Cursus vleermuizen herkennen en inventarisatie - Gemeente ...
Cursus vleermuizen herkennen en inventarisatie - Gemeente ...
Cursus vleermuizen herkennen en inventarisatie - Gemeente ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Herk<strong>en</strong>ning <strong>en</strong> inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
April 2013<br />
Introductie<br />
Inleiding<br />
• Nachtdier <strong>en</strong> vampier?<br />
• Onbek<strong>en</strong>d maakt onbemind?<br />
• Weinig data<br />
• Bedreigd / beschermd<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Ecologie<br />
Lichaamsbouw<br />
Carola<br />
van d<strong>en</strong> Tempel<br />
Introductie<br />
Inhoud<br />
• Aanleiding<br />
• Ecologie<br />
• Soort<strong>en</strong><br />
• Pauze<br />
•Bescherming<br />
• Inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong><br />
• Ev<strong>en</strong> naar buit<strong>en</strong>!<br />
Introductie<br />
Aanleiding<br />
• Bescherming<br />
• M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> gro<strong>en</strong> bij elkaar br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
• Meer gro<strong>en</strong>e vrijwilligers in geme<strong>en</strong>te<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Ecologie<br />
Voedsel<br />
•In NL alle<strong>en</strong> insect<strong>en</strong>eters<br />
•Per nacht ¼ tot ¹/₃ van zijn lichaamsgewicht = 300 insect<strong>en</strong> per nacht!<br />
•Echolocatie<br />
1
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Ecologie<br />
Het jaar rond<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Ecologie<br />
Netwerk van verblijfplaats<strong>en</strong><br />
•Kraamkolonies<br />
•Paarplaats<strong>en</strong><br />
Paarplaats<strong>en</strong><br />
•Foerageergebied<br />
Foerageergebied<br />
•Winterverblijv<strong>en</strong><br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong><br />
Noord Holland belangrijk voor<br />
• Laatvlieger (RL)<br />
• Meervleermuis<br />
• Ruige dwergvleermuis<br />
• Rosse vleermuis (RL)<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Ecologie<br />
Verblijfplaats<strong>en</strong><br />
•Zomerverblijv<strong>en</strong> (mann<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> gescheid<strong>en</strong>)<br />
•Paarplaats<strong>en</strong><br />
•Winterverblijv<strong>en</strong><br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong> in<br />
Noord Holland<br />
• Laatvlieger<br />
• Gewone dwergvleermuis<br />
• Meervleermuis<br />
• Ruige dwergvleermuis<br />
• Watervleermuis<br />
• Rosse vleermuis<br />
• Gewone grootoorvleermuis<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong><br />
Gewone dwergvleermuis<br />
Verspreiding NH Algeme<strong>en</strong><br />
Spanwijdte<br />
18-24 cm<br />
Biotoop Sted<strong>en</strong>, park<strong>en</strong>, boss<strong>en</strong><br />
Jachtgedrag Laag, dicht bij vegetatie<br />
Verblijfplaats<strong>en</strong> Gebouw<strong>en</strong><br />
2
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong><br />
Ruige dwergvleermuis<br />
Verspreiding NH Algeme<strong>en</strong> (in najaar)<br />
Spanwijdte<br />
23-25 cm<br />
Biotoop Park<strong>en</strong>, boss<strong>en</strong><br />
Jachtgedrag Laag, bij vegetatie<br />
Verblijfplaats<strong>en</strong> Gebouw<strong>en</strong>, boomholtes, kast<strong>en</strong><br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong><br />
Laatvlieger<br />
Verspreiding Meest algem<strong>en</strong>e soort in NH<br />
Spanwijdte<br />
32-38 cm<br />
Biotoop (half) op<strong>en</strong> landschap<br />
