R18 Strafrecht : Rozie - Quickprinter

R18
2de bach Rechten
Strafrecht
Rozie - smvt boek + oef
Q uickprinter
Koningstraat 13
2000 Antwerpen
www.quickprinter.be
7.2 EUR

Samenvatting Strafrecht 2010-2011
Praktische informatie
Cursusmateriaal:
Syllabus (! Niet alles wat gedoceerd wordt staat in de cursus + de bijlage met Franse
woorden moet je ook kennen!)
Strafwetboek dat je iedere les moet meebrengen.
Examen:
Mondeling met een schriftelijke voorbereiding van 30 minuten.
Bestaat uit:
2 theorievragen, elk op 5 punten.
1 casus waarop je de beginselen moet kunnen toepassen op 10 punten.
Bijvragen kunnen gesteld worden.
Wetboek meebrengen (niet geanoteerd)!
Hoe studeren?
Aan de hand van je wetboek.
Actuele persberichten situeren in de cursus en kijken of de gebruikte termen kloppen
is een goede oefening.
Verbanden tussen de hoofdstukken kunnen leggen.
1

Nederlands – Frans punitief lexicon
Nederlands Frans
Aangifte aan de overheid Dénonciation à l’autorité
Aanzetting Provocation
Aflopend misdrijf Infraction instantanée
afzetting Déstitution
Algemeen opzet Dol général
amnestie Amnistie
Begin van uitvoering Commencement d’exécution
beklaagde prévenu
Bescherming van de maatschappij Défense sociale
bestanddelen Eléments constitutifs
beschuldigde Accusé
beveiligingsmaatregelen Mesures de sûreté
Bevel van de overheid Commandement de l’autorité
Bijkomende straf Peine accessoire
Bijzonder opzet Dol spécial
Bijzondere wet Loi spéciale
bloedverwantschap Parenté
Collectief misdrijf Infraction collective
Correctionele straf Peine correctionnelle
Criminele straf Peine criminelle
dader Auteur
deelneming Participation
doodstraf Peine de mort
drukpersmisdrijf Infraction de presse
dwaling Erreur
dwang Contrainte
Eenheid van opzet Unité d’intention
Eendaadse samenloop Concours idéal
Eigen misdrijf Infraction propre
Elektronisch toezicht Surveillance électronique
Feitelijke dwaling Erreur de fait
Gebod van de wet Ordre de la loi
geestesstoornis Déséquilibre mental
geldboete Amende
genade Grâce
gerechtskosten Frais de justice
gevangenisstraf Emprisonnement
gewoontemisdrijf Infraction d’habitude
Goede trouw Bonne foi
Grond van niet-toerekeningsvatbaarheid Cause de non-imputabilité
handelingsmisdrijf Infraction de commission
hechtenis Détention
herhaling Récidive
herroeping Révocation
herstel Réparation
Herstel in eer en rechten Réhabilitation
herziening Révision
hoofdstraf Peine principale
2

immuniteit Immunité
internering internement
inverdenkinggestelde Inculpé
inverdenkingstelling Inculpation
jeugdbescherming Protection de la jeunesse
Kracht van gewijsde Force de chose jugée
legaliteitsbeginsel Principe de la légalité
Maatschappelijke enquête Enquête sociale
Materieel bestanddeel Elément matériel
mededader Co-auteur
medeplichtige Complice
Meerdaadse samenloop Concours matériel
Mildere wet Loi plus douce
Minderjarigheid Minorité
Misdaad Crime
Misdrijf Infraction
Misdrijf op heterdaad Infraction flagrant
Moreel bestanddeel Elément moral
Niet-retro-activiteit Non-rétroactivité
Noodtoestand Etat de nécessité
Ogenblikkelijk misdrijf Infraction instantanée
Onachtzaamheid Imprudence
Onderwerping aan de overheid Soumission à l’ autorité
Onopzettelijk misdrijf Infraction non-intentionnelle
Onoverkomelijke dwaling Erreur invincible
Onschendbaarheid Inviolabilité
Onthoudingsmisdrijf Infraction d’omission
Ontzetting Interdiction
Opdeciemen Décimes additionnels
Opheffing van de strafwet Abrogation de la loi pénale
Opschorting Suspension
Opsluiting Réclusion
Opslorping Absorption
Opzet Dol
Overmacht Force majeure
Overtreding Contravention
Penitentiair verlof Congé pénitentiaire
Poging Tentative
Politiek misdrijf Infraction politique
Politiestraf Peine de police
Probatie Probation
Probatiecommissie Commission de probation
Probatieopschorting Suspension probatoire
Probatieuitstel Sursis probatoire
Proeftermijn Délai d’épreuve
Rechtsdwaling Erreur de droit
Rechtspersoon Personne morale
Rechtvaardigingsgrond Cause de justification
Samenloop Concours
Schorsing van de verjaring Suspension de la prescription
Schuld Faute, culpabilité
3

Schuldigverklaring Déclaration de culpabilité
Schuldontheffingsgrond Cause d’ exemption de culpabilité
Slachtoffer Victime
Straf Peine
Strafdoelen Objectifs de la peine
Strafinrichting Etablissement pénitentiaire
Strafmaat Degré de la peine
Strafrecht Droit pénal
Strafrechtsbedeling Administration de la justice pénale
Strafregister Casier judiciaire
Straftoemeting Fixation de la peine
Strafuitsluitende verschoningsgrond Cause d’excuse absolutoire
Strafuitvoeringsrechtbank Tribunal de l’application des peines
Strafuitvoeringsrechter Juge de l’application des peines
Strafverminderende verschoningsgrond Cause d’excuse atténuante
Strafwet Loi pénale
Strafwetboek Code pénale
Stuiting van de verjaring Interruption de la prescription
Tenietgaan van straffen en veroordelingen Extinction des peines et des condamnations
Tenuitvoerlegging Exécution
Ter beschikkingstelling van de regering Mise à la disposition du gouvernement
Teruggave Restitution
Terugwerkende kracht Effet rétroactif
Uitlokking Provocation
Uitstel Sursis
Uitwissing van veroordeling Effacement
Verbeurdverklaring Confiscation
Verdachte Inculpé
Verjaring van de straf Prescription de la peine
Veroordeelde Condamné
Verschoningsgrond Cause d’ excuse
Verval Déchéance
Vervangende gevangenisstraf Emprisonnement subsidiaire
Verzachtende omstandigheden Circonstances atténuantes
Verzwarende omstandigheden Circonstances aggravantes
Voltooid misdrijf Infraction consommée
Voorbedachtheid Préméditation
Voorbereidende handeling Acte préparatoire
Voorlopige invrijheidstelling Libération provisoire
Voortdurend misdrijf Infraction continue
Voortgezet misdrijf Infraction continuée
Voorwaardelijke invrijheidstelling Libération conditionnelle
Vrijheidsstraf Peine privative de liberté
Wanbedrijf Délit
Wederrechtelijkheid Antijuridicité
Werking van de strafwet in de tijd Empire de la loi pénale dans le temps
Werking van de strafwet naar de plaats Empire de la loi pénale dans l’espace
Werkstraf Peine de travail
Wettige verdediging Légitime défense
4

