PROGRAMMA- BOEKJE - Vocaal Ensemble Tiramisu

PROGRAMMA-
BOEKJE

2
Herinnering aan Holland
Denkend aan Holland
zie ik brede rivieren
traag door oneindig
laagland gaan,
rijen ondenkbaar
ijle populieren,
als hoge pluimen
aan den einder staan;
en in de geweldige
ruimte verzonken
de boerderijen
verspreid door het land,
boomgroepen, dorpen,
geknotte torens,
kerken en olmen
in een groots verband.
de lucht hangt er laag
en de zon wordt er langzaam
in grijze veelkleurige
dampen gesmoord,
en in alle gewesten
wordt de stem van het water
met zijn eeuwige rampen
gevreesd en gehoord.
(H. Marsman)

Tiramisu bezingt water:
Water als eeuwigdurende stroom, bron
van leven.
Water als voortdurend gevaar door
overstromende rivieren.
Water als symbool van verlangen en
hoop, de zee waarover de geliefde eens
zal terugkeren.
Water als isolement van schipbreukelingen
op een onbewoond eiland.
Water als oord van vertier, aan de wal
of aan boord.
Water als een kabbelende stroom, die
herinneringen aan een verloren liefde
meevoert.
Water als een spiegel waarin het blauw
van een overvliegende vogel weerkaatst.
3

H.M. Górecki (1933- )
Henryk Mikolaj Górecki is in 1933 geboren in het dorpje Czernica in het Poolse
kolenmijnengebied. Hij studeerde compositie bij Boleslaw Szabelski aan de muziekhogeschool
te Katowice. Als laureaat van de Biënnale van Parijs in 1961 werd hij
met zijn Eerste Symfonie internationaal bekend als een leidende figuur in de Poolse
avant-garde.
In 1979 maakt Górecki voor het eerst gebruik van liederen die bekend zijn bij vele
generaties Polen. Szeroka Woda is een collectie van vijf volksliederen waarvan de
traditionele woorden en melodieën zijn overgenomen uit twee geïllustreerde
kinderboeken. De selectie van Górecki benadrukt zijn fascinatie voor stromen en
rivieren: de overstromende rivieren Narew en Vistula in de eerste twee liederen,
een krans van bloemen die op het water geworpen wordt in het vierde lied, en
een korte ode aan de Vistula in het laatste lied. Het enige “waterige” element in
het centrale lied is de dauw. Górecki bewerkte de liederen met grote subtiliteit. Hij
geeft een nauwelijks waarneembare nieuwe sfeer aan de melodieën, niets
bedachts, niets dat afdoet aan de charme en fijnzinnigheid van de originelen.
4

Szeroka Woda
1. A ta nasza Narew
A ta nasza Narew,
Gdy rozleje wody,
Oj, na ³¹kach, oj, na polach
Narobi nam szkody.
Pop³ynê, pop³ynê
Czó³enkiem przez wodê,
Oj, i Narew ju¿ nie gniewna,
Naprawi nam skodê.
Lataj¹ jaskólki
Nad t¹ wod¹ nisko,
Oj, gdzie komu, gdzie daleko,
Nam do domu blisko.
2. Oj, kiedy na Powiœlu
Oj, kiedy na Powiœlu
da, woda nam zatopi,
Oj, nie ma w cha³upinie
da, i snopka konopi.
Oj, ¿eby na Powiœlu
da, woda nie topi³a,
Oj, to by Powiœlanka
da, we z³ocie chodzi³a.
Szeroka Woda
1. Onze Rivier Narew
Wanneer onze rivier Narew,
Buiten haar oevers treedt,
Zal ze op onze weiden en velden
Veel schade aanrichten.
In mijn bootje zal ik
over het water varen,
Oh, de rivier is niet meer boos,
Ze zal alles herstellen.
Zwaluwen vliegen
Laag over het water.
Voor anderen is het ver,
Wij zijn dicht bij huis.
2. Wanneer in Powisle
Oh, wanneer in Powisle
De rivier buiten haar oevers treedt,
Hebben we niets in onze hut,
Geen enkel bundeltje hennep.
Zonder de overstroming
Van de rivier Powisle,
Zouden onze meisjes
Goud dragen.
5

