ROM Advisering - Omgevingsdienst Midden-Holland

ROM Advisering
binnen de regio
Midden-Holland
Ruimtelijke Ordening en Milieu: Milieuaspecten, contactpersonen, Advies- en
begeleidingsproducten

Missie:
De Milieudienst Midden-Holland draagt bij aan een goede leefomgeving in de
11 aangesloten gemeenten. Zij doet dit door het verlenen van diensten op milieugebied,
op een professionele, betrouwbare en vertrouwde wijze, waarbij het
streven naar duurzame ontwikkeling het uitgangspunt is.

Inhoudsopgave
1
De Milieudienst 2
Ruimtelijke ordening en Milieu 3
ROM advisering 4
A. Geluidadvisering 4
B. Luchtkwaliteitadvisering 6
C. Chemische bodemkwaliteit 7
D. Fysische bodemkwaliteit 8
E. Externe veiligheid 9
F. Geur en stof 9
G. Licht 10
H. Bedrijven en milieuzonering 11
I. Ecologie 12
J. Archeologie 13
K. Duurzaamheid, energie en klimaat 14
L. Gezondheid 15
Gebiedsgerichte aanpak 16
Producten-overzicht 20
Contactpersonen

De Milieudienst Midden-Holland
De Milieudienst verzorgt de gemeentelijke milieutaken en draagt daardoor bij aan een goed milieu in
Midden-Holland. Zij heeft als taak hinder en vervuiling tegen te gaan en tevens een bijdrage te leveren
aan de leefbaarheid van de regio, het verminderen van risico’s, het bevorderen van veiligheid en het
verhogen van de milieukwaliteit in de regio.
De Milieudienst werkt in opdracht van 11 gemeenten
in Midden-Holland. De circa 90 medewerkers
voeren voor deze gemeenten de wettelijke milieutaken
uit en zijn in dat kader het aanspreekpunt
voor bedrijven, bewoners en bestuurders als het
gaat om het milieu in de regio. De milieudienst kent
drie afdelingen. Een afdeling Bedrijven voor de vergunningverlening
en het toezicht op bedrijven, een
afdeling Specialismen voor de geluid-, bodem-,
lucht-, externe veiligheid en Milieueducatietaken en
een afdeling Ruimte en Bouwen waarin de vakgroepen
Bouw- en Woningtoezicht en ROM zijn ondergebracht.
Binnen de vakgroep ROM wordt de
milieu-advisering bij ruimtelijke projecten en gebiedsgericht
milieubeleid verzorgt evenals de advisering
op de onderdelen duurzaam bouwen (dubo)
en klimaat en energie. De werkzaamheden met betrekking
tot beleidsondersteuning, financiële bedrijfsvoering en interne kwaliteitszorg vallen direct onder
de directeur.
De belangrijkste werkzaamheden van de Milieudienst zijn:
♦ Toezicht op de naleving van de milieuregels door bedrijven
♦ Opstellen van milieuvergunningen voor bedrijven
♦ Meldpunt en behandeling milieuklachten
♦ Verzorging geluid- en luchtkwaliteitstaken, zoals het beoordelen van rapporten en bouwplannen
en de uitvoering van controlemetingen
♦ Verzorging bodemtaken, zoals het beoordelen van bodemonderzoeken, controle bij saneringen,
het beheren van het bodeminformatiesysteem en de bewaking van grondstromen
♦ Verzorging externe veiligheidstaken, zoals de controle en advisering van bedrijven, propaantanks
en verantwoording groepsrisico bij ruimtelijke projecten
♦ Milieueducatie bij het onderwijs en de verzorging van milieuvoorlichting en communicatie
♦ Milieuadvisering bij ruimtelijke ontwikkelingen
♦ Bevorderen milieukwaliteit door ontwikkeling en toepassing van gebiedsgericht milieubeleid
♦ Bevorderen van duurzaam bouwen en energiebewust werken en handelen;
♦ Taken op gebied van bouw- en woningtoezicht
2

Ruimtelijke Ordening en Milieu (ROM)
Binnen de regio Midden-Holland vinden veel ruimtelijke ontwikkelingen plaats. Deze variëren van een
inbreidingslocatie tot de realisatie van complete nieuwe woonwijken en van een uitplaatsing van een
inrichting tot de realisatie van compleet nieuwe bedrijfsterreinen. Daarnaast wordt binnen de regio de
Zuidplaspolder als onderdeel van de Zuidvleugel getransformeerd van landelijk gebied naar een gebied
bestemd voor glastuinbouw, bedrijvigheid en woningbouw.
Bij al deze ontwikkelingen speelt milieu een belangrijke rol. Dit komt niet alleen door de bewustwording
van de waarde van milieu maar ook door de ontwikkeling van ruimtelijke wetgeving (de nieuwe
wet op de ruimtelijke ordening Wro, sinds midden 2008 van kracht) die milieu een steeds belangrijkere
rol toekent. Dit alles met als doel een duurzame leefomgeving te realiseren.
Door reeds in een vroeg stadium de diverse
milieuspecialismen bij het ontwerp en de
realisatie van ruimtelijke plannen te
betrekken wordt een hogere kwaliteit van
het plangebied bereikt. Daarnaast wordt de
interactie tussen het RO- en milieuwerkveld
verhoogd waarmee, naast
kwaliteitsverhoging van het plan, tevens in
een vroeg stadium de milieukansen in het
plan onderkend worden. Op deze manier
wordt milieu geen belemmerende, maar juist
een kansenscheppende factor binnen het
ruimtelijk proces. Door vervolgens milieu in alle fasen van de planvorming en uitvoering steeds opnieuw
aandacht te geven wordt, samen met andere vakgebieden zoals gezondheid, verkeer en vervoer
en wijkbeheer gewerkt aan een optimale en inspirerende leefomgeving.
De Milieudienst speelt hier op in door de milieuadvisering bij ruimtelijke plannen integraal te verzorgen.
Door 1 contactpersoon (projectleider) bij de Vakgroep ROM wordt een advies opgesteld, waarin
alle milieuaspecten integraal zijn verwerkt. Zo’n advies is noodzakelijk om een ruimtelijk plan op te
stellen. Met behulp van het onderzoek voor het advies levert de vakgroep ROM een voorstel voor het
milieuhoofdstuk van het bestemmingsplan aan of wordt de milieuparagraaf van de ruimtelijke onderbouwing
van een plan verzorgd. Ook streeft de Milieudienst er naar om bij nieuwe ontwikkelingen zo
veel mogelijk met behulp van gebiedsgericht milieubeleid te werken. Bij een daadwerkelijk vroege en
doorlopende inzet van de Milieudienst strekken de activiteiten zich uit van het mee-formuleren van
een milieuvisie, het adviseren bij Programma’s van Eisen, het beoordelen van plannen en het controleren
van doorvoeren in vervolgstappen tot de begeleiding bij de daadwerkelijk realisatie. Hiermee zullen
de kwaliteit en uitvoerbaarheid van het ruimtelijk plan aanzienlijk verhoogd worden en zullen de
(milieu)ambities ook daadwerkelijk gerealiseerd worden, waardoor leefbaarheid en duurzaamheid gewaarborgd
zijn.
3