Situering van enkele persberichten
1. Els clottemans heeft zich vanmiddag aangemeld bij de gevangenis in hasselt waar ze
zal worden opgesloten tijdens het proces over de parachutemoord dat vrijdag stelt.
moord levenslange opsluiting want = zwaarste straf. Maar er kunnen ook verzachtende
omstandigheden zijn mogelijkheid van 3jaar gevangenisstraf – levenslange opsluiting.
2. De Brusselse politie heeft dinsdagnamiddag 2 minderjarige meisjes opgepakt die kort
voordien een vrouw hadden beroofd van haar bankkaart. De twee stonden al bekend
voor dertig gelijkaardige misdrijven en werden gezocht voor nog drie andere
gauwdiefstallen. Omdat een vd twee meisjes hoogzwanger was, werd ze naar het
ziekenhuis gebracht. Daar bleek dat ze dringend opgenomen moest worden wegens
complicaties. Dat meldt het Brusselse parket.
daders zijn minderjarig gronden van niet toerekeningsvatbaarheid waartoe
minderjarigheid behoort. Minderjarige daders die een MOF hebben gepleegd moeten in
principe voor de jeugdrechter belanden. De jeugdrechter kan geen straf opleggen enkel
maatregelen. Maar soms kan een minderjarige uit handen worden gegeven en als een
volwassene worden berecht
samenloop want verschillende feiten met eenheid van opzet
3. Een bende dieven hebben in de Franse supermarktketen Monoprix al meermaals een
grote slag kunnen slaan. Met een krachtige stofzuiger gaan ze aan de haal met grote
hoeveelheden geld. Vd daders ontbreekt nog elk spoor.
feiten niet in België maar op Frans grondgebied: maar t kan zijn dat België bevoegd is als
aan bepaalde voorwaarden is voldaan (extraterritorialiteitsprincipe).
bende dieven = pluraliteit van daders hoofdstuk vd deelneming
4. Maandagochtend is op de Hoedemakerssquare in de Brusselse gemeente Evere een
Axa-bankkantoor overvallend. Dat meldt de lokale politie. De gerant die het kantoor
rond 8u.30 kwam openen, werd verrast door een aantal gewapende daders. Die
overmeesterden hem en bonden hem vast, waarna ze ervandoor gingen met het
aanwezige geld, zo’n 25000€.
kwalificatie (=de naam vd misdrijf op de feiten zetten):gewapende overval = diefstal met
verzwarende omstandigheden die maken dat de strafmaat moet worden aangepast (wapens, 2
daders).
5

INLEIDING
I. BEGRIPSBEPALING
1. Sleutelbegrippen
Definitie strafrecht:
Het (positief) strafrecht is (datgene dat vandaag de dag bestaat): “het geheel van rechtsregels
die bepaalde gedragingen strafbaar stellen en sancties bepalen die op de daders van
toepassing zijn.”
Er zijn 3 sleutelbegrippen:
1. Misdrijf
= de gedraging waarop de wet een sanctie stelt. Het is een overkoepelende term die:
overtredingen
wanbedrijven
misdaden
omvat. Een gedraging kan enkel strafbaar zijn als er een wettelijke basis voor is.
2. Strafrechtelijke sanctie
= door de wet vastgestelde reacties op de schending vd strafrechtelijke normen. Het is de
overkoepelende term voor:
straf = de oplegging van leed als sanctie voor een gepleegd misdrijf.
maatregelen
Beiden kunnen aan een misdrijf gekoppeld worden.
Het begrip sanctie is moeilijk te definiëren omdat de rechtscolleges hierover niet op 1 lijn
zitten.
Het EHRM beoordeeld sancties op hun wezenlijke punitiviteit. De internrechtelijke
kwalificatie is geen doorslaggevende indicator. Er moet gekeken worden naar de aard
en zwaarte v/dstraf om uit te maken of het een criminal charge in de zin van art. 6
EVRM is. Dit kan tot gevolg hebben dat een initieel bestempelde bestuurlijke sanctie
of maatregel uiteindelijk toch als strafrechtelijke sanctie moet worden beschouwd.
Voor Cass. is straf = vergelding
Sinds de 19 de eeuw heeft het strafrechtelijk sanctie-arsenaal een opmerkelijke evolutie gekend
door:
1. Het invoeren van beveiligingsmaatregelen
2. Het stelselmatig invoeren van nieuwe straffen die beter zijn aangepast aan de ten laste
gelegde feiten. Bv. de werkstraf, elektronisch toezicht,...
3. Dader
Dit begrip is verbonden met het begrip misdrijf. Misdrijven kunnen enkel door personen
worden begaan.
6

