Leiden in ontwikkeling - Bureau Zuidema

Pagina | 16
Sebalds roman is een mompelend gesprek met de voorgangers, een gedreven
fluistersessie met de stemmen van het verleden die zijn haastige omgeving niet meer
opvangt of verstaat. Iedere steen lijkt de sluitsteen van een Fundgrube te zijn, of het
daarbij nu gaat om de stenen in het plaveisel of die in de muren. Sebald zocht de
‘genius loci’, de geest van een plek zoals die gevormd was door de geschiedenis en
zoals hij zich ophield in de ruimte.
Ik heb het voorrecht gehad dat, waar het om Sebald gaat, van nabij mee te
maken. Nu is hij een gevierd auteur, maar vijftien jaar geleden werd je weggehoond
als je het voor zijn boeken opnam. Het was in die tijd dat ik hem tot driemaal toe
heb uitgenodigd om naar Nederland te komen, tweemaal om voor een zaal, die ik in
allerijl had gevuld met mijn familie, vrienden en naaste kennissen, te komen
voorlezen en eenmaal voor een televisiegesprek. In alledrie gevallen kreeg ik te
maken met de Sherlock Holmes van de alledaagsheid, de detective van de geest van
tijd en plaats. Niets leek hem te ontgaan, dat wil zeggen, er was weinig dat hij niet
met aan argwaan grenzende belangstelling begon te onderzoeken.
Toegangskaartjes, bonnetjes voor de koffie die wij dronken, strippenkaarten, hij stak
het allemaal in zijn portefeuille en hij monsterde het met de blik van een inspecteur
die beseft de oplossing van het misdrijf nabij te zijn.
De kracht is de selectie, dat is gemakkelijk te begrijpen, en de kracht van die
selectie blijkt uit haar overtuigingskracht. De glorie van Sebald is de triomf van onze
herkenning. Hij is de gids van de flaneurs die wij allen zijn geworden, in de tijd, in de
wereld, en de willekeur van de cirkels die hij trekt is in werkelijkheid een uitgekiend
en geraffineerd programma. Op dat beeld, de flaneur die rondjes loopt en door de
omgeving te omsingelen haar betrapt, kom ik later nog terug. De schrijver is een
poreuze scout – ónze scout, die ons aansteekt met de gevolgen van zijn porositeit.
Vlak voor de jaarwisseling die ook een eeuwwisseling zou worden, ja, die zelfs een
millenniumwisseling zou zijn, reisde ik van Amsterdam naar het Zuiden. Omdat
toentertijd het gerucht ging dat vooral die millennium-wisseling een hachelijke
aangelegenheid zou worden en de mensheid niet zo gek veel ervaring heeft met
millennium-wisselingen, had ik besloten de laatste dagen van december en de eerste
van januari door te brengen in Santiago de Compostella, in Noord-Spanje. Uit de
middeleeuwse chiliastische literatuur had ik afgeleid, dat men er daar wel raad mee
wist. Bovendien heeft die stad een reputatie te verliezen als pelgrimsstad, dus als er
iets mis zou gaan dan zou Santiago de Compostella, redeneerde ik, er wel het minst
beschadigd vanaf komen. De apostel Jacobus leek mij iemand die opgewassen was
tegen de millennium-bug en zijn bijwerkingen.
Leiden in ontwikkeling – 7 oktober 2009