ROM-advisering
Het betrekken van milieu bij de realisatie van ruimtelijke plannen vindt zeer frequent plaats. Dit is ook
logisch aangezien een goede ruimtelijke ordening vereist dat tenminste de milieu-aspecten geluid, bodem,
luchtkwaliteit, bedrijven en milieuzonering, ecologie, archeologie en externe veiligheid goed worden
ingebed. Deze vereiste is gebaseerd op wetgeving, maar daarnaast zijn de gemeente en haar
burgers er inderdaad ook bij gebaat dat er in ruimtelijke plannen afdoende aandacht aan milieu wordt
besteedt.
Het door de Milieudienst laten verzorgen van de milieuadvisering bij ruimtelijke ontwikkelingen heeft
de volgende voordelen voor de gemeenten:
♦ Uitstekende gebiedskennis van de regio. Hierdoor wordt ook rekening gehouden met andere
(regionale) ontwikkelingen
♦ De Milieudienst beheert de milieudata voor de regio. Hierdoor is de benodigde informatie altijd
actueel en direct beschikbaar
♦ De Milieudienst beschikt over een groot aantal milieuspecialisten op de diverse vakgebieden.
Hierdoor is een breed, deskundig en goed milieuadvies gegarandeerd
♦ De Milieudienst heeft uitstekende contacten met de provincie Zuid-Holland waardoor mogelijke
milieuproblemen al in een vroeg stadium ambtelijk besproken én opgelost kunnen worden
♦ Door het samenwerkingscontract dat de gemeenten binnen de regio Midden-Holland hebben,
kan de Milieudienst de ROM-adviseringstaken zeer concurrerend aanbieden. Tevens hoeft
over de geleverde diensten geen BTW te worden betaald.
De vakgroep ROM verzorgt onderzoek en integrale advisering op de volgende onderdelen:
A. Geluid
B. Luchtkwaliteit
C. Chemische bodemkwaliteit
D. Fysische bodemkwaliteit
E. Externe Veiligheid
F. Geur en Stof
G. Licht
H. Bedrijven en milieuzonering
I. Ecologie
J. Archeologie
K. Duurzaamheid, energie en klimaat
Er wordt gewerkt aan een uitbreiding naar mobiliteit en water.
A. Geluidadvisering
Bij ruimtelijke ontwikkelingen speelt geluid altijd een belangrijke rol. Bij onderzoek en advisering wordt
onderscheid gemaakt tussen industrielawaai (geluid afkomstig van bedrijven), wegverkeerslawaai en
railverkeerslawaai. Daarnaast bestaat er uiteraard ook vliegverkeerslawaai. Dit onderdeel is ondergebracht
in de Luchtvaartwet. Bij ruimtelijke ontwikkelingen behoeft geen rekening gehouden te worden
met luchtvaartlawaai tenzij het ontwikkelingsgebied in de directe nabijheid van een vliegveld is gelegen.
Dergelijke situaties komen in de Midden-Hollandregio overigens niet voor.
4

Industrielawaai
Het geluid afkomstig van industrie- en bedrijventerreinen
binnen de regio Midden-holland wordt voor
een deel reeds (rekentechnisch) beheerd door de
vakgroep Geluid van de Milieudienst. Ligt er een
bedrijventerrein in de omgeving van een ontwikkelingslocatie
dan worden de geluidcontouren ten gevolge
van het terrein bepaald en wordt de invloed
hiervan op de ontwikkelingslocatie in beeld gebracht.
De geluidbijdragen van de bedrijven worden
cumulatief gepresenteerd, een en ander conform
de standaard voor zonebeheer industrielawaai. De
rekenresultaten worden grafisch gepresenteerd.
Ook de geluidscontour van een individueel bedrijf op een in de omgeving te bouwen woning en omgekeerd
de beperking i.v.m. geluid die een woning levert voor in de omgeving te vestigen bedrijven worden
zo nodig in beeld gebracht.
Verkeerslawaai
De geluidbijdrage ten gevolge van verkeerswegen heeft grote invloed op het woongenot. Het is aldus bij
de realisatie van nieuwe woningen van groot belang dat de geluidbijdrage ten gevolge van de wegen
bekend is. Omgekeerd is de verkeersaantrekkende werking en bijbehorende geluidsdruk van nieuwe
ontwikkelingen op bestaande gebouwen van
belang. Uitgangspunt bij de berekeningen is
de verkeersintensiteit van de bepalende verkeerswegen
alsmede de specifieke wegeigenschappen.
5
De verkeersgegevens worden door de gemeente
aangeleverd. Verkeersgegevens van
provinciale en rijkswegen worden door respectievelijk
de provincie en Rijkswaterstaat verstrekt.
Indien de gemeente beschikt over een
Verkeersmilieukaart (VMK) zijn alle relevante
verkeersgegevens reeds digitaal bij de Milieudienst
bekend. Hierdoor kan veel sneller en efficiënter
tot een milieuadvies gekomen worden.
De geluidbijdrage wordt meestal ter hoogte
van woningen bepaald. Daarnaast kan de geluidbijdrage
ook grafisch gepresenteerd worden.
Geregeld blijkt bij de ROM-advisering bij ontwikkelingen
waar nieuwe woningbouw wordt
gerealiseerd de geluidbelasting ten gevolge

