Download programmaboekje - Vocaal Ensemble Tiramisu

Mendelssohn
Brahms
Schumann
Cornelius
Mahler
BACH
PROGRAMMABOEKJE

2
Programma
Johann Sebastian Bach
Singet dem Herrn
Felix Mendelssohn-Bartholdy
Warum toben die Heiden
Johannes Brahms
Schaffe in mir, Gott, ein rein Herz
Pauze
Johannes Brahms
Nachtwache I en II
Robert Schumann
An die Sterne
Peter Cornelius
Die drei Frühlingstage
Gustav Mahler
bewerking: Clytus Gottwald
Ich bin der Welt abhanden gekommen

Sopranen
Hella van Donk
Els de Heus
Lisa Hinfelaar
Cora de Koning
Leonoor Lammens
Kezia Nootenboom
José van Putten
Vera Schijve
Alexandra Smeenk
Alten
Ank Hartendorp
Irene Kleijwegt
Martha van Krimpen
Marchien Leopold
Josta Onneweer
Mirjam Pool
Jorien Vossepoel
Uitvoerenden
Dirigent
Niels Kuijers
Tenoren
Michael Aletrino
René Heemskerk
Bernhard Jaarsma
Koos Müller
Andreas Polman
Bassen
Wil Buitinga
Wilbert van Els
Cas Jönsthövel
Elbert Kelholt
Koen van Lee
Lauwrens van der Leer
Ad Leijten
3

In dit Bachjaar lijkt het vanzelfsprekend om voor
een koorconcert werken van Johann Sebastian
Bach te programmeren. Tiramisu heeft zich echter
in haar zesjarige bestaan ontwikkeld tot een koor dat
vooral laat-romantisch en twintigste-eeuws repertoire
zingt, met uitstapjes naar muziek uit de Renaissance.
Waarom dan toch de keuze voor een Bachmotet?
Allereerst natuurlijk omdat het een prachtig werk is,
waarvan de technische moeilijkheid een uitdaging is
voor het koor. Maar er is ook een duidelijke relatie
met de overige gekozen componisten uit de
Romantiek.
Van Felix Mendelssohn-Bartholdy is bekend dat hij
Bach's Matthäus-Passion voor het eerst weer
uitvoerde, honderd jaar nadat Bach zelf het werk
had uitgevoerd. Algemeen wordt aangenomen dat
hij ook de herontdekker van de Matthäus-Passion
was, maar dat is niet het geval. Musici uit zijn
omgeving, Karl Friedrich Wilhelm Fasch en Karl
Friedrich Zelter, de eerste als oprichter van de
Berlijnse Zangacademie, de tweede als zijn
opvolger, hadden de weg reeds voor een groot deel
gebaand. Felix kreeg van jongs af aan pianoles van
Zelter, die Bach's Wohltemperiertes Klavier als
muzikale bijbel bij zijn onderwijs gebruikte.
Ook Robert Schumann maakte al op jonge leeftijd
via pianolessen kennis met Bach's composities.
4
B A
Mendelssohn en Schumann vonden elkaar in hun
gemeenschappelijke bewondering voor Bach.
Samen verzorgden ze de publicatie van zijn
volledige oeuvre. Schumann schreef in 1846 zelfs
een fuga voor orgel op de letters B.A.C.H.
Mendelssohn beijverde zich voor een standbeeld
van Bach in Leipzig, waar de grote meester jaren
als cantor in de Thomaskerk werkte. Om een
steentje bij te dragen aan het fonds waaruit dit
standbeeld betaald moest worden, gaf Mendelssohn
een orgelconcert in de Thomaskerk met de
belangrijkste composities van Bach. Voor dit
concert, dat de aanzienlijke som van driehonderd
talers opbracht, studeerde hij zo hard dat hij zelfs
op straat de pedaalpassages al huppelend oefende!
De onthulling van het monument in 1843 werd
bijgewoond door Bach's enige in leven zijnde
kleinzoon Wilhelm Friedrich Ernst Bach (1759 -
1845), die hofklavecinist en muziekleraar in Berlijn
was geweest.
Johannes Brahms was ook als kind al via pianolessen
bekend met de werken van Bach. In 1859 kreeg
hij als kerstcadeau van prinses Frederike van Lippe-
Detmolt de eerste zes delen van de Gesamtausgabe
van Bach. Brahms was in die tijd verbonden aan het
hof van Lippe-Detmolt, dat berucht stond om zijn
krenterigheid. Later kwam hij er dan ook achter dat
de navolgende delen op zijn naam waren besteld en

