kleine geschiedenis van het chemische neerslagonderzoek in ...

Afbeelding 18 Informatie over de zure depositie in Nederland. Links een afbeelding uit de brochure Zure regen
uit 1985 (Anonymus, 1985) met de depositie in mol zuur/(ha.jaar). Het bijschrift luidt: ‘Zure neerslag uitgedrukt
in zuureenheden per hectare per jaar. Dit kaartje geeft over een periode van 4 jaar (178-1981) aan hoe zuur de
regen in Nederland was’. Rechts een kaartje uit een publicatie van het KNMI en RIV over de chemische
samenstelling van neerslag uit 1982 (Anonymus, 1982). Uit dit rapport komen wel de gegevens die hebben geleid
tot de linker figuur. In werkelijkheid was de situatie nog veel erger. Zoals in de brochure stond, is er ook een
bijdrage van de droge depositie. Deze is ongeveer twee zo hoog als de natte depositie. Als we dus de getallen
met drie vermenigvuldigen hebben we de totale zuurdepositie. De linker figuur zegt niets over hoe zuur de
regen is; dat doet de rechter figuur wel. De linker figuur daarentegen geeft de hoeveelheid verzurende neerslag
in natte vorm. Wie de getallen uit de rechter figuur zou omrekenen, zou op hele andere getallen in de linker
figuur uitkomen. Onmiddellijk zichtbaar is het totaal ander verloop van de isolijnen. Wie de zuurdepositie
berekend op basis van de gegevens in het rechterkaartje komt bij een pH-waarde van 4,3 en een
neerslaghoeveelheid van 800 mm per jaar uit op 400 mol/(ha.jaar).
Een van de meest opmerkelijke resultaten was de al genoemde publicatie in Nature (Van Breemen
et al., 1982). Het was dit artikel waarin onder andere de betrokkenheid van ammoniak bij de
verzuring werd aangetoond. Deze ontwikkelingen gaven mede vorm aan het stand komen van het
Additioneel Verzurings-onderzoek waarin voor een integrale benadering van het onderzoek van de
zure depositie en de verzuring werd gekozen.
Het voorgaande liet al een voorbeeld zien waarbij chemisch onderzoek van neerslag
ondersteunend, toeleverend of voorbereidend was. Ook in andere richtingen deed zich zo’n
ontwikkeling voor. ECN en IMOU spanden zich in om de zich opstapelende meetgegevens te
duiden. Dat wil zeggen men probeerde de gemeten concentraties te interpreteren in termen van
een relatie met brongebieden van luchtverontreiniging (Asman et al., 1981; Slanina et al., 1983).
Een vervolgstap was de ontwikkeling van atmosferische transportmodellen, waarbij in feite in een
wiskundig algoritme de chemische samenstelling van de neerslag op een bepaalde plaats kon
worden gekoppeld aan of afgeleid van de emissies van luchtverontreiniging op andere plaatsen.
Een ondeugdelijk apparaat
Regenwater werd sinds mensenheugenis opgevangen met eenvoudige apparatuur: in essentie
een verzamelfles met daarop een trechter. Uiteraard probeerde men te handelen naar de wijze
woorden van Smith van een honderd jaar daarvoor: ‘It is desired to obtain specimens of rain-water
exactly in the condition in which it falls’. En zelfs zijn opmerking ‘To prevent extraneous matter
30 Een kleine geschiedenis van het chemische neerslagonderzoek in Nederland