van het wegverkeerslawaai te hoog. Er dient in dat geval een Hogere Waarde (HW) procedure te worden
doorlopen.
De vakgroep Geluid van de Milieudienst verzorgt het verzoek HW voor de gemeente.
Spoorlawaai
Het bestaande spoorwegennet binnen de regio Midden-Holland is reeds voor een deel door de Milieudienst
gemodelleerd. Met behulp van het rekenpakket ASWIN worden de actuele geluidbijdrage ter
hoogte van het plangebied in kaart gebracht; vaak door middel van geluidcontouren.
Ook hier wordt, indien noodzakelijk, in kaart gebracht voor welke woningen een HW-procedure moet
worden doorlopen. De vakgroep Geluid van de Milieudienst verzorgt het verzoek HW voor de gemeente.
B. Luchtkwaliteitsadvisering
De afgelopen jaren is door Europese wetgeving en diverse RvSt uitspraken de luchtkwaliteit en dan met
name de fijn stof (PM10) problematiek erg in de publiciteit gekomen. Door de strenge regelgeving waren
op meerdere plekken ontwikkelingen vanwege de luchtkwaliteit niet realiseerbaar. Mede naar aanleiding
hiervan is door het rijk de wetgeving per 15 november 2007 aangepast. Hierdoor kunnen binnen de regio
Midden-Holland nagenoeg alle ruimtelijke plannen voor wat betreft het milieuaspect luchtkwaliteit
doorgang vinden.
De luchtkwaliteitsproblematiek doet zich met
name voor in de onmiddellijke omgeving van
drukke verkeerswegen. Voorgaande heeft er in
ieder geval toe geleid dat bij ruimtelijke ontwikkelingen
tegenwoordig expliciet aandacht bestaat
voor de luchtkwaliteit. Binnen de milieudienst zijn
diverse luchtkwaliteitspecialisten aanwezig die de
ontwikkelingen nauwgezet volgen en deze kennis
ook concreet in de ruimtelijke planadvisering verwerken.
De kwaliteit van de buitenlucht moet voldoen
aan de kwaliteitseisen die zijn gesteld in Titel
5.2 van de Wet milieubeheer (luchtkwaliteitseisen), ook wel ‘Wet luchtkwaliteit’ genoemd. De normen
zijn gebaseerd op de Europese Richtlijn luchtkwaliteit. De luchtkwaliteit wordt getoetst aan de hand
van grenswaarden voor een aantal luchtverontreinigende stoffen. De meest kritische stoffen ten gevolge
van het verkeer zijn stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10). Daarom is het milieukundig onderzoek
gericht op deze twee stoffen. Waar grenswaarden voor andere stoffen mogelijk worden overschreden
wordt hier in de rapportage apart aandacht aan besteed. Zo is bijvoorbeeld voor gesloten
parkeergarages de uitstoot van benzeen bepalend.
De Wet luchtkwaliteit stelt dat ruimtelijke plannen doorgang kunnen vinden indien:
1. het project is opgenomen in het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit;
2. de luchtkwaliteit ten gevolge van de plannen per saldo verbetert of ten minste gelijk blijft;
3. de plannen niet in betekenende mate (NIBM) bijdragen aan de concentratie van NO2 en PM10 in
de buitenlucht. Vanaf het in werking treden van het nationaal Samenwerkingsprogramma Lucht-
6

kwaliteit op 1 augustus 2009 wordt onder een NIBM bijdrage een bijdrage van minder dan 3 %
verstaan;
4. de plannen niet leiden tot het overschrijden van een grenswaarde.
Er wordt onderzoek verricht naar zowel de jaargemiddelden als de 24-uursgemiddelde PM10. De resultaten
worden rekentechnisch en, indien gewenst, grafisch gepresenteerd. Voor de luchtkwaliteitberekeningen
worden de pakketten CAR II en GeoSTACKS gebruikt.
Worden er overschrijdingen geconstateerd dan verzorgt de Milieudienst de ruimtelijke onderbouwing hoe
met deze overschrijdingen om moet worden gegaan.
C. Chemische bodemkwaliteit
Nagenoeg alle gemeenten binnen de regio Midden-Holland beschikken over een vastgestelde Bodemkwaliteitskaart
en Bodembeheerplan. Dit betekent dat voor grondverzet naast het Bouwstoffenbesluit
de Ministeriële Vrijstellingsregeling Grondverzet van kracht is. Daarnaast beschikt elke gemeente over
een BIS (BodemInformatieSysteem) waarin de binnen de gemeente beschikbare bodeminformatie is
ondergebracht.
In het kader van ruimtelijke ontwikkelingen kan voor de bodemkundige advisering onderscheid gemaakt
worden tussen de volgende onderdelen:
♦ Beoordeling op basis van het BIS
betreffende de kwaliteit van het
plangebied;
♦ begeleiding en beoordeling bodemonderzoeken
in het kader
van de bouwaanvraag/bestemmingswijziging;
♦ Begeleiding bemonstering en advisering
afzet grondstromen vrijkomend
als gevolg van de ontwikkelingen
(bijvoorbeeld ten behoeve
van parkeergarages).
Op basis van de beschikbare informatie
(BIS) wordt een eerste kwaliteitsbepaling
van het plangebied uitgevoerd. Vaak is
deze informatie relatief beperkt en gericht
op het huidig gebruik van het gebied (bijvoorbeeld
bedrijvigheid). In het kader van
de nieuwe functie van het gebied dient
vaak aanvullend bodemonderzoek te
worden verricht. Vaak is dit een historisch
onderzoek of een verkennend bodemonderzoek.
De Milieudienst voert deze
onderzoeken niet zelf uit maar in het
7

kader van de planadvisering initieert, begeleidt en beoordeelt de Milieudienst deze onderzoeken. Speciaal
voor dit soort werkzaamheden heeft de Milieudienst, namens de regiogemeenten, een raamcontract
met onderzoeksbureaus gesloten. De resultaten en de kwaliteit van de bodem kunnen zowel tekstueel
als grafisch worden gepresenteerd. Indien gewenst wordt gericht geadviseerd over de afhandeling
van saneringsgevallen alsmede (her)gebruik van grond.
D. Fysische bodemkwaliteit
Binnen de regio Midden-Holland is de bodematlas ontwikkeld. De bodematlas bevat informatie over
de volgende onderwerpen:
♦ Grondsoort;
♦ Bodemdaling;
♦ Draagkracht;
♦ Verzilting;
♦ Archeologie;
♦ Aardkundige waarden;
♦ Ondergronds bouwen;
♦ Koude-Warmte opslag.
Met deze informatie kan een optimale invulling
van het ruimtelijk plan gerealiseerd worden. Aspecten
zoals bijvoorbeeld bodemdaling en
draagkracht van de bodem moeten worden meegenomen als er wegen en woningen worden ontwikkeld.
Archeologische kaarten geven aan waar mogelijk belangrijke archeologische vondsten gedaan
kunnen worden. Dergelijke informatie vooraf is van groot belang voor de voortgang en planning van
een ruimtelijk project.
8