C H
dat hij ze zelf moest betalen! In 1879 kreeg Brahms
het aanbod van de Thomaskerk in Leipzig om
cantor te worden. Hij vond het een verleidelijk
aanbod om de oude positie van Bach te verwerven
en overwoog serieus om erop in te gaan. Uiteindelijk
wees hij het aanbod toch af omdat hij zich niet
meer wilde binden. Als basis voor het laatste deel
van zijn Vierde Symfonie, gebruikte Brahms het
thema van het slotkoor uit Bach's cantate Nach dir,
Herr, verlanget mich.
Zo nam ook Peter Cornelius thema's uit de
klaviersuites van Bach letterlijk over voor zijn Drei
Psalmlieder opus 13. De Drei Chorgesänge opus 11,
waarvan Die drei Frühlingstage het laatste lied is,
zijn gemodelleerd naar werken zoals de motetten
van Bach.
Gustav Mahler dirigeerde muziek van Bach in de
serie "Historische concerten" van de New York
Philharmonic. Hij bewerkte ook een suite van Bach,
die hij volgens oud gebruik vanachter het klavecimbel
dirigeerde, waarbij hij de continuopartij
verlevendigde met eigen improvisaties. Mahler
schreef zijn Achtste Symfonie na een periode waarin
hij veel muziek van Bach had bestudeerd. Het eerste
deel is beïnvloed door het motet Singet dem Herrn
ein neues Lied. Mahler gebruikte hier niet de
gangbare sonatevorm, maar een aaneenschakeling
van kortere delen waarin het koor een grote rol
toebedeeld is. Over de stijl van Bach zei Mahler:
"Het wonder van zijn polyfonie is ongelooflijk, niet
slechts voor zijn tijd, maar voor alle tijden".
Voor het eerste gedeelte van dit concert hebben wij
naast Singet dem Herrn gekozen voor motetten van
Mendelssohn en Brahms omdat in deze werken de
invloed van Bach duidelijk te horen is. Bij Psalm 2
van Mendelssohn valt de dubbelkorigheid op, met
de afgewisselde tekstgedeeltes tussen het eerste- en
tweede koor. Ook het contrapunt van het laatste
deel is duidelijk op Bach gebaseerd. Het tweede
deel van Brahms' Schaffe in mir Gott ein rein Herz
is een echte fuga zoals Bach die schreef, met een
steeds terugkerend thema en tegenthema,
verbredingen, versnelde opeenvolgingen en
orgelpunten: lange bastonen waarboven de andere
stemmen in wisselende harmonieën zingen. Na de
pauze is het programma samengesteld uit wereldlijk
repertoire van bovengenoemde componisten met als
bindende factor de tekstdichter Friedrich Rückert.
Bepalend hierbij was de keuze voor de door Clytus
Gottwald in 1983 vervaardigde bewerking van
Mahler's Ich bin der Welt abhanden gekommen. In
deze versie zijn alle orkestpartijen van dit prachtige
lied voor alt en symfonieorkest uitgeschreven voor
zestienstemmig koor a-cappella.
5