Als er geen dader is kan het strafrechtelijke handhavingsmechanisme wel van start gaan maar
als de identificatie v/d dader uitblijft zal er geen sanctie opgelegd kunnen worden en mondt
het uit in:
een seponeringsbeslissing door het OM
of een beschikking tot ontlasting van het onderzoek door de raadkamer als het om een
gerechtelijk onderzoek gaat.
Dit komt omdat men er in België vanuit gaat dat men niet strafrechtelijk verantwoordelijk
gesteld kan worden voor andermans daad.
De persoon v/d dader krijgt sinds de 19de eeuw meer aandacht:
meer geïndividualiseerde sancties
Sinds mei 1999 kunnen ook rechtspersonen strafrechtelijk verantwoordelijk gesteld
worden voor misdrijven die hetzij een intrinsiek verband hebben met de
verwezenlijking van hun doel of de waarneming van hun belangen of die voor hun
rekening gepleegd werden.
Misdrijven kunnen enkel door natuurlijke personen worden gepleegd.
Een dier kan dat nieteigenaar/bewaker van het dier = aansprakelijk. (vroeger kon dit
wel en waren er dierenprocessen).
2. Kenmerken van het strafrecht
A. Strafrecht = sanctierecht
Het strafrecht beteugelt inbreuken op de gestelde normen. Naast het strafrecht kent men in
België ook nog andere sanctiemechanismen zoals het bestuurlijk handhavingsapparaat.
B. Strafrecht = legaal recht
De wetgever moet optreden om een gedrag strafbaar te kunnen stellen = het
legaliteitsprincipe: enkel wat als misdrijf is voorzien bij wet, kan worden bestraft.
C. Strafrecht = publiek recht
De staat heeft het monopolie tot bestraffen wanneer de openbare orde wordt aangetast. Bv.
Diefstal = het bedrieglijk wegnemen van andermans goed = inbreuk op het eigendomsrecht.
Het strafrecht treed niet op omdat privaatrecht werd gekrenkt maar omdat de OO werd
aangetast.
Met uitzondering vh klachtrecht (bij stalking, laster en eerroof, belaging) is het slachtoffer
irrelevant. Het OM vertegenwoordigt de gemeenschap, niet het slachtoffer.
Strafrecht is publiek recht en dus dwingend recht. Strafwetten zijn van openbare orde
Er kan geen afbreuk aan worden gedaan:
Er kunnen geen overeenkomsten over de strafwet worden gesloten.
De toestemming van het slachtoffer zorgt er niet voor dat een misdrijf geen misdrijf
meer is. ook hierop bestaan enkele uitzonderingen.
7

De staat is geen noodzakelijk element van het strafrecht. Het initiatief voor vervolging ligt
voornamelijk in handen van het OM, een overheidsorgaan dat de belangen v/d gemeenschap
vertegenwoordigt (en niet de Belgische staat).
D. Strafrecht = een autonome rechtstak
Het strafrecht bepaalt eigen begrippen en is niet gebonden aan de invulling die door andere
rechtstakken aan begrippen wordt gegeven. Aan de termen die voorkomen in de wetteksten
moet een algemene gangbare betekenis worden gegeven = het beginsel v/d conceptuele
autonomie van het strafrecht.
Bv.:
Volgens het strafrecht is 1 jaar gevangenisstraf niet hetzelfde als 12 maanden
gevangenisstraf. 1 jaar is een zwaardere straf want het strafwetboek stelt 1 maand
gelijk aan 30 dagen 12 maanden is dus korter.
Nacht wordt op een bijzondere manier door het strafrecht gedefinieerd. Stel dat je een
diefstal met geweld pleegde bij nacht dan betekent dat de diefstal tussen meer dan 1
uur na zonsondergang en meer dan een uur voor zonsopgang is gepleegd. Vermits
nacht een verzwarende omstandigheid is wordt eenzelfde diefstal die in de zomer om
20 u wordt gepleegd minder hard bestraft dan een diefstal om hetzelfde uur in de
winter.
Onroerend goed: in het burgerlijk recht kan een goed onroerend zijn door ficties, het
strafrecht volgt die ficties niet bv. men steekt een verankerd kunstwerk in brand dan
moet dit volgens het strafrecht dit beschouwd worden als een roerend goed.
II. HISTORISCH OVERZICHT EN THEORIEËN VAN HET STRAFRECHT
In het begin werd het strafrecht beschouwd als iets privaatrechtelijks: oog om oog tand om
tand.
Een belangrijk figuur i.v.m. de evolutie van het strafrecht is
Cesare Beccaria (18 de eeuw = tijdens de humanitaire periode)
Zijn boek: “Over misdaden en straffen” uit 1764 is een protest tegen de wrede, inhumane en
willekeurige straftoepassing van zijn tijd.
Goede en heldere wetgeving die een maximaal welzijn voor een maximaal aantal mensen zou
realiseren, stond centraal in zijn visie. Rechtszekerheid stond voorop, vandaar het
legaliteitsbeginsel. (Geen willekeur meer). De straf moest snel op het misdrijf volgen, maar de
beklaagde moest tijd hebben om zijn zaak voor te bereiden.
Bestraffing moest noodzakelijk zijn en de doodstraf was uit den boze.
Toch was Beccaria een kind van zijn tijd:
Hij was lid vd adel en omschreef de massa als dom volk dat geneigd is om aan de
leiband te lopen.
Sprak niet van bestraffing met het oog op sociale wederaanpassing en rehabilitatie. De
enige rechtvaardiging v/d straf is de afschrikkende werking ervan.
Typerend is dat hij de eeuwige slavernij als zwaarste straf aanbeveelt.
8