3. Oj, Janie, Janie
Oj, Janie, Janie, Janie zielony!
Có¿eœ nam przyniós³ nowego?
Có¿eœ nam przyniós³ dobrego?
Janie zielony? Janie zielony?
Przyniós³em rosy ch³opcom na kosy.
Oj, i da³em macierzanki,
Oj, i da³em macierzanki
Pannom na wianki. Pannom na wianki.
Oj, Janie, Janie, Janie zielony!
Oj, padaj¹ drobne liœcie,
Oj, padaj¹ drobne liœcie
Na wszystkie strony. Na wszystkie strony!
4. Polne ró¿e rwa³a
Polne ró¿e rwa³a,
Na wodê rzuca³a.
Pop³yñ pop³yñ polna ró¿o,
Skielam ciê narwa³a.
Ró¿a pop³ynê³a
Do miejsca swojego.
Oj, nie widaæ, oj, nie widaæ
Wianuszka mojego.
5. Szeroka Woda
Szeroka woda na Wiœle,
A powiem wam teraz swe myœle.
Jak by³o wczoraj, tak i dziœ,
Muszê ja na wieki z tob¹ byæ.
6
3. Oh, Jan, Jan
Oh, Jan, Jan, groene Jan!
Heb je ons iets nieuws gebracht?
Heb je ons iets goeds gebracht?
Groene Jan? Groene Jan?
Ik heb dauw voor de zeisen van de jongens.
Oh, en wilde tijm,
Oh, en wilde tijm
Voor de kransen van de meisjes. Voor
de kransen van de meisjes!
Oh, Jan, Jan, groene Jan!
Oh, kleine blaadjes vallen,
Oh, kleine blaadjes vallen
Overal. Overal!
4. Ze plukte wilde rozen
Ze plukte wilde rozen
En gooide ze in het water.
Ga met de stroom wilde roos,
Daarvoor heb ik je geplukt.
De roos dreef
Ver weg.
Oh, ik zie, oh, ik zie
Mijn krans niet meer.
5. Breed water
Breed water van de Wisla,
Hoor wat ik zeg.
Als gisteren, zo ook vandaag,
Moet ik voor altijd bij jou blijven.
Vertaling: Magda Boermans-Kierycz en
Rob Boermans

F. Martin (1890 – 1974)
Frank Martin begon al op jonge leeftijd met componeren. Toen hij twaalf was
werd hij gegrepen door een uitvoering van de Matthäus-Passion van Bach. Daarnaast
waren Wagner en Franck zijn favoriete componisten. Opgroeiend in het
conservatieve Genève maakte hij pas veel later kennis met hedendaagse componisten
als Debussy en Stravinsky. Vanaf 1946 woonde Martin in Nederland.
De Songs of Ariel schreef Martin in 1950 op verzoek van Felix de Nobel, dirigent
van het Nederlands Kamerkoor, aan wie het werk ook werd opgedragen. De
teksten bestaan uit vijf gedichten die in The Tempest van Shakespeare gesproken
worden door de luchtgeest Ariel, de dienaar van de uit Milaan verdreven hertog
Prospero. Deze wil zich wreken op de verraders Antonio (broer van Prospero,
wederrechtelijk hertog van Milaan), Alonso (koning van Napels) en Sebastiano
(zijn broer). Ariel wordt door Prospero gebruikt om zijn tovenaarsopdrachten uit
te voeren. Slaagt hij hier voldoende in, dan krijgt hij zijn vrijheid terug. Prospero
heeft Ariel opdracht gegeven een storm te ontketenen die het schip van Antonio
schipbreuk doet lijden en de verraders op een eiland laat aanspoelen waar zich
ook de verdreven Prospero bevindt.
Ariel verschijnt in verschillende gedaantes. In het eerste lied is hij een zeemeermin
en bezingt het eiland zo bedwelmend schoon, dat Ferdinand, die op het eiland is
aangespoeld en om zijn verloren gewaande vader Alonso treurt, zich verbaasd
afvraagt: ‘Komt die muziek uit de aarde of uit de hemel?’
Dan volgt het tweede lied: ‘Vijf vadem diep ligt je vader in zee …’
In het derde lied zweert Ariel zijn onvoorwaardelijke trouw aan Prospero (‘Meester’).
De gemaskerde stoet heeft betrekking op de feeststoet ter gelegenheid van de
verloving van Miranda, Prospero’s dochter, en Ferdinand.
Het vierde deel is een grote monoloog waarin Ariel, nu in de gedaante van een
harpij (een mythologische figuur afgebeeld als gier met vrouwengelaat en kromme
klauwen), de drie verraders confronteert met hun wandaden. Alleen berouw en
een gelouterd hart kunnen hen nog redden.
Het laatste deel bezingt de herwonnen vrijheid van Ariel, en staat in prachtig
contrast met het voorafgaande deel. De muziek is vol van licht en gratie, geheel in
overeenstemming met de tekst:
‘Zwierend en zwevend gaat voortaan mijn spoor
De bevende bloesems der boomgaarden door.’
7

Songs of Ariel
I.
Come unto these yellow sands,
And then take hands;
Curtsied when you have and kissed,
The wild waves whist,
Foot it featly here and there;
And, sweet sprites, the burden bear.
Hark, Hark!
Bow-wow.
The watchdogs bark.
Bow-wow.
Hark, Hark! I hear
The strain of strutting chanticleer
Cry, cock-a-diddle-dow.
(Act I - scene 2)
II.
Full fathom five thy father lies;
Of his bones are coral made;
Those are pearls that were his eyes;
Nothing of him that doth fade.
But doth suffer a sea-change
Into something rich and strange.
Sea-nymphs hourly ring his knell:
Ding-dong.
Hark! now I hear them - Ding-dong
bell. (Act l - scene 2)
III.
Before you can say ‘Come’ and ‘Go’,
And breathe twice, and cry ‘So, so’,
Each one, tripping on his toe,
Will be here with mop and mow.
Do you love me, master? No?
(Act IV - scene 1)
8
Songs of Ariel
I.
Reik hier op het blonde strand
Elkaar de hand:
Dans en speel en kus vrij-uit:
- De zee wist uit:
Morgen zelfs geen voetindruk:
Elvenzang schraagt uw geluk.
Hoor, hoor!
De dag breekt door,
De morgen breekt aan,
De waakhond slaat aan,
Kukeleku! roept de haan.-
(Akte I - scène 2)
II.
Vijf vaam diep ligt je vader in zee,
Maar in zee gaat niets verloren:
Zijn oog wordt een parel, zijn rib wordt
koraal,
En schelpen worden zijn oren:
Zo wordt alles aan hem voltooid
En tot een ding van de zee vermooid.
Aanhoudend luiden de zeemeerminnen
Zijn doodsklok. -Ding, dong.- Hoor, ze
beginnen.
(Akte I - scène 2)
III.
Eer gij ‘kom’ geroepen hebt
En daarna weer adem schept,
Danst mijn stoet reeds in kledij
En gemaskerd naderbij.
Meester, houdt gij nog van mij?
(Akte IV - scène 1)