Psalm 149, 1-3
Singet dem Herrn ein neues Lied,
die Gemeine der Heiligen sollen ihn loben.
Israel freue sich, des, der ihn gemacht hat.
Die Kinder Zion sei'n fröhlich über ihrem Könige,
sie sollen loben seinen Namen im Reihen;
mit Pauken und mit Harfen sollen sie ihm spielen.
Koor I Choral
Gott, nimm dich ferner unser an,
denn ohne dich ist nichts getan
mit allen unsern Sachen;
Drum sei du unser Schirm und Licht,
und trügt uns unsre Hoffnung nicht,
so wirst du's ferner machen.
Wohl dem, der sich nur steif und fest
auf dich und deine Huld verlässt.
6
Johann Sebastian Bach (1685-1750)
Johann Sebastian Bach
Singet dem Herrn ein neues Lied BWV225
Zingt voor de heer een nieuw lied,
zingt zijn lof in de gemeenschap der heiligen.
Viere Israël met vreugde zijn schepper,
Sions zonen met jubel hun koning;
love alles zijn naam: door een reidans, door met cither
en met tamboerijn te spelen voor Hèm.
God, blijf voor ons zorgen
want zonder u zijn al onze
inspanningen tevergeefs;
Wees onze beschermer en ons licht
en als onze hoop ons niet bedriegt,
zult u dat ook blijven.
Gelukkig hij die zich, zonder twijfel,
verlaat op u en uw mildheid.

Koor II Aria
Wie sich ein Vater erbarmet
über seine jungen Kinderlein,
so tut der Herr uns allen,
so wir ihn kindlich fürchten rein.
Er kennt das arm Gemächte,
Gott weiß, wir sind nur Staub,
gleichwie das Gras vom Rechen,
ein Blum und fallend Laub!
Der Wind nur drüber wehet,
so ist es nicht mehr da,
also der Mensch vergehet,
sein End das ist ihm nah.
Psalm 150, 2-6
Lobet den Herrn in seinen Taten,
lobet ihn in seiner großen Herrlichkeit!
Alles, was Odem hat, lobe den Herrn,
halleluja!
Zoals een vader zich ontfermt
over zijn kleine kinderen,
zo doet de Heer met ons
als wij Hem waarlijk vrezen.
Hij kent zijn arme schepselen,
God weet dat we slechts stof zijn,
zoals het gras van de riek,
de bloemen en het vallend gebladerte!
De wind waait erover
en het is al weg,
zo ook is de mens vergankelijk,
zijn einde is nabij.
Looft de Heer om zijn daden,
looft Hem om zijn mateloze grootheid!
Alles wat adem heeft love de Heer,
halleluja!
7

Der 2. Psalm (1843)
Warum toben die Heiden
und die Leute reden so vergeblich?
Die Könige im Lande lehnen sich auf,
und die Herrn ratschlagen miteinander
wider den Herrn und seinen Gesalbten.
Laßt uns zerreißen ihre Bande,
und von uns werfen ihre Seile!
Aber der im Himmel wohnet, lachet ihrer,
und der Herr spottet ihrer.
Er wird einst mit ihnen reden in seinem Zorn
und mit seinem Grimm wird er sie schrecken.
8
Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847)
Felix Mendelssohn-Bartholdy
Uit brief van Mendelssohn,
Weimar 6-11-1821:
's Middags speelde ik Goethe
meer dan twee uur voor,
gedeeltelijk fuga's van Bach,
gedeeltelijk improviseerde ik.
psalm 2
Drei Psalmen op. 78
Waarom razen de heidenen
en praten de volken zo vergeefs?
De koningen der aarde komen in opstand
en de heersers spannen samen
tegen de Heer en zijn gezalfde.
Laat ons hun ketenen verbreken
en hun boeien van ons werpen!
Maar Hij, die in de hemel woont, lacht hen uit,
en de Heer bespot hen.
Hij zal eens tot hen spreken in zijn toorn
en met zijn gramschap zal hij hen doen schrikken.