De opvattingen van Beccaria kregen een wettelijke gedaante in het recht dat uit de FR
groeide. Onder andere in:
Le Déclaration des droits l’homme et du citoyen
De wet van januari 1790 die gelijke straffen oplegde, ongeacht de sociale rang
schuldige
Het huidig strafrecht
De leer die ons strafrecht beheerst is de klassieke leer. Deze gaat uit van het postulaat vd vrije
wil: elke persoon kan kiezen tussen goed en kwaad. Als hij kiest voor het kwade dan moet hij
daarvoor gestraft worden. het schuldbegrip staat centraal. Vergelding en het voorkomen
van recidive staat voorop. Deze leer laat sporen na in ons strafwetboek. Bv. Zo zijn de straffen
zwaarder bij recidive. Omdat het schuldbegrip centraal staat gaat men er vanuit dat er voor
personen die omwille van hun toestand (minderjarigen en geesteszieken) niet kunnen kiezen
tussen het goede en het kwade geen strafrechtelijk circuit gevolgd kan worden.
Opm. In de loop vd geschiedenis zijn er verschillende temperingen aangebracht aan de
klassieke leer door o.a. de posivistische leer, de neoklassieke leer, de bisociologische school.
veranderingen zoals het ontstaan van maatregelen i.p.v. straf voor geestesgestoorden en
minderjarigen.
III. INDELING VAN HET STRAFRECHT
1. Algemeen en bijzonder deel
Het materieel strafrecht strafprocesrecht = het formele strafrecht (procedures ten
gevolge van het strafrecht).
Het materieel strafrecht bestaat uit 2 delen:
Algemeen deel (Boek I= art. 1-99 Sw + de complementaire wetten): met de regels die
in principe op alle misdrijven van toepassing zijn/dat de algemene beginselen omvat.
Het bevat 10 hoofdstukken.
Bijzonder deel (Boek II = art. 101-566 Sw + de bijzondere strafwetten): Geeft
misdrijven en hun bestraffing. Dit boek heeft 10 titels waarvan de laatste betrekking
heeft op overtredingen en de andere op misdaden en wanbedrijven. Titel X
(overtredingen)werd opgeheven door de art. 4 vd Wet van 17 juni 2004de
overtredingen werden uit het Sw. gedepenaliseerd gemeenten kunnen deze feiten
wel beteugelen met bestuurlijke sancties en hun reglementen en verordeningen. Door
de wet van 20 juli 2005 werden enkele van deze overtredingen opnieuw in het Sw.
ingevoerd.
De gewoonte en het gebruik kunnen geen bron zijn van het materieel strafrecht omdat dat
strijdig zou zijn met het legaliteitsprincipe.
De belangrijkste bronnen van het Belgisch materieel strafrecht zijn:
De strafwet
Complementaire strafwetten
9

Bijzondere strafwetten
Een aantal bepalingen uit de GW
Art. 14: Legaliteitsprincipe
Art. 17 en 18: verbod van een algemene verbeurdverklaring en burgerlijke
dood.
Art. 110: de mogelijkheid voor de koning om genade te verlenen.
Art. 88. onschendbaarheid vd koning.
Art. 58, 59, 103, 120, 125: de onschendbaarheid en voorwaarden voor de
opheffing vd strafrechtelijke immuniteit van federale/regionale
parlementsleden en ministers.
2. Het strafwetboek
Toen België in 1830 onafhankelijk werd was de Franse Code Pénal van toepassing. In de
periode 1815-1830 probeerde koning Willem I een eigen reeks nationale wetboeken in te
voeren maar dat is mislukt (veel kritiek op want wilde opnieuw de doodstraf, ophanging,…
invoeren). Wel werden er temperingen aangebracht in het Napoleontisch strafwetboek door de
Hollandse periode. Bv. de invoer vd mogelijkheid om straffen te verminderen wegens
verzachtende omstandigheden.
Het Sw. kwam in 1867 tot stand nadat minister de Haussy in 1848 een commissie had
opgesteld die het strafrecht moest herzien en een nieuw strafwetboek moest opstellen. Haus
en Nypels speelden hierbij een cruciale rol.
Het Sw. is doordrongen met principes vd klassieke school en kreeg kracht van wet in oktober
1867. De officiële Nederlandse versie kwam tot stand bij wet van 10 juli 1964. in de loop der
jaren werd het gewijzigd en aangevuld.
3. Complementaire wetten
Complementaire straffen horen strikt genomen niet tot het strafwetboek maar wel tot het
materieel strafrecht. Ze hebben een algemene draagwijdte.
De belangrijkste zijn:
Wet van 4 oktober 1867 op de verzachtende omstandigheden
Wet van 9 april 1930 topt bescherming vd maatschappij tegen abnormalen,
gewoontemisdadigers en plegers van bepaalde seksuele strafbare feiten
Wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de probatie.
Wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming
Wet van 17 mei 2006 betreffende de externe rechtspositie vd veroordeelden tot een
vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam vd
strafuivoeringsmodaliteiten.
4. Bijzondere strafwetten
Hebben betrekking op bijzondere materies of bepaalde categorieën van personen. hebben
geen algemene draagwijdte.
10

Sommige vormen een bijzonder strafrechtelijk systeem en hebben de gedaante van wetboeken
aangenomen. bv. Het Militair Strafwetboek.
Ze kunnen grotendeels of uitsluitend van strafrechtelijke aard zijn.
In vele sociale, economische, fiscale en milieuwetten zijn strafbepalingen opgenomen. Deze
worden ook gerekend tot bijzondere wetten.
5. Art. 100 Sw.
Art. 100 Sw.: “Bij gebreke van andersluidende bepalingen in bijzondere wetten en
verordeningen, worden de bepalingen van het eerste boek van dit wetboek toegepast op de
misdrijven die bij die wetten of verordeningen strafbaar zijn gesteld, met uitzondering van
hoofdstuk VII en artikel 85”.
Dit is een geïsoleerd artikel dat niet behoort tot boek I of II. Het is een scharnierartikel. Het
heeft betrekking op de toepasselijkheid van het strafrecht van gemeen recht op de bijzondere
wetten.
De beginselen van het gemeen strafrecht zijn van toepassing op:
het bijzondere strafrecht van boek II
op de bijzondere strafwetten behoudens:
afwijkingen voorzien in de bijzondere strafwetten (lex specialis derogat lex
generalis)
de regels inzake de strafbare deelneming (Hfdst. VII Sw.) en inzake de
toepassing vd verzachtende omstandigheden m.b.t. wanbedrijven (art. 85 Sw.)
Tenzij de bijzondere strafwet die 2 zaken expliciet wel van toepassing verklaart (is
heel vaak het geval).
HOOFDSTUK 1. DE STRAFWET
I. HET LEGALITEITSPRINCIPE
1. Begripsbepaling
Het legaliteitsprincipe ligt ten grondslag vh strafrecht (Strafrecht = legaal recht) en impliceert
dat:
Geen gedrag mag als misdrijf worden benoemd, zolang de wetgever het niet zo heeft
genoemd. Een gewoonte/gebruik kan geen misdrijf zijn.
Op een misdrijf mag enkel de straf die bij wet is voorzien worden opgelegd.
De burger moet inzicht hebben in welke gedragingen strafbar zijn Een straf kan enkel
worden ingevoerd krachtens de wet + er is een verbod van terugwerkende kracht: de bepaling
moet aan de strafbare handeling voorafgaan, er is wel een uitzondering opgenomen voor de
mildere strafwet.
Het legaliteitsprincipe vindt zijn oorsprong in de 18 de eeuw als reactie tegen de vorstelijke en
rechterlijke willekeur. Beccaria en Von Feuerebach zijn de geestelijke vaders. Von Feuerbach
formuleerde de regel in 1801 voor het eerst in het Latijn:
11