IV.
You are three men of sin, whom destiny
That hath to instrument this lower
world
And what is in’t the never-surfeited sea
Hath caused to belch up you, and on
this island,
Where man doth not inhabit, you
‘mongst men
Being most unfit to live, I have made
you mad;
And even which suchlike valor men
hang and drown
Their proper selves.
You fools: I and my fellows
Are ministers of Fate. The elements,
Of whom your swords are tempered
may as well
Wound the loud winds, or with
bemocked-at stabs
Kill the still-closing waters, as diminish
One dowl that’s in my plume. My
fellow ministers
Are like invulnerable. If you could hurt,
Your swords are now too massy for
your strengths
And will not be uplifted. But remember
[For that’s my business to you] that you
three
From Milan did supplant good
Prospero;
IV.
Gij zijt drie zondaars, die de voorbeschikking
[Die zich bedient van deze lage wereld
En wat daar leeft] de nooit-voldane zee
Heeft uit doen spuwen op dit eiland,
waar
De mens niet aarden kan, daar ge onder
mensen
Te wonen niet verdient. Thans sla ik u
Met de verbijstering waarin de mens
Zich ophangt of verdrinkt. Gij dwazen!
Wij,
Ik en mijn troep, zijn helpers van het
noodlot.
Het staal waaruit uw zwaarden zijn
gesmeed
Steekt eer een gat in golven of in wind,
Dan dat het in mijn vlerken één veer
krenkt.
Ook mijn trawanten zijn onkwetsbaar;
trouwens,
Uw wapens zijn te zwaar reeds voor uw
kracht,
Gij kunt ze niet meer tillen. - Maar
gedenkt,
[Dit heb ik u te melden] hoe gij drieën
Prospero hebt verdreven uit Milaan,
9

Exposed unto the sea, which hath requit
it,
Him, and his innocent child; for which
foul deed
The pow’rs, delaying, not forgetting,
have
Incensed the seas and shores, yea, all
the creatures,
Against your peace. Thee of thy son,
Alonso,
They have bereft; and do pronounce by
me
Ling’ring perdition [worse than any death
Can be at once] shall step by step attend
You and your ways; whose wraths to
guard you from,
Which here, in this most desolate isle,
else falls
Upon your heads, is nothing but heart’s
sorrow,
And a clear life ensuing.
(Act III, scene 3)
V.
Where the bee sucks, there suck I;
In a cowslip’s bell I lie;
There I couch when owls do cry.
On the bat’s back I do fly
After summer merrily.
Merrily, merrily shall I live now
Under the blossom that hangs on the
bough.
(Act V, scene 1)
10
En hoe gij prijsgaaft aan de zee - die
wraak nam -
Hem en zijn weerloos kind; voor welke
wandaad
De macht, die uitstelt maar nooit
vergeet,
Zeeën, stranden, en alle wezens daar,
Heeft aangehitst op u. Uw zoon,
Alonso,
Hebben zij reeds geroofd; maar ik
voorspel u,
Dat nu een traag verderf [veel erger dan
Een plotselinge dood] langs ieder pad
Uw stappen volgen zal, en dat niets
baat
Tegen de wraak die op dit eenzaam
eiland
Zich aan u gaat voltrekken, dan berouw
En een gelouterd hart.
(Akte 111, scène 3)
V.
Met de bijen meegegaan
Sluimer ‘k in een gentiaan,
Zwier, als de uilen krassen gaan,
Op een vleermuis daarvandaan
Achter ‘t zomerzonlicht aan;
Zwierend en zwevend gaat voortaan
mijn spoor
De bevende bloesems der boomgaarden
door.
(Akte V, scène l )
(Tekst uit The Tempest van William
Shakespeare / vertaling Martinus Nijhoff)

J. Willcocks (1953- )
Jonathan Willcocks werd geboren in Worcester en zong als jongenssopraan in het
koor van King’s College te Cambridge. Daar studeerde hij koormuziek en behaalde
een ‘Honours degree in music’ aan Trinity College. Willcocks componeert veel
koormuziek en publiceerde enkele werken voor instrumentaal ensemble. Hij is
dirigent en artistiek leider van twee koren en het professionele kamerorkest
‘Southern Pro Musica’ en is directeur van de jeugdafdeling van de Royal Academy
of Music in Londen.
De Three Sea Shanties werden geschreven in opdracht van de ‘Portsmouth Choral
Union’, die de première verzorgde in 1996. De keuze van de traditionele teksten
weerspiegelen de geschiedenis van Portsmouth als haven voor de zeevaart. Bovendien
bewijzen zij met een kwinkslag eer aan de oorspronkelijke signatuur van het
koor als koorvereniging voor geheelonthouders.
11