Aber ich habe meinen König eingesetzt
auf meinem heiligen Berge Zion.
Ich will von einer solchen Weise predigen,
dass der Herr zu mir gesagt hat:
Du bist mein Sohn, heute hab ich dich gezeuget;
heische von mir,
so will ich dir die Heiden zum Erbe geben,
und der Welt Ende zum Eigentum.
Du sollst sie mit eisernem Szepter zerschlagen,
wie Töpfe sollst du sie zerbrechen.
So lasset euch nun weisen, ihr Könige,
und lasset euch züchtigen, ihr Richter auf Erden.
Dienet dem Herrn mit Furcht,
und freuet euch mit Zittern!
Küsset den Sohn, dass er nicht zürne,
und ihr umkommet auf dem Wege.
Denn sein Zorn wird bald anbrennen.
Aber wohl allen, die auf ihn trauen.
Ehre sei dem Vater, und dem Sohne,
und dem heiligen Geiste.
Wie es war im Anfang,
jetzt und immerdar
und von Ewigkeit zu Ewigkeit.
Amen!
Heb ik niet mijn koning gezalfd
op Sion, mijn heilige berg.
Zo gewaag ik van 's Heren besluit,
Dat hij tot mij sprak:
Gij zijt mijn zoon, heden heb ik u verwekt;
Eis van mij,
en ik zal u de heidenen tot erfdeel geven
en de grenzen der aarde tot uw bezit.
Gij zult hen met een ijzeren scepter verpletteren,
als een aarden pot zult Gij hen stukslaan.
Nu dan, gij koningen, komt heden tot inzicht,
laat u leren, gij rechters der aarde.
Dient de Heer met ontzag,
beeft, en verheugt u!
Weest de zoon onderdanig, opdat hij niet toorne,
en gij op uw weg niet ten gronde gaat.
Want zijn toorn kan licht ontbranden.
Maar gelukkig zijn allen, die op hem vertrouwen.
Eer zij de Vader en de Zoon
en de Heilige Geest.
Zoals het was in den beginne,
nu en altijd
en tot in eeuwigheid.
Amen!
9

Psalm 51, 12-14
Schaffe in mir, Gott, ein rein Herz
und gib mir einen neuen gewissen Geist.
Verwirf mich nicht von deinem Angesicht
und nimm deinen heiligen Geist nicht von mir.
Tröste mich wieder mit deiner Hilfe
und der freudige Geist erhalte mich.
10
Johannes Brahms (1833-1897)
Johannes Brahms
Brahms had een vriend en
vereerder, die wijnbouwer was.
Aan het slot van een maaltijd ter
ere van Brahms, liet de gastheer
een zeer bijzondere wijn serveren.
"Dit is de Brahms onder mijn
wijnen", was zijn toelichting.
Brahms proefde en zei: "Hmm,
niet kwaad, maar ik zou nu toch
graag eens uw Bach proberen".
PAUZE
Schaffe in mir, Gott, ein rein Herz op. 29 Nr. 2
Schep mij een rein hart, o God,
en vernieuw in mijn binnenste een vaste geest.
Verwerp mij niet van uw aangezicht,
en neem uw heilige geest niet van mij.
Hergeef mij de blijdschap over uw heil,
en laat een gewillige geest mij schragen.

