d e POH - NVvPO

de d e POH
Inclusief
tijdschrift Tijdschrift voor en door praktijkondersteuners
Hypo’s vormen probleem
Praktijkverpleegkundige
in het verpleeghuis
24-uursbloeddrukmeting
Wat kun je ermee?
Zelfmanagement
De POH in dienst
van de apotheek
Maart 2013
Jaargang 6
ramadanspecial
1
juni 2010 jaargang 3 nummer 2

Leven met COPD begint
bij ‘Mijn Luchtpunt’
+
Uw persoonlijke ondersteuning bij COPD
door het bijhouden van uw status, medicatie
en beweegplan via de website Luchtpunt.nl
of uw eigen smartphone.
WWW.LUCHTPUNT.NL
EEN INITIATIEF VAN
6
Inhoud
5 Voorwoord
6 Hypo’s vormen probleem
9 Column Jos van Bemmel: Luisteren
10 De POH in dienst van de apotheek?
13 Mijn spreekkamer
14 Het Dilemma: Diabetes in combinatie met beginnende dementie
18 Praktijkverpleegkundige in het verpleeghuis
20 24-uursbloeddrukmeting: Wat kun je ermee?
23 Column Oscar Aberson: Ontheemd
24 Nieuws
25 Nieuws vanuit de vereniging
27 Column Saskia Duvekot: Macht van de media
28 Zelfmanagement
30 Boekbesprekingen
32 De diëtiste
33 Column Marieke van Schie: Zorgplanning en reanimatiebeleid
18
28
de POH Maart 2013 | 3

Diabetescursus
stap voor stap
Volledige tweedaagse diabetescursus
Prof. Dr. Giel Nijpels
Hoogleraar huisartsengeneeskunde met speciale aandacht voor
diabeteszorg aan het VU medisch centrum te Amsterdam
Accreditatie: Deze tweeledige avondcursus is voor 8 uur geaccrediteerd door
KNMG, NVvPO, V&VN, EADV en RSV.
Locaties (o.a.): De diabetescursus stap voor stap wordt regionaal door heel Nederland
aangeboden.
Kosten: De totale deelnemerskosten bedraagt € 60,–. Dit bedrag is inclusief cursus-
materiaal, broodjesdiner en soep, koffie/thee en bezoek aan de informatiemarkt.
Congresorganisatie
Health Investment
t 030-2231797 of E info@healthinvestment.nl
Meer informatie vindt u op de website: www.healthinvestment.nl.
“Cursus o.a. opgebouwd
uit (uw eigen) casuïstiek.”
“Aansprekende cursus
bij u in de regio.”
“Praktijkondersteuners
spelen een cruciale rol in de
diabeteszorg in de 1 e lijn.”
“Deze cursus biedt stap
voor stap inzicht in de
behandeling van diabetes.”
Voorwoord
‘Heb vertrouwen in de toekomst en geloof in je eigen kracht.’ Deze boodschap hoorde
ik onlangs tijdens een nieuwjaarstoespraak van een ziekenhuisdirecteur en is ook
uitermate geschikt voor ons, praktijkondersteuners. Wij zitten in een turbulente
periode. De recessie, maar ook alle veranderingen in de gezondheidszorg die nog op
ons pad komen, maakt iedereen een beetje onzeker. Ik heb al vaker vanaf deze plek
en tijdens ons congres mijn zorgen geuit over de toekomst van de zorg in Nederland
en onze rol als POH hierin. Wij zullen in beweging moeten komen, het liefst door
proactief te denken en te handelen. Het artikel over de POH in dienst van de apotheek
is hier een goed voorbeeld van. Ik ben erg benieuwd naar uw reacties!
Dat er aan ons als praktijkondersteuner in de toekomst meer eisen zullen worden
gesteld, staat als een paal boven water. De te verwachten vergrijzing, toename van
de chronische zorg en de sluiting van verzorgingshuizen waardoor mensen langer
thuis blijven wonen zal een grotere druk op de zorg leggen. Samenwerking in de
eerstelijnszorg zal de komende jaren dan ook het credo zijn. Een aantal partijen,
waaronder de NVvPO, is nog steeds met elkaar in gesprek over het toekomstprofiel
van de praktijkondersteuner. In de volgende editie van de POH hoop ik hier u meer
duidelijkheid over te kunnen geven.
Ook kijk ik weer uit naar inzendingen naar aanleiding van onze oproep ‘Praktijkondersteuner
van het jaar’. Tijdens het nationaal POH congres op 18 april 2013 zal
deze bekend worden gemaakt. Ik hoop velen van u dan ook weer te treffen. Voor het
programma verwijs ik u graag naar de aankondiging in deze POH. U komt toch ook?
Met vriendelijke groeten,
Carola de Ridder, voorzitter NVvPO
de POH September 2010 5

Voor mensen met diabetes type 1 én type 2
Hypo’s vormen probleem
Hypoglykemieën worden nog altijd geassocieerd met diabetes type 1 en
insulinegebruik. Minder bekend is het feit dat mensen met diabetes type
2 ook te maken kunnen krijgen met hypo’s. En dit kan zelfs bij gebruik
van alleen orale medicatie. Een stelregel die geldt is: hoe langer de
ziekteduur, hoe vaker hypo’s voorkomen. Het blijkt zelfs dat het aantal
hypo’s bij diabetes type 1 en 2 uiteindelijk heel dicht bij elkaar komen1.
Wat is de incidentie van hypo’s bij mensen met diabetes type 2, wat is de
impact daarvan en hoe reageren zorgverleners?
Tekst | Nathalie Ekelmans
De UKPDS-studie heeft laten zien dat
over een periode van zes jaar 2,4 procent
van de patiënten die met metformine
worden behandeld, 3,3 procent van
hen die met SU-preparaten worden
behandeld en 11,2 procent die met
insuline worden behandeld een ernstige
hypo doormaakt waarbij medisch
ingrijpen noodzakelijk is. Een veelvoud
daarvan maakt hypo’s door die minder
ernstig zijn. Hoewel hypo’s minder vaak
voorkomen bij mensen met diabetes die
met SU-preparaten worden behandeld,
gaat dit wel om grote aantallen
patiënten. Zelfs als jaarlijks bij 1 procent
van hen medische (spoed)hulp nodig
is, komt dit in Nederland neer op 4.000
patiënten per jaar.
Logisch gevolg
Gemiddeld 15 procent van de
insulineafhankelijke mensen met
diabetes type 2 maakt jaarlijks een
ernstige hypo mee. Dit is afhankelijk van
de diabetesduur en de insulinedosering.
Het risico is het laagst bij mensen die
één keer per dag insuline spuiten en
het hoogst bij een viermaal daags
insulineschema. Vermoed wordt dat
de prevalentie van hypoglykemie
onderschat wordt, omdat de symptomen
niet altijd herkend worden. Zelfs als
symptomen van een milde hypo wel
herkend worden, worden ze tijdens een
spreekuurbezoek vaak niet gemeld,
omdat mensen denken dat het een
logisch gevolg is van de behandeling.
Vanzelfsprekend zullen de ernstige
hypo’s, die veel dramatischer zijn, wel
worden gemeld.
Van de mensen met diabetes type 1
maakt ongeveer 30 procent jaarlijks een
ernstige hypo mee en twee tot drie keer
per week een milde hypo. Het aantal
hypo’s onder mensen met diabetes
type 2 is aanzienlijk minder, maar er is
een belangrijk verschil. Mensen met
diabetes type 1 hebben vaak van jongs
af aan leren omgaan met hun diabetes,
en daardoor ook met hypo’s. Dit in
tegenstelling tot mensen met diabetes
type 2. De angst voor een hypo is dan
ook het grootst bij mensen die nog nooit
een waarde onder de 4.0 mmol/l hebben
gehad en dat zijn meestal de mensen
met diabetes type 2. Hebben zij eenmaal
een hypo meegemaakt, dan maakt hen
dat vaak nog angstiger.
Angst voor hypo’s
Vanuit die angst gaan zij minder insuline
spuiten om hypo’s te voorkomen, met
het gevolg dat het HbA1c stijgt. Uit
onderzoek van The Brod Group blijkt
dat ruim 12 procent de insulinedosis
verlaagt met 7,6 eenheden. Recente
data uit het GAPP2-onderzoek
Classificatie van hypoglykemie
Ernstige hypoglykemie, waarbij de
hulp van derden noodzakelijk is.
Gedocumenteerde symptomatische
hypoglykemie, waarbij
klachten aanwezig zijn en een
bloedglucosewaarde is gemeten
< 3,9 mmol/l*.
Asymptomatische hypoglykemmie;
geen klachten aanwezig,
maar wel een gemeten
bloedglucoseconcentratie
< 3,9 mmol/l*.
Waarschijnlijke symptomatische
hypoglykemie, waarbij klachten
aanwezig zijn passend bij
hypoglykemie, maar geen meting
beschikbaar is.
Relatieve hypoglykemie
(pseudohypoglykemie); klachten
passend bij hypoglykemie bij
bloedglucosewaarde > 3,9 mmol/l.
*De NHG hanteert een bloedglucosewaarde
van

Ervaringsverhaal Paul
Paul Kurvers (59) heeft sinds tien jaar diabetes type 2 en spuit
insuline. Paul moet er niet aan denken dat anderen hem
overeind moeten helpen na een hypo.‘Ik zou me vreselijk
generen. Daarom leef ik behoorlijk gedisciplineerd. Een keer uit
de band springen, zit er niet meer in.”
“Ik voel een hypo goed aankomen: dan ga ik transpireren en
krijg het gevoel alsof ik flauw ga vallen. Dat gebeurt me elke
week wel een of twee keer. Ik vind een hypo een vervelende
bijkomstigheid van de diabetes. Stel je voor dat iemand mij
overeind moet helpen, met mijn lengte (1.96 m) en mijn 140
kilo. Door de insuline voor mijn diabetes en de prednison voor
reuma ben ik flink aangekomen. Ik zou me vreselijk schamen.”
Door de angst om in elkaar te zakken, bekruipt Paul een gevoel
van paniek als zijn bloedglucose snel daalt.“Die paniek zorgt
ervoor dat ik even niet de gezellige, vrolijke Paul ben, maar wat
agressief word. Ik ben dan niet te genieten, reageer bot... juist
hypoglykemieën en de impact ervan
op de persoon in kwestie.” Aandacht
voor dit onderwerp sluit goed aan bij
ons Changing Diabetes-programma,
waarmee wij een bijdrage willen leveren
aan het verbeteren van het leven van
mensen met diabetes,” zegt Karen Vink,
Communicatie Manager bij Novo Nordisk
B.V.“Ook als iedereen toegang heeft tot
de beste medicijnen die op dit moment
beschikbaar zijn, hebben mensen met
diabetes nog steeds grote behoefte
aan educatie over hypoglykemieën en
dagelijkse motivatie en ondersteuning
op de mensen om mij heen van wie ik zoveel houd. Eigenlijk
ben ik bijna altijd goedgehumeurd, maar met een hypo ben ik
niet aardig meer!”
“Ik ben retailmanager en daardoor veel onderweg in de auto. Ik
neem altijd voorzorgsmaatregelen, neem mijn meetapparatuur
en prikpen mee en zorg dat ik druivensuiker op zak heb. Als
ik voel dat mijn bloedsuiker daalt, zet ik de auto aan de kant
en neem of haal iets te eten. Ik wil niemands leven in gevaar
brengen. Ik leef daarom behoorlijk gedisciplineerd, om zo min
mogelijk afhankelijk te zijn van anderen. Als ik een te lage
bloedsuiker heb, moet er in feite een batterij soldaten klaar
staan om mij weer op de rit te krijgen. Want of ik het nu wil of
niet, soms lukt het mij niet om op tijd op te staan en iets met
koolhydraten te halen. Die discipline is goed, maar neemt wel
een stukje levensvreugde weg. Een keer uit de band springen
– genieten van een goed glas whisky! - zit er voor mij echt niet
meer in, jammer genoeg.”
nodig vanuit hun omgeving om zo goed
mogelijk met hun ziekte om te gaan. Op
deze manier kunnen we met elkaar de
toekomst van diabetes veranderen.”
Meer hypo ervaringsverhalen zijn te lezen
op www.changingdiabetes.nl
Jos van Bemmel
Column
Preventie, preventie… Voorkomen is beter
dan genezen! Als we kanker, chronische
ziekten en hart- en vaatziekten konden
voorkomen, dan zou iedereen honderd
worden. Diabetes, hypertensie, COPD en
overgewicht aanpakken; het eeuwig leven
in handbereik! De praktijkondersteuner
staat aan de frontlinie. Meten is weten.
Maar nu de realiteit: helpt al die
grootschalige preventie wel?‘Vroeg
ontdekken van diabetes levert weinig
op’, lees ik als kop in Medisch Contact
van 24 januari.Volgens onderzoeker
Woolthuis maakt het niet veel uit of
je diabeten vroegtijdig opspoort of
ze pas gaat behandelen wanneer er
symptomen zijn. De titel boven een
stuk in Medisch Contact van 17 januari
luidt ‘Kankerscreening niet altijd zinvol’.
Borst- en darmkankerscreening voorkomt
één sterfgeval per duizend gescreende
personen na tien (!) jaar.Waar hebben
we het over bij een zeventigjarige?
Voor het nut van het uitstrijkje en in
prostaatscreening geldt in mindere en
meerdere mate hetzelfde. Preventie,
preventie… Voedingsadvies? Er bestaat
geen verband tussen voeding en kanker.
Ook voorkomen supplementen en
‘goede voeding’kanker niet. Alle op
geldelijk gewin geënte reclames hiervoor
ten spijt. Schoenfeld en Ioannidis,
twee vooraanstaande Amerikaanse
Jos van Bemmel is sinds 1988 werkzaam als huisarts in een gezondheidscentrum in
Amersfoort. Daarvoor verbleef hij ruim vier jaar als tropenarts in Kenia. Regelmatig
publiceert hij in medische vakbladen. Van zijn hand verscheen eerder het door
de pers warm ontvangen ‘Whisky met een rietje, dagboek van een zieke huisarts’
en ‘De dagelijkse praktijk’. In 2007 verwierf hij ex aequo de publieksprijs voor het
meest spraakmakende artikel in Medisch Contact.
Luisteren
epidemiologen, kwamen in de American
Journal of Clinical Nutrition van 5
oktober 2012 opnieuw tot bovenstaande
conclusie na uitgebreide (meta)analyses
van beschikbare en relatief betrouwbare
onderzoeken op dit gebied. De werking
van de griepvaccinatie is twijfelachtig. Bij
kinderen is wel enig effect gemeten, maar
bij ouderen? Wordt iemand beter van het
jaarlijks meten van zijn longfunctie? Of
is stoppen met roken en het behandelen
van COPD-exacerbaties net zo effectief?
Worden mensen ouder en gezonder
wanneer we bij alle Nederlanders
het cholesterol met medicijnen naar
geadviseerde waarden brengen? Of
wordt alleen de farmaceutische industrie
er gezonder van? En de bloeddruk?
Twintig jaar geleden was een systolische
waarde van 160mm Hg nog prima.
Alleen de diastole moest onder de 95
mm Hg. Een paar jaar geleden is de
systolische afkapwaarde naar 140 mm
Hg teruggebracht door het Nederlandse
Huisarts Genootschap. Alles daarboven
moet nu behandeld worden. De diastole
doet er niet meer toe. Het bijzondere van
dit advies is dat het zonder nieuwe of
aanvullende onderzoeken tot stand kwam.
Is er dan helemaal niks meer heilig?
Natuurlijk wel. En ik denk dat de wat
meer ervaren POH’ers er allang achter
zijn. Het leven bestaat niet uit millimolen
per liter of millimeters kwik en ook niet
uit anti-oxidanten of peakflows. Neen,
het leven van mensen bestaat uit voor-
en tegenspoed, uit geluk, gezondheid,
twijfels, zorgen, verdriet, onzekerheid,
aftakeling en uiteindelijk de dood. Daar
ligt de core business van de huisarts
en de praktijkondersteuner. Luisteren
naar de zorgen van mensen, bijdragen
aan hun zelfredzaamheid, aan hun
geluk. Luisteren! Tussen de bedrijven
‘Het leven is méér dan millimeters kwik,
anti-oxidanten of peakflows’
door neem je de bloeddruk op. Geluk en
zorgeloosheid dragen ongetwijfeld meer
bij aan gezondheid dan een al te strak
gereguleerde bloeddruk. Zeker bij de echte
oudjes. Neem bij hen de protocollaire
getalletjes maar met een korreltje zout en
neem de tijd voor hun verhalen.
8 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 9