Three sea shanties
1. Enticement
Come drink a jug of this.
O sailors all, as you pass by
Call in and drink if you are dry.
Come spend your money lads, don’t miss
the chance to drink up a jug of this.
Come drink a jug of this.
But I am old, with eyes so red,
I’m grey of beard and bald of head.
But still I rise to a tender kiss
from a pretty girl and a jug of this.
Come drink a jug of this.
O sailors, if you’ve half a crown,
You’re all so welcome to sit right down
and share with us that loving kiss
and drink your fill of a jug of this.
Come drink a jug of this.
So when I’m in my grave and dead
and all my sorrows past have fled,
allow me then celestial bliss
an everlasting jug of this.
Come drink a jug of this.
12
Kom, neem een volle kroes en drink!
Hé, matroos, ga niet voorbij,
Kom binnen en les je dorst.
Kom binnen, kerels, geld moet rollen,
mis de kans nou niet en leeg die kroes
Kom, neem een kroes en drink!
Maar ik ben oud, met oogjes rood,
Mijn baard is grijs en mijn hoofd is kaal,
Toch laat ik me strikken voor een lief zoentje
van een mooi meisje en een kroes!
Kom, neem een kroes en drink!
Hé, matroos, heb je nog en halve stuiver op zak,
Dan ben je welkom, ga gelijk maar zitten
laat die kus vol liefde eens zien en
drink diep uit die kroes!
Kom, neem een kroes en drink!
Wanneer ik zo dood ben als een pier
en al mijn ellende vergeten is,
geef me dan hemels genot
en een eeuwige kroes!
Kom, neem een kroes en drink!

2. Demons
Woe, woe is me
he came home from the sea,
and where he stood so handsome
now the devil in him be.
Where last I saw a man so proud
to seek a life of fame,
my heart would sing his praises then,
but now I cry for shame.
Woe, woe is me,
he came home from the sea
and the devil in him be.
Woe, woe is me
I came home from the sea,
and where I left an angel
now the devil in her be.
Where last I saw a pretty maid
with countenance so fair,
there now abides a sullied wench,
no more of silken hair.
Woe, woe is me,
I came home from the sea
and the devil in her be.
Woe to us all
the devil’s been our fall.
Where was ambition, hope and
strength now drowned are they all.
Where youthful spirits thrived
before dark demons dwell within,
and all that was so fine and fair
is washed away in sin.
Woe, woe is me,
divided by the sea
now the devil in us be.
Kommer en kwel zijn mijn lot
hij kwam thuis van zee
mooi en knap is hij weggegaan
nu zit de duivel in zijn ziel.
Waar ik eerst een trotse man zag staan
op zoek naar een leven vol roem,
zong toen mijn hart vol lof,
nu huil ik van schaamte diep.
Kommer en kwel zijn mijn lot
Ik kwam thuis van zee,
en waar ik een engel achterliet
zit nu de duivel in haar ziel.
Waar ik eerst een jonge vrouw zag staan
een verschijning zo schoon en mooi,
staat nu een vieze lichtekooi,
zonder haar zijdezachte haar.
Kommer en kwel zijn nu ons lot
De duivel is de schuld van onze val.
Eerst was er ijver, hoop en kracht
Verdronken is dat al.
Waar jeugdige durf en moed eens bloeiden,
bezitten donkere demonen ons nu,
en alles wat zo zacht en schoon was
is weggespoeld in zonde.
Kommer en kwel zijn mijn lot,
gescheiden door de zee
zit nu de duivel in onze ziel.
13

3. Drunken sailor
What shall we do with the drunken sailor
What shall we do with the drunken sailor
What shall we do with the drunken sailor
early in the morning?
Hooray and up she rises,
Hooray and up she rises,
Hooray and up she rises
early in the morning.
Put him in a long-boat until he’s sober
Put him in the scuppers with a hosepipe
on him
Pull out the plug and wet him all over
Make him walk the plank and then keelhaul
him
Shave his belly with a rusty razor (No,
no)
Put him to bed with the captain’s
daughter (how disgusting)
14
Wat zullen we doen met die dronken
matroos?
vroeg in de morgen!
Hoera,gooi hem z’n bed uit!
vroeg in de morgen!
Gooi hem in een sloep tot ie nuchter is
Zet hem in het spuigat, richt de brandslang
op hem
Trek de stop eruit en spuit hem helemaal
nat
Laat hem over de plank lopen en
kielhaal hem
Scheer z’n buik met een roestig scheermes
(Nee, nee)
Stop hem in bed bij de dochter van de
kapitein (wat smerig!)