Jachtgedrag<br />
Verblijfplaats<strong>en</strong> Gebouw<strong>en</strong><br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong><br />
Watervleermuis<br />
Verspreiding NH<br />
Spanwijdte<br />
Middelhoog, bij opgaande<br />
gro<strong>en</strong>e elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Verspreid met nadruk op bosgebied<strong>en</strong><br />
op zandgrond<strong>en</strong><br />
20-30 cm<br />
Biotoop Oude boss<strong>en</strong> met water<br />
Jachtgedrag Laag bov<strong>en</strong> water<br />
Verblijfplaats<strong>en</strong><br />
Z: boomholtes<br />
P/W: groeves, bunkers, fort<strong>en</strong><br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong><br />
Gewone grootoorvleermuis<br />
Verspreiding NH Verspreid maar niet algeme<strong>en</strong><br />
Spanwijdte<br />
Biotoop<br />
24-28 cm<br />
Sted<strong>en</strong>, park<strong>en</strong>, boss<strong>en</strong>,<br />
landgoeder<strong>en</strong><br />
Jachtgedrag Dicht op of door de vegetatie<br />
Verblijfplaats<strong>en</strong><br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong><br />
Rosse vleermuis<br />
Spanwijdte<br />
Z/P: Gebouw<strong>en</strong>, boomholtes, kast<strong>en</strong><br />
W: groeves, bunkers, fort<strong>en</strong><br />
Verspreiding Bosrijke gebied<strong>en</strong> op de zandgrond<strong>en</strong><br />
Biotoop<br />
32-40 cm<br />
Tuss<strong>en</strong> oude loofboss<strong>en</strong> <strong>en</strong> waterrijke<br />
omgeving<br />
Jachtgedrag Hoog bov<strong>en</strong> boomtopp<strong>en</strong><br />
Verblijfplaats<strong>en</strong> Boomholtes<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong><br />
Meervleermuis<br />
Verspreiding Laagve<strong>en</strong>/ ve<strong>en</strong>weide gebied<strong>en</strong><br />
Spanwijdte<br />
20-32 cm<br />
Biotoop Water<strong>en</strong><br />
Jachtgedrag Laag bov<strong>en</strong> brede water<strong>en</strong><br />
Verblijfplaats<strong>en</strong><br />
Z: gebouw<strong>en</strong><br />
P: kast<strong>en</strong>, bij winterverblijf<br />
W: groev<strong>en</strong>, bunkers, fort<strong>en</strong><br />
3
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong><br />
Habitatgebruik Habitatgebruik<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Ecologie<br />
Migratie<br />
Niet: gewone dwergvleermuis<br />
gewone grootoorvleermuis<br />
Middellang: meervleermuis<br />
Ver: rosse vleermuis<br />
ruige dwergvleermuis<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Bescherming<br />
Rode Lijst<br />
• 5 van de ca. 15 soort<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />
Rode Lijst Zoogdier<strong>en</strong><br />
2009<br />
Verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> uit Nederland<br />
Kleine hoefijzerneus<br />
Vale vleermuis<br />
Kwetsbaar<br />
Grijze grootoorvleermuis<br />
Ingekorv<strong>en</strong> vleermuis<br />
Laatvlieger<br />
Rosse vleermuis<br />
Gevoelig<br />
Tweekleurige vleermuis<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Ecologie<br />
Foerageergebied <strong>en</strong> vliegroutes van<br />
• Grootoorvleermuis<br />
• Dwergvleermuis<br />
• Watervleermuis<br />
• Rosse vleermuis<br />
Pauze<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Bescherming<br />
Rode Lijst<br />
Flora <strong>en</strong> Faunawet<br />
Alle soort<strong>en</strong> strikt beschermd!<br />
Natuurbeschermingswet<br />
Er zijn natuurgebied<strong>en</strong> aangewez<strong>en</strong> voor de Meervleermuis<br />
4