Waar ideeën al niet toe kunnen leiden
De POH in dienst
van de apotheek?
Tijdens een bijeenkomst van een multidisciplinair samengestelde groep
van twintig medische professionals uit de eerste lijn was Frans-Joseph
Sinjorgo getuige van een staaltje out-of-the-box denken dat zijn weerga
niet kent. Onderwerp van discussie was de vraag: ‘wat moet veranderen
om de samenwerking binnen de eerste lijn in de breedste zin van het
woord te verbeteren?’ Een praktijkondersteuner kwam hierop met een
gewaagd voorstel…
Tekst | Frans-Joseph Sinjorgo
We moeten meer out-of-the-box
denken? Dit modewoord wordt
meer en meer binnen de oprukkende
bedrijfskundige culturen van de zorg
gebezigd. Op momenten dat problemen
om oplossingen schreeuwen en
organisaties niet meer bij machte zijn
om uit de spiraal van de eigen onmacht
te komen, kan out-of-the-box denken
een injectie geven aan de prikkel om
te veranderen. Een groot probleem
is echter dat out-of-the-box denken
binnen de vastgeroeste structuren van
de zorg doodeng is. Voor je het weet
wordt men geconfronteerd met falende
beleidskaders of staan nieuwe inzichten
haaks op reeds gemaakte keuzes. De
mooiste ideeën worden dan ook vaak al
op voorhand afgeschoten.
Tijdens een recente bijeenkomst van
een groep medische professionals die
zich boog over de vraag hoe we de
samenwerking binnen de eerste lijn
kunnen verbeteren, stond na een aantal
positieve, maar niet hemelschokkende
suggesties over hernieuwd op te
zetten overlegstructuren en mogelijke
herinvoering van proeftuinen, plots
een praktijkondersteuner op, die de
volgende woorden uitsprak:‘Eigenlijk
zou ik best in dienst willen zijn van een
apotheek.’ Een ijzingwekkende stilte
volgde.
Hier snap ik helemaal niets van, stelde
een huisarts, de stilte doorbrekend,
enigszins geagiteerd.‘Dat kan ik mij
voorstellen’, antwoordde de POH,‘maar
‘Samenwerking met de apotheek komt
de zorgkwaliteit alleen maar ten goede’
ik wil mijn idee graag toelichten.’Wij
zijn benieuwd, sprak de huisarts en
leunde cynisch achterover. De POH
schraapte haar keel.
‘Ik spreek niet alleen voor mijzelf.
Het idee om de POH in dienst te
laten treden bij de apotheek wordt
regelmatig en in breder verband
bediscussieerd. Hierbij een aantal vrije
gedachten puntsgewijs ter overweging:
De druk op de huisarts zal de komende
jaren alleen maar verder toenemen.
De verwachting is dat de komende
jaren het aantal zorgverrichtingen
door de huisarts van achtduizend
naar vijftienduizend per jaar zal
stijgen. De huisarts zal hierdoor
noodgedwongen veel meer tijd aan zorg
moeten gaan besteden, waardoor het
praktijkmanagement onder druk kan
komen te staan.’
Zodra de POH uit de huisartsenpraktijk
wegvalt, ontstaat er een (economische)
lastenverlichting die druk van de praktijk
kan afhalen.
Gemak. Als de chronische patiënt
(Diabetes, Astma COPD) voor zijn/haar
standaardcontroles naar de apotheek
kan gaan, betekent dat gemak voor de
patiënt. Eventuele herhaalreceptuur
kan direct na de controle worden
meegenomen.
Intensivering van samenwerking.
Doordat de huisarts binnen de eerste lijn
altijd de medische eindverantwoordelijk
voor de POH zal blijven dragen, wordt de
huisarts meer betrokken bij het wel en
wee van de apotheek. Hierdoor ontstaat
meer wisselwerking. Wisselwerking is
samenwerking.
Goede samenwerking draagt zorg voor
meer vertrouwen in de eerste lijn, wat
de communicatie en samenwerking
met de tweede lijn kan bevorderen. De
schotten in de zorg zijn nog nooit zo
hoog geweest als nu. De POH in dienst
van de apotheek kan een functionele
bijdrage leveren aan de gewenste
ontschotting en samenwerking binnen
de zorg.
Farmaceutische patiëntenzorg in optima
forma. Als de POH in dienst komt bij
de apotheek, vindt controle van de
chronische patiënt en farmaceutische
patiënten zorg op één locatie plaats.
Naast het eerder genoemde gemak
draagt dit zorg voor optimale
afstemming en medicatie bewaking.
De apotheek is als bedrijf doorgaans
beter georganiseerd dan de gemiddelde
huisartsenpraktijk, waardoor er wellicht
goede arbeidsvoorwaarden voor de POH
zijn te creëren. De huidige discussies over
de CAO geven aan dat huisartsen het
moeilijk met elkaar eens kunnen worden
over de positie en waardering van POH.
Toegevoegde waarde apotheek: de
apotheek krijgt als partner binnen
de eerste lijn, naast het leveren van
de farmaceutische zorg, door het in
dienst hebben van een POH een extra
coördinerende taak en rol toebedeeld.
Voor veel chronische patiënten die
toch al frequent de apotheek bezoeken
vergroot dit de toegevoegde waarde voor
de apotheek binnen de eerste lijnzorg.
Gedeelde verantwoordelijkheid. De
plaats waar de POH binnen een HOED,
AHOED of een andere zorgconstructie,
de patiënten ziet doet er in principe niet
toe. Door het gemeenschappelijk delen
van de lasten en lusten, zal de waarde
van de POH voor alle partijen worden
vergroot. Goede en betaalbare zorg voor
de chronische patiënt blijft altijd het
uitgangspunt.
Farmacie maakt onderdeel uit van
een DBC zorgproduct. Met het
oog op de ontwikkelingen rond
integrale bekostiging biedt de POH
in dienst van de apotheek een aantal
interessante aanknopingspunten. Door
de vele ‘preferente’ wisselingen van
medicamenten is voor de chronische
patiënt, in toekomst de apotheek-patiënt
relatie misschien wel belangrijker
dan die van de arts-patiënt relatie.
De apotheek doet meer dan alleen
het afleveren van het ‘goedkoopste’
medicijn en levert door de inbreng/
inzet van de POH een extra toegevoegde
waarde aan de patiëntenzorg. De
medicatiecontrolesystemen kunnen door
de POH in dienst van de apotheek beter
en effectiever worden ingezet en benut.’
‘En zo kan ik nog wel even doorgaan’
vervolgde zij na haar gloedvolle
betoog kordaat.‘Waar het om gaat
is dat wij als praktijkondersteuners
primair gezien moeten worden als
patiëntondersteuners. Betaalbare
en goede zorg dichtbij de mensen
brengen is de kracht van de eerste lijn.
De arts-patiënt relatie is sterk aan het
veranderen, de relatie tussen de POH en
de (chronische) patiënt is in veel gevallen
bestendiger dan die van de steeds
drukker wordende huisarts. De huisarts
wil al jaren verlost worden van zijn/
haar managementtaken (bureaucratie)
om meer tijd te hebben voor zijn/haar
zorgtaken. De onderhandelingen over de
CAO van de POH met de LHV lopen stroef,
om niet te zeggen heel stroef, en wekken
de indruk dat men bang is om de lasten
van de POH in de toekomst volledig op
de schouders van de huisarts te laten
rusten. Samenwerken met de KNMP/
apotheek kan een geweldige oplossing
zijn! Het belangrijkste argument voor
mij persoonlijk is dat wanneer de POH
in dienst is van de Apotheek, er vanuit
een gedeelde verantwoordelijkheid
echte samenwerking kan ontstaan.
Samenwerking, komt de kwaliteit van
‘Praktijkondersteuners moeten primair
gezien worden als patiëntondersteuners’
zorg in de eerste lijn alleen maar ten
goede. Wat houdt ons tegen?’
Het was stil, doodstil. Was dit een
zinnige of een stompzinnige out-of-thebox-gedachte?
De drie huisartsen keken
elkaar vragend aan. Wat doen we ermee?
‘Ik weet het niet, ik weet het niet’, klonk
het weifelend in koor.‘Dit idee heeft wel
tijd nodig om te kunnen landen!’
‘Zetten we de landing in of vliegen we
door?’
‘Laten we de landing voorzichtig
inzetten, voordat we dadelijk een
gedwongen noodlanding moeten
maken!!!’ sprak één huisarts bedeesd.
‘Wie neemt het initiatief?’
Het bleef stil. Waar ideeën al niet toe
kunnen leiden!
Frans-Joseph Sinjorgo is van begin
af aan nauw betrokken geweest bij
de opzet en organisatie van de POHcongressen.
Daarnaast treedt hij
regelmatig op als dagvoorzitter. Omdat
hij ook regelmatig te gast is bij andere
beroepsgroepen binnen de eerste en
tweede lijnzorg beschikt hij over een uniek
beeld van wat er leeft en speelt binnen de
zorg. Sinjorgo is tevens aanjager van het
plan om ‘drug rediscovery’ op de medische
innovatie kaart te zetten.
Reageren? redactie@nvvpo.nl
10 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 11