C.V. Stanford (1852 – 1924)
Sir Charles Villiers Stanford werd geboren in Dublin. Zijn vader zong als amateurzanger
in verschillende koren en zijn moeder was pianiste. Op vierjarige leeftijd
schreef hij al zijn eerste muziekstukjes. Op zijn twintigste had hij zijn muziekstudie
afgerond en werd hij docent in Cambridge. Stanford schreef vooral kerkmuziek,
maar componeerde ook wereldlijke liederen. The Blue Bird schreef hij in 1910 als
derde lied van de zeven partsongs van zijn opus 119.
Vaughan Williams zei eens dat een componist slechts één meesterwerk behoeft te
componeren, groot of klein, om onsterfelijkheid te verwerven. Dat kan zeker
gezegd worden van The Blue Bird. Het werk is een miniatuur van Stanford’s
creatieve persoonlijkheid, met zijn verfijnde vakmanschap, poëtische gevoeligheid
en melodische schoonheid.
The Blue Bird (op. 119, No. 3)
The lake lay blue below the hill,
O’er it, as I looked, there flew
Across the waters, cold and still,
A bird whose wings were palest blue.
The sky above was blue at last,
The sky beneath me blue in blue.
A moment ere the bird had passed.
It caught his image as he flew.
The lake lay blue below the hill.
Mary Coleridge (1861-1907)
Lager, bij de heuvel, lag blauw het meer,
ik zag er een vogel die recht
Over het koude stille water vloog,
Met vleugels van het fijnste blauw.
De hemel erboven was eindelijk weer blauw,
Daar beneden spiegelt blauw in blauw de lucht,
Een wijle, voordat de vogel verdween,
Werd zijn zwevend evenbeeld gevangen.
Lager, bij de heuvel, lag blauw het meer.
15

R. Vaughan Williams (1872 – 1958)
Vaughan Williams was, met Elgar, één van de leiders van de herleving van Engelse
muziek in de twintigste eeuw. Hij werd geboren in Gloucestershire en studeerde bij
Parry en Stanford aan de Royal College of Music. Door zijn liefde voor- en studie
naar volksmuziek was hij in staat het wezen van Engelse muziek te doorgronden.
Zijn verdienste ligt niet zozeer in het ontwikkelen van een nieuw idioom, maar in
een nieuw gebruik van bekende en vertrouwde elementen.
Silence and Music is geschreven op tekst van Ursula Wood, een goede vriendin
van Vaughan Williams, met wie hij op 81-jarige leeftijd trouwde. Het lied maakte
onderdeel uit van A Garland for the Queen, waarin tien Britse componisten hulde
brachten aan Koningin Elizabeth II, in het jaar van haar kroning. Boven de muziek
staat dat Vaughan Williams het stuk schreef ter nagedachtenis aan The Blue Bird,
het meesterwerk van zijn vroegere docent Stanford.
Silence and Music
Silence, come first: I see a sleeping swan,
Wings closed and drifting where the
water leads,
A winter moon, a grove where wisdom
dreams,
A hand outstretched to gather hollow reeds.
The four winds in their litanies can tell
All of earth’s stories as they weep and cry;
The sea names all the treasure of her tides,
The birds rejoice between the earth and sky:
Voices of grief and from the heart of joy;
So near to comprehension do we stand
That wind and sea and all of winged
delight
Lie in the octaves of man’s voice and hand
And music wakes from silence where it slept.
Ursula Vaughan Williams
16
Silence and Music
Eerst komt stilte: ik zie een zwaan die slaapt,
Met dichtgevouwen vleugels drijft hij
willoos met het water mee,
Een winterse maan, een heilig bos waar
wijsheid droomt,
Een hand die reikt naar rietfluit en schalmei.
De vier winden vertellen in hun litanieën
Verhalen van de aarde met klagen en geween;
De zee geeft alle scha ten prijs met haar getij,
Vogels juichen tussen hemel en aarde:
Stemmen vol smart of uit een hart vol vreugde;
Wij zijn de diepste wijsheid nu zo dicht
genaderd
Dat wind en zee en al wat gelukzalig
gevleugeld vliegt
In de octaven liggen van hand en mensenstem
En vanuit stilte ontwaakt muziek.

M. Castelnuovo-Tedesco (1895 – 1968)
Mario Castelnuovo-Tedesco werd geboren in Florence. Hij stamt uit een Joodse
bankiersfamilie die van Spanje naar Italië was getrokken. Hij studeert bij Pizzetti en
zijn compositiestijl kenmerkt zich door een grote elegantie. In 1939 vlucht hij voor
het fascisme naar Amerika, waar hij het Amerikaanse staatsburgerschap verkrijgt.
Om het hoofd boven water te houden gaat hij lesgeven en schrijft soundtracks
voor Hollywoodfilms. Pas veel later komt hij weer aan componeren toe, waarbij
opvalt dat hij de Italiaanse stijl behouden heeft.
Romancero Gitano uit 1951 is geïnspireerd op de hernieuwde ontmoeting met de
gitarist Andrés Segovia, voor wie Castelnuovo-Tedesco in de dertiger jaren diverse
werken componeerde.
De teksten voor dit werk zijn van Federico García Lorca (1898 – 1936), dé Spaanse
dichter bij uitstek, die kort na het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog door
‘zuiveraars van de moraal’ omwille van zijn homoseksualiteit werd geëxecuteerd.
Zijn gedichtenbundel Romancero Gitano is van Arabisch-Andalusische achtergrond.
Centraal staan romances over Granada, Cordoba en Sevilla. Een primitieve,
panische angst voor onvatbare machten overheerst. Lorca bezweert deze machten
met mysterieuze beelden vol lyrische gevoeligheid. Castelnuovo-Tedesco koos als
centrale thema voor de processie, een optocht die voor hem macaber en protserig
tegelijkertijd is, een vreemde mengeling van ingetogen herdenken van religieus
lijden en uitbundig carnavalsfeest.
17