E. Externe Veiligheid
Net als bij luchtkwaliteit zijn er de laatste jaren veel ontwikkelingen op het gebied van de externe veiligheid.
Zo zijn daar het besluit externe veiligheid inrichtingen (BEVI), de ontwikkeling van het Basisnet
voor het vervoer van gevaarlijke stoffen en de herziening van het buisleidingendossier. Bij alle onderdelen
van de externe veiligheid zijn vaak meerdere disciplines betrokken. Bij ruimtelijke ontwikkelingen
speelt externe veiligheid een
belangrijke rol.
Bij ruimtelijke ontwikkelingen is het
van belang de externe veiligheidsaspecten
in bestemmingsplannen
vast te leggen. De externe veiligheid
wordt op plaatsgebonden alsmede
op groepsrisico onderzocht. Onderzoekspunten
hierbij zijn het transport
van gevaarlijke stoffen over wegen,
spoor, vaarwegen en door (ondergrondse)
buisleidingen en EV aspecten
ten gevolge van inrichtingen.
De adviseurs van de milieudienst
kunnen ook assisteren bij de verantwoording
van het groepsrisico bij
ruimtelijke plannen. Hierbij heeft de
brandweer overigens ook een belangrijke adviestaak.
Door de Milieudienst is een volledige risico-inventarisatie voor bedrijven in de regio uitgevoerd. Daarnaast
heeft de milieudienst tellingen laten uitvoeren om inzicht te krijgen in de aard en omvang van de
transportstromen door Midden-Holland. Hierdoor is een goed en actueel beeld ontstaan van de
inrichtingen die een risico vormen voor de directe omgeving en de risico’s gerelateerd aan het
transport van gevaarlijke stoffen.
F. Geur en Stof
Geur- en stofbijdrage kunnen belemmerend werken voor de ontwikkeling van een gebied. Zeker wanneer
er woningbouw gerealiseerd gaat worden in de omgeving van bedrijvigheid is het gewenst aandacht
te besteden aan mogelijke geur- en stofhinder.
Geur- en stofhinder wordt nagenoeg altijd veroorzaakt door in de omgeving aanwezige inrichtingen.
Voor de geurbijdrage worden chemische bedrijven, afval- en vleesverwerkende industrie en garages(spuiterijen)
genoemd. Daarnaast kunnen agrarische bedrijven (geurcirkels) en horeca beperkingen
aan ontwikkelingen stellen. Voor de stofbijdrage zijn vaak op- en overslagbedrijven, chemische
bedrijven en betonfabrieken verantwoordelijk.
9

10
Aan geur en stof ten gevolge van bedrijvigheid kan in de
praktijk vaak erg weinig gedaan worden. In het kader van
planontwikkeling is het dan ook van groot belang dat de mogelijke
beperkingen voor en door geur en stof in een vroeg stadium
worden onderkend en vastgelegd.
De Milieudienst beschikt over de milieudata en dossiers van
alle milieuhinderlijke bedrijven binnen de regio Midden-
Holland. In het kader van het planonderzoek wordt begonnen
met een dossieronderzoek naar mogelijke hinder van bedrijven
op het plangebied. Worden dergelijke inrichtingen
geïdentificeerd dan volgt in de meeste gevallen locatieonderzoek.
De beperkingen ten gevolge van de bedrijven
worden grafisch weergegeven.
G. Licht
Kunstlicht veroorzaakt lichtvervuiling en lichthinder. Bij lichtvervuiling gaat het om de verhoogde helderheid
van de nachtelijke omgeving door overmatig gebruik van kunstlicht. Bij lichthinder gaat het om
de overlast die mensen, dieren en planten hiervan ondervinden.
Zuid-Holland is de meest verlichte
provincie van Nederland en Nederland
is op haar beurt één van de meest
lichtvervuilde landen van Europa. Er
zijn verschillende oorzaken te vinden
voor deze lichtvervuiling: een grote
bevolkingsdichtheid, een hoog welvaartsniveau
en een hoge concentratie
van industrie, met name glastuinbouw.
De bronnen voor deze lichtvervuiling
zijn vaak divers: openbare verlichting,
terreinverlichting, sportveldverlichting,
reclameverlichting. Naast
het feit dat het produceren van licht
veel energie kost, wordt licht ook steeds meer een bron van klachten van burgers en wordt steeds
meer bekend wat de nadelige, verstorende effecten kunnen zijn voor de natuur. Daarnaast tast het
onze ‘oerkwaliteit’ duisternis aan.
Kunstlicht is belangrijk voor de economie, verkeersveiligheid, sportbeoefening en het gevoel van sociale
veiligheid. Glastuinders belichten planten om de productiviteit te verhogen. Maar mede door de
toenemende maatschappelijke belangstelling, komt de lichthinderproblematiek steeds vaker terug op
de politieke agenda en gaat het een steeds prominentere plaats innemen.