Nr. 1 Nachtwache I
Friedrich Rückert
Leise Töne der Brust,
Geweckt vom Odem der Liebe,
Hauchet zitternd hinaus,
Ob sich euch öffn' ein Ohr,
Öffn' ein liebendes Herz,
Und wenn sich keines euch öffnet,
Trag ein Nachtwind euch
Seufzend in meines zurück.
Nr. 2 Nachtwache II
Friedrich Rückert
Johannes Brahms (1833 - 1897)
Ruhn sie? rufet das Horn
Des Wächters drüben aus Westen,
Und aus Osten das Horn
Rufet entgegen: Sie ruhn!
Hörst du, zagendes Herz,
Die flüsternden Stimmen der Engel?
Lösche die Lampe getrost,
Hülle in Frieden dich ein.
Fünf Gesänge op. 104 für gemischten Chor
Zachte tonen van het hart
Gewekt door de adem der liefde
Wordt fluisterend hoorbaar,
Opdat een oor zich voor jullie opene,
Een liefhebbend hart zich opene,
En wanneer geen enkel hart zich voor jullie opent,
Moge een avondbries jullie dan
Als een zucht naar mijn hart terugleiden.
Rusten zij? roept de hoorn
Van de wachter ginds uit het westen,
En uit het oosten roept de hoorn
Terug: Zij rusten!
Hoor je, twijfelend, angstig hart,
De fluisterende stemmen der engelen?
Doof de lamp gerust,
Laat vrede je omhullen.
11

Nr. 1 An die Sterne
Friedrich Rückert
Sterne, in des Himmels Ferne!
Die mit Strahlen bess’rer Welt
Ihr die Erdendämmrung hellt,
Schaun nicht Geisteraugen
Von euch erdenwärts,
Dass sie Frieden hauchen
ins umwölkte Herz?
Sterne, in des Himmels Ferne!
Träumt sich auch in jenem Raum
Eines Lebens flüchtger Traum?
Hebt Entzücken, Wonne,
Trauer, Wehmut, Schmerz,
Jenseits unsrer Sonne
Auch ein fühlend Herz?
12
Robert Schumann (1810 - 1856)
Robert Schumann
In 1832 weigerde Heinrich Dorn
Schumann verder les te geven; er
was geen beginnen aan bij deze
vervelende, eigenwijze leerling.
Daarom was Robert nu
aangewezen op Marpurgs
inleiding in de muziektheorie en
het Wohltemperiertes Klavier van
Bach. Over dit laatste werk zegt
hij:
"Het is uiterst nuttig en heeft als
het ware een moreel versterkend
effect op de hele mens, want Bach
was een man uit één stuk; bij hem
is niets half of ziek, alles lijkt voor
de eeuwigheid geschreven".
Vier doppelchörige Gesänge für Chor a cappella op. 141
Sterren aan de verre hemel!
Jullie, die met stralen van een betere wereld
De schemering van de aarde verlichten,
Kijken niet de ogen van geesten
Van jullie vandaan naar de aarde
Zodat zij rust brengen
In het bezwaarde hart?
Sterren aan de verre hemel!
Droom je in die ruimte ook
De vluchtige droom van een leven?
Wordt aan gene zijde van onze zon
Een gevoelig hart ook gegrepen
Door verrukking, gelukzaligheid,
Droefenis, weemoed, pijn?

Sterne, in des Himmels Ferne!
Winkt ihr nicht schon Himmelsruh
Mir aus euren Fernen zu?
Wird nicht einst dem Müden
Auf den goldnen Aun
Ungetrübter Frieden
In die Seele taun?
Sterne, [in des Himmels Ferne] !
Bis mein Geist den Fittich hebt
Und zu eurem Frieden schwebt,
Hang an euch, mein Sehnen,
Hoffend, glaubevoll!
O ihr holden, schönen,
Könnt ihr täuschen wohl?
Sterren aan de verre hemel!
Wenken jullie mij niet reeds nu
Uit jullie verten hemelse rust toe?
Zal niet eens
Een onbezorgde vrede
De ziel van de vermoeide mens vervullen
Op de gouden velden?
Sterren, [aan de verre hemel]!
Tot mijn geest zijn vleugels uitslaat
En naar jullie vrede zweeft,
Mijn verlangen, zoek houvast bij jullie,
Hopend, gelovig!
O jullie lieflijken, schonen,
Kunnen jullie misschien misleiden?
13

Nr. 3 Die drei Frühlingstage
Friedrich Rückert
Jugend, Rausch und Liebe sind
Gleich drei schönen Frühlingstagen;
Statt um ihre Flucht zu klagen,
Herz genieße sie geschwind!
14
Peter Cornelius (1824-1874)
Peter Cornelius
Onder invloed van zijn
onbeantwoorde liefde voor een
dochter van Friedrich Rückert
begon Cornelius te schrijven aan
zijn meesterwerk, de opera Der
Barbier von Bagdad (1855-58).
Drei Chorgesänge op. 11
Jeugd, opwinding en liefde zijn
Als drie mooie lentedagen;
In plaats van hun verdwijnen te beklagen
Hart, geniet ervan, nu het nog kan!