Romancero Gitano
I. Baladilla de los tres ríos
El río Guadalquivir
va entre naranjos y olivos
Los dos ríos de Granada
bajan de la nieve al trigo.
¡Ay, amor
que se fue y no vino!
El río Guadalquivir
tiene las barbas granates.
Los dos ríos de Granada
uno llanto y otro sangre.
¡Ay, amor
que se fue por el aire!
Para los barcos de vela
Sevilla tiene un camino;
por el agua de Granada
sólo reman los suspiros.
¡Ay, amor
que se fue y no vino!
Guadalquivir, alta torre
y viento en los naranjales.
Dauro y Genil, torrecillas
muertas sobre los estanques.
18
Kleine ballade van de drie rivieren
De Guadalquivir
stroomt tussen oranjebomen en olijven.
De twee rivieren van Granada
gaan omlaag van sneeuw naar graan.
Ach, liefde
die verdween en niet terugkwam!
De Guadalquivir
heeft granaatrode kinnen.
De twee rivieren van Granada,
de één klaagzang, de ander bloed.
Ach, liefde
die verdween in de lucht!
Aan schepen met zeilen
biedt Sevilla doorgang;
over het water van Granada
roeien enkel zuchten.
Ach, liefde
die verdween en niet terugkwam!
Guadalquivir, hoge toren
en wind in de oranjegaarden.
Dauro en Genil, torentjes,
dood boven de vijvers.

¡Ay, amor
que se fue por el aire!
¡Quién dirá que el agua lleva
un fuego fatuo de gritos!
¡Ay, amor
que se fue y no vino!
Lleva azahar, lleva olivas,
Andalucía, a tus mares.
¡Ay, amor
que se fue por el aire!
II. La guitarra
Empieza el llanto de la guitarra.
Se rompen las copas de la madrugada.
Empieza el llanto de la guitarra.
Es inútil callarla.
Es imposible callarla.
Llora monótona, como llora el agua,
como llora el viento sobre la nevada.
Es inútil callarla.
Es imposible callarla.
Llora por cosas lejanas.
Arena del sur caliente
que pide camelias blancas.
Llora flecha sin blanco,
la tarde sin mañana,
y el primer pajaro muerto
sobre la rama.
¡ Oh guitarra!
Corazón malherido por cinco espadas.
Ach, liefde
die verdween in de lucht!
Wie waagt te zeggen dat het water
een dwaallicht van kreten draagt?
Ach, liefde
die verdween en niet terugkwam!
Andalusië, draag oranjebloesem,
draag olijven naar je zeeën.
Ach, liefde
die verdween in de lucht!
De gitaar
Aanvangt de klaagzang van de gitaar.
Breken doen de bekers van de ochtend.
Aanvangt de klaagzang van de gitaar.
Hem smoren is nutteloos.
Hem smoren is onmogelijk.
Hij huilt eentonig zoals het water huilt,
zoals de wind huilt over de sneeuwvlakte.
Hem smoren is nutteloos.
Hem smoren is onmogelijk.
Hij huilt om dingen ver.
Heet zand uit het zuiden
snakt naar witte camelia’s.
Hij huilt om de pijl zonder doel,
om de avond zonder ochtend
en om de eerste vogel dood
op de tak.
O gitaar!
Hart door vijf zwaarden zwaargewond.
19

III. Puñal
El puñal
Entra en el corazón
Como la reja del arado
En el yermo.
No.
No me lo claves.
No.
El puñal
Como un rayo de sol
Incendia las terribles
Hondonadas.
No.
No me lo claves.
No.
IV. Procesíon
1. Procesíon
Por la calleja vienen
Extraños unicornios,
¿ De qué campo,
de qué bosque mitológico?
Más cerca,
ya parecen astrónomos.
Fantásticos Merlines
y el Ecce Homo,
Durantarte encantado,
Orlando furioso.
20
Dolk
De dolk
dringt in het hart
als een ploegschaar
in het braakland.
Nee.
Doorsteek me niet.
Nee.
De dolk
steekt als een zonnepriem
de verschrikkelijke
ravijnen in brand.
Nee.
Doorsteek me niet.
Nee.
Processie
1.Processie
Door het steegje komen
vreemde eenhoorns.
Van welke akker,
uit welk mythologisch bos?
Dichterbij
lijken het wel astronomen.
Fantastische Merlijnen
en de Ecce Homo
een betoverende Durandarte.
Een razende Roeland.

2. Paso
Virgen con miriñaque,
virgen de la Soledad,
abierta como un inmenso
tulipán.
En tu barco de luces
vas
por la alta marea
de la ciudad,
entre saetas turbias
y estrellas de cristal.
Virgen con miriñaque,
tú vas
por el río de la calle,
¡hasta el mar!
3. Saeta
Cristo moreno
pasa
de lirio de Judea
a clavel de España.
¡Miradlo por dónde viene!
De España.
Cielo limpio y oscuro,
tierra tostada,
y cauces donde corre
muy lenta el agua.
Cristo moreno,
con las guedejas quemadas,
los pómulos salientes
y las pupilas blancas.
¡Miradlo por dónde va!
2. Processiebeeld
Maagd met hoepelrok,
Maagd der Verlatenheid,
open als een onmetelijke
tulp.
Op je lichtende schip
klief je
door het hoogwater
van de stad,
tussen roezige saeta’s
en kristalsterren.
Maagd met hoepelrok
jij klieft
door de straatrivier
tot in zee!
3. Saeta
De donkere Christus
verandert
van lelie van Judea
in anjer van Spanje.
Kijk waarlangs hij komt!
Uit Spanje.
Heldere en donkere hemel,
verschroeide aarde
en beddingen waarin
zo traag het water stroomt.
De donkere Christus
met verbrande lokken,
hoge jukbeenderen
en witte pupillen.
Kijk waarlangs hij gaat!
21