HemoCue ® HbA1c 501
HemoCue ® POC producten voor ziekenhuizen en eerstelijnsprojecten
Accuracy in everything we do
HemoCue Diagnostics BV, Gestelsestraat 16H, 5582 HH Waalre, Nederland
Telefoon: 040 2285980, Fax: 040 2285988, info@hemocue.nl, www.hemocue.nl
• Eenvoudig in gebruik
• Alles-in-één, per stuk verpakte cartridges
• Cartridges 12 maanden houdbaar bij kamertemperatuur
• Automatisch lezen van de cartridge informatie
• IFCC en NGSP gecertificeerd
• Koppelbaar
Landelijk Diabetes Congres
Heeft u zich al ingeschreven?
Datum: 16 mei 2013
Locatie: ReeHorst te Ede
Dagvoorzitter: Prof. Dr. Giel Nijpels
Kosten: € 75,- inclusief koffie/thee, lunch en bezoek aan de informatiemarkt
Accreditatie: wordt aangevraagd voor diabetesbehandelaren in de eerste en tweede lijn
Ga voor meer informatie naar: www.healthinvestment.nl
Mijn spreekkamer
Van bezemkast tot *****
Dit keer de spreekkamer van Helmie Boetzkes, praktijkondersteuner van
GC Stratum in Eindhoven.
Augustus 1978 ging ik als jong meisje
werken bij de Philips Huisartsendienst;
daarnaast volgde ik de opleiding tot
doktersassistente. Philips had in die tijd
voor alle medewerkers eigen huisartsen
in dienst. Ik zat in een groot gebouw
midden in het centrum van Eindhoven.
Er was een klinisch laboratorium, een
röntgenafdeling en zelfs een cardioloog
en chirurg in dienst.
In 1982 stootte Philips de
huisartsendienst af en werden
wij ondergebracht bij Stichting
Gezondheidscentra Eindhoven, die
in vijf stadsdelen van Eindhoven
gezondheidscentra had. Met de artsen
waar ik voor werkte verhuisde ik mee
naar stadsdeel Stratum. Hier was een
noodgebouw neergezet dat vijf jaar
dienst zou doen. Een luxe ‘port a cabin’
zeg maar. Uiteindelijk hebben we
vijfentwintig jaar in dit gebouw gezeten.
Er werden steeds meer cabines tegenaan
gezet, voor onder meer maatschappelijk
werk, wijkverpleging en fysiotherapie. In
de zomer zetten we tuinsproeiers op het
dak, omdat anders de temperatuur te
hoog opliep. Het was een heerlijke tijd in
een knus gebouw!
In 2001 begon ik als praktijkondersteuner
in opleiding. Ik kreeg een eigen kamer
van iets minder dan 3 bij 2,5 meter. Hierin
stonden een bureau, twee stoelen en een
bed. Ook stond hier de hoofdcomputer,
samen met een joekel van een airco,
omdat in de zomer de hoofdcomputer
niet oververhit mocht raken. Het was
krap, maar ik had een eigen ruimte en
dat was zalig. Een jaar later kreeg ik
een collega-praktijkondersteuner, zodat
we de ondersteunende taken konden
uitbreiden. Omdat de wijkverpleging
ging verhuizen, kwam er tegenover
mij een ruimere kamer vrij. Ik kreeg
het aanbod deze te betrekken, maar ik
bleef liever in mijn knusse kamertje.
Het maken van uitstrijkjes had ik aan de
assistentes overgedragen, zodat het bed
uit de kamer kon en ik op die plek een
mooie folderkast neer kon zetten. Nog
jaren heb ik genoten van deze ruimte!
In november 2002 zijn we
verhuisd naar een prachtig nieuw
gezondheidscentrum. Daar kreeg ik
een grote ruimte tot mijn beschikking
die alleen op woensdag, als ik afwezig
ben, wordt gebruikt door een van mijn
collega’s. De kamer is multifunctioneel,
ook een huisarts kan er spreekuur doen
als dat nodig zou zijn. Onze manager
zegt altijd:‘niemand in ons centrum
heeft een ‘eigen’ kamer, maar toch
voelt het als mijn kamer. Ik heb er ook
een persoonlijk tintje aan gegeven:
foto’s van mijn gezin, tekeningen en
‘Het was krap,
maar ik had in
ieder geval een
eigen ruimte’
knutselwerkjes van de kinderen, mijn
studieboeken et cetera. Het is een
prettige plek om te werken, en ik geniet
er nog dagelijks van!
12 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 13

Diabetes in combinatie met beginnende dementie
Het Dilemma
Voor een zo breed mogelijke kijk op de verschillende aspecten
van zorg leggen we zorgprofessionals met verschillende (beroeps)
achtergronden een dilemma voor. De reacties bieden naast praktische
handvatten wellicht een dieper inzicht in de manier waarop we ons tot
zorgproblemen (kunnen) verhouden. Ditmaal richten we onze pijlen op
diabetes in combinatie met beginnende dementie
Tekst | Dine-Marie Bouwmeester en Miriam Wijker
Als er bij oudere zorgvragers sprake
is van beginnende dementie en
verminderde zelfredzaamheid, specifiek
bij insulinegebruikende diabeten, baart
dit praktijkondersteuners doorgaans
grote zorgen. In Nederland kun je een
hoop dingen regelen, zoals thuiszorg,
buurtzorg, mantelzorg. Maar soms is
dit niet genoeg of niet mogelijk. Pas
wanneer de patiënt een gevaar voor
zichzelf of een ander vormt, kun je hem
laten opnemen. Als praktijkondersteuner
verlaat je zo’n patiënt bij een
thuisbezoek soms met pijn in het hart.
Neem de 84-jarige alleenwonende
mevrouw die na een ziekenhuisopname
thuiskomt met een viermaal daags
basaal bolusschema (hiervoor kreeg ze
tweemaal daags NPH insuline). Deze
mevrouw, laten we haar voor het gemak
mevrouw De Vries noemen, is warrig
(dementerend of delirant?). De thuiszorg
komt haar prikken en zet af en toe een
broodje voor haar klaar. Tafeltje dekje
brengt het avondeten. Mevrouw ligt
veel op bed in de woonkamer. Ze heeft
een nicht die vijftig kilometer verderop
woont en die op zich betrokken is, maar
niet alle dagen kan komen. De buren
willen best bijspringen, maar hebben
ook hun eigen leven. Mevrouw De Vries
is erg passief en zeker niet adequaat als
het om haar diabetes gaat. Ze eet en
‘Men moet niet al te bevreesd zijn de
oude dame iets op te dringen’
drinkt op uitdrukkelijk verzoek, maar
maakt of pakt zelf niks. De buitendeur
staat de hele dag open:‘Dan kun je er zo
in kindje.’
Analyse van het dilemma
‘De vraag is dus of deze vrouw nog wel
op verantwoorde wijze thuis verzorgd
kan worden of dat er een weg moet
worden gevonden om haar in een
zorginstelling op te nemen. Anders
gezegd: is haar (niet geformuleerde)
wens om alleen thuis te blijven wonen
gezien haar geestelijke en lichamelijke
gesteldheid nog redelijk te noemen?’
Aldus vat de heer J.A. Raymakers het
dilemma kundig samen. Raymakers
is emeritus-internist en secretarispenningmeester
van de Stichting
Medische Ethiek, een stichting die zich
bezighoudt met het bestuderen van
ethische grondslagen van het medisch
handelen, in het bijzonder vanuit roomskatholiek
perspectief. De heer Raymakers
treedt de stelling op analytische
wijze tegemoet.‘Mijns inziens zijn er
zes punten van overweging. Om te
beginnen: de wensen van de persoon
in kwestie. Het verhaal suggereert
dat mevrouw De Vries tot elke prijs
thuis wil blijven wonen. De vraag is of
verhuizing naar een woonzorginstelling
haar is voorgesteld en of ze dat
heeft overwogen en/of afgewezen.
De ziekenhuisopname was daar een
goede gelegenheid voor geweest. Een
confrontatie met haar eigen falen (van
de handhaving van zelfredzaamheid
in de thuissituatie) kan een goed
hulpmiddel zijn om de redelijkheid van
zo’n vraag in te zien.’
Wilsbekwaamheid
‘Het tweede punt van overweging
betreft de mate van wilsbekwaamheid’,
vervolgt de heer Raymakers.
‘Wilsbekwaamheid betekent volgens
de wet: de mate waarin de persoon tot
redelijke afweging van eigen belangen
in staat is. Het begrip wordt pas in
stelling gebracht als blijkt dat men niet
in redelijkheid over een oplossing kan
praten. Is tijdens de opname vastgesteld
dat ze dement was? Of is ze dat niet,
maar is ze wel als gevolg van ontregeling
van diabetes of intercurrente zieken
(luchtweg infecties, blaasontsteking)
gemakkelijk delirant? Dan is ze in
‘Werkelijke betrokkenheid
sluit enige aandrang niet uit’
zulke episoden toch wilsonbekwaam
te noemen en zullen anderen in haar
belang moeten beslissen.’ Als derde
punt van overweging noemt de heer
Raymakers de feitelijke risico’s die met
thuisblijven verbonden zijn.‘In dit geval
constateer ik twee zaken. Ten eerste
laat ze de achterdeur open, wat geen
erg veilige situatie is. Ten tweede: ze
krijgt insuline maar eet onregelmatig
of niet, met risico’s op hypo’s. Iemand
in deze toestand uit het ziekenhuis
ontslaan lijkt me op het eerste gezicht
wijzen op een tekort aan praktisch
inzicht in de thuissituatie van de
ziekenhuisarts. Insulinebehandeling is in
deze situatie onveilig en dat is niet door
de beschikbare zorg op te vangen. In
hoeverre de geconstateerde tekenen van
delier samenhangen met hypo’s is niet
duidelijk.’
Mogelijke alternatieven
Ten aanzien van mogelijke aanpassingen
in de huidige woon- en zorgsituatie,
zijn vierde punt van overweging, werpt
de heer Raymakers twee vragen op.
‘Is meer intensieve supervisie door
combinatie van thuiszorg en mantelzorg
in gestructureerd overleg mogelijk
(inclusief het verstrekken van sleutels
aan contactpersonen, afsluiten van
de deur en installatie van alarm)? En
is zeker dat ze insulineafhankelijk
is en/of is geprobeerd de diabetes
(misschien wat minder perfect) te
regelen met (moderne) orale middelen
die wellicht eenmaal per dag gegeven
kunnen worden?’ Het vijfde punt van
overweging - de verantwoordelijkheden
van de mantelzorg - verwijst naar de
bereidheid om mevrouw De Vries bij
te staan.‘Waartoe is men genegen en
in hoeverre is iedereen in de omgeving
aangesproken op de natuurlijke
maatschappelijke verantwoordelijkheid
14 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 15

die men voor elkaar heeft? En daarop
voortbordurend, hoe zit het met de
wettelijke regelingen en voorzieningen,
mijn zesde punt van overweging? Is
een indicatieautoriteit al bij de situatie
betrokken? Is er iemand die formeel
als vertegenwoordiger door haar is
aangewezen of die functie op zich
neemt?’
Grenzen van de autonomie
Na het aftasten van deze zes
overwegingen begint de heer Raymakers
met een afgewogen commentaar.
‘Het lijkt me duidelijk dat mevrouw
De Vries zich in een risicovolle situatie
bevindt die veroorzaakt wordt door
haar fysieke en geestelijke ‘frailty’ en
dat men ongelukken kan verwachten’,
formuleert hij behoedzaam.‘Aan de
andere kant: ze is haar vrijheid, wat
een recht is, gewend. De vraag is dan
hoever de autonomie van de persoon
gaat. Velen zeggen tegenwoordig: die
autonomie is onbeperkt zolang het
geen schade voor anderen oplevert.
Maar als redelijke mensen zijn we ook
gehouden geen besluiten te nemen of
dingen te laten gebeuren die tegen ons
persoonlijk belang in gaan (wat de wet
verstaat onder wilsonbekwaamheid) en
daarbij hoort ook: jezelf zo verwaarlozen
dat er levensgevaar ontstaat. Het
is daarom misschien beter het
criterium te hanteren van ‘vrijheid in
verantwoordelijkheid’. Als de zelfzorg
op gevaarlijke wijze tekortschiet dan
zal iemand moeten inspringen die
daarbij naar beste vermogen besluiten
neemt in het belang en in de geest van
de betrokkene, dus met hantering van
de normen en waarden die de hare
zijn. Elk persoonlijk belang van deze
vertegenwoordiger moet dus buiten
beschouwing blijven, wat in de praktijk
helaas niet altijd zo is.’
Het spook van het paternalisme
De heer Raymakers vervolgt:‘Hoe
ingrijpend de verhuizing naar een
woonzorgcentrum ook kan zijn, er zal
met vereende krachten aan gewerkt
moeten worden om deze dame het
nut ervan te laten inzien - en als dat
niet lukt toch naar een plaatsing toe te
werken. Men moet niet al te bevreesd
zijn de oude dame iets op te dringen
(het spook van het paternalisme), zolang
het maar op een volstrekt eerlijke en
oprechte manier gebeurt. Werkelijke
betrokkenheid sluit enige aandrang bij
het aanbieden van oplossingen niet
uit. Integendeel. Wanneer zij op een
kwade ochtend onderkoeld en verward
met een gebroken heup op de vloer van
haar keuken wordt aangetroffen zal
ieder zich afvragen of meer aandrang/
betrokkenheid niet op zijn plaats was
geweest. Het komt zeker voor dat
het niet anders te regelen is dan het
op een dergelijke calamiteit te laten
aankomen, maar niemand heeft daar
een erg voldaan gevoel bij. Als de
beschikbare mantelzorg, ondersteund
door professionele thuiszorg, niet kan
voorzien in een adequate regeling van
zelfzorg, voeding en diabetes, is er een
goede reden om sterk aan te dringen op
plaatsing in een instelling waar die zorg
wel gegeven kan worden. Uiteindelijk
is er het middel van de onder curatele
stelling, maar dat lijkt mij in dit geval
niet op zijn plaats. Dat leidt dan vrijwel
zeker tot opname in een instelling
waar de vrijheid erg beperkt is - een
verpleeghuisafdeling voor demente
bejaarden. Voordat het zover komt is
het zinvol om alvast, met instemming
van mevrouw, een wettelijke
vertegenwoordiger te zoeken die haar
vertrouwen heeft en die als zodanig aan
te stellen.’
Huisarts n.p. Simon Verhoeven is een van de oprichters en medewerkers van Stichting Langerhans, een
onafhankelijke website voor en door professionals over diabetes. Daarnaast geeft hij opvolgcursussen
over het instellen op insuline in de eerste lijn.
‘Mevrouw Jansen werd behandeld voor een hoge
bloeddruk. Ineens gebeurde er ongewone dingen. Mevrouw
viel af en toe en kon zich dan niet herinneren hoe dat
kwam. Op die manier brak ze bijvoorbeeld haar pols. Toen
ze een keer op consult kwam, ging ze achter het bureau
op mijn stoel zitten. Ze had niet in de gaten dat het mijn
plaats was. Ook ging ze steeds vaker uitgebreide verhalen
vertellen, over van alles en nog wat. Dit alles gebeurde
heel geleidelijk, maar het voelde hoe dan ook niet goed.
Via de bloedcontroles kwam ik erachter dat ze diabetes
mellitus type 2 had ontwikkeld. Jaren ging het goed met
‘Als de zelfzorg op gevaarlijke
wijze tekortschiet dan zal iemand
moeten inspringen’ ‘Ze wist niet meer of ze
gespoten had of niet’
Zes punten van overweging
1. Wensen van de persoon in kwestie
2. Mate van wilsbekwaamheid
3. Feitelijke risico’s die met thuisblijven verbonden zijn
4. Mogelijke aanpassingen in de huidige woon- en zorgsituatie
5. Verantwoordelijkheden van de mantelzorg
6. Wettelijke regelingen en voorzieningen
orale medicatie, maar nu kreeg ik het met maximale orale
medicatie niet meer onder controle. Instellen op insuline
was de volgende stap. Omdat de cognitieve vermogens
van mevrouw langzaam minder werden, stelde ik voor
om de wijkverpleging in te schakelen. De huisarts vond
het een goed idee. Mevrouw zelf overtuigen was nog
een hele klus, maar het lukte. Nadat ik tweemaal een
7-puntscurve ontvangen had, konden we met het instellen
beginnen; ik koos voor een mix insuline. Alles leek goed
te gaan, tot ik op een gegeven moment door mevrouw
gebeld werd. Ze wist niet meer of ze gespoten had of
niet, wat moest ze nu doen? Toch maar gewoon spuiten?
Twee keer na elkaar spuiten, dat was toch niet zo heel erg?
Dan had ze de insuline maar gehad, en dat was toch het
belangrijkste? Ik schrok, het bleek dat mevrouw zelf spoot.
De wijkverpleging vond dat het prima ging en had zich
teruggetrokken. Dit was niet de bedoeling, ik had duidelijk
aangegeven dat de wijkverpleging moest blijven komen,
vanwege de verminderende cognitie van mevrouw. Maar
mevrouw Jansen wilde dit niet en de wijkverpleging en de
zoon van mevrouw, ondersteunden haar wens. Er kwam een
compromis: mevrouw zou voortaan iedere ochtend gebeld
worden door de wijkverpleging en die zou haar er dan aan
herinneren dat ze insuline moest spuiten. Ondanks mijn
bezwaren was dit de beste deal die ik nu kon bereiken….’
Toch maar ingrijpen?
‘Natuurlijk kon je erop wachten dat het verkeerd zou
gaan. Dat gebeurde dan ook, en hoe!! Ik had afgesproken
dat mevrouw Jansen thuis geprikt zou worden door het
lab. Een paar uur nadat mevrouw geprikt was, belde het
lab de huisarts. Mevrouw bleek een nuchtere glucose
van 1,9 te hebben!! Snel gingen de wijkverpleging en
de huisarts naar mevrouw toe. Ze deed nog zelf de deur
open (onvoorstelbaar bij zo’n waarde) en gaf aan zich niet
helemaal lekker te voelen, maar dat het nog wel ging.
Over hypo-unawareness gesproken! Deze situatie gaf de
doorslag: zo kon het niet langer. De huisarts en ik maakten
een afspraak met mevrouw en haar zoon. We gaven aan dat
we ons beiden behoorlijk zorgen maakten. We vertelden
dat we met de Novomix gingen stoppen, omdat het middel
in deze situatie vanwege de snelwerkende insuline en de
verminderende cognitie van mevrouw onverantwoord was.
We legden mevrouw Jansen de volgende keuze voor: óf
alleen maximale orale medicatie, inclusief het risico van
de bijbehorende complicaties van te hoge bloedsuikers,
óf overstappen op Lantus, maar dan wel altijd ingespoten
door de wijkverpleegkundige. Mevrouw vond dit moeilijk,
‘Mevrouw bleek een
nuchtere glucose van
1,9 te hebben!!’
maar koos uiteindelijk voor Lantus, omdat zij zich met
insuline beter voelt. Maar ze gaf ook aan liever niet iedere
dag iemand over de vloer te hebben; ze voelt zich dan
beperkt. Toen ik haar echter uitlegde dat deze maatregel
juist bedoeld is om mevrouw zo lang mogelijk in goede
gezondheid thuis te laten wonen, begreep ze het ineens
stukken beter!’
16 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 17