Ich bin der Welt abhanden gekommen
Friedrich Rückert
Gustav Mahler (1860-1911)
Ich bin der Welt abhanden gekommen,
Mit der ich sonst viele Zeit verdorben.
Sie hat so lange nichts von mir vernommen,
Sie mag wohl glauben, ich sei gestorben.
Es ist mir auch gar nichts daran gelegen,
Ob sie mich für gestorben hält.
Ich kann auch gar nichts sagen dagegen,
Denn wirklich bin ich gestorben der Welt.
Ich bin gestorben dem Weltgewimmel [Weltgetümmel],
Und ruh in einem stillen Gebiet.
Ich leb in mir und [allein in] meinem Himmel,
In meinem Lieben, in meinem Lied.
Gustav Mahler
"Het is onuitsprekelijk dat ik van
Bach steeds meer leer als een
kind dat aan zijn voeten zit:
want mijn aangeboren manier
van werken is de manier van
Bach. Had ik maar meer tijd om
mij helemaal in deze hogeschool
te verdiepen!".
Ich bin der Welt abhanden gekommen
bewerking: Clytus Gottwald
Ik ben van de wereld losgeraakt,
Waaraan ik ooit veel tijd verdeed;
Ze heeft zo lang al niets van mij vernomen,
Ze denkt wellicht, dat ik gestorven ben.
Het laat mij volkomen onverschillig,
Of zij mij voor gestorven houdt.
Ik kan zelfs niets daartegen inbrengen,
Want voor de wereld ben ik werkelijk gestorven.
Ik ben gestorven voor het gewoel der wereld
En rust binnen een stil domein.
Ik leef alleen binnen mijn hemel,
Binnen mijn liefde, binnen mijn lied.
15