De Milieudienst beschikt over de kennis om op basis van de beschikbare informatie een beoordeling
te geven op het gebied van lichthinder. Zo wordt beoordeeld of, en zo ja welke, lichtvoorschriften en/of
grenswaarden gelden voor het plangebied. Vervolgens worden de afstanden bepaald van het plangebied
tot woningen en eventuele natuurgebieden of andere gevoelige objecten.
Afhankelijk van het stadium van de plannen kan worden beoordeeld of bij de geplande situatie lichthinder
kan worden verwacht, en welke maatregelen kunnen worden getroffen om dit zoveel mogelijk
te voorkomen of te beperken. Ook kan in een vroeg stadium worden geadviseerd wat, op gebied van
licht, de beste invulling is van het betreffende plangebied.
Gedacht kan worden aan advisering op het gebied van: sportveldverlichting, reclameverlichting, openbare
verlichting, aanstralingsverlichting van gebouwen of objecten, assimilatiebelichting, enz.
H. Bedrijven en Milieuzonering
Worden ruimtelijke ontwikkelingen
en dan met name woningbouwontwikkelingen
in de directe omgeving
van inrichtingen en/of bedrijventerreinen
gerealiseerd dan
zal in het kader van het milieukundig
onderzoek aandacht besteedt
worden aan mogelijke beperkingen
ten gevolge van de
aanwezige inrichtingen. Andersom
wordt uiteraard ook aandacht
besteedt aan de aanwezige rechten
van de aanwezige bedrijvigheid.
Het is niet de bedoeling dat
nieuwe ontwikkelingen de bedrijfsvoering
van de reeds aanwezige
bedrijven zal beperken.
Daarnaast zijn er planontwikkelingen waar de woonfunctie overheersend zal zijn maar waarin op een
aantal locaties binnen het plangebied de mogelijkheid bestaat voor bedrijvigheid. Het betreft dan
meestal dienstverlening, maatschappelijke voorzieningen, recreatieve voorzieningen, detailhandel en
kantoorfuncties. Ook hier is een gedegen milieuaandacht vereist.
Via de milieuwetgeving wordt milieuhinder in woonsituaties zoveel mogelijk voorkomen. Alle bedrijven
en instellingen die in potentie hinder zouden kunnen veroorzaken moeten een vergunning hebben in
het kader van de Wet Milieubeheer. In aanvulling op de milieuvergunningen worden er in voorkomende
gevallen ook afstanden vastgelegd tussen bedrijven en woonbuurten (woningen). Deze afstanden
zijn naast de factoren aard en omvang van het bedrijf mede afhankelijk van de omgeving.
Voor een rustige woonomgeving gelden andere afstanden (strengere eisen) dan voor andere gebieden,
zoals drukke woonwijken, gemengde gebieden en landelijke gebieden.
11

Bedrijven worden getoetst aan de hand van de in de Wet milieubeheer opgenomen milieunormwaarden
en -voorschriften. In aanvulling op de milieuvergunningen en besluiten worden er in voorkomende
gevallen ook afstanden vastgelegd tussen bedrijven en woonbuurten (woningen). Hiervoor worden de
lijsten zoals opgenomen in de
publicatie Bedrijven en
milieuzonering (2009) van de
VNG (Vereniging van
Nederlandse Gemeente) gebruikt.
Bedrijven zijn in de VNGpublicatie
ingedeeld in een
vijftal categorieën met bijbehorende
gewenste afstand tot milieugevoelige
functies. De categorieën
geven de zwaarte van
bedrijvigheid weer. Categorie 5
bedrijven komen uitsluiten op
gezoneerde (zware) industrieterreinen
voor. In de VNG
publicatie worden de volgende
categorieën met bijbehorende afstanden vermeld:
♦ Categorie 1: grootste afstand 0 en 10 meter;
♦ Categorie 2: grootste afstand 30 meter;
♦ Categorie 3: grootste afstand van 50 tot 100 meter;
♦ Categorie 4: grootste afstand van 200 tot 300 meter
♦ Categorie 5: afstanden > 300 meter.
Van deze afstanden kan gemotiveerd afgeweken worden.
I. Ecologie
Bij vele ingrepen in de omgeving, maar in elk geval bij ruimtelijke ontwikkelingen, bij bouwen, slopen
en snoeien, eisen de Flora en Faunawet, de Natuurbeschermingswet en de Ecologische Hoofdstructuur
ecologisch onderzoek. Worden er geen beschermde planten of
dieren verstoord of bedreigd? Of worden (aangrenzende) Natura 2000
gebieden of Ecologische Hoofdstructuurgebieden niet bedreigd in hun
instandhoudings-doelen?
Ecologisch onderzoek begint met een inventarisatie naar soorten op
de plek van de ingreep, dan wel naar welke van de genoemde
gebieden zo dicht in de omgeving liggen, dat verstoring zou kunnen
optreden. Afhankelijk van de eerste bevindingen zal vervolgonderzoek
moeten plaatsvinden, mogelijk ontheffingen of vergunningen moeten
worden aangevraagd en daarin noodzakelijke maatregelen moeten
worden voorgesteld. In een uitvoeringsfase zal de betrokken
gemeente ervoor moeten zorgen dat de voorgenomen maatregelen
ook daadwerkelijk worden toegepast.
12

Om vertragingen in het planproces
te voorkomen, geeft de wet de
ruimte bij bepaalde typen ruimtelijke
activiteiten gebruik te maken
van gedragscodes. Dit zijn vaste
protocollen volgens welke de meer
gestandaardiseerde ingrepen
worden uitgevoerd. Nadat een
gemeente voor zo’n soort ingreep
een gedragscode heeft opgesteld,
en het ministerie van landbouw die
heeft goedgekeurd, hoeven geen
ontheffingen daarvoor meer te
worden aangevraagd. Wel moet
aangetoond worden dat
daadwerkelijk volgens de
gedragscode wordt gewerkt.
Begeleiding bij de uitvoering en later controle door een ecoloog kunnen daarbij helpen.
De Vakgroep ROM kan ondersteunen bij het opstellen van de gedragscode of ecologisch beleid waarin
gedragscodes zijn opgenomen. In deze tijd van zorg over biodiversiteit kan het opstellen van ecologisch-
en biodiversiteitsbeleid ondersteunen bij behoud en zelfs verbetering van de locale biodiversiteit
en kan de gemeente zich daarmee positief onderscheiden.
J. Archeologie
Het archeologisch erfgoed wordt binnen Nederland als zeer waardevol beschouwd. De Wet
op de Archeologische Monumentenzorg (Wamz) legt de verantwoordelijkheid voor de bescherming
van het archeologische erfgoed bij de gemeente. De taken in het kader van de
Wamz behelzen o.a. het integreren van archeologie in de RO-procedures en de koppeling tussen
bestemmingsplannen en archeologische waarden en verwachtingen (art. 38 en 41 Wamz).
De feitelijke bescherming krijgt gestalte door het opnemen van voorschriften in het bestemmingsplan
ten aanzien van de afgifte van bouw- en aanlegvergunningen in die gebieden die
als archeologisch waardevol zijn aangemerkt. Om zulke voorschriften goed te onderbouwen is
in de planfase minimaal een inventariserend onderzoek nodig, waarmee mede kan worden bepaald
welk type vervolgonderzoek noodzakelijk is.
Met een goede archeologisch-wetenschappelijke motivatie en onderbouwing kunnen gemeenten
ervoor kiezen niet al het aanwezige archeologisch erfgoed onder alle omstandigheden te
beschermen: gemeenten kunnen een eigen vrijstellingsbeleid vaststellen en gebruik maken
van de afwijkingsbevoegdheid. Dit kan ook regionaal gebeuren om eenduidigheid na te streven
en de kosten voor het opstellen van beleid te drukken. De Milieudienst kan hierbij ondersteuning
bieden. Zolang de gemeente geen eigen beleid heeft gelden de regels (en bemoeienis)
van de provincie.
13