‘Kwaliteit van leven staat voorop’
Praktijkverpleegkundige
in het verpleeghuis
Verpleeghuis De Brug in Driebergen levert intramurale zorg aan
verpleeghuisbewoners, revalidanten en verzorgingshuisbewoners,
extramurale wijkzorg en verschillende vormen van dagactiviteiten. De
missie van de organisatie is samengevat in de slogan: zorg voor elkaar!
Agaath Bruin vertelt over haar werk als praktijkverpleegkundige.
Tekst | Agaath Bruin
In De Brug wonen circa honderdvijftig
cliënten, van wie de meesten
(ook) aan een vorm van dementie
lijden. Samen met mijn collegapraktijkverpleegkundige
Bianca
Tombergen ondersteun ik drie
specialisten ouderengeneeskunde en
één specialist ouderengeneeskunde
in opleiding. Tezamen vormen we
de medische dienst. Verder is er
een medisch secretaresse en een
doktersassistente. De medische dienst
maakt deel uit van het multidisciplinaire
behandel- en kenniscentrum. Dit wil
zeggen dat we samenwerken met
andere behandeldisciplines zoals
fysiotherapie, ergotherapie, logopedie,
psychologie en diëtetiek.
Onze algemene taken als
praktijkverpleegkundige zijn
(gedelegeerde) medische behandelingen
bij specifieke cliëntengroepen, zoals
diabetes- en wondzorg; voorlichting en
educatie; praktijkvoering; kwaliteitszorg;
samenwerking en professionalisering.
Zo houden we ons bezig met het maken
en implementeren van protocollen.
Er zijn veel aandachtspunten en er
‘Met weinig interventies kun je
soms grote kwaliteitsverbetering
bewerkstelligen’
is veel te doen! Momenteel hebben
wij een taak bij valpreventie en
mondzorg en is Bianca voorzitter van
de decubituscommissie. Zelf ben ik
betrokken bij het actueel houden van de
protocollen in ons Kwaliteitshandboek.
Door efficiency na te streven,
bijvoorbeeld door te schuiven met
taken, ontstaat er tijdswinst voor de
specialisten en winst voor de kwaliteit
van zorg.
We doen veel aan triage. Dit betekent
dat de praktijkverpleegkundige als
voorwacht voor de arts eerst een
inschatting van het probleem maakt,
wanneer er gebeld wordt over een cliënt.
Soms kan het probleem telefonisch
worden afgehandeld, soms is een consult
vereist. Indien nodig bel ik de arts of
handel ik het af via het medisch dossier
of per email. Er is één triagetelefoon
en die heb ik de helft van de tijd bij me.
Inhoudelijk kunnen binnenkomende
telefoontjes uiteenlopen van vragen
over obstipatie, medicijnen, een nieuwe
opname of een plotselinge ziekte tot
het doorgeven van glucosewaarden en
het verzoek om te assisteren bij een
verpleegtechnische handeling. Om
de triage goed te kunnen doen is het
belangrijk dat wij ‘generalist’ zijn (en
blijven) en dus op de hoogte zijn van
het brede werkterrein van de kwetsbare
ouderen.
Ik begin ’s ochtends meestal met de
wekelijkse wondenronde op één van
mijn drie afdelingen. Een verzorgende
van het team loopt dan mee, waardoor
de ronde efficiënt kan verlopen. Het
is prettig om vroeg te beginnen,
want dan liggen de cliënten nog op
bed. Ik beoordeel de wonden van de
geselecteerde cliënten, beschrijf de
ontwikkelingen en spreek vervolgbeleid
af. Dit hebben we zo afgesproken
via het protocol ‘de praktische
wondzorgkaart’. Meestal maak ik een
foto. Soms controleer ik ook bij een
verhoogd risico op decubitus of om na
te gaan of een behandeling aanslaat,
bijvoorbeeld bij smetten. Maar meestal
gaat het om complexe wondzorg, die
bijvoorbeeld vacuümtherapie vereist.
Indien nodig overleg ik met een
wondverpleegkundige in het ziekenhuis.
Na mijn ronde werk ik alles uit in de
zorgdossiers. Ook geef ik uitleg aan de
verzorgenden en coach ik hen, met name
waar het specifieke wondzorg betreft of
als er andere interventies nodig zijn zoals
een speciaal matras.
Drie keer per maand is er artsenoverleg
waar wij als praktijkverpleegkundigen
bij aanwezig zijn. Op die momenten
kunnen wij ons werk op elkaar
afstemmen, knelpunten en
ontwikkelingen bespreken en tussentijds
evalueren. Af en toe bespreken we
ook casussen. Na kantoortijd is er een
ander team verpleegkundigen die
indien nodig de dienstdoende arts
inschakelt bij problemen. Met dit
team ‘verpleegkundigen van dienst’
onderhouden we nauw contact. We
delen onze kennis, geven soms scholing
en zorgen voor de overdracht. Voor
inhoudelijke vragen kunnen zij bij
Bianca en mij terecht. We werken ook
nauw samen met de afdelingsteams
(verzorgenden/helpenden/leerlingen),
de kwaliteitsmedewerker, de facilitaire
medewerkers (materialen/inkoop), de
opleidingscoördinator, trainer en de
afdelingshoofden.
Het is kortom een zeer afwisselende
baan. Wel is het soms ronduit hectisch.
Vooral het organiseren vergt veel tijd.
Maar ik beleef er veel plezier aan. Het
bijzondere bij kwetsbare ouderen is
dat je met weinig interventies soms
grote kwaliteitsverbetering kunt
bewerkstelligen. Want daar is het ons
uiteindelijk om te doen: kwaliteit van
leven voor deze mensen, ook in het
verpleeghuis!
Achtergrond Agaath Bruin
Na een jarenlange
ziekenhuiservaring maakt Agaath
Bruin in 2004 de overstap naar
het verpleeghuis. In 2006 en 2007
doet ze de posthbo-opleiding
‘praktijkverpleegkundige in het
verpleeghuis’ bij Inholland Academy
in Amsterdam. Ze maakt deel uit
van de eerste lichting. Vanaf 2006
werkt ze in diverse organisaties,
sinds 2012 bij ISZ De Brug. Agaath
verzorgt verder gastlessen en
is actief bij beroepsvereniging
V&VN; ook zit ze in de redactie
van www.platformouderenzorg.
nl. Van 2009 tot 2011 werkt ze mee
aan de multidisciplinaire richtlijn
‘Verantwoorde diabeteszorg bij
kwetsbare ouderen’ (Verenso).
Sindsdien is het implementeren van
diabeteszorg in de organisatie een
belangrijk deel van haar taak.
18 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 19