Friedrich Rückert was in zijn tijd een veelgelezen
maar omstreden dichter, wiens roem de 19e eeuw
nauwelijks overleefd heeft. Veelgelezen omdat het
maken, lezen, voordragen (en zingen!) van gedichten
mode was, omstreden door zijn enthousiasme voor
de Duits-nationale beweging die zich o.a. uitte in de
Geharnischte Sonetten (1814), zijn bijdrage aan de
vrijheidsoorlogen tegen de Fransen. En omstreden
omdat hij een ongewoon talent voor vreemde en
moeilijke talen (Perzisch, Arabisch; Rückert was
professor voor Oriëntaalse talen) paarde aan de
vaardigheid om moeiteloos met woorden, rijm,
metrum en vorm te spelen. Deze gave werd hem in
zoverre noodlottig, dat het tot een lyrische
productie leidde, die de oorspronkelijkheid en de
betekenis van de inhoud van de gedichten verre
oversteeg. En helaas is dat aan zijn werken af en
toe goed af te lezen, ook in dit programma.
Onomstreden zijn zijn verdiensten voor het Duits in
zijn vertalingen van Perzische literatuur (bijvoorbeeld
de dichtbundel Östliche Rosen (1819)).
Het dichten 'im Volkston' (en 'Volk' is hier mede
bedoeld als 'niet adelijk') was in de Duitse Romantiek
populair. Juist omdat belevenissen, gedachten,
emoties en subjectiviteit zich uitstekend voor poëzie
lenen, was de hoeveelheid nieuwe 'kunstpoëzie'
enorm. - Dit hield overigens niet in dat het altijd
eenvoudige, naïve gedichten waren.- De gedichten
waren ook gemakkelijk te verspreiden door de
nieuwe sneldrukmethoden, die resulteerden in een
keur van almanaken, tijdschriften, en andere
(goedkope) uitgaven voor de burgerij. Bovendien
was het 'in' om juist Duitse gedichten te publiceren.
De Duitse volkspoëzie uit de middeleeuwen was
herontdekt (bijvoorbeeld Des Knaben Wunderhorn
(1801/03)) en droeg bij aan de nationale, antinapoleontische
geestdrift, die de Franse overheersing
losmaakte.
16
Friedrich Rückert (1788-1866)
De overvloed aan poëzie inspireerde componisten,
niet in de laatste plaats omdat de dichter en de
zanger in het ideaalbeeld van die tijd nog één en
dezelfde persoon waren. Zo zijn veel dichters uit die
tijd bekend gebleven. Sommigen door de kwaliteit
van hun werk (bijvoorbeeld Joseph von Eichendorff,
Heinrich Heine), anderen doordat juist de kwaliteit
van de compositie op hun werk daarvoor gezorgd
heeft. En tot die laatste categorie is ook Friedrich
Rückert te rekenen, al kunnen met name de door
Gustav Mahler getoonzette gedichten tot het beste
gerekend worden dat Rückert geschreven heeft. De
cyclus Kindertotenlieder (1833-34, respectievelijk
1901-04) van Rückert/Mahler is, waarschijnlijk
door de herkenbare en ongekunstelde emotionele
lading, het meest bekend gebleven. Maar ook de
zogeheten Rückertlieder (1901/02) van Mahler,
waarvan het voor koor bewerkte 'Ich bin der Welt
abhanden gekommen' op het programma staat, zijn
van ongekende schoonheid doordat klank en taal
volledig lijken samen te gaan. Rückert schreef het
liefdesgedicht als bijlage bij één van de vele brieven
die hij aan zijn toekomstige echtgenote schreef.
Deze liefdesgedichten zijn gebundeld in de toen
veelgelezen verzameling Liebesfrühling (1821).
De tekst in het lied van Schumann ('An die Sterne')
staat door zijn complexiteit al veel verder van ons af
en maakt de kritiek op Rückert's werk invoelbaar.
En dat terwijl de overweging van de gelovige
Rückert, of achter de sterren aan de hemel ook
daadwerkelijk een nieuw leven gloort, voor elke
gelovige herkenbaar zal zijn.
De kleinere gedichten tot slot die door Brahms en
Cornelius gebruikt zijn, laten zien hoe eenvoudig de
geest van de Duitse Romantiek begrijpelijk en
grijpbaar gemaakt is: van onvervuld verlangen, via de
kunst van het genieten, tot het vertrouwen van de
gelovige christen in de beschermende macht van God.