“Nullum crimen sine lege & Nulla poena sine lege.”
(Geen misdrijf zonder wet & Geen straf zonder wet)
Het legalitetisprincipe is opgenomen in:
De GW:
Art. 14 GW
Art. 12 lid 2
Internationale verdragen:
Art. 7 E.V.R.M. + Art. 14 I.V.B.P.R. : niemand kan worden veroordeeld voor
een handelen/nalaten dat geen strafbaar feit was naar nationaal of
internationaal recht tijdens de handeling/het nalaten.
Sw.:
Art. 2 lid 1 SW: geen misdrijf kan worden gestraft et straffen die bij wet niet
waren ingesteld voordat het misdrijf werd gepleegd.
2. Gevolgen
1. De vereiste van een wettekst
Hieronder vallen:
Akten vd wetgevende macht
Ordonnanties en decreten (vd gemeenschappen en de gewesten) kunnen zelf in
straffen voorzien voor zover het gaat over hun bevoegdheid. Ze kunnen voor
bijzondere inbreuken vd automatische toepassing van Boek I afwijken maar niet op
algemene wijze. Het eensluidende advies vd federale Ministerraad is wel vereist voor
iedere beraadslaging in de gemeenschaps- of gewestregering over een voorontwerp
van decreet/ordonnantie waarin een straf/strafbaarstelling is opgenomen waarin Boek I
Sw. niet in voorziet.
Een decretale bepaling die als straf een geldboete met een progressief karakter
voorziet, doordat het bedrag stijgt naarmate dat de inbreuk ernstiger is, vereist geen
advies vd ministerraad want is al voorzien in Boek I Sw. Een verplichte tijdelijke of
definitieve stopzetting van vergunningspichtige activiteiten is wel te beschouwen als
een nieuwe straf. Onder nieuwe strafbaarstelling moet o.m. worden begrepen het
leggen vd strafrechtelijke verantwoordelijkheid bij een andere persoon dan diegene die
is veroordeeld.
Uit art. 14 GW volgt dat geen straf kan worden ingevoerd dan krachtens een wet ook de
uitvoerende macht heeft een reglementaire bevoegdheid. Binnen bepaalde perken kan zij
feiten strafbaar stellen en sancties bepalen. Bv. er is een algemene federale drugswet maar er
bestaan ook KB’s over.
De gemeenten hebben sinds de inwerkingtreding v/d wetten van 7 mei en 17 juni 2004
(gewijzigd door de reparatiewet van juli 2005) ruimere bevoegdheden gekregen. De
gemeenteraad kan straffen en bestuurlijke sancties bepalen voor de overtreding van zijn
reglementen of verordeningen. !De straffen mogen de politiestraffen niet te boven gaan.
Mogelijke bestuurlijke sancties zijn:
Een bestuurlijke geldboete tot 250€
De schorsing of intrekking v/e vergunning
12

De tijdelijke of definitieve sluiting van een inrichting
!In principe mag de gemeenteraad niet zelf in straffen/bestuurlijke sancties voorzien voor
overtredingen die reeds bij wet, decreet of ordonnantie worden bestraft. UITZ. Art. 119 bis §2
Nieuwe Gemeentewet waarin gemeenten in bestuurlijke sancties kunnen voorzien voor een
aantal strafbare feiten die al door het Sw. Strafbaar worden gesteld. Er bestaat een procedure
om te vermijden dat er zowel op bestuursrechtelijk als op strafrechtelijk vlak een sanctie zou
worden opgelegd.
Tot op heden waren de Europese rechtsregels een onrechtstreekse bron voor het strafrecht
voor wat de invoering vd strafbaarstelling betreft. Omzetting in nationale wetgeving is in
principe steeds nodig. De greep vd EU op het strafrechtelijk beleid vd lidstaten groeit echter
aanzienlijk. De Europese regelgever gebruikt graag het kaderbesluit. Deze worden met
unanimiteit aangenomen door de Raad v/d EU, op voorstel v/d Commissie, met een geringe
Europese parlementaire inbreng (m.a.w. de uitvoerende macht als wetgever). In het arrest
Advocaten voor de wereld van 3 mei 2007 bestempelde het HvJ het gebruik van
kaderbesluiten in het strafrecht als geldig. Zo strekken een reeds kaderbesluiten ertoe om
nieuwe misdrijven te creëren of bestaande delicten en sancties te harmoniseren in de Europese
rechtsruimte. Uit het arrest van 16 juni 2005 inzake Pupino volgde al dat de kaderbesluiten
v/d raad v/d EU kunnen doorwerken in het strafrecht en dat rechters binnen bepaalde
voorwaarden gehouden zijn tot kaderbesluitsconforme interpretatie, zelfs als deze nog niet
werden omgezet in de interne rechtsorde. Uit een ander arrest van het HvJ van 13 september
2005 volgt impliciet maar zeker dat de Europese Commissie de bevoegdheid heeft in
richtlijnen strafrechtelijke sancties te introduceren die nodig zijn voor de handhaving v/d
Europese wetgeving.
De vereiste van een formele wettekst wordt afgezwakt in:
Art. 7 lid 2 E.V.R.M.
Art. 15, lid 2 I.V.B.P.R.
Een gedraging die een misdrijf uitmaakt overeenkomstig “de algemene rechtsbeginselen
erkend door de beschaafde volkeren” worden vervolgd en bestraft. Dit wordt ook wel de
Nurenbergclausule van het legaliteitsprincipe genoemd.
B. Verbod van terugwerkende kracht
De wettelijke strafbepaling moet de strafbare gedraging voorafgaan.
Uitzondering: de terugwerkende kracht vd mildere strafwet.
C. Lex certa principe
De rechtszekerheid is gebaat met een nauwkeurige omschrijving v/d strafbare feiten en op te
leggen straffen. De wetgever moet vage strafbepalingen vermijden.
Het GWH heeft al meermaals geoordeeld dat te vage wetsbepalingen strijdig zijn met het
legaliteitsprincipe. Ook heeft het zich bevoegd verklaard om zich uit te spreken over de vraag
of het verschil in strafmaat tussen 2 strafbaarstellingen verenigbaar is met het
gelijkheidsbeginsel.
D. Verbod van analogie!!!!!
13