24-uursbloeddrukmeting
Wat kun je ermee?
Aan 24-uursbloeddrukmeting in de huisartsenpraktijk zijn verschillende
voor- en nadelen verbonden. Daarom is het voor de praktijkondersteuner
belangrijk om iedere situatie goed af te wegen. Wanneer heeft een
24-uursbloeddrukmeting nut en wanneer draagt het echt bij aan de
diagnostiek en de behandeling van hypertensie?
Tekst | Lotte Arends & Annica Klein
Op het spreekuur zie je mevrouw
Pietersen. Zij is vierenvijftig jaar oud
en is door de huisarts doorverwezen
vanwege verdenking op essentiële
hypertensie. De huisarts heeft onlangs
een waarde van 150/94 mmHg gemeten.
Mevrouw ervaart geen klachten maar
is wel wat ongerust. De huisarts heeft
haar namelijk verteld dat hypertensie
een risico vormt voor het ontwikkelen
van hart- en vaatziekten. De huisarts
heeft haar doorverwezen naar jou. Op
je spreekuur constateerde je inderdaad
een verhoogde bloeddruk. Een week
later komt ze terug. Tijdens dit spreekuur
meet je ook weer een bloeddruk van
148/92 mmHg. Je ziet dat mevrouw
Pietersen gespannen overkomt en in
haar hals vormen zich rode vlekken.
Mevrouw Pietersen vertelt dat zij,
voordat zij van huis wegging, haar
bloeddruk nog heeft gemeten met haar
eigen meter. Deze gaf 130/86 mmHg
aan. Mevrouw vertelt dat ze vaker een
keurige bloeddruk meet als zij thuis is
en dat de bloeddruk stijgt als ze hier,
bij jullie in de praktijk is. Je vermoedt
een wittejassenbloeddruk (zie het
intermezzo). Je wilt de bloeddruk beter
in kaart hebben, want op grond hiervan
kan jij geen conclusies trekken.
Weet jij als praktijkondersteuner
wat je zou moeten inzetten om de
bloeddruk beter in kaart te brengen?
Ga je af op het verhaal van de patiënt
en op haar metingen of wil je een
De 24-uursbloeddrukmeter wordt steeds
vaker ingezet bij hypertensie
24-uursbloeddrukmeting uitvoeren? In
dit artikel bespreken we de plek van de
24-uursmeting in een huisartsenpraktijk
en de functie ervan.
Wat wordt verstaan onder een
24-uursbloeddrukmeting?
Hypertensie is een belangrijke
risicofactor voor hart- en vaatziekten.
Er zijn verschillende methoden om de
hoogte van de bloeddruk te bepalen. De
standaardmethode is doorgaans een
handmatig gemeten bloeddruk in de
spreekkamer. Steeds vaker wordt de
24-uursbloeddrukmeter ingezet bij
de diagnostiek en behandeling van
hypertensie. De NHG-standaard CVRM
spreekt van 24-uurs-bloeddrukmeting
of ambulante bloeddrukmeting bij
automatisch herhaalde metingen
(bijvoorbeeld elk halfuur) over een
bepaalde periode (bijvoorbeeld
24 uur) buiten de setting van de
huisartsenpraktijk.
Waarom een 24-uursbloeddrukmeting?
24-uursbloeddrukmeting geeft
volgens de NHG-standaard CVRM
een betere voorspelling van het
cardiovasculaire risico dan andere
bloeddrukmeetmethoden, zoals
spreekkamerbloeddrukmetingen
en thuismetingen. Ook andere
literatuur geeft aan dat de
24-uursbloeddrukmeting een betere
voorspeller is van het cardiovasculaire
risico. Van der Wel en anderen (2010)
zeggen dat dit waarschijnlijk komt
doordat een 24-uursbloeddrukmeting
de ware bloeddrukstatus van de
patiënt nauwkeuriger vaststelt. De
NHG-standaard CVRM onderschrijft
dat een 24-uursmeting een betere
weerspiegeling geeft van de bloeddruk
onder normale leefomstandigheden
dan de metingen die in de spreekkamer
worden gedaan. Een 24-uursmeting is
dus belangrijk voor het nauwkeuriger
kunnen vaststellen van de prognose
van de patiënt. Ook kan het belangrijk
zijn voor het maken van beslissingen
ten aanzien van het beleid. Jaspers
(2009) tekent hierbij wel aan dat een
24-uursbloeddrukmeting een aanvulling
is op de spreekuurmeting en er dus geen
vervanging van is. Hierover later meer.
Er zijn nog meer redenen die pleiten
voor een 24-uursbloeddrukmeting. Zo
levert het volgens de NHG-standaard
veel meer gegevens op dan een
spreekkamermeting. De belangrijkste
gegevens zijn de aan- of afwezigheid
van een nachtelijke dip en een
ochtendpiek. De nachtelijke bloeddruk
blijkt namelijk een nog sterkere
voorspeller van cardiovasculaire sterfte
te zijn dan de bloeddruk overdag. De
bloeddruk daalt gedurende de avond.
Tijdens de slaap is de bloeddruk het
laagst. Bij hypertensieve patiënten is
de bloeddruk ’s nachts vaak nog steeds
hoger dan bij personen met een normale
bloeddruk. Bij een aantal mensen is de
nachtelijke bloeddrukdaling ook nog
verminderd of zelfs geheel afwezig.
Dit wordt non-dipping genoemd.
Normaal daalt ’s nachts de bloeddruk
Meetmethode
Streefwaarde systolische bld.
Spreekkamer = 140 mmHg
Thuismeting = 135 mmHg
24-uursbloeddrukmeting = 130 mmHg
ongeveer met 10-20 procent. Er is
sprake van een non-dippingpatroon
als er een bloeddrukdaling is van
minder dan 10 procent. Non-dipping
wordt geassocieerd met orgaanschade,
linkerventrikelhypertrofie, chronische
nierinsufficiëntie, hartfalen en andere
cardiovasculaire complicaties. Extreme
dipping geeft eveneens een grotere
kans op cardiovasculaire schade. Bij
het wakker worden stijgt de bloeddruk
abrupt tot de dagwaarde (dit wordt
morning pressure surge genoemd). Ook
Er zijn drie indicaties om
deze meting in te zetten
de hoogte van de ochtendstijging is een
belangrijke voorspeller voor het optreden
van cardiovasculaire schade. Dit zijn
redenen waarom bij hypertensieve
personen een 24-uursbloeddrukmeting
belangrijker is dan alleen het meten van
de bloeddruk overdag. Bovendien geeft
een 24-uurs-bloeddrukmeting een beter
gemiddeld beeld, waarbij verstorende
factoren zo veel mogelijk worden
uitgesloten.
Verder kan met een 24-uursbloeddrukmeting
de werking van de medicatie
beter worden vastgesteld en reduceert
het sterk het risico van over- en
onderbehandeling, wat op de lange
termijn een kostenbesparing oplevert.
Verdouw (2007) geeft aan dat kosten
kunnen worden bespaard vanwege het
medicatiegebruik dat mogelijk daalt bij
patiënten met wittejassenhypertensie of
door het verspreiden van de inname van
bloeddruk-verlagende medicatie over 24
uur in plaats van het verhogen van de
dosis of het aantal middelen.
Nadelen van een 24-uursmeting
Een 24-uursbloeddrukmeting heeft
naast voordelen ook nadelen. Allereerst
is een 24-uursmeting tijdrovend en
relatief duur. Maar zoals beschreven
levert het op de lange termijn
kostenbesparing op. Ten tweede kan
het belastend zijn voor de patiënt.
Het kan oncomfortabel zijn om 24
uur lang een bloeddrukmeter bij je te
dragen die geregeld de arm afknelt. Bij
sommige patiënten ontstaan blauwe
plekken. Met name in de nacht kan een
24-uursmeter voor problemen zorgen
en de nachtrust worden belemmerd.
Het zou kunnen dat door de gestoorde
nachtrust de bloeddrukwaarden ’s
nachts relatief hoog zijn, maar Verdouw
(2007) geeft aan dat dit minder het
geval is dan vooralsnog werd gedacht.
De patiënt zou in een soort dagboekje
kunnen beschrijven wat zijn activiteiten
zoal waren en hoe hij de kwaliteit
van zijn nachtrust heeft ervaren. Een
ander nadeel is dat een 24-uursmeter
bij iemand met een onregelmatige
hartslag in het algemeen niet accuraat
is. Daarom is het belangrijk om goed af
te wegen of je een 24-uursmeter inzet
bij patiënten met atriumfibrilleren.
Inmiddels zijn er apparaten op de markt
die bij deze patiënten wel goed kunnen
worden gebruikt. Nog een nadeel is
dat de gemiddelde bloeddrukwaarde
die uit de 24-uursmeting komt niet kan
worden gebruikt in de score-risicotabel
van het cardiovasculair risicoprofiel.
Deze tabel gaat namelijk uit van
praktijkmetingen. De streefwaarden
20 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 21

van de bloeddruk in de praktijk liggen
hoger dan de streefwaarden van de
24-uursbloeddruk, zie de tabel.
Tot slot is het af te raden een
24-uursmeting uit te voeren bij mensen
met dementie of verwardheid, kinderen
onder de zestien jaar en mensen met
lymfoedeem aan beide armen.
Wanneer een 24-uursbloeddrukmeting?
Wanneer zet je een 24-uursbloeddrukmeting
in? Volgens de NHG-standaard
bestaan er drie hoofdindicaties om
een 24-uursbloeddrukmeting in
te zetten: het achterhalen van een
wittejasseneffect; het wel of niet
inzetten van bloeddrukverlagende
medicatie; het beoordelen van het
effect van de medicatie. Wanneer het
wittejasseneffect door de 24-uursmeting
is uitgefilterd kan er objectief
beoordeeld worden of medicatie
nodig is. Andere indicaties voor een
24-uursmeting zijn: sterke variaties in
de spreekkamerbloeddruk; verdenking
op een te lage bloeddruk na de maaltijd
(postprandiale hypotensie); verdenking
op een te lage bloeddruk bij opstaan
na zitten of liggen (orthostatische
hypotensie); een groot verschil tussen
thuismeting en spreekkamermeting;
verdenking op gemaskeerde hypertensie
- zie voor uitleg het intermezzo. in kaart
brengen van de nachtelijke bloeddruk,
dipping en ochtendpiek; de wens van de
patiënt.
Conclusie
Concluderend kunnen we stellen
dat het noodzakelijk is om
24-uursbloeddrukmeting te
gebruiken in de huisartsenpraktijk
Intermezzo – wittejassenhypertensie
Wittejassenhypertensie komt voor bij patiënten die een normale bloeddruk
hebben in de thuisomgeving, maar een zodanige bloeddrukstijging in een
medische omgeving hebben dat men in die setting de diagnose hypertensie
stelt. Een ‘omgekeerde’ witte-jassenhypertensie komt ook voor. De patiënt
heeft dan wel hypertensie bij een meting thuis, maar in de spreekkamer niet.
Dit wordt ook wel gemaskeerde hypertensie genoemd. De prevalentie van
wittejassenhypertensie varieert van 15-20 procent. Woudstra (z.d.) spreekt
over een prevalentie van 25 procent van het aantal personen met de diagnose
hypertensie. Bij patiënten met therapieresistente hypertensie moet men
bedacht zijn op het mogelijk aanwezig zijn van wittejassenhypertensie.
Wittejassenhypertensie is niet geheel onschuldig. Het wordt geassocieerd
met een verhoogd cardiovasculair risico. Maar dit risico is wel veel kleiner
dan bij daadwerkelijk aangetoonde hypertensie. Het bestaan van een
wittejasseneffect kan met een 24-uursmeting aannemelijk worden gemaakt
dan wel worden uitgesloten. Men pleit dan ook voor het vaker inzetten van
een 24-uursbloeddrukmeting bij nieuw gediagnosticeerde hypertensie, omdat
dit overbehandeling kan voorkomen, vooral van mensen met wittejassenhypertensie.
omdat hiermee op de meest duidelijke
manier de bloeddruk van de patiënt
in kaart gebracht kan worden. De
24-uursbloeddrukmeting biedt
ondersteuning bij het in kaart brengen
van de bloeddruk (en het gemiddelde).
Het is echter geen vervangend middel,
omdat aan de hand van de gemiddelde
waarde geen cardiovasculair risicoprofiel
opgemaakt kan worden. Hiervoor zijn
namelijk spreekkamermetingen nodig.
Het is voor de praktijkondersteuner
belangrijk om goed af te wegen wanneer
een 24-uursbloeddrukmeting nut heeft
en wanneer het echt bijdraagt aan de
diagnostiek en de behandeling van
hypertensie. Bij het maken van die
afweging is het belangrijk het protocol
te raadplegen. Wanneer je niet beschikt
over een protocol is het noodzakelijk dat
er een protocol wordt ontwikkeld voor
jouw huisartsenpraktijk. Wanneer het
protocol achterhaald is, is het belangrijk
om deze te herzien.
Dit artikel is geschreven in het
kader van het uitstroomprofiel
praktijkverpleegkundige in de
Huisartsenzorg van de
Christelijke Hogeschool Ede. Waar
‘praktijkondersteuner’ staat kan ook
‘praktijkverpleegkundige’
worden gelezen. Voor de volledige, van
noten voorziene tekst kunt u terecht op
onze website.
Oscar Aberson
Column
De heer Enoch wordt via het
maatschappelijk werk(MW) naar me
doorverwezen. Omdat MW in hetzelfde
gezondheidscentrum is gevestigd,
heet deze korte route een ‘warme
overdracht’. Het MW vermoedt dat een
psychiatrische stoornis hem parten
speelt.
Dhr. Enoch komt wat schuchter binnen,
gekleed in een sjofele, oversizede trui en
broek. Hij stelt zich in het Engels voor
en kijkt wantrouwend om zich heen. In
mijn beste steenkolenengels begin ik het
gesprek. Ik vraag hem naar mogelijke
klachten, zoals ik altijd geneigd ben
een gesprek te beginnen. Hij snapt al
meteen niet wat ik bedoel, ook begrijpt
hij niet wat hij bij mij komt doen. Een
herkenbare, veel voorkomende reactie bij
mensen die geen inzicht in hun toestand
Ontheemd
22 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 23
hebben.
Ik zoek een opening en vind die in zijn
herkomst. Hij vertelt dat hij al sinds de
jaren tachtig in Europa verblijft, soms
Oscar Aberson is sociaal psychiatrisch verpleegkundige en systeemtherapeut bij
Prezens (onderdeel van GGZ inGeest) en werkt als praktijkondersteuner GGZ bij een
huisartsenpraktijk in Amsterdam. Hij is begonnen als psychiatrisch verpleegkundige
en deed later de SPV-opleiding. Een paar jaar geleden is Oscar begonnen aan de
opleiding systeemtherapie.
in Rotterdam, dan weer in Antwerpen,
Le Havre of Brest maar ook geregeld
in Brighton en Hamburg, eigenlijk
overal waarheen de schepen waarop
hij werkzaam was hem voerden. Toen
hij echter zonder werk kwam te zitten,
raakte hij op drift. Uiteindelijk streek
hij neer in Amsterdam en kreeg hij
via het Leger des Heils een woning. In
Ghana, waar hij oorspronkelijk vandaan
komt, heeft hij verschillende kinderen
rondlopen, vertelt hij. Zijn gezicht
ontspant en vertoont nu een grote grijns.
Hij is geboren in Keta, een kustplaats.
‘Toen hij zonder werk kwam te zitten,
raakte hij op drift’
Toch heeft hij niet meer zoveel met
Ghana, ook heeft hij zich nooit onderdeel
gevoeld van de Ghanese gemeenschap
in Nederland. Die komen voornamelijk
uit de binnenlanden en zijn toch een
ander slag mens. Hij is een kustmens, een
eenling, een man die op schepen voer. Hij
vertelt dat er in de Europese havensteden
meer scheepslui uit zijn geboortestad
rondlopen; mannen met de zee in hun
aderen. Ze zwerven over de aarde en
komen elkaar hier en daar tegen.
Het gesprek eindigt met wederzijds
respect. Het is een goed gesprek,
maar heb ik hem iets kunnen bieden?
Er zijn geen aanwijzingen voor een
psychiatrische stoornis, tenminste niet
op het eerste gezicht. Hij is onaangepast,
dat wel. Het heeft er alle schijn van dat
deze man nooit de modelburger zal
worden die wij ons wensen. Het zwerven
zit hem in het bloed. Hij is zijn doel
kwijtgeraakt en teruggaan naar Ghana is
geen optie.
Enkele weken later zie ik hem in de
wachtkamer. Hij heeft een afspraak met
mijn collega van MW. Hij oogt vermoeid.
Het gaat duidelijk niet goed met hem. Ik
vraag hem waar hij behoefte aan heeft
en hij geeft aan dat hij honger heeft; zijn
geld is op. Ik weet dat hij via het Leger
des Heils begeleiding krijgt, dat zijn
financiën gebudgetteerd worden. Toch
geef ik hem twee euro. Ik weet niet of ik
er goed aan doe.
Wellicht dat ik een bandje met hem kan
krijgen. Als hij weet dat hij in geval van
nood ergens terecht kan, dat is dan het
hoogst haalbare. Meer moeten we ook
niet willen.
Om privacyredenen is de naam van de
patiënt aangepast