Afb. 1: De archeologische verwachting voor het plangebied (rode cirkel).
K. Duurzaamheid, energie en klimaat
Een duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die tegemoet komt aan de behoeften van het heden
zonder de behoeftevoorziening van de toekomstige generaties in het gedrang te brengen. De Milieudienst
gaat uit van een integrale definitie van het begrip duurzaamheid waarbij gekeken wordt naar
ecologische duurzaamheid, economische duurzaamheid en sociale duurzaamheid; het zogenaamde
“triple-P” principe (people, planet, profit).
Voornoemde visie wordt toegepast bij de diverse ruimtelijke ontwikkelingen
binnen de regio, onder andere vertaald in het duurzaam bouwen (Dubo).
Duurzaam Bouwen is een manier van bouwen en verbouwen waarbij de
bouwer verantwoord omgaat met energie, bouwmaterialen en sociaaleconomische
aspecten en waarbij het op te leveren gebouw op zichzelf ook
‘energiebewust’ is in het gebruik. Ook probeert men bij duurzaam bouwen de negatieve effecten van
bouwen op de gezondheid en leefomgeving zoveel mogelijk te beperken. Naast de toepassing van
gecertificeerd hout, spelen het beperken van de energievraag en het toepassen van duurzame energiebronnen
een belangrijke rol bij duurzaam bouwen. Deze aspecten dragen tevens bij aan de vermindering
van het broeikaseffect.
14

De Milieudienst adviseert de gemeenten bij het implementeren van het regionale dubo-beleid bij ruimtelijke
ontwikkelingen. In de praktijk houdt dit een aanscherping van de wettelijke EPC norm in, plus
het standaard uitvoeren van bepaalde dubo-maatregelen zonder of met slechts een korte terugverdientijd
op de investering.
Daarnaast adviseert de Milieudienst bij de uitvoering van de klimaatprogramma’s. Bij ruimtelijke projecten
betekent dit dat wordt meegedacht over mogelijkheden voor duurzame energielevering en
energiebesparing. Ook wordt zo mogelijk geadviseerd over de andere aspecten van de triple-P aanpak,
bijvoorbeeld gericht op leefbaarheid.
L. Gezondheid
Steeds meer gemeenten streven ernaar om bij de ruimtelijke planvorming in een vroegtijdig stadium
naast de milieuaspecten tevens aandacht te besteden aan de milieu-gezondheids-aspecten. Op deze
wijze kunnen toekomstige
risico’s voor milieu en
gezondheid vermeden en een
goed leefklimaat gerealiseerd
worden.
Om de te verwachten
knelpunten binnen een gebied
voor milieu en gezondheid in
kaart te brengen is het
instrument Gezondheids Effect
Screening (GES) ontwikkeld.
Daarmee wordt de mogelijkheid
gegeven in de verdere uitwerking
van een plan optimaal
rekening te houden met
milieugezondheidsaspecten.
Bovendien kunnen de
resultaten van het GESonderzoek
gebruikt worden in
de communicatie met aspirant bewoners/gebruikers en andere belangstellenden over milieugezondheidsaspecten
van het plan.
Door middel van de GES-methodiek wordt per milieufactor een gezondheidskundige maat (GESscore)
toegekend voor de mate van milieubelasting. Het toekennen van de GES-score is gebaseerd
op de dosis-respons-relatie voor elke milieufactor. Een lage GES-score (< 3) houdt een gezond leefklimaat
in. Een GES-score > 5 brengt potentiële schade voor de gezondheid met zich mee.
Het GES-onderzoek wordt in nauwe samenwerking met de GGD uitgevoerd.
15

Gebiedsgericht beleid
De speciale omstandigheden in de regio vragen extra aandacht voor milieu bij alle ruimtelijke ontwikkelingen.
Mede door de ligging van de gemeenten in het Groene Hart moet het open en ‘groene’ karakter
van de regio zo veel mogelijk in stand worden gehouden.
Tegelijk vragen hedendaagse sociaaleconomische
ontwikkelingen om specifieke oplossingen,
die per gebied andere eisen stellen. Er wordt gestreefd
naar een optimale kwaliteit, ook voor milieu. Een uitstekend
instrument om een goede milieukwaliteit te waarborgen
is het gebiedsgericht milieubeleid.
Gebiedsgericht beleid wil zeggen dat per gebied (wijk of
buurt) de bestaande milieukwaliteit wordt bepaald en
wordt gekeken naar de ruimtelijke plannen, kansen en
wensen voor dat gebied. De gebiedsgerichte benadering
houdt er rekening mee dat een woonwijk een andere milieukwaliteit
vraagt dan bijvoorbeeld een industriegebied
waar nauwelijks mensen wonen. De kwaliteit van de
leefomgeving wordt bepaald door onder meer de veiligheid
op straat, overlast, de staat van woningen en de
nabijheid van winkels en horeca. Ook van belang zijn
mogelijkheden voor sport- en recreatie, nabijheid van
groen en natuur, afwezigheid van milieuhinder en participatie
van bewoners in buurtactiviteiten. Vanuit de
landelijke beleidsvisie gaat de kwaliteit van de leefomgeving vooral om de kwaliteit van het milieu en
de ruimte.
Een milieuvisie draagt bij aan de kwaliteit van de leefomgeving. Een optimale kwaliteit zal niet worden
bereikt door bij de invulling van een gebied direct de wettelijke grenswaarden voor de milieuonderdelen
geluid, lucht, bodem en dergelijke als ontwerpuitgangspunt te gebruiken. Een betere dan wel acceptabele
leefomgevingkwaliteit wordt juist bereikt door primair de streefwaarden voor de diverse milieuaspecten
als uitgangspunt te hanteren.
Voor de ontwikkeling van een milieuvisie/gebiedsgericht milieubeleid is de Regionale Handreiking Milieukwaliteiten
ontwikkeld. De Handreiking geeft handvatten voor het formuleren en vastleggen van de
gewenste milieukwaliteit van een ontwikkeling. Gemeenten kunnen hiermee, ondersteund door de Milieudienst,
direct aan de slag om gebiedsgericht milieubeleid te formuleren.
De Handreiking gaat uit van gebiedstypen en kwaliteitsambitieniveaus per gebiedstype. Bij gebiedstype
moet gedacht worden aan typen als ‘wonen’ , ‘werken’, ‘ recreatie’ en ‘landelijk gebied’. Elk gebiedstype
kent zijn eigen normen voor geluid, luchtkwaliteit, enzovoorts.
16