V. Memento
Cuando yo me muera,
enterradme con mi guitarra
bajo la arena.
Cuando yo me muera,
entre los naranjos
y la hierbabuena.
Cuando yo me muera,
enterradme si queréis
en una veleta.
¡Cuando yo me muera!
VI. Baile
La Carmen está bailando
por las calles de Sevilla.
Tiene blancos los cabellos
y brillantes las pupilas.
¡Niñas,
corred las cortinas!
En su cabeza se enrosca
una serpiente amarilla,
y va soñando en el baile
con galanes de otros días.
¡Niñas,
corred las cortinas!
22
Memento
Wanneer ik sterf
begraaf me dan met mijn gitaar
onder het zand.
Wanneer ik sterf
tussen de oranjebomen
en de munt.
Wanneer ik sterf
wil me dan begraven
op een windwijzer.
Wanneer ik sterf!
Baile (Dans)
Carmen loopt te dansen
door de straten van Sevilla.
Met haren wit
en fonkelende pupillen.
Meisjes,
doe de gordijnen dicht!
Op haar hoofd kronkelt zich
een gele slang,
en ze droomt dat ze danst
met vroegere vrijers.
Meisjes,
doe de gordijnen dicht!

Las calles están desiertas
y en los fondos se adivinan,
corazones andaluces
buscando viejas espinas.
¡Niñas,
corred las cortinas!
VII. Crótalo
Crótalo.
Crótalo.
Crótalo.
Escarabajo sonoro.
En la araña
de la mano
rizas el aire
cálido,
y te ahogas en tu trino
de palo.
Crótalo.
Crótalo.
Crótalo.
Escarabajo sonoro.
Tekst: Federico García Lorca
De straten liggen verlaten
en in de verte verloren
zoeken Andalusische harten
oude doornen.
Meisjes,
doe de gordijnen dicht!
Castagnet
Castagnet.
Castagnet.
Castagnet.
Klankrijke kever.
In het web
van de hand
golf je de warme
lucht,
en je verdrinkt in je triller
van hard hout.
Castagnet.
Castagnet.
Castagnet.
Klankrijke kever.
Vertaling: Bart Vonck
23

Niels Kuijers
Niels Kuijers (1965) ging op zesjarige
leeftijd zingen bij een kinderkoor in
Apeldoorn. Achtereenvolgens werd hij
lid van jongerenkoor Resurection, het
Apeldoorns Vocaal Ensemble en het
Sallands Bachkoor. Daar werd hij door
dirigente en zangpedagoog Klaziene van
der Vinne gestimuleerd om aan het
conservatorium koordirectie te gaan
studeren.
Tijdens zijn studie bij Barend Schuurman
aan het Rotterdams Conservatorium,
zong hij bij de Laurenscantorij onder
leiding van zijn docent. Bij de cantorij
leerde hij veel repertoire uit verschillende
stijlperiodes kennen.
In 1992 studeerde hij af met een concert
waarin hij onder andere Soir de neige
van Poulenc en het Requiem van Fauré
dirigeerde. Voor het Requiem maakte
het Hardinxveldse Hervormde Koor,
waar hij sinds het begin van zijn studie
de leiding over heeft, deel uit van het
examenkoor.
24
Na zijn afstuderen is Niels Kuijers
dirigent geweest bij diverse koren. Vanaf
de oprichting is hij de vaste dirigent van
Vocaal Ensemble Tiramisu, waarmee hij
voor zichzelf en voor de koorleden
grensverleggende programma’s
instudeert. Veel van de werken die op
zijn verlanglijstje stonden, zijn reeds
uitgevoerd. Hoogtepunten waren onder
andere de mis voor dubbelkoor van
Martin en Ich bin der Welt abhanden
gekommen van Mahler/bewerking
Gottwald.
In 2001 studeerde Niels de koorpartij in
van de opera Achnaton van Philip Glass,
die in de regie van Cilia Hogerzeil zijn
Nederlandse première beleefde. De
landelijke pers was zeer positief over het
koor dat als “zeer krachtig” (Volkskrant)
en “strak zingend en bewegend” (NRC)
werd omschreven. Tiramisu vormde met
een aantal leden de basis voor het
operakoor van deze productie van
Muziektheater Hollands Diep. Op dit
moment worden de voorbereidingen
getroffen voor een serie uitvoeringen
van de opera Oresteia van de Griekse
componist Xenakis.