Alleen een gedraging die aan een wettelijke omschrijving beantwoordt kan aanleiding geven
tot bestraffing. Een analogische toepassing (= toepassing vd strafwet op vergelijkbare
gevallen) van strafbepalingen is verboden de wettekst krijgt de interpretatie die hem z’n
doel niet doet missen. Hiervoor zijn verschillende methoden:
Uitlegging door wetgever (authentieke interpretatie)
Door rechtsleer (doctrinale interpretatie)
Door rechtspraak (jurisprudentiële interpretatie)
Tussen de beperkte taalkundige en verboden analogische interpretatie is er nog ruimte voor
een toegelaten extensieve of verruimde interpretatie. Dit is moeilijk want waar ligt de
grens? Er zijn 2 voorwaarden: feit onder wettelijke definitie + zekerheid v/d wil
wetgever.
Vb. Valsheid in geschriften. De RP heeft aangegeven dat vervalsen van een
nummerplaat moet vervolgd worden als valsheid in geschriften. = toegelaten vorm van
verruimde interpretatie
en een evolutieve of progressieve (feiten niet voorzien door de wetgever) interpretatie.
Vb.
Diefstal van elektriciteit. Kan dit vervolgd worden onder het basisartikel van
diefstal? De RP oordeelde van wel.
Het stelen ve bankkaart en kraken vd code om zo geld af te halen werd door de
RP vervolgd als diefstal met valse sleutels, sinds 2002 valt dit onder het
misdrijf van informaticabedrog.
Problemen kunnen rijzen als de wettekst zelf klaar en duidelijk is, maar niet in
overeenstemming is met de ratio legis Cass. De parlementaire voorbereidingen van een
wet kunnen niet worden aangevoerd tegen de klare en duidelijke tekst ervan.
Verdeeldheid in de RL omtrent de uitlegging v/e wetsbepaling kan nooit tot gevolg hebben
dat zij voor de strafrechter, die deze wetsbepaling toepast, een twijfel doet ontstaan welke de
beklaagde ten goede moet komen. Het adagium in dubio pro reo heeft geen betrekking op de
toepasselijkheid v/e strafbepaling en evenmin op de regelmatigheid v/d strafvervolging,
aangezien de strafrechter de plicht heeft zich hierover uit te spreken.
Opm.:
1. Verdachte: Dit is de algemene term: de persoon tegen wie een strafrechtelijk
onderzoek loopt omdat men hem ervan verdenkt een misdrijf te hebben gepleegd . Dit
kan zowel een opsporingsonderzoek als een gerechtelijk onderzoek zijn.
2. Inverdenkinggestelde: idem maar dan in het kader van gerechtelijk onderzoek
3. Inbeschuldiginggestelde: eenmaal iemand in beschuldiging gesteld is betekent het dat
hij voor assisen berecht zal worden.
4. Beschuldigde = iemand die voor assisen staat.
5. Beklaagde: deze wordt naar de politie of correctionele rechtbank verwezen.
6. Veroordeelde: pas vanaf iemand tot een straf is veroordeeld
.II. TOEPASSING VAN DE STRAFWET RATIONE TEMPORIS
14

Het strafrecht evolueert, de wetten worden gewijzigd.
1. Geldingsduur van de strafwet
De strafbepaling moet bestaan op het moment vh plegen van een misdrijf. Dit is een
uitvleoisel van het legaliteitsprincipe.
De geldingsduur van strafwetten start vanaf de inwerkingtreding en duurt tot de
opheffing/vernietiging.
De strafwet moet overeenkomstig de publiekrechtelijke bepalingen (BS) bekend gemaakt
worden en er moet een bepaalde periode verstreken zijn na de bekendmaking (10 dagen na
bekendmaking tenzij anders bepaald wordt).
Er geldt een onweerlegbaar vermoeden dat iedereen geacht wordt de wet te kennen (iuris et de
iure). Slechts in uitzonderlijke gevallen kan beroep worden gedaan op de
schuldontheffingsgrond vd onoverwinnelijke rechtsdwaling.
Strafwetten hebben bindende kracht zolang ze niet zijn opgeheven. De opheffing kan
uitdrukkelijk of stilzwijgend (bv. als de nieuwe strafwet de oude onmogelijk maakt) en geheel
of slechts gedeeltelijk zijn. Dat een wet in onbruik is geraakt, wil niet zeggen dat ze is
opgeheven.
2. Werking van de strafwet in de tijd
Het (straf)recht evolueert strafwetten worden aangevuld en gewijzigdontstaan van
nieuwe misdrijven, verzwaring/verzachting van straffen,…
A. De niet-terugwerkende kracht van de strafwet
= de niet-retroactiviteit vd strafwet.
Het uitgangspunt staat in art. 2, lid 2 Sw. art 7 EVRM en art. 15 IVBPR: “Geen misdrijf kan
worden gestraft met straffen die bij de wet niet waren gesteld voordat het misdrijf werd
gepleegd.”
Om uit te maken of een feit strafbaar is moet men kijken naar het tijdstip waarop de handeling
is gepleegd. Als er op dat moment een wetsbepaling was die de handeling strafbaar stelde is
het feit strafbaar en is de straf diegene die op dat moment was gesteld.
Het principe van niet-terugwerkende kracht geldt alleen voor straffen en niet voor:
(beveiligings)maatregelen en bestuurlijke sancties.
Wetten betreffende de bevoegdheid en de rechtspleging (bv. wetten die een
verjaringstermijn verlengen)
Interpretatieve wetten
Goedkeuringswetten van uitleveringsverdragen (een uitleveringsverdrag verruimt
enkel de gevallen van internationale rechtshulp).
15