“En wat heb jij eigenlijk met Bach?” vroeg iemand
mij bij de voorbereiding van dit programmaboekje?
“Ja, eh, gewoon, het is muziek die klopt, rust geeft.
Het is alsof je thuis komt bij jezelf als je Bach zingt,
of zoiets.”
Wanneer ik als kind een langspeelplaat mocht
opzetten koos ik altijd de Brandenburgse Concerten
van Bach uit de verzameling met verder voornamelijk
jazzrepertoire. Die keuze voor klassiek kwam
ook naar voren bij pianoles, waar ik op achtjarige
leeftijd mocht kiezen tussen een “licht” en een
“zwaar” boek. Zonder twijfel werden het de zware
“Kleine meesterstukjes uit ouden tijd” waarin ook
een bekend Menuet van Bach stond. Aan het
Wohltemperiertes Klavier ben ik in tegenstelling tot
de beschreven componisten toen niet toegekomen,
omdat ik overstapte op klarinet, waarop ik na een
tijdje bewerkingen van bekende Bachmelodieën
speelde. Als jongetje van twaalf werd ik gevraagd
mee te zingen in het knapenkoor bij een uitvoering
van de Matthäus-Passion in de grote kerk van
Apeldoorn. Thuis oefenen met de plaat en toen het
concert met àl die mensen en àl die aria’s …! Nu
kan ik me niet meer voorstellen dat ik dat toen lang
vond duren. In de Laurenscantorij heb ik de
Matthäus-Passion goed leren kennen en dan wil je
geen da-capo meer missen. Ook in de lessen op het
conservatorium van Barend Schuurman passeerden
veel werken van Bach de revue: cantates, passionen,
missen, motetten. Hoe meer je Bach zingt, hoe
moeilijker het eigenlijk lijkt. Moeilijk in technische
zin, maar vooral moeilijk te doorgronden. Vandaar
dat ik altijd enige schroom had om zelf als dirigent
werken van Bach uit te voeren. Dit Bachjaar moest
daar maar eens verandering in brengen. In het
zomerkoor van Tiramisu hebben we een week veel
“vreugde” beleefd aan het motet Jesu, meine Freude.
Met mijn koor in Hardinxveld-Giessendam voer ik 2
Niels Kuijers
december a.s. het Weihnachtsoratorium uit, en in
maart staat de Johannes-Passion op het programma
in Gorinchem, met Toonkunst Gorinchem en Vocaal
Ensemble Cantate. Volop thuiskomen bij mezelf dus.
Dat gebeurt vast ook nu bij Singet dem Herrn en bij
de andere prachtige werken van dit concert. Ik hoop
dat vele luisteraars en koorleden die ervaring met
mij zullen delen.
17

18
Tiramisu
Vocaal Ensemble Tiramisu is een in 1994 opgericht
ensemble. Het stelt zich ten doel per jaar twee
speciale programma’s in korte tijd in te studeren en
op concerten ten gehore te brengen. Dit programma
is het dertiende project. Vorige programma’s
stonden in het teken van Duitse, Franse, Italiaanse
en Engelse Romantiek, Nederlandse en Amerikaanse
componisten, de Tsjechische componist
Martinu, de Spaanse componist Da Victoria en de
Nederlandse componist Martin. Het gezelschap,
waarvan de samenstelling kan wisselen, bestaat uit
ervaren zangers met Niels Kuijers als vaste dirigent.
Donateurs
U kunt voor een bedrag van minimaal ƒ50 donateur
worden van Tiramisu. Donateurs ontvangen
automatisch alle aankondigingen van concerten en
andere activiteiten van het koor. Donateurs hebben
recht op twee gratis toegangskaarten per jaar voor
zgn. donateursconcerten. Bij gebruik van een
vrijkaart wordt in de pauze van het betreffende
concert een stuk Tiramisutaart aangeboden.
U wordt donateur door uw gegevens aan ons te
overleggen of op te sturen naar:
Vocaal Ensemble Tiramisu
van der Sluysstraat 95 e
3033 SH Rotterdam
(c) najaar 2000

Vocaal Ensemble Tiramisu wil de volgende mensen
bedanken voor hun inzet bij het welslagen van dit
project.
Achtergrondinformatie
Henny de Lang
Drukwerk
Koos Müller
Fotografie
Loud Mommersteeg
Repetitor
Marchien Leopold
Vertalingen
Cas Jönsthövel
Vormgeving
Robert Vossepoel
Dankwoord Concerten voorjaar
In het voorjaar zingt Vocaal Ensemble Tiramisu een
programma met Franse en Italiaanse composities uit
de Renaissance en uit de twintigste eeuw. Tevens
vindt de première plaats van La mort des amants,
een speciaal voor Tiramisu gecomponeerd werk van
Patrick van Deurzen. De concerten zijn in Rotterdam,
op zaterdagavond 21 april in de Bergsingelkerk
en op zondagmiddag 22 april in de
Lambertuskerk.
19