KNGF-richtlijn Parkinson - ParkinsonNet

KNGF-richtlijn Ziekte van Parkinson
Tabel 2. Beperkingen in activiteiten.
Transfers: starten en uitvoeren van complexe bewegingen met kans op vallen, bijvoorbeeld:
gaan zitten, opstaan;
in en uit de auto stappen;
in en uit bed komen;
omrollen in bed;
op- afstappen van de fi ets of hometrainer.
Houding: toenemende algehele fl exiehouding.
Reiken en grijpen:
persoonlijke verzorging, zoals afdrogen en aankleden, met name knoopjes vastmaken:
huishoudelijke activiteiten, zoals:
- snijden;
- schroeven indraaien;
- tandenpoetsen;
schrijfproblemen (micrografi e).
Balans: neiging tot propulsie met risico op vallen, voornamelijk tijdens:
het uitvoeren van transfers;
verandering van lichaamshouding;
(trap)lopen;
draaien.
Lopen:
starten, stoppen en draaien om de lichaamsas;
freezing bij starten met lopen of tijdens het lopen, met kans op vallen;
probleem met dubbeltaken* met kans opvallen;
obstakels, bijvoorbeeld:
- deuropening;
- drempels;
lange afstanden.
* Dubbeltaken bestaan uit twee motorische taken of een cognitieve en motorische taak die de patiënt gelijktijdig uitvoert.
Beloop
Hoewel altijd progressief, is het beloop van de gezondheidsproblemen
zeer variabel. Meestal is drie jaar nadat de eerste
(unilaterale) symptomen zichtbaar zijn sprake van een bilaterale
aandoening. Balansproblemen ontwikkelen zich circa twee tot
drie jaar later. Herhaaldelijk vallen begint gemiddeld tien jaar na
de eerste symptomen. Uiteindelijk krijgen vrijwel alle patiënten
balansproblemen en zullen ze herhaaldelijk vallen. Door toenemende
problemen met de balans kunnen patiënten permanent
rolstoelafhankelijk raken. In latere stadia kunnen niet-motorische
symptomen ontstaan, zoals dementie.
Bovendien zijn de gezondheidsproblemen bij deze patiënten extra
lastig bij leeftijdsgerelateerde comorbiditeit. Patiënten, zowel
zij die zelfstandig wonen als zij die in verpleeghuizen wonen,
overlijden vaak aan pneumonie of hartfalen. Aspiratiepneumonie
kan het directe gevolg zijn van primaire gezondheidsproblemen,
zoals slikproblemen. De ernst van de ziekte wordt vaak
ingedeeld volgens de Hoehn en Yahr-classifi catie (zie tabel 3).
Prognose
Parkinsonpatiënten zijn te typeren als tremor-dominant of
akinetisch-rigide. De laatstgenoemde groep, bij wie rigiditeit en
hypokinesie de eerste symptomen zijn, wordt gekenmerkt door
problemen met de balans en het lopen (waaronder freezing) en
heeft een sneller ziekteverloop. Bij de tremor-dominante groep
verloopt het proces veelal langzamer en treden minder frequent
dementie en cognitieve stoornissen op. Andere, niet-beïnvloedbare
prognostische factoren voor een snelle progressie zijn:
1) diagnosestelling op hoge leeftijd; 2) aanwezigheid van een
ernstige depressie; 3) dementie en 4) arteriosclerose als comorbiditeit.
Beïnvloedbare prognostische factoren zijn: 1) lichamelijke
inactiviteit en 2) vallen. Lichamelijke inactiviteit verhoogt de
kans op het ontstaan van, onder andere: osteoporose; obstipatie;
cardiovasculaire en respiratoire problemen. In combinatie met
de verhoogde kans op osteoporose kan het vallen leiden tot
fracturen of ander lichamelijk letsel en tot (meer) angst om te
bewegen, met als gevolg een vermindering van activiteiten en
een grotere kans op nieuwe valincidenten.
De rol van de fysiotherapeut
Doel van fysiotherapie bij de ziekte van Parkinson is het verbeteren
van de kwaliteit van leven door het verbeteren of behouden
4 V-19/2006