kleine geschiedenis van het chemische neerslagonderzoek in ...

Het onderzoek van Leeflang was veel uitgebreider dan dat van Heymann: het omvatte meer
meetpunten, meer componenten en besloeg een langere periode. Componenten als sulfaat,
nitraat, ammonium, chloride, calcium en magnesium zaten nu in het pakket. De onderzoeksperiode
van Leeflang’s onderzoek liep van eind 1932 tot eind 1936 (Leeflang, 1938a, 1938b).
Leeflang maakte ook gewag van eerder onderzoek: ‘In den aanvang hebben zich moeilijkheden
voorgedaan, waarbij gebleken is, dat het noodzakelijk is voor opvangtrechter en verzamelvat een
chemisch indifferente stof als glas te gebruiken en de nabijheid van opgaand hout te vermijden.’
Dat is zeker correct. In het gerapporteerde onderzoek heeft Leeflang glazen trechters en flessen
gebruikt. Verder gaf Leeflang geen details over de opstelling en procedures. Een probleem was
wel dat Leeflang aanzienlijke hoeveelheden water nodig had voor al zijn analyses. Het gevolg was
dat de flessen gemiddeld drie maanden in het veld stonden. Dit leverde, opnieuw gemiddeld, zo’n
150 tot 175 mm neerslag op. Bij de door Leeflang gebruikte trechter met een diameter van 30 cm
correspondeerde dit met 11-13 liter.
De resultaten van het Leeflangs onderzoek worden ook tegenwoordig soms nog aangehaald als
vergelijkingsmateriaal om aan te geven hoe sinds die tijd de chemische samenstelling van de
neerslag is veranderd 9 . De belangrijkste reden voor het tegenwoordige gebruik van Leeflangs
data ligt er waarschijnlijk in dat het het enige bekende materiaal is van voor de oorlog 10
. Deze
aandacht is wel begrijpelijk, maar niet geheel terecht. De relatie tussen het chloride gehalte en de
afstand tot de zee zou nog tot in de jaren zestig veelvuldíg worden aangehaald als illustratie van
de invloed van de zee (afbeelding 4). De lange standtijd van de monsters in het veld - tot drie
maanden - betekent waarschijnlijk dat de gerapporteerde ammonium- en nitraat-concentraties
weinig betekenis hebben. Vooral ook omdat niets bekend is over eventuele maatregelen om het
monster te stabiliseren. Deze data zijn daarom dan ook niet als vergelijkingsmateriaal bruikbaar
om na te gaan hoe in de loop van de decennia de chemische samenstelling van de neerslag is
veranderd. De gegevens over choride en sulfaat zijn overigens wel goed bruikbaar voor zo’n
vergelijking.
Regen is als lucht
Na de Tweede Wereldoorlog gaf de sterke ontwikkeling in de industrialisatie al snel aanleiding tot
luchtverontreinigingsproblemen in Nederland (Buijsman, 2003). Aanvankelijk was de houding dat
dit een onvermijdelijk bijverschijnsel van de zich ontwikkelende welvaart was. Bovendien moest
Nederland na de verwoestingen van de oorlog opgebouwd worden. Het motto was daarom: eerst
welvaart dan welzijn. Bovendien was in die tijd een kostbare zaak om de mate van
luchtverontreiniging door het uitvoeren van luchtmetingen te kwantificeren.
Afbeelding 4 Het
chloridegehalte in neerslag in
relatie tot de afstand tot de
kust. De lichtgrijze lijn is de
regressielijn op basis van de
meetresultaten van Leeflang
uit de jaren dertig (‘Leeflang’).
De donkere lijn is de
regressielijn voor de
meetgegevens uit het
Landelijk Meetnet
Regenwaterkwaliteit (‘LMR’)
uit de het begin van de 21ste
eeuw. De gestippelde lijn is de
geëxtrapoleerde regressielijn
voor zeer korte afstanden tot
de kust.
Een kleine geschiedenis van het chemische neerslagonderzoek in Nederland 11