kleine geschiedenis van het chemische neerslagonderzoek in ...

De gemiddelde pH-waarde van neerslag
Een curieus twistpunt in de jaren zestig en zeventig was de berekening van de gemiddelde pH-waarde van
de neerslag. Dit mag voor buitenstaanders een academische kwestie lijken, maar dat was het zeker niet.
Vooral toen de zure regen was ‘ontdekt’, kreeg de pH van de neerslag een magische klank. Lange tijd was
zure regen geassocieerd met de lage pH van de neerslag. Het leek een herkenbare parameter om de ernst
van een milieuprobleem aan te geven. Lastig was wel dat dan eerst uitgelegd moest worden dat hoe lager
de pH- waarde is, hoe zuurder de neerslag (afbeelding 11, 12). Gewoonlijk werden dan jaargemiddelde pHwaarden
gepresenteerd. Deze moest dan eerst berekend worden uit afzonderlijke pH-waarnemingen. Maar
hoe bereken je dat gemiddelde? Deze ogenschijnlijk eenvoudige vraag leiden tot heftige disputen.
Aanvankelijk werd een rechttoe rechtaan berekening gebruikt.
pH pH i n / Σ =
Chemici die hiervan hoorden, protesteerden. Deze berekeningswijze deed geen recht aan het logaritmische
karakter van de pH-grootheid. Zij meenden dat het daarom beter was om te rekenen met de concentratie
van de waterstofionen en dan te komen tot een gemiddelde pH.
pH
=−
10
log( Σ10
− pHi
/ n)
Fijnproevers voegden daaraan toe dat het nog beter kon. De jaargemiddelde pH-waarde beoogde namelijk
informatie te geven over een eigenschap van de als het ware in een jaar opgevangen neerslag. Deze jaarsom
was opgebouwd uit een aantal deelmonsters met niet alleen allemaal hun eigen pH-waarde met ook met
hun eigen neerslagsom. De uitkomst van de berekening zou daarom een volumegewogen gemiddelde
moeten zijn:
10
− pH i pH =− log[( Σmm
. 10 ) / Σmm
]
i
i
Het heeft even geduurd, maar de fijnproevers hebben uiteindelijk aan het langste eind getrokken.
Afbeelding 11 In 1983 werden zelfs buttons aangeboden met de tekst
‘STOP zure regen’ voor een bedrag van f 1,=. De buttons vonden gretig
aftrek, mogelijk mede doordat ze werden aangeboden op een datum dat
Sinterklaas in zicht kwam.
22 Een kleine geschiedenis van het chemische neerslagonderzoek in Nederland