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Met de og<strong>en</strong><br />
•Habitat<br />
•Zicht<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Batdetector<strong>en</strong><br />
Pettersson Pettersson Pettersson SSF Bat2<br />
D240x D100 D200<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Geluid<strong>en</strong><br />
•Piekfrequ<strong>en</strong>tie (1)<br />
•Geluidsoort (nat / droog)<br />
•Fequ<strong>en</strong>tiebereik (2)<br />
•Pulsritme (3)<br />
2<br />
3 1?<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Met de og<strong>en</strong><br />
•Habitat<br />
•Zicht<br />
Soort K<strong>en</strong>merk<br />
Gewone<br />
dwergvleermuis<br />
Ruige dwergvleermuis<br />
Rosse vleermuis<br />
Laatvlieger<br />
Meervleermuis<br />
Watervleermuis<br />
Grootoorvleermuis<br />
Geluid<strong>en</strong><br />
•Piekfrequ<strong>en</strong>tie (1)<br />
•Geluidsoort (droog / nat)<br />
•Fequ<strong>en</strong>tiebereik (2)<br />
•Pulsritme (3)<br />
Kleine bruine vleermuis. Trill<strong>en</strong>de vleugelslag, vliegt vaak zelfde rondje.<br />
He<strong>en</strong> zw<strong>en</strong>k<strong>en</strong>de vlucht van e<strong>en</strong> vlinder<br />
Als gewone dwergvleermuis, maar iets minder vlinderig<br />
Grote, licht gekleurde vleermuis met vrij smalle vleugels. Vliegt hoog <strong>en</strong> snel.<br />
Grote vleermuis met trage vleugelslag. Heeft brede vleugels<br />
Middel grote vleermuis met witte buik. Vliegt iets hoger <strong>en</strong> sneller dan watervleermuis<br />
Middel grote vleermuis met witte buik. Vliegt laag over het wateroppervlak met veel<br />
kleine bochtjes.<br />
Vrij klein. Ondiepe vleugelslag. Zeer w<strong>en</strong>dbaar <strong>en</strong> kan bidd<strong>en</strong>.<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Geluid<strong>en</strong><br />
Soort<br />
Gewone<br />
dwergvleermuis<br />
1<br />
Freq<strong>en</strong>tie<br />
bereik<br />
1<br />
Piek<br />
freq Klank Tikk<strong>en</strong> p sec Bijzonderhed<strong>en</strong><br />
40-65 (80) 45-50 nat<br />
Ruige dwergvleermuis 35-70 37-40 nat<br />
Rosse vleermuis 15-40 20<br />
nat (twiettjok)<br />
10-14 (vrij<br />
snel)<br />
6-10 (vrij<br />
langzaam)<br />
Laatvlieger 20-70 27-30 nat (tap-tap) 3-9 (traag)<br />
3<br />
2<br />
Twiet op 40, sociale roep op 18 (<strong>en</strong>kel)<br />
Twiet op 38. sociale roep op 18 (dubbel)<br />
1-8 (traag) Vaak met het blote oor goed te hor<strong>en</strong><br />
Onregelmatig ritme met af <strong>en</strong> toe versnelling<br />
(tapdanser)<br />
Meervleermuis 25-60 35 droog of nat 7-15 Soms spetter<strong>en</strong>d op lage frequ<strong>en</strong>tie<br />
Watervleermuis 30-80 50 droog 8-20 (snel) 'Hupp<strong>en</strong>d ritme', versnelt in bocht<strong>en</strong><br />
Grootoor vleermuis 25-85 35-45 droog 15-25 (snel) Met blote oor te hor<strong>en</strong> als tikk<strong>en</strong> van polshorloge<br />
5
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Mogelijkhed<strong>en</strong> van detector onderzoek<br />
•Soort<br />
•Aantal<br />
•Activiteit (foerager<strong>en</strong>, uitvlieg<strong>en</strong>, zwerm<strong>en</strong>)<br />
•Landschapsgebruik (foerageergebied, vliegroute, verblijfplaats)<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Vleermuisprotocol<br />
•Indeling per soort <strong>en</strong> functie<br />
•Wanneer voldo<strong>en</strong>de onderzoek<br />
•Ook steun bij wanneer onderzoek<strong>en</strong><br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
functie <strong>en</strong> onderzoeksconditie Pipistrellus pipistrellus<br />