De Handreiking kent een drietal kwaliteitsambitieniveaus voor de onderdelen geluid, luchtkwaliteit, bodem,
externe veiligheid, dubo en energie (er wordt gewerkt aan een uitbreiding naar andere milieuthema’s):
1. Wettelijk niveau. Dit is het laagste, wettelijk verplichte minimum dat voor een milieuaspect mogelijk
is. Het betreft ook de laagste (mogelijke) milieuambitie.
2. Niveau ‘Midden-Holland’. Dit is het milieuniveau dat de regio als acceptabel, kenmerkend en verdedigbaar
voor Midden-Holland acht. Het betreft hier een hoger ambitieniveau dan het wettelijk niveau.
3. Hoog ambitieniveau. Dit niveau geldt als de nagenoeg beste milieukwaliteit binnen een gebiedstype.
Door te kiezen voor dit ambitieniveau kiest een gemeente voor een optimale milieusituatie.
17

Productenoverzicht ROM
In het onderstaande is een korte opsomming gegeven van de ROM-producten die door de Vakgroep
ROM worden geleverd, zoals beschreven in het productenboek 2010. Alle adviserings- en beoordelingsproducten
hebben betrekking op de milieuaspecten geluid, luchtkwaliteit, bedrijven en milieuzonering
(waaronder zo nodig geur), externe veiligheid, bodem, lichthinder, duurzaamheid en klimaat, leefbaarheid,
archeologie en ecologie.
Product Omschrijving kental levertijd
R.1. Beoordeling
Ruimtelijke
plannen van
derden
R.2. Quickscan
milieu bij ruimtelijkeontwikkelingen
R.3. Milieuadvisering
bij
ruimtelijke
plannen
18
De gemeenten krijgen veel ruimtelijke plannen te behandelen,
die door derden zijn opgesteld. Dit betreft met name bestemmingsplannen,
projectbesluiten en uitwerkingsplannen.
De Milieudienst beoordeelt op hoofdlijnen de toelichting of
ruimtelijke onderbouwing.
Eventuele specialistische rapporten worden op technisch niveau
beoordeeld. Dit wordt afzonderlijk in rekening gebracht
conform de betreffende producten bij Bodem, Geluid, EV,
Ecologie etc., of op basis van werkelijk gemaakte uren.
VORM: Briefrapport
Indien de ruimtelijke planvorming in een sterk verkennende
fase (bv. locatiekeuze) verkeert kan een quick scan milieu
richting geven. Bij een quick scan milieu wordt per milieuaspect
kort aangegeven of mogelijk belemmeringen zijn te verwachten.
De quick scan milieu vindt plaats op basis van direct
beschikbare milieu-informatie en expertise en ervaring
van de adviseurs.
Voor het doorlopen van een ruimtelijke procedure dient dit
product door een milieukundig advies als in R3 te worden
opgevolgd.
VORM: Briefrapport
Ten behoeve van de ruimtelijke planvorming dient te worden
onderzocht en aangetoond dat sprake is van een goede
ruimtelijke ordening. Dat betekent dat –voor zover relevant -
de huidige en toekomstige milieusituatie bij autonome ontwikkeling
in kaart moeten worden gebracht. Daarnaast dient
het milieueffect van een voorgenomen ruimtelijk plan te worden
onderzocht.
Afhankelijk van het stadium van de planvorming op het moment
dat de adviesvraag bij de Milieudienst wordt neergelegd
kan het advies verschillende vormen aannemen. Dit varieert
van een richtinggevend advies (randvoorwaarden, mogelijkheden,
te maken keuzes, te doorlopen procedures en noodzakelijke
vervolgonderzoeken) tot een ‘haalbaarheidsverklaring’
ofwel milieukundige onderbouwing.
10 uur 3 weken
12 uur
per locatie
1. 72 uur
2. 30 uur
per locatie
(plus
1 e 72
uur)
3. 95 uur
3 weken
6 weken

R.4. Milieuadvisering
bij
zienswijze, bezwaar
en beroep
R.5. Gebiedsgerichtemilieuvisie
(bij
structuurvisie,
locatieontwikkeling
of milieubeleid)
19
Geadviseerd wordt reeds in een vroeg stadium van het ruimtelijk
planproces een advies te laten verzorgen, zodat het vervolg
van het planproces efficiënt kan verlopen.
Binnen dit product wordt onderscheid gemaakt tussen:
1. conserverend bestemmingsplan;
2. ontwikkellocaties in overigens conserverend bestemmingsplan;
3. projectbesluiten, uitwerkingslocaties en wijzigingsbevoegdheden.
Bij grote plangebieden of locaties met een complexe milieuproblematiek,
alsmede ontwikkelingsgerichte bestemmingsplannen,
wordt een maatwerk-offerte opgesteld.
VORM: Rapport
Bij zienswijzen, bezwaar en beroep op het gebied van milieu
(bijvoorbeeld bij bestemmingsplannen of vergunningen) kan
de Milieudienst ondersteunen. De Milieudienst zal een schriftelijk
advies naar de gemeente doen uitgaan over de beantwoording
en eventuele noodzakelijke vervolgacties. In het algemeen
zal dit product volgen op een eerder door de Milieudienst
afgegeven milieukundig advies. Echter, de Milieudienst
kan ook ondersteunen bij zienswijzen, bezwaar en beroep
in procedures waar zij niet eerder in is betrokken.
Het kental betreft de schriftelijke advisering. Indien aanwezigheid
bij een eventuele rechtszaak gewenst is zal dit op
basis van werkelijk gemaakte uren worden afgerekend.
Als het een procedure betreft waar de Milieudienst niet eerder
bij is betrokken, zal afrekening plaatsvinden op basis van
werkelijk gemaakte uren.
VORM: Briefrapport
In een rustige woonwijk wordt vaak een andere leefomgevingskwaliteit
geambieerd dan op een bedrijfsterrein. Door
het opstellen van een gebiedsgerichte milieuvisie of – milieubeleid
voor het hele gemeentelijk grondgebied of voor een te
ontwikkelen gebied kan aan deze verschillende ambities tegemoet
worden gekomen.
Ten behoeve van een structuurvisie of gemeentebreed gebiedsgericht
milieubeleid zal de Milieudienst een milieukundige
onderbouwing en brede milieuvisie voor de gemeente
aanleveren.
Ten behoeve van specifieke ontwikkellocaties zal de Milieudienst
na inventarisatie van de wensen van de gemeente en
5 uur In overleg(indicatie:
2 – 3
weken)
In overleg
(indicatie:
bij structuurvisie
75-150
uur; bij
locatieontwikkeling:
60
uur))
In overleg

