ZoekwijzerDe armenzorg in Gent sinds de middeleeuwen

ZOEKWIJZER 8
kensschool opgericht op de Nederkouter, en de Blauwe
Jongensschool in de Barrestraat. Eerstgenoemde school
zou later naar de Rode Lijvekensstraat verhuizen. In
1623 kwamen daar nog het Kuldershuis -dat gedeeltelijk
in het Geraard de Duivelsteen was gehuisvest- en
de Blauwe Meisjesschool in de Onderstraat bij. Weesjongens
leerden een vak bij een ambachtsman, weesmeisjes
werden vooral als huishoudelijke hulp
ingeschakeld. Verder waren er sinds de tweede helft
van de 17 de eeuw nog de Capotteschool in de Speldenstraat
en de Saletschool aan de Brabantdam, die kinderen
van arme ouders opvingen.
Correctiehuizen
Om valide armen en bedelaars aan het werk te krijgen
werden vanaf de 17 de eeuw ook tucht- en correctiehuizen
opgericht. In deze instellingen werden zogenaamde
werkonwillige armen, bedelaars en vagebonden verplicht
te werk gesteld. Het Gentse Tucht- of Rasphuis
werd aanvankelijk ingericht in het Geraard de Duivelsteen.
Onder impuls van burggraaf Jean-Jacques
Philippe Vilain XIIII werd door de Staten van Vlaan-
PLAN AFKOMSTIG UIT EEN DOSSIER MET PROJECT VOOR DE OPRICHTING VAN EEN TUCHTHUIS OF
"HÔPITAL GÉNÉRAL" IN HET KASTEEL VAN GENT, 1771,
UIT HET ARCHIEF VAN DE FAMILIE VILAIN XIIII BRUSSEL, NR. 15.
deren in 1771 een provinciaal correctiehuis opgericht,
waar valide bedelaars en vagebonden, maar
mettertijd ook delinquenten werden opgesloten en
“arbeidsgewenning” kregen.
De cesuur van de Franse Revolutie
Burelen van Weldadigheid en Commissies voor Burgerlijke
Godshuizen
De armenzorg kwam na de omwenteling van 1789
onder toezicht van de Commissie voor Burgerlijke Godshuizen
of Commission des Hospices Civils. Naast deze
commissie werd door de Franse overheid ook het Bureel
van Weldadigheid of Bureau de Bienfaisance opgericht,
dat thuiswonende armen ondersteunde. De
Fransen legden hiermee de wettelijke basis voor de organisatie
van de armenzorg: beide instellingen werden
vanaf 1796 verplicht op gemeentelijk niveau georganiseerd.
Ook nieuwe 19 de eeuwse instellingen kwamen
onder het gezag van de Commissie voor Burgerlijke
Godshuizen te staan, zoals het krankzinnigengesticht
van Joseph Guislain en het Ooglijdersgesticht.
Dépôts de Mendicité en
Ateliers de Charité
Ook op provinciaal niveau
werden initiatieven genomen
ter bestrijding van de
bedelarij. In 1808 werd per
departement een Dépôt de
Mendicité opgericht, dat
voor de provincies Oost- en
West-Vlaanderen in Brugge
lag. In 1817 werd in Gent
het zogenaamde Atelier de
Charité ingericht, waar behoeftigen
die niet voor
openbare onderstand in
aanmerking kwamen, tewerk
werden gesteld. Nog
later, in de Hollandse periode,
werden landbouwkolonies
opgericht die
landlopers van de straten
moesten houden.