Nieuws
Bedrijfsarts en huisarts kunnen samen meer
Huisartsen en bedrijfsartsen zouden
nog beter kunnen samenwerken. Ze
opereren ieder nog te veel in hun eigen
domein, vanuit verschillende belangen
en behandeldoelen. De huisarts is gericht
op de gezondheid van zijn patiënt en kijkt
niet altijd naar diens werk. De bedrijfsarts
kijkt daar wel naar en ziet ook het
bedrijfsbelang. Het kan dan ook voorkomen
dat de huisarts een ander advies geeft dan
de bedrijfsarts en hun adviezen niet geheel
op elkaar aansluiten.
‘Door structureel contact tussen huisartsen
en bedrijfsartsen kunnen beiden efficiënter
en gerichter een diagnose stellen en
behandelen’, zegt NIVEL-programmaleider
Ronald Batenburg,die hier in opdracht van
de ministeries VWS en SZW onderzoek
naar deed.‘De huisarts krijgt bijvoorbeeld
inzicht in (vage) klachten die met het
werk te maken kunnen hebben. En de
bedrijfsarts zou een grotere rol kunnen
spelen bij de behandeling en het
voorkomen van gezondheidsproblemen,
in plaats van dat hij zich primair op het
ziekteverzuim richt. Bij schouderklachten
veroorzaakt door het werk, helpen niet
alleen oefeningen, maar kan ook een
aanpassing van de werkomstandigheden
met behulp van de bedrijfsarts wenselijk
zijn. En ook bij een burn out is een patiënt
gebaat bij goed overleg tussen huisarts
en bedrijfsarts.’Batenburg adviseert
om de winst van de‘arbocuratieve
samenwerking’(de samenwerking tussen
huisarts en bedrijfsarts) beter zichtbaar
te maken. Als zij elkaars expertise
Kankerpatiënt gaat meer tijd vragen van huisarts
Het aantal patiënten met kanker neemt
gestaag toe. In 2008 kregen in Nederland
zo’n 89.000 mensen de diagnose
kanker. Dit zal de komende jaren stijgen
tot zo’n 123.000 in 2020. Doordat de
behandelingen zijn verbeterd is de
kans op overleving vijf jaar na diagnose
gestegen van 47 procent tussen 1989
en 1993 tot 59 procent tussen 2004 en
2008. Een huisarts heeft gemiddeld 73
volwassen patiënten in zijn praktijk die
minder dan negen jaar geleden een
kankerdiagnose kregen. Bij 33 patiënten
aanvullen is er minder ziekteverzuim
en langere arbeidsparticipatie. Ook wil
hij de samenwerking aantrekkelijker en
makkelijker maken, bijvoorbeeld door meer
informatie-uitwisseling via ICT. Bron | Nivel
Motiverende gespreksvoering praktijkondersteuner niet optimaal
Ondanks training blijkt het moeilijk
om motiverende gespreksvoering
toe te passen in de dagelijkse
praktijk. Sommige elementen van
deze counselingstijl blijven onbenut,
waardoor het effect wellicht minder
groot is dan verwacht, zo blijkt uit
een publicatie van onderzoekers
van het NIVEL, de universiteiten van
is de diagnose minder dan twee jaar
geleden gesteld.Vanwege de verwachte
toename van het aantal patiënten met
kanker, het feit dat zij meer zorg nodig
hebben en zorg die nu in het ziekenhuis
wordt geleverd mogelijk zal verschuiven
naar de huisartsenpraktijk, zullen deze
patiënten een groter aandeel van de tijd
van huisartsen gaan vragen.
Veel van deze patiënten hebben
jaren na de diagnose nog last van de
gevolgen van de ziekte of behandeling,
zoals vermoeidheid, gewrichts- of
Maastricht en Nijmegen, en Eerstelijns
Centrum Tiel in het Journal of Clinical
Medicine Research. De onderzoekers
deden hun observaties tijdens
consulten van praktijkondersteuners
in de huisartspraktijk. Het bleek dat
praktijkondersteuners patiënten wel
aanmoedigen om over hun eetgedrag,
bewegen of roken te praten, maar dat
spierklachten of infectieziekten. De
eerste twee jaar na de diagnose hebben
ze gemiddeld elf contacten per jaar met
de huisarts.Twee tot drie hangen samen
met de diagnose kanker, van de overige
contacten hangen er gemiddeld drie
samen met alledaagse klachten, één
met psychosociale problemen en is er
één contact vanwege infectieziekten.
Ter vergelijking: gemiddeld hebben
Nederlanders van achttien jaar en ouder
vier contacten met de huisartsenpraktijk
per jaar. Bron | Nivel
het ze minder goed lukt om empathisch
te reageren op wat een patiënt over zijn
leefstijl vertelde. Bovendien vergeten ze
vaak samen te vatten wat een patiënt
zegt en gaan ze niet na of deze wel over
gedragsverandering wil praten, terwijl
dat cruciaal is voor het bereiken van
gedragsverandering: zonder intentie
geen actie. Bron | Nivel
Nieuws vanuit de vereniging
Financiering POH
De financiering van de POH-S blijft
in 2013 grotendeels ongewijzigd. De
POH-S wordt gefinancierd via een
afspraak tussen zorgverzekeraar
en huisarts(enpraktijk). De totale
kosten van de inzet worden
berekend en omgeslagen over de
bij de huisartsenpraktijk aantal
patiënten. Veel zorgverzekeraars
hebben als beleid om de POH
via de ketenzorg te financieren.
De zorggroep waarmee de
zorgverzekeraar deze zorg afspreekt
geeft de huisarts inkomsten om de
POH te bekostigen. De financiering
van de POH-GGZ gaat in 2013 wel
veranderen. De mogelijkheden om
in de huisartsenpraktijk méér uren
POH-GGZ in te zetten worden groter.
Zorgverzekeraars mogen per huisarts
vanaf 1 januari 2013 negen uren POH-
GGZ afspreken. Dat was maximaal
viereneenhalf uur. De inzet van
POH-GGZ kan dus gaan verdubbelen.
De regering wil de mogelijkheden
om GGZ-problematiek in de
eerstelijnszorg te behandelen in
2014 nog verder vergroten. Naar
verwachting bestaat er dan geen
maximum aantal uren meer dat
POH-GGZ ingezet mag worden. Ook
het tarief zal dan veranderen.
Vacature
Tweede klankbordgroepdag
Vind je het leuk om de laatste ontwikkelingen op het gebied van
praktijkondersteuning actief bij te houden en te delen met je collegae?
Dan ben jij misschien de juiste persoon om de NVvPO te ondersteunen.
Dit kan op verschillende gebieden, afhankelijk van de hoeveelheid tijd die je ter
beschikking kunt stellen. De NVvPO biedt een vergoeding voor je inzet, gratis
bezoek aan ons jaarlijkse congres en begeleiding bij je werkzaamheden.
Je kunt je reactie richten aan Miriam Wijker mwijker@nvvpo.nl.
Zaterdag 3 november vond de tweede klankbordgroepdag plaats. Onder leiding van
trainer Goos Westerlaken kwam een aantal leden met het bestuur samen om van
gedachten te wisselen over het (te voeren) beleid van de NVvPO. Aan de hand van zes
stellingen werd er geïnventariseerd wat er leeft onder de leden. Deze discussie leidde
tot enkele aanbevelingen aan het bestuur. Ook kon iedereen reageren op verschillende
open vragen, wat wederom leidde tot een discussie en aanbevelingen aan het bestuur.
Het volledige verslag is te vinden op onze website. Het bestuur gaat zich over de
aanbevelingen buigen en zal hier in de volgende klankbordgroep op terugkomen.
Start van het COPD-GRIP onderzoek!
Het COPD-GRIP onderzoek is een
verpleegkundig wetenschappelijk
onderzoek in de eerste lijn. Het wordt
uitgevoerd in samenwerking met de
divisie Hart & Longen van het UMC
Utrecht.
Wat betekent COPD-GRIP?
COPD-GRIP betekent COPD-Guidance,
Research on an Illness Perception
Intervention. In dit onderzoek
kijken we of een verpleegkundige
interventie ervoor kan zorgen dat COPD
patiënten meer grip op hun ziekte
krijgen en minder ziektelast ervaren
in het dagelijks leven, vergeleken
met patiënten die deze interventie
niet krijgen. Dit doen we door de
verpleegkundige interventie aan te
bieden aan een groep COPD patiënten
en dit te vergelijken met een groep
COPD patiënten die deze interventie
niet ontvangt. Daarnaast vinden we
het belangrijk om de kosten van de
zorg en de nieuwe interventie in kaart
te brengen. Dit doen we door een
kostenevaluatie uit te voeren door
middel van een vragenlijst.Werk jij als
praktijkverpleegkundige of POH-er in
een huisartsenpraktijk en begeleidt je
COPD patiënten? En vind je het leuk om
mee te werken aan een verpleegkundig
wetenschappelijk onderzoek? Dan
ben ik op zoek naar jou! Kijk voor meer
informatie op http://www.umcutrecht.nl/
subsite/griponderzoek/ of mail naar
griponderzoek@umcutrecht.nl.
Het onderzoeksteam bestaat uit Saskia
Weldam, Simone Sluis en Marieke
Zwakman.
Toevoeging
In onze vorige publicatie stond het artikel
‘Professioneel omgaan met seksualiteit’.
De bij het stuk geplaatste anekdote is
afkomstig van praktijkverpleegkundige
Paulien Lunter. De POH en de auteurs van
het artikel, Robert van der Walle en Ineke
Mouthaan, bedanken haar hartelijk voor
haar bijdrage.
24 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 25

Nieuws vanuit de vereniging
Rolf Kuilder
Per 1 maart zal Rolf Kuilder geen deel
meer uit maken van het bestuur van
de NVvPO. Vanaf de oprichting van
de NVvPO in 2007 is hij zeer nauw
Tijdens het Nationaal POH Congres
op 18 april kiezen we weer een
praktijkondersteuner van het
jaar.Wie heeft volgens jou een
bijzondere bijdrage geleverd aan de
ontwikkeling van ons vak? Bijvoorbeeld
betrokken geweest bij de vereniging.
Aanvankelijk als voorzitter, later als
secretaris en webmaster. In deze
laatste hoedanigheid zal hij nog aan
Wie wordt jouw
Praktijkondersteuner
van 2013?
vanwege het stimuleren van een
goede samenwerking, zoals onze
Praktijkondersteuner van 2012. Of
vanwege het opzetten van projecten,
publicaties of deelname aan
wetenschappelijk onderzoek.Voor de
Ga naar www.nvvpo.nl voor het inschrijfformulier
de vereniging verbonden blijven.
Bestuur en medewerkers van de NVvPO
bedanken hem hierbij voor zijn inzet.
verkiezing Praktijkondersteuner van 2013
mag iedereen een praktijkondersteuner
aanmelden die zich op bijzondere wijze
heeft onderscheiden. De winnaar of
winnares ontvangt naast de titel een
leuke attentie.
Saskia Duvekot
Column
Als er op tv of in de krant een
aankondiging is (van een nieuw
geneesmiddel of van een of ander
sensationeel nieuwe behandeling)
houd ik altijd even mijn hart vast.
Meestal zijn patiënten sowieso beter
op de hoogte van ontwikkelingen dan
ik. Hoe ze dat doen is me nog niet
helemaal duidelijk maar ik sta steeds
weer voor verrassingen.‘Heb je het al
gehoord? Het zal niet lang meer duren
of er bestaat geen diabetes meer! Er
komt een medicijn waarbij iedereen
genezen kan worden…!’Vaak moet ik dan
toegeven dat ik daar nog niets van weet.
Patiënten die dit soort innovatieve zaken
aandragen, hebben meestal knipsels bij
zich. Tegenwoordig vragen ze ook wel
of ik misschien de link van het YouTube
filmpje wil. Ze houden mij op de hoogte
en ook scherp door het stellen van
kritische vragen.
Waarschijnlijk wordt iedere
praktijkondersteuner hier wel eens
mee geconfronteerd. Wie herinnert
zich niet het gedoe rond de statines.
Toen een tv-programma hier negatief
over berichtte werd er massaal mee
gestopt, door de patiënten zelf. Op het
spreekuur hebben we de blaren op onze
tong moeten praten om uit te leggen
Saskia Duvekot werkt als management assistent POH bij een huisartsengroep
in Amsterdam. Zij is tevens zelfstandig praktijkondersteuner (ZZP) bij diverse
praktijken en trainer Pakje kans, stoppen met roken.
Macht van de media
hoe het precies zit - en eerlijk gezegd
vermoed ik dat we nog steeds niet
iedereen hebben overtuigd. De macht
van de media is enorm. Als ze nu eens
aandacht zouden besteden aan een
begrip als therapietrouw of aan het
feit dat veel medicatie ligt te verstoffen
in de medicijnkastjes. Dat zou ik nou
toejuichen.
Vorige week had een patiënte op het
spreekuur per ongeluk 8mm-naaldjes
voor de insulinepen meegekregen. Ze
kwam er pas achter toen ze net wilde
gaan injecteren. Alras terug naar de
‘Zal ik u de link van het
YouTube filmpje even sturen?’
apotheek die het geopende doosje
inruilde voor de juiste 5mm-naaldjes.
Daar verdwijnt dan toch een aardig
bedrag in de prullenbak. De naaldjes
mogen immers niet meer gebruikt
worden. De media roept dat de zorg
steeds duurder wordt en dat is ook zo
(heb ik gelezen in de krant), maar hoe
komt dit dan? Is de zorg duur doordat
iedereen die nieuwe medicatie uit de
krant wil? Komt het doordat mensen
medicijnen willen gebruiken die vele
malen duurder zijn en niet evidencebased?
Ik begeleid mensen bij het stoppen
met roken. Een patiënt toonde me
een krantenartikel waarin stond dat
afbouwen beter is dan in één keer
stoppen. En dat terwijl alle scholingen
die ik gevolgd heb, leren dat in één keer
stoppen gemakkelijker is. Hoe kan ik
iemand nu vertellen dat hij het roken
beter niet geleidelijk af kan bouwen,
terwijl hij met een artikel naar me zit te
zwaaien dat het tegendeel beweert?!
Het lijkt mij het beste als de media
voortaan even met mij overleggen
alvorens ze uitspraken doen.
U kunt Saskia ook volgen via Twitter:
@saskiaduvekot
26 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 27