kraamverblijfplaats<br />
versie 24 jebruari 2012 gewone dwergvleermuis<br />
periode van (10 mei) 15 mei - 15 jul (1 aug)<br />
starttijd t.o.v. zonsondergang 30 min voor, tuss<strong>en</strong>tijds terugker<strong>en</strong> [1,5<br />
uur]<br />
eindtijd t.o.v. zonsopkomst (60 min) 0 min voor<br />
aantal & duur veldbezoek<strong>en</strong> 2 x 2 uur<br />
periode tuss<strong>en</strong> veldbezoek<strong>en</strong> t<strong>en</strong>minste (10) 20 dag<strong>en</strong><br />
werkwijze bij determinatie altijd mogelijkheid tijdverl<strong>en</strong>g<strong>en</strong> &<br />
opname (& sonogram) foto &<br />
handwaarneming vondst juv<strong>en</strong>iel,<br />
zichtwaarneming,<br />
temperatuur hoger dan (7 - 9°C) 10°C<br />
windkracht minder dan 5 Bft (6 Bft)<br />
maximale neerslag motreg<strong>en</strong><br />
Overige methodes (Hier zijn ontheffing<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij<br />
beetpakk<strong>en</strong> van dier<strong>en</strong> ook rabiës in<strong>en</strong>ting voor nodig!)<br />
•Kerkzolders<br />
•Kast<strong>en</strong><br />
•Vang<strong>en</strong><br />
•Wintertelling<strong>en</strong><br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Met de batdetector op stap<br />
•Weer<br />
•Doel<br />
Tijdstip (avond / ocht<strong>en</strong>d)<br />
Habitat<br />
Hoe (lop<strong>en</strong> / fiets / auto)<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Zwerm<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong><br />
•Zwerm<strong>en</strong> voor het binn<strong>en</strong>gaan van het verblijf<br />
•Van 1,5 uur voor tot zonsopkomst (per soort verschill<strong>en</strong>d)<br />
•Ook zonder detector goed te zoek<strong>en</strong> / vind<strong>en</strong><br />
http://www.youtube.com/watch?v=09tWvl1422w<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Kast<strong>en</strong><br />
• Goed middel om te kijk<strong>en</strong> of bepaalde soort<strong>en</strong> in je gebied zitt<strong>en</strong><br />
• Let op; juiste kast voor de juiste soort!<br />
Soort Hout plat Houtbeton rond<br />
Gewone dwergvleermuis x<br />
Ruige dwergvleermuis x x<br />
Rosse vleermuis X x<br />
Gewone grootoorvleermuis x X<br />
Watervleermuis x<br />
Meervleermuis x<br />
6
Inv<strong>en</strong>tarisatie Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
B<strong>en</strong>odigdhed<strong>en</strong><br />
batdetector<br />
zaklamp<br />
hoofdlamp<br />
Kaart / gps / smart-phone voor het noter<strong>en</strong> van de waarneming<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>thousiasme<br />
stukje nachtrust<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Data <strong>en</strong> leerdoel<strong>en</strong><br />
•8 mei Hoe werkt de batdetector <strong>en</strong> herk<strong>en</strong>ning soort<strong>en</strong> in bebouwing<br />
•5 juni Vleermuiz<strong>en</strong> in het Waarderhout<br />
•17 juli Vleermuiz<strong>en</strong> bij water (park van Luna)<br />
•7 aug Paartijd van <strong>vleermuiz<strong>en</strong></strong>; sociale roep<strong>en</strong><br />
Afgelop<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> minder waarneming<strong>en</strong><br />
= minder gewone dwerg<strong>vleermuiz<strong>en</strong></strong> of minder waarnemers???<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
Invoer<strong>en</strong><br />
www.telmee.nl<br />
Gebruikersnaam: gro<strong>en</strong>hhw<br />
Wachtwoord : midd<strong>en</strong>weg<br />
Vleermuiz<strong>en</strong><br />
Praktijk!<br />
7
Change language