R.6. Begeleiden
opstellen
MER
R.7. milieuadvisering
bij
ruimtelijke processen
20
mede op basis van de Regionale Handreiking milieukwaliteiten
Midden Holland de milieuambities per gebiedstype opstellen.
Vervolgens wordt per ambitie aangegeven welke
maatregelen noodzakelijk/mogelijk zijn om de ambities te
verwezenlijken. Tot slot zal de milieudienst adviseren over de
mogelijkheden tot juridische verankering van deze maatregelen.
VORM: afhankelijk van overleg
Voor ruimtelijke plannen met mogelijk een grote impact op
het milieu moet een planMER of een besluitMER worden opgesteld.
De Milieudienst kan het opstellen van deze MER-en begeleiden.
De Milieudienst zal bij projectgroepvergaderingen aanwezig
zijn en zal gevraagd en ongevraagd reageren op (tussen)producten
en de loop van het proces. Daarbij staat het
belang van de gemeente centraal. Tevens zal zij de gemeente
bijstaan tijdens gesprekken met de Commissie-mer. Uiteindelijk
zal de Milieudienst een beoordeling van het eindproduct
uitvoeren en een aanvaardingsadvies voor de gemeente
opstellen.
De ervaring leert dat de intensiteit en duur van de begeleiding
van vele (externe) factoren afhankelijk is.
Naast de meer gestandaardiseerde producten kan de Milieudienst
ook voorzien in vele specifieke adviesvragen of begeleidingstrajecten
op het snijvlak van ruimtelijke ordening en
milieu. Voor deze maatwerkproducten worden per product
afspraken gemaakt waarin de behoeften van de gemeente en
de mogelijkheden van de Milieudienst op elkaar worden afgestemd.
De Milieudienst zal trachten aan alle mogelijke adviesvragen
in relatie tot ruimtelijke ordening en milieu tegemoet te komen.
Onderstaand (niet uitputtend) overzicht geeft een indruk
van de mogelijkheden:
• Beoordeling MER;
• Begeleiding ruimtelijk planproces (de Milieudienst kan
deelnemen aan het projectteam zodat tijdens het planproces
snel uitsluitsel kan worden gegeven over de
(on)mogelijkheden van denkrichtingen);
• Uitgebreide advisering Bedrijven en Milieuzonering
• Milieuadvisering bij historisch gegroeide ROknelpunten;
• Actualiseren milieuadvies als in R3;
• Second opinion op producten van derden.
VORM: afhankelijk van de vraag
In overleg(Indicatie:
Plan-
MER 80
uur; BesluitMER
160 uur)

De werkzaamheden worden projectmatig uitgevoerd. Wij starten met een bespreking waarin de gewenste
planontwikkelingen worden besproken. Op basis van de verkregen informatie geven wij aan
op welke milieuaspecten ten minste onderzoek moet worden verricht. De door de Milieudienst uit te
voeren werkzaamheden worden in een werkomschrijving dan wel een offerte opgenomen. Bij grotere
projecten en het opstellen van structuurvisies verdient het de voorkeur een vertegenwoordiger van de
Milieudienst in de projectgroep op te nemen.
Voor de werkzaamheden die binnen het jaarprogramma van de gemeente vallen stellen wij een werkbeschrijving
op. Voor werkzaamheden buiten het jaarprogramma wordt apart offerte uitgebracht. De in
de offerte genoemde bedragen zijn exclusief BTW. Aangezien de regiogemeenten zijn aangesloten bij
het samenwerkingsverband van het ISMH, hoeft er geen BTW te worden betaald.
Door onze uitgebreide milieudatabanken kunnen wij op korte termijn tot een compleet en deskundig
milieuadvies komen. Wij werken, conform de samenwerkingsovereenkomst Midden-Holland, uitsluitend
voor overheden.
Colofon
Versie 12.0
Juli 2010
Milieudienst Midden-Holland
Vakgroep ROM
Postbus 45
2800 AA GOUDA
www.milieudienstmiddenholland.nl
Bezoekadres:
Thorbeckelaan 5
2805 CA GOUDA
Tel: 0182-545700
Fax: 0182-545748
Milieudienst Midden-Holland Postbus 45 2800 AA Gouda t: 0182 - 545 700

Advies en inzet op maat
Wanneer u de Milieudienst inschakelt voor de advisering en begeleiding bij ruimtelijke plannen dan
krijgt u een advies én inzet op maat!
Wij staan tot uw beschikking om u nadere informatie te verstrekken. Daarnaast zijn wij altijd bereid bij
uw gemeente een gerichte presentatie te verzorgen.
Ruth Noorduyn Monique Verweij
Teamleider vakgroep ROM Adviseur ROM/ beleidsmedewerker ROM
Tel. 0182-545 770 Tel. 0182-545 764
Rnoorduyn@ismh.nl MVerweij@ismh.nl
Joost Rings Helen Schlepper
Adviseur ROM Adviseur ROM
Tel. 0182-545 722 Tel. 0182-545 523
JRings.md@ismh.nl HSchlepper@ismh.nl
Anka Silvertand
Adviseur ROM
Tel. 0182-545 700
ASilvertand@ismh.nl
Gertjan van Oostenbrugge Angela Vos
Adviseur DUBO, klimaat en energie Adviseur DUBO, klimaat en energie
Tel. 0182-545 Tel. 0182-545
GJvanOostenbrugge.md@ismh.nl AVos@ismh.nl
Milieudienst Midden-Holland Postbus 45 2800 AA Gouda t: 0182 - 545 700