levenslang, maar voor een
bepaalde periode in het ambt dienen. Ze gingen daarmee in
het voetspoor van Calvijn. Calvijn had drie redenen voor
aftreden na een bepaalde tijd: 1. zo wordt de kans op
heerschappij door de ambtsdragers in de gemeente kleiner; 2.
zo heeft de gemeente meer invloed op de regering van de kerk;
3. zo komen de verschillende gaven die in de gemeente zijn
meer tot ontplooiing.
Art. 34 K.O.: "De taak van de preses is om aan de orde te
stellen en toe te lichten hetgeen behandeld moet worden, toe te
zien dat een ieder op zijn beurt spreke, hen die te scherp en
strijdlustig zijn in het spreken het zwijgen op te leggen en,
indien zij daaraan geen gehoor geven, op hen censuur toe te
passen. Zijn taak eindigt wanneer de vergadering uiteengaat.".
Dat de predikant praeses is van de kerkenraad, is
overeenkomstig art. 37 van de K.O.
Preeklezen
De opdracht van een preeklezer is het begeleiden van een
eredienst onder verantwoordelijkheid van de kerkenraad. Hij
heeft de taak een uitgezochte preek voor te lezen en zorg te
dragen voor een goede liturgie.
Predikant
Taken van een predikant volgens het bevestigingsformulier:
- het Woord van God verkondigen in alle getrouwheid
- de sacramenten bedienen
- het aanroepen van Gods naam met schuldbelijdenis,
lofprijzing en voorbede
- onderwijzen van de jeugd
- het 'in goede orde en tucht' houden van de gemeente
Particuliere synode (PS)
De particuliere synode is een samenkomst van een aantal
classes en vergadert 1x per jaar. Elke classis stuurt naar deze
vergadering 3 predikanten, 3 ouderlingen en 1 diaken.

Scriba
Een scriba moet er zorg voor dragen dat er een getrouwe
schriftelijke vastlegging is van alle besluiten en belangrijke
handelingen van een kerkelijke vergadering. Dr. T. Brienen
omschrijft 5 taken van de scriba in Uit liefde tot Christus en
zijn gemeente:
- hij is notulist van de kerkenraadsvergaderingen
- hij is het postadres van de gemeente
- hij is samensteller van de kerkenraadsagenda
- hij treft regelingen voor de eredienst, zoals kanselafkondigingen
- hij houdt het ledenbestand bij
Verkiezing ouderlingen / diakenen
Art. 22 K.O.: "De ouderlingen worden uit een voordracht van de
kerkenraad met medewerking van de gemeente verkozen,
doordat een aantal, dubbel zo groot als het te verkiezen aantal,
aan de gemeente wordt voorgesteld, waarvan de gemeente
verkiest zoveel er nodig zijn, waarna de gekozenen, als zij door
de gemeente zijn goedgekeurd, onder aanroeping van de Naam
des Heren volgens het daarvoor bestemde formulier worden
bevestigd."; art. 24 K.O.: "Op dezelfde wijze als omschreven in
art. 22 heeft ook de verkiezing, approbatie en bevestiging van
diakenen plaats".
Praktisch is de gang van zaken in onze kerken de volgende:
1. de kerkenraad vraagt de gemeente om namen
2. uit de binnengekomen namen en bespreking op de
kerkenraad komt een groslijst
3. uit deze groslijst kiest de kerkenraad een aantal namen,
dubbel zo groot als het aantal vacatures
4. de gemeente kiest uit dit dubbele getal het benodigde
aantal
5. degenen die door de gemeente gekozen zijn, zijn door de
kerkenraad benoemd en hun namen worden twee maal
aan de gemeente bekend gemaakt
6. als er geen wettige bezwaren tegen hen worden
ingebracht, worden zij in het ambt bevestigd.