B. De terugwerkende kracht van de mildere strafwet (lex mitior)
Opm. Mogelijke examenvraag: Wat is de lex mitior?
Dit principe vind je terug in art. 2 lid 2 Sw. ( “Indien de straf ten tijde van het vonnis bepaald,
verschilt met die die ten tijde van het misdrijf was bepaald wordt de minst zware straf
toegepast.”) en geldt alleen als er nog geen definitieve uitspraak is (als een uitspraak nog
geen Kracht van gewijsde heeft) over de feiten.
Bv. Het misdrijf van overspel werd opgeheven bij Wet van 20 mei 1987. Iemand die de feiten
van overspel gepleegd had op 1 april 1987 maar voor de correctionele rechtbank verscheen op
1 juni 1987 kon niet meer gestraft worden.
Stel dat de wet voor een beklaagde gunstiger is geworden na een vonnis vd correctionele
rechtbank, dan zal de lex mitior door het hof van beroep moeten worden toegepast. Als het
vonnis definitief was (= als de uitspraak niet meer vatbaar is voor hoger beroep, cassatie of
verzet binnen de gewone termijn) kan de beklaagde zich niet beroepen op de lex mitior. Wel
kan hij zich beroepen op het genaderecht v/d koning om de straf kwijt te schelden/
verminderen.
Ook wetten die voor de beklaagde/verdachte een gunstige uitwerking hebben, hebben
terugwerkende kracht. Bv. de afschaffing van een verzwarende omstandigheid, de invoering
van een nieuwe rechtvaardigingsgrond, schuldontheffingsgrond of verschoningsgrond, de
verzachting vh bestraffingsysteem vd herhaling.
Als de nieuwe wet voor bepaalde aspecten strenger is, maar in andere opzichten milder moet
een combinatie worden gemaakt. Bv. als de strafmaat is verlaagd maar de strafbaarstelling
strenger is geworden). De rechter zal dan de strafbaarstelling van ervoor moeten gebruiken en
de mildere straf vd nieuwe wet moeten opleggen.
Bepalen welke straf het zwaarst is, is niet altijd even makkelijk. Het bepalen vd zwaarste straf
kadert niet alleen in het hoofdstuk vd toepassing vd strafwet in de tijd maar is ook relevant
voor:
De straftoemeting in het kader vd samenloop. Bij eendaadse samenloop van
misdrijven mag enkel de zwaarste straf worden uitgesproken (art. 65, lid 1Sw.).
In geval ve laattijdig voortgezet of collectief misdrijf mag het geheel vd uitgesproken
straffen het maximum vd zwaarste straf niet te boven gaan (art. 65,lid 2 Sw.).
Ook op het vlak vd strafprocedure speelt de zwaarte vd straf een rol. Bij verzet of
hoger beroep mag de rechter de toestand vd beklaagde niet verzwaren. Ook mag het
strafgerecht in hoger beroep de in eerste aanleg uitgesproken straffen krachtens art
211bis Sv. slechts verzwaren met eenparigheid van stemmen.
16

Uit de RP van Cass kunnen de volgende regels afgeleid worden:
Opm:
Er bestaan 2 soorten criminele straffen: opsluiting en hechtenis. Hechtenis is minder
zwaar want is een politieke straf.
Een gevangenisstraf is zwaarder dan een geldboete/werkstraf
Een geldboete is minder zwaar dan een werkstraf
De supperboete is zwaarder dan een geldboete
Als de ene wet in een gevangenisstraf als hoofdstraf en een geldboete als mogelijke
bijkomende straf voorziet en de andere niet in een gevangenisstraf als hoofdstraf voorziet is
de laatste wet milder. Zelfs al was de gevangenisstraf facultatief onder de 1 ste wet en voorziet
de 2 de wet in een hogere geldboete als hoofdstraf en een rijverbod als bijkomende straf dan
nog is de 2 de wet milder.
De strengheid van 2 wetten wordt beoordeeld in abstracto en niet volgens de in concreto door
de rechter meestal gemaakte keuze.
Het uitgangspunt bij de vergelijking van straffen met een verschillende natuur = de
gevangenisstraf moet als een zwaardere straf worden beschouwd dan de geldboete en dat de
werkstraf zich situeert tussen de gevangenisstraf en de geldboete.
De hanteerbaarheid van deze regels staat soms ter discussie. In het kader vd nieuwe
wegreglementering waarbij de gevangenisstraffen werden afgeschaft en geldboeten werden
opgewaardeerd tot superboetes en het verval van het recht tot sturen in veel gevallen een
verplichte bijkomende straf werd oordeelde het GWH dat de nieuwe wet = de zwaarste straf
omdat de ratio legis een strengere verkeerswet te maken omdat de gevangenisstraf in de
praktijk amper werd uitgesproken. afbreuk aan het principe dat de gevangenisstraf zwaarder
is dan de geldboete ongeacht het bedrag. Cass wijzigde zijn RP in navolging vd RP van het
GWH maar enkel m.b.t. deze artikelen vd wegverkeerswet.
17