Wat wil de patiënt?
Zelfmanagement
Zelfmanagement is een belangrijk onderdeel van de zorgstandaard
Vasculair Risico Management (VRM). Maar hoe kijken patiënten hier zelf
tegen aan en wat verwachten zij van hun zorgverleners? In dit artikel
tips en aandachtpunten voor behandelaars die patiënten optimaal
willen ondersteunen in zelfmanagement - op een manier die bij hen
past.
Tekst | Simone Arkesteyn, Jeanny Engels en Beatrice Dijcks
In 2010 nam kenniscentrum Vilans
het initiatief om een teamplan te
ontwikkelen dat zelfmanagement
ondersteunt bij mensen met een vasculair
risico. Dit gebeurde in samenwerking
met gezondheidscentrum Withuis in
Venlo en Huisartsen Coöperatie Cohesie
in Limburg, waarbij ruim honderd
huisartsen zijn aangesloten. Om de vraag
te kunnen beantwoorden hoe patiënten
zelfmanagement zien en wat ze hierbij
van het behandelend team verwachtten,
liet Vilans patiënten diverse vragenlijsten
invullen. Ook werden er twee
focusgroepbijeenkomsten georganiseerd.
De eerste bijeenkomst vond plaats aan
het begin van het project, de tweede
zes maanden later. De professionals
wilden namelijk weten hoe patiënten
de nieuwe manier van werken ervaren.
Uit de vragenlijsten en de focusgroepen
kwamen een aantal specifieke wensen
naar voren die hieronder puntsgewijs
worden behandeld.
De persoon achter de patiënt zien
Patiënten willen een persoonsgerichte
benadering. Zorgverleners werken in
het algemeen nog teveel vanuit het
protocol en zijn te weinig gericht op de
patiënt als persoon, is een veelgehoorde
opmerking. Ze willen dat er aandacht is
voor wat ze wel en niet kunnen/willen.
Ze vinden het belangrijk om respect te
krijgen voor de keuzes die ze maken, ook
als ze de leefregels niet optimaal naleven
en hun gedrag mogelijk indruist tegen
de beroepsvisie van de zorgverlener.
Ze willen dat er rekening mee wordt
gehouden dat patiënten in sommige
situaties bewust kunnen kiezen voor
een hoge kwaliteit van leven, zelfs als
Patiënten willen aandacht én respect
voor de keuzes die ze zelf maken
ze daarmee risico’s lopen. Of, zoals een
patiënt het verwoordt:‘Ik weet dat ik af
en toe niet goed bezig ben, maar ik leef
en geniet wel!’
Zorgplan ‘op maat’
Ook bij het inzetten van een
zorgplan vragen patiënten om een
persoonsgerichte benadering. Op het
zorgplan Vitale Vaten, bestemd voor
patiënten met (verhoogd risico op)
hart- of vaataandoeningen, reageren
patiënten wisselend. De reacties
variëren van ‘handig hulpmiddel bij het
maken van doelen’ tot ‘kinderachtig’
en ‘betuttelend’. Sommigen vinden het
werken met dit zorgplan en de adviezen
die ze krijgen te dwingend. Patiënten
stellen een meer open benadering voor.
‘Kijk voor wie het een geschikte manier
van werken is’ en ‘bespreek samen met
de patiënt hoe je zelfmanagement wilt
en kunt invullen’. In plaats van een kant
en klaar advies dus liever open vragen
stellen. Niet zeggen:‘Dagelijks wandelen
is goed voor u’ maar vragen:‘Hoe zou u
aan beweging willen doen?’ Als je daarna
samen de mogelijkheden bespreekt,
werkt dat volgens patiënten stukken
beter. Het uitgangspunt dat iemand het
zelf moet willen, staat dus centraal. Of,
zoals een patiënt het treffend opmerkt:
‘Voor de één is het zorgplan een lust,
voor de ander een last’.
Zelfmanagement concreet maken
Patiënten willen dat je je verplaatst
in hun situatie. Het concept
zelfmanagement klinkt veel patiënten
nog wat vreemd in de oren, evenals
het stellen van doelen. Ze vinden deze
begrippen erg abstract en kunnen zich
daar vaak niks bij voorstellen. Ook een
algemene uitleg van deze begrippen
spreekt patiënten niet aan. Dan lijkt het,
zoals sommigen stellen,“alsof we het
nu niet goed doen” of “dat we alles zelf
moeten gaan doen”. Belangrijk is dus
om duidelijk en concreet uit te leggen
wat zelfmanagement voor de patiënt
in kwestie kan betekenen. Patiënten
hebben behoefte aan concrete en
haalbare doelen, die bij hun situatie
passen. Behandelaars kunnen hierbij
helpen door zich te verdiepen in wat
voor díe patiënt het beste is. Een patiënt
vertelt:‘Als de praktijkondersteuner
weet dat ik ook last van mijn knieën heb,
kan ze als advies geven om tweemaal
per week een uur te gaan zwemmen in
plaats van te fietsen.’
Patiënt (mede)verantwoordelijk (maken)
Patiënten willen goede informatie
zodat ze overwogen keuzes kunnen
maken. Patiënten staan achter
het uitgangspunt dat ze (mede)
verantwoordelijk zijn voor hun
gezondheid. Ook verwachten ze invloed
te hebben op hun eigen gezondheid.
Door zich bijvoorbeeld te houden
aan leefregels - onder meer met
betrekking tot bewegen, eten en roken
- denken ze de kans op complicaties te
verkleinen. Hier liggen dus kansen voor
behandelaars. Goede informatie over
hun gezondheidsrisico’s vergroot het
Zorgverleners zijn te weinig
gericht op de patiënt als persoon
inzicht in de ziekte en kan complicaties
voorkomen. Patiënten alleen bewust
maken van ongezond gedrag, zoals
te weinig bewegen, is niet genoeg
om hun gedrag te veranderen. Een
patiënt verwoordt het zo:“Als ik zelf
kan meedenken over een gezonde(re)
leefstijl en daar zelf aan kan werken,
dan doe ik dat ook.”
Bespreek de nieuwe rol
De nieuwe rolverdeling bij
zelfmanagement is voor patiënten
lastig. Zoals een patiënt het verwoordt:
“Je doet het meer samen met je
praktijkverpleegkundige, en dat is best
wennen.”Veel patiënten zijn gewend
aan een zorgverlener die vertelt wat ze
moeten doen. Zelfmanagement vraagt
een meer coachende rol. Behandelaars
moeten zich deze rol eigen (kunnen)
maken, bijvoorbeeld door een training te
volgen. Patiënten vinden het belangrijk
dat behandelaars de behoeften van
patiënten centraal (leren) stellen. Een
open gesprek over de rol die zowel de
patiënt als de behandelaar speelt, is dus
gewenst.
Dilemma of uitdaging?
Zelfmanagement werkt volgens veel
patiënten alleen als je je ziek voelt. Een
hoge bloeddruk merk je bijvoorbeeld
niet op, dus is er ook geen reden om
jezelf te managen. Patiënten zijn
niet steeds bezig met hun (risico op)
chronische aandoening(en) en willen
eigenlijk vooral ‘leven als mens en
niet als chronisch zieke’. Een lastig
dilemma. Praktijkondersteuners of
-verpleegkundigen willen patiënten
immers behandelen en beschermen
tegen de risico’s die hun gedrag mogelijk
met zich meebrengt. Uit het onderzoek
lijkt een open, persoonlijke benadering
dan ook aanbevelenswaardig. Zie het
als een uitdaging. Blijf met patiënten
in gesprek over persoonlijke situaties,
informeer ze over mogelijke risico’s,
vraag wat ze daarmee willen doen. Maak
afspraken over de wijze waarop je ze
kunt ondersteunen en geef aan waar
patiënten steun en informatie kunnen
krijgen.
De auteurs zijn allen werkzaam als senior
adviseurs bij Vilans
28 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 29

Boekbesprekingen
Het astmaspreekuur van de praktijkondersteuner 1
Collega-praktijkondersteuner
en auteur Margaret van Mierlo
presenteert in Het astmaspreekuur
van de praktijkondersteuner 1 een
‘startersmenu’; een praktische basis die
kan dienen ter voorbereiding op het
begeleiden van patiënten met astma.
Behalve inzicht in de medische aspecten
van de ziekte is het ook belangrijk de
ervaringen van de patiënt te horen:
welke impact heeft astma op iemands
leven? Naast notities uit congressen,
nascholingen en interviews komen ook
astmapatiënten aan het woord. Dit zijn
immers de beste ervaringsdeskundigen.
30 | de POH Maart 2013
De POH vindt:
Eerder al verschenen er van dezelfde
hand boekjes met als onderwerpen
COPD, spirometrie, inhalatie-instructies.
Dit keer wordt astma behandeld. Deel 1
is een helder beschreven en in spiraalrug
gebonden boekje dat beknopt uitlegt
wat astma is, de verschillende soorten
bespreekt en ingaat op de diagnose. De
behandeling komt in het vervolgdeel
aan de orde, evenals de therapeutische
aspecten. Een goede leidraad voor
praktijkondersteuners.
Productinformatie:
Titel: Het astmaspreekuur van de
praktijkondersteuner 1 | Auteur:
Margaret van Mierlo | Uitgeverij Context
46 pagina’s | juni 2012
ISBN: 9078196009 | € 14,50
Het astmaspreekuur van de praktijkondersteuner 2
Waar Het astmaspreekuur van de
praktijkondersteuner 1 aandacht
besteed aan de ziekte zelf ligt de
nadruk in Het astmaspreekuur van
de praktijkondersteuner 2 op het
astmaspreekuur en de medicamenteuze
therapie. De inhoud is gebaseerd op de
richtlijnen in de NHG-standaard 2007 en
op aanvullende adviezen van de CAHAG.
De POH vindt:
Dit vervolg op het gelijknamige eerste
deel gaat over de behandeling van
astma. Na het benoemen van nietmedicamenteuze
behandelingen zoals
stoppen met roken, het huis saneren en
sporten (ook bij inspanningsastma) volgt
een overzicht van de medicamenteuze
therapie. Hoe je als praktijkondersteuner
een astmaspreekuur moet opstarten
wordt duidelijk gemaakt met een
inzichtelijk stappenplan. Een prima
boekje. Wel was het beter geweest als
beide boekjes tot één naslagdocument
gebundeld waren.
Productinformatie:
Titel: Het astmaspreekuur van de
praktijkondersteuner 2 | Auteur:
Margaret van Mierlo | Uitgeverij Context
49 pagina’s | november 2012
ISBN: 9078196149 | € 14,50
Helpen bij verlies en verdriet -
Een gids voor het gezin en de hulpverlener
Helpen bij verlies en verdriet is een
gids voor iedereen die rouwenden en
mensen met verdriet wil helpen. Het
boek biedt vele bruikbare inzichten
en is geïllustreerd met herkenbare
voorbeelden uit het dagelijkse
leven. Naast verlies door de dood
besteedt de auteur ook aandacht
aan andere verliessituaties, zoals
verlies van gezondheid, werk en
toekomstperspectief. Auteur Prof. Dr.
Manu Keirse, klinisch psycholoog en
doctor in de medische wetenschappen,
schreef al eerder succesvolle boeken over
verlies en verdriet.
In de put uit de put. Zelf depressiviteit overwinnen.
De herziene cursus In de put, uit
de put is bedoeld voor mensen die
hun somberheid willen overwinnen,
inzicht willen krijgen en praktische
vaardigheden willen leren om meer
greep te krijgen op depressieve
gevoelens. Het cursusboek bestaat uit
zes lessen, waarbij diverse praktische
vaardigheden aan bod komen, zoals
meer plezierige activiteiten ondernemen,
stoppen met piekeren, positief leren
denken, het vergroten van sociale
vaardigheden, opkomen voor jezelf en
omgaan met spanning.
De POH vindt:
Het boek is zeer gebruiksvriendelijk en
geeft veel handvatten en inzichten in het
eigen functioneren. Het voordeel van dit
boek ten opzichte van de oorspronkelijke
cursus en het boek uit de jaren negentig
De POH vindt:
In ons werk hebben we geregeld
te maken met rouw en verdriet bij
patiënten. Het is belangrijk om daar
goed mee om te gaan en om er oog
voor te hebben. Rouwverwerking is
geen gemakkelijk onderwerp, en dit
boek biedt zeker hulp. Prof. dr. Manu
Keirse stelt dat rouwen arbeid inhoudt:
rouwarbeid. Hij onderscheidt hierin
vier rouwtaken: aanvaarden van de
werkelijkheid; ervaren van de pijn;
aanpassen aan de omgeving en opnieuw
leren houden van het leven. In het
boek is ook aandacht voor kinderen
Omslag TM • In de put uit de put • Arienne de Boer, studio Pietje Precies bno, Hilversum
fictieve rugdikte: 11 mm • formaat 170 * 243 mm • fc
is dat mensen het boek ook zelfstandig
kunnen doornemen; het volgen van
een GGZ-cursus is daarmee dus niet
meer De cursus een In de put, must. uit de put is bedoeld Zelf voor mensen je depressiviteit
van 18 tot 99 jaar die hun
somberheid willen overwinnen, inzicht willen krijgen en praktische vaardigheden willen
leren om meer greep te krijgen op depressieve gevoelens.
overwinnen - al dan niet onder
De oorspronkelijke cursus In de put, uit de put is met dit cursusboek geheel herzien
door Nellie Wilschut in opdracht van het Trimbos-instituut en bestaat nu uit zes lessen.
begeleiding van de POH-GGZ - is hiermee
Praktische vaardigheden die aan de orde komen zijn bijvoorbeeld: meer plezierige
activiteiten ondernemen, stoppen met piekeren, positief leren denken, het vergroten van
voorsociale meer vaardigheden, mensen opkomen voor jezelf en mogelijk omgaan met spanning. geworden.
In 1995 kwam de cursus In de put, uit de put, geschreven door prof. dr. Pim Cuijpers,
Zeker voor het gezien eerst op de Nederlandse de markt. kosten In korte tijd werd die de cursus deeen GGZ
groot succes.
Het wordt nu aangeboden door ruim 90 procent van de Geestelijke Gezondheid
zorginstellingen (GGZ). De cursus is wetenschappelijk onderzocht en effectief bevonden;
tegenwoordig de cursus werkt. Duizenden mensen voor hebben de cursus cliënten In de put, uit de put gevolgd moet en
vaardigheden geleerd om hun depressieve gevoelens te overwinnen.
rekenen is het boek een goed alternatief.
De cursus In de put, uit de put kunt u bij een GGZ-instelling volgen of zelfstandig thuis
doorwerken.
De cursus Wij wensen u veel is succes wetenschappelijk
met de cursus!
onderzocht en effectief bevonden.
Productinformatie:
Titel: In de put uit de put. Zelf
depressiviteit overwinnen | Auteurs:
Pim Cuipers en Nellie Wilschut i.s.m.
Trimbos instituut | ThiemeMeulenhoff
130 pagina’s | 2011
ISBN: 978 90 0695 2414 | € 29,10
Cuijpers / Wilschut In de put uit de put
en mentaal gehandicapten in rouw.
Verder staan er goede tips in hoe je je
deelneming kunt betuigen en hoe je
iemand steun kunt bieden. Het boek
staat vol met voorbeelden en is prettig
leesbaar. Beslist een aanrader.
Productinformatie:
Titel: Helpen bij verlies en verdriet
Auteur: Prof.dr. Manu Keirse
Uitgeverij: Uitgeverij Lannoo NV te Tielt
278 pagina’s | 2003
ISBN: 978-90-209-8270-1 | € 17,95
In de put uit de put
Zelf depressiviteit overwinnen
Pim Cuijpers
Nellie Wilschut
de POH Maart 2013 | 31