Niels is nog steeds dirigent van Hervormd
Kerkkoor Hardinxveld en kinderkoor
Benjamin. In juni 2002 verzorgde
dit koor de Nederlandse première van
The world of the Spirit van Benjamin
Britten.
Verder is Niels Kuijers dirigent van twee
Gorinchemse koren: Vocaal Ensemble
Cantate en Toonkunst Gorinchem.
Naast afzonderlijke concerten, bereiden
deze koren zich voor op een gezamenlijke
uitvoering van de Psalmensymfonie
van Igor Stravinsky in februari 2004.
In juli 2002 volgde Niels een
masterclass bij Marcus Creed. Op het
slotconcert dirigeerde hij een deel uit
Die Jahreszeiten van Joseph Haydn.
Naast het dirigentschap is Niels werkzaam
als docent bij de Vereniging voor
Huismuziek en bij de basiscursus koordirectie
van de provincie Zuid-Holland.
Diangelo Cicilia
De gitarist Diangelo Cicilia groeide op
in Curaçao. Na zijn VWO-opleiding
ging hij studeren aan het Rotterdams
Conservatorium, waar hij o.a. les kreeg
van Martin Kaaij. Daarna studeerde hij
verder bij Enno Voorhorst aan het
Koninklijk Conservatorium in Den
Haag, waar hij cum laude en met een
speciale onderscheiding voor het
promoten van contemporaine muziek
afstudeerde. Vervolgens kreeg Diangelo
Cicilia de kans zich verder te specialiseren
aan de New England Conservatory
te Boston, U.S.A., bij Eliot Fisk.
Hoogtepunten in zijn carrière zijn:
• eerste prijs in de ensemble competitie
Wild Card te Boston.
• toekenning van de “Beurs voor
bijzonder jong talent” door het Prins
Bernhard Fonds.
• toekenning van de “Hoge Schoolbeurs”
en een beurs van de “Stichting
Fonds voor de Podium Kunsten”.
Verder kreeg hij de eervolle opdracht
om de officiële première van het
nieuwe Antilliaanse volkslied in Nederland
met een eigen arrangement voor
gitaar te verzorgen.
Verschillende componisten hebben
speciaal voor hem stukken gecomponeerd:
Florian Maier, Franc Crijns, Alon
Nechustan en Jo Sporck.
Diangelo Cicilia heeft concerten gegeven
in Japan, de Verenigde Staten en op de
Nederlandse Antillen.
25

Tiramisu
Vocaal Ensemble Tiramisu is een in 1994
opgericht ensemble. Het stelt zich ten
doel per jaar twee speciale programma’s
in korte tijd in te studeren en op concerten
ten gehore te brengen. Het gezelschap,
waarvan de samenstelling kan
wisselen, bestaat uit ervaren zangers
met Niels Kuijers als vaste dirigent.
De eerstvolgende concerten van
Tiramisu zullen plaatsvinden op 29 en
30 november 2003. Op het programma
staan werken van D. Scarlatti,
C. Monteverdi, M. Reger, J. Leifs en
J. Taverner.
Donateurs
U kunt voor een bedrag van minimaal
•25 donateur worden van Tiramisu.
Donateurs ontvangen automatisch alle
aankondigingen van concerten en
andere activiteiten van het koor.
U wordt donateur door uw gegevens
aan ons te overleggen of op te sturen
naar:
Vocaal Ensemble Tiramisu
Schieweg 119
3038 AL Rotterdam
26
Deze concerten zijn mede mogelijk
gemaakt door:
• De Rotterdamse Kunststichting
• VSB Fonds Rotterdam
Dankwoord
Vocaal Ensemble Tiramisu wil de volgende
mensen bedanken voor hun inzet
bij het welslagen van dit project.
Drukwerk
Koos Müller
Fotografie
Loud Mommersteeg
Vertaling en uitspraak Pools
Magda Boersma-Kierycz
Uitspraak Spaans
Mariona Vilalta
Vormgeving
Robert Vossepoel
Website
Voor meer informatie:
www.vocaalensembletiramisu.nl
of e-mail:
info@vocaalensembletiramisu.nl
© voorjaar 2003

Programma
H.M. Górecki (1933 - )
Szeroka Woda
F. Martin (1890 - 1974)
Songs of Ariel
gitaarsolo
H. Villa Lobos (1887-1959)
uit: Douze Etudes (1924-1929):
nr. 4 in G, poco moderato
nr.1 in e, allegro
nr 9 in fis, tres peu animé
J. Willcocks (1953 - )
Three Sea Shanties
Pauze
C.V. Stanford (1852 - 1924)
The Blue Bird
R. Vaughan Williams (1872 - 1958)
Silence and Music
M. Castelnuovo-Tedesco (1895 -
1968)
Romancero Gitano
Uitvoerenden
Sopranen
Lisa Hinfelaar
Anneke van der Hoek
Cora de Koning
Leonoor Lammens
Marchien Leopold
Marian Meeusen
Alexandra Smeenk
Alten
Muriela de Graaff
Ank Hartendorp
Saskia Heemskerk
Irene Kleijwegt
Martha van Krimpen
Josta Onneweer
Jorien Vossepoel
Tenoren
Michael Aletrino
Maarten Eijkhout
Arno Gerrits
Hajo van Hasselt
Reinout Kleinhans
Freek Langeveld
Bassen
Gerrie Dieteren
Hans Korving
Ad Leijten
Paul Lorijn
Ton Notenboom
Andreas Polman
Gitarist
Diangelo Cicilia
Dirigent
Niels Kuijers
27

R.M.J. Vossepoel