De diëtiste
Drie stellingen voor de diëtiste
Is het goed voor je suikerwaarden om elke ochtend te ontbijten met
yoghurt waaraan kaneel is toegevoegd, zoals een Bosnische diabeet
in haar geboorteland geregeld te horen kreeg?
Het actieve bestanddeel van kaneel is
vermoedelijk methylhydroxychalcon
polymeer (MHCP). Deze stof heeft een
positief effect op de insulinegevoeligheid
van de lichaamscellen, wat het effect
van insuline vergroot. In 2005 is voor het
eerst een onderzoek gepubliceerd naar
de effecten van kaneel bij mensen met
type 2 diabetes.Van een groep van zestig
mensen werd de helft behandeld met een
placebo, de andere helft met kaneel.Van
die laatste groep kregen gedurende veertig
dagen tien personen 1 gram, tien personen
3 gram en 10 personen 6 gram kaneel
per dag. Zowel de bloedglucosespiegel
als het cholesterolgehalte daalde na het
gebruik van kaneel, bij het gebruik van
placebo’s gebeurde dit niet.Twee dingen
vielen op. Allereerst was er een verschil
Tekst | Moniek van Staveren, diëtiste
Dietheek B.V. www. Dietheek.nl
in het effect van 1, 3 of 6 gram kaneel. Dit
suggereert dat mogelijk lagere doseringen
(bijvoorbeeld 0,5 gram) even effectief
zouden kunnen zijn.Ten tweede leek het
effect van kaneel ook na het staken van
de behandeling nog enkele dagen aan te
houden.
Bijwerkingen
Dit onderzoek zal vaker herhaald moeten
worden om te kijken of de resultaten
steeds dezelfde zijn. Ook moet men nog
uitzoeken of er schadelijke bijwerkingen
zijn van de stoffen die in kaneel zitten.
Misschien is het daarom beter om
slechts het zuivere bestanddeel MHCP
(methylhydroxychalcon polymeer) toe
te dienen, maar dit kan pas nadat goed
onderzocht is of MHCP op de lange
termijn evenmin bijwerkingen heeft.
Het Voedingscentrum adviseert daarom
om niet dagelijks kaneel toe te voegen
aan gerechten. Kaneel bevat van nature
coumarine en de aromastoffen estragol,
methyleugenol en safrol, die alle mogelijk
schadelijk zijn voor de gezondheid. Ook
wordt uit voorzorg afgeraden om langere
tijd achtereen producten of gerechten met
kaneel en dus coumarine te eten.
Iedereen met een BMI
boven de 35 moet eerst
naar een gedragstherapeut
De meeste diëtisten zijn tijdens hun
opleiding getraind op het gebied
van voeding én gedragsverandering.
Hierdoor is er altijd aandacht
voor motivatie in navolging van
de fasen van gedragsverandering
volgens Prochaska en Diclemente.
Een diëtist kan de motivatie nog
vergroten door hiernaast uitleg
te geven over de werking van
energiemetabolisme, risico’s van
overgewicht, gezondheidseffecten;
in tegenstelling tot gedragstherapeuten,
die hier in principe
niet deskundig in zijn. Gedrag
en voeding is onlosmakelijk met
elkaar verbonden, waardoor een
diëtist er goed mee uit de voeten
kan. Verder geldt: onbewust is
onbekwaam! Dus weet en erken als
hulpverlener je (on)deskundigheid
en verwijs zo nodig door naar een
gedragstherapeut.
Verbetert het eten van een boterham met honing mijn weerstand, zodat ik minder snel
verkouden wordt?
Honing zou een geneeskrachtige werking hebben, maar dit is (nog) niet wetenschappelijk bewezen. We weten dat het in ieder
geval niet de weerstand verbetert, al wordt het van oudsher aanbevolen bij verkoudheid. Honing is verzachtend voor de keel en
bevat vruchtensuiker en sporenelementen. Omdat honing evenveel koolhydraten bevat als suiker, heeft het hetzelfde effect op
de bloedsuikerwaarden. Diabetici kunnen rustig honing gebruiken, maar wel op brood. In thee is niet handig in verband met
een snelle glucosepiek.
Marieke van Schie
Column
Zorgplanning en
reanimatiebeleid
Dit jaar buigen mijn POH en ik ons over
de zorgplannen voor ouderen. Hoe is het
er mee gesteld? 80-pluspatiënten die
niet meer zelfstandig naar de praktijk
kunnen komen, bezoeken we regelmatig.
Onze praktijkassistente houdt in Excel
de frequentie bij, en ook wat we dan
hebben gedaan. We zijn best tevreden
over wat er al gebeurt: één keer per jaar
‘Is de POH gerechtigd dit
met de patiënt te bespreken?’
een labbepaling, de nierfuncties zijn
grotendeels bekend en bij patiënten
die daarvoor in aanmerking komen
wordt tijdig een TRAZAG-vragenlijst
afgenomen. Zo komen ook verborgen
gebreken in beeld en zijn we er
hopelijk vroeg bij als iemand geestelijk
achteruitgaat. Eigenlijk weten we niet
zo goed wat we verder nog kunnen
verbeteren.
Dan hoor ik tijdens de tweedaagse
nascholing van Kaderhuisartsen
Ouderengeneeskunde een uitgebreid
verhaal over vroegtijdige zorgplanning
en reanimatiebeleid. Een hot topic
bij de zorg voor onze senioren. Bij
Marieke van Schie is huisarts in Leiden en sinds februari 2009 kaderhuisarts
ouderengeneeskunde. Haar praktijkondersteuner verzorgt het DM- en hypertensiespreekuur
en bezoekt tevens de ouderen die niet meer in de praktijk kunnen komen aan
huis. Sinds kort is er ook een POH-GGZ aan de praktijk verbonden.
ambulancevervoer en elke opname in
het verzorgings- of ziekenhuis wordt
al de vraag voorgelegd hoe het staat
met de wens om gereanimeerd te
worden. Ik realiseer me dat we dit in
ons contact met ouderen tot nog toe
niet consequent hebben gedaan, en ook
dat we er niet meer onderuit komen.
We zullen moeten leren met deze
confronterende vraag om te gaan. De
aanwezige huisartsen bij de nascholing
onderzoeken de mitsen en maren: is
de POH in staat én gerechtigd dit met
de patiënt te bespreken? En wat stel je
precies aan de orde, moet het gesprek
zich beperken tot het (niet) reanimeren?
De meningen zijn verdeeld. Veel hangt
af van de patiënt, de vertrouwensband
met de POH en de huisarts en de
communicatieve vermogens van alle
partijen. Het is ook een breder verhaal.
Het zou een idee kunnen zijn te
beginnen met een vraag als:‘Hoe stelt u
zich de toekomst voor?’ En dan te kijken
hoe dit gesprek zich verder ontwikkelt.
Hoe ziet iemand een opname in het
ziekenhuis? Hoe kijkt hij aan tegen een
operatie? Waar liggen de prioriteiten?
Is er behoefte voor ondersteuning in
de laatste levensfase? En staat dit alles
ergens op papier?
De huisarts van vroeger deed de praktijk
alleen, gesteund door de assistente,
de wijkverpleegkundige en de eigen
partner die geregeld een handje toestak.
De patiënten waren in beeld, omdat
ze gedurende hun leven bij dezelfde
huisarts bleven. De dokter schreef niet
alles op, maar wist het wel. Door alle
parttimers in de zorg en patiënten die
regelmatig verhuizen is dit verleden tijd.
Nu is het nauwgezet bijhouden van het
patiëntdossier een levensvoorwaarde
om de zorg goed over te dragen en
onnodige en ongewenste bemoeienis te
voorkomen.
Op weg naar huis groeit mijn
vertrouwen om deze nieuwe uitdaging
vorm te geven. In het eerstvolgende
teamoverleg gaan we het plan handen
en voeten geven. Het moet een levend
document in beweging worden, een
project zonder einde - samen met mijn
POH. Ik heb er zin in!
32 | de POH Maart 2013 de POH Maart 2013 | 33

Colofon
De POH, tijdschrift voor en door praktijkondersteuners.
Nummer 1, Maart 2013
De POH is het vakblad van praktijkondersteuners en wordt verspreid onder
praktijkondersteuners (leden en toekomstige leden) in Nederland.
Postadres Postbus 259
34 | de POH Maart 2013
6600 AG Wijchen
Fax 0315-345176
E-mail organisatie@nvvpo.nl
Eindredactie Jasper Wijker, freelance eindredacteur
redactie@nvvpo.nl
Redactie
Carola de Ridder, praktijkondersteuner in Hengelo (Gld)
Miriam Wijker, praktijkondersteuner in Alkmaar
Dine-Marie Bouwmeester, praktijkondersteuner in Zeist
Ella van Male, praktijkondersteuner in Arnhem
Tekstredactie
Hedvig Beunk – Tekstbureau Logografika, ’s-Heerenberg
Vormgeving
Carlo Polman – Oud.Zuid Ontwerp, Dieren
Druk
Senefelder Misset, Doetinchem
Fotografie
Philip Jintes, p.7-8; Bas Meeuws p.13; Shutterstock p.15 en p.36; Guus Herbschleb p.19;
Nationale Beeldbank p.33; Uitgeverij Context p.34; Uitgeverij ThiemeMeulenhoff p.35.
Abonnementen
Vaktijdschrift ‘de POH’ verschijnt vier keer per jaar en is gratis voor NVvPO-leden,
niet leden betalen € 37,50 euro per jaar, exclusief BTW, inclusief verzendkosten.
Opgeven voor een abonnement kan via organisatie@nvvpo.nl
Advertenties
Voor advertentiemogelijkheden en nieuws van de industrie kunt u contact opnemen
via advertenties@nvvpo.nl
De verantwoordelijkheid van de uitspraken en meningen ligt bij de geïnterviewden of
de auteurs en niet bij de redactieraad. Deze heeft niet zonder meer dezelfde mening.
De redactieraad volgt de NHG-standaarden.
© Uit deze uitgave mag niets worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming
van de redactieraad.
6e Nationaal POH Congres
Donderdag 18 april 2013 – ReeHorst te Ede
Dagvoorzitter: Chris Zegers
Programma
09.00 uur Ontvangst en registratie
09.30 uur Opening door Carola de Ridder en dagvoorzitter Chris Zegers
09.45 uur Maximale luchtwegverwijding - Christian Melissant
10.15 uur Polyfarmacie bij ouderen - Henk de Jong
11.00 uur Koffietijd
11.20 uur De kracht van anti-klagen - Bart Flos
12.05 uur Lunchpauze
13.05 uur Boeien en binden van patiënten.. hoe en waarom? - Claudia de Graaff
13.45 uur De nieuwe richtlijn van Osteoporose - Elvira Schouten
14.30 uur Theetijd
14.50 uur POH van het jaar: award uitreiking
15.15 uur Stoppen met roken - Melanie van Hoeve
16.30 uur Afsluiting en borrel
Kosten: € 75,– voor NVvPO leden Accreditatie: 5 uur bij NVvPO en de V&VN
Heeft u zich al ingeschreven?
Iedere 10 e inschrijving mag op de foto met Chris Zegers
Schrijf u in op www.healthinvestment.nl

Bestel gratis Cholesterol Informatie
Boxen voor uw patiënten
Om uw patiënten te helpen bij het verlagen van het cholesterol kunt u nu gratis
Cholesterol Informatie Boxen aanvragen. Hierin vindt u onder andere tips en
recepten, een cholesterol-informatieboekje, een drieweeks stappenplan en
een bon voor een gratis kuip Becel pro.activ (250 g)*. U kunt de Cholesterol
Informatie Boxen aanvragen op www.verlaagcholesterol.nl/professionals.
*Becel pro.activ bevat plantensterolen. Het is aangetoond dat plantensterolen het bloedcholesterol verlagen. De inname van 1,5-2,4g plantensterolen per dag kan het cholesterol met 7 tot
10% verlagen na 2 tot 3 weken. Een hoog cholesterolgehalte is een risicofactor voor de ontwikkeling van coronaire hartziekten. Hiervoor bestaan meerdere risicofactoren en de verandering
van één van die factoren kan al dan niet een heilzaam effect hebben. Becel pro.activ is uit voedingsoogpunt mogelijk niet geschikt voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en
kinderen onder de vijf jaar. Gebruikers van cholesterolverlagende medicijnen dienen met hun arts te overleggen alvorens Becel pro.activ te gebruiken. Meer dan 3 g plantensterolen per dag
dient niet geconsumeerd te worden.