De werkstraf wordt door de RP aanvaard als minder zwaar dan de gevangenisstraf omdat de
weerslag op de individuele vrijheid geringer is. Om dezelfde reden is de werkstraf zwaarder
dan de geldboete. Het lijkt of het arbitragehof aan dit uitgangspunt heeft geraakt in 2007 door
te oordelen dat de wet van 2002 tot invoering vd werkstraf als autonome straf in correctionele
en politiezaken art 10 en 11 GW schendt in zoverre de beklaagde bij verstek is veroordeeld tot
een geldboete niet toestaat op verzet te vragen dat een werkstraf wordt uitgesproken. GWH
volgt deze redenering min of meer in het kader vd toepassing v art 211bis Sv. de subjectieve
beoordeling vd straf wint terrein ook bij Cass. In een arrest van juni 2007 oordeelde dat het
relatieve gevolg v verzet niet wordt miskend door alleen op het rechtsmiddel vd beklaagde
een geldboete te vervangen door een werkstraf.
Uitzonderingen op de terugwerkende kracht van mildere strafwet zijn:
Gelegenheidswetten: worden ingevoerd voor uitzonderlijke omstandigheden en
worden opgeheven als de uitzonderlijke omstandigheden genormaliseerd zijn.
Opm. Stel dat. x wordt vervolgd voor iets wat strafbaar was door een gelegenheidswet
maar dat tijdens de procedure de gelegenheidswet wordt opgeheven dan zal hij toch
nog vervolgd worden. Wel kan men ermee rekening houden als verzachtende
omstandigheid.
tijdelijke wetten: gelegenheidswetten waarin de geldingsduur uitdrukkelijk is
opgenomen. De feiten die in deze wetten = strafbare gedragingen zijn enkel strafbaar
als ze gepleegd worden binnen de door de wet bepaalde periode. Nadien niet meer.
Uitvoeringsreglementering: als de wet enkel een algemeen kader formuleert en de
uitwerking vd strafbepalingen aan de koning wordt overgelaten = blanco-strafwetten.
Als een wijziging wordt aangebracht aan de uitvoeringsreglementen zonder dat de
blanco-strafwet wordt gewijzigd is art 2 lid 2 Sw niet van toepassing.
Dit wordt bevestigd door Cass: art 2 lid 2 Sw. is niet van toepassing als een vroeger besluit
wordt vervangen door een late zonder dat de wet zelf wordt gewijzigd. De feiten die door het
vroegere besluit strafbaar waren ten tijde waarop ze werden gepleegd blijven strafbaar. Zelfs
als ze ingevolge het latere besluit, genomen ter uitvoering van dezelfde wet die niet werd
gewijzigd, ten tijde vd uitspraak geen strafbaar feit meer opleveren.
Oefening m.b.t. de zwaarste straf
Opsluiting 20-30j > opsluiting 10-15j
Opsluiting 5-10j > gevangenisstraf 10j
de correctionele straf is het zwaarste
Opsluiting 5-10j > hechtenis 5-10j
2 criminele straffen de politieke straf is minder zwaar
Gevangenisstraf 8dagen-1maand > geldboete 100.000euro
beide correctionele straffen en dan val je onder de principiële vuistregel
18

Natuur : gevangenisstraf = zwaarder dan geldboete MAAR bij verkeerswetgeving
nuancering
Gevangenisstraf 1maand-1j > gevangenisstraf 8dagen-1j
beiden correctionele straffen jurisprudentiële regels. Je kijkt naar het max. vd
hoofdstraf = hier hetzelfde. Nu kijken naar min vd hoofdstraf 1 maand is meer dan
8 dagen.
Gevangenisstraf 8d -6m. en/of geldboete 26-500euro > gevangenisstraf 1m-6m
en/of = strafrechter kan kiezen
kijken naar max hoofdstraf
kijken naar max bijkomende straf 1 ste misdrijf kent als enige bijkomende
strafzwaarder
het heeft geen belang dat de bijkomende straf slechts facultatief is. van zodra de
mogelijkheid er is om een bijkomende straf op te leggen gelden de klassieke regels.
Oefening:
1) Het principe vd autonomie van het strafrecht:
a) is een uitvloeisel van het lex certa-principe in strafzaken;
neen het is een gevolg vh legaliteitsprincipe, de wetgever moet duidelijke
teksten maken. Het heeft niets te maken met autonomie
b) heeft tot gevolg dat een delictsomschrijving ruim mag worden geïnterpreteerd;
heeft niets met autonomie te maken. De interpretatie = gevolg v
legaliteitsprincipe. Onder bepaalde voorwaarden mag de strafwet verruimd
geïnterpreteerd w : evolutieve interpretatie en verruimde interpretatie naar de ratio
legis.
c) heeft tot gevolg dat bij onduidelijkheid vd gebruikte bewoordingen vd
delictsomschrijving voorrang moet worden gegeven aan de verantwoording
gegeven in de parlementaire voorbereidingen boven de dagdagelijkse betekenis vd
woorden;
fout
d) geen der sub a), b) en c) geformuleerde antwoorden is het juiste.
1. Bij opeenvolgende wetten in de tijd is het correct te stellen dat
a) een wet die een gevangenisstraf van minimum 6 maanden en maximum 3 jaar
vervangt door een gevangenisstraf van minimum 6 maanden en maximum 5 jaar
milder is?
= beiden correctionele straf max hoofdstraf nieuwe wet is zwaarder.
b) een wet die een gevangenisstraf van minimum 1 dag en maximum 7 dagen vervangt
door een geldboete van minimum 26 euro en maximum 50 euro milder is?
gevangenisstraf= politiestraf w vervangen door geldboete = correctionele strafis
zwaarder dan politiestraf dus fout antwoord
c) een wet die een gevangenisstraf van minimum 1 maand en maximum 3 jaar én
geldboete van minimum 26 euro en maximum 100 euro vervangt door een
gevangenisstraf van minimum 6 maand en maximum 3 jaar én geldboete van
minimum 30 euro en maximum 50 euro milder is?
19

2 correctionele straffen die beiden hoofdstraf en bijkomende straffen hebben
kijken naar max hoofdstraf en dan naar bijkomende 50€ is milder antwoord c is
het juiste antwoord
d) Geen der sub a), b) en c) geformuleerde antwoorden is het juiste.
III. TOEPASSING VAN DE STRAFWET RATIONE LOCI
Opdat een gedraging strafbaar zou zijn is ook vereist dat de staat rechtsmacht heeft m.b.t. de
plaats waar de strafbaar gestelde gedraging plaatsvond.
1. Grondbeginselen
Worden geformuleerd in:
Artikel 3 Sw.: “Het misdrijf op het grondgebied van het rijk door Belgen of door
vreemdelingen gepleegd wordt gestraft overeenkomstig de bepalingen vd Belgische
wetten.
gaat over het territorialiteitsprincipe. De strafwet geldt enkel op het nationale
grondgebied, maar is op iedereen toepasselijk (op enkele uitzonderingen na).
Artikel 4 Sw.: “Het misdrijf buiten het grondgebied van het rijk door Belgen of door
vreemdelingen gepleegd wordt in België niet gestraft dan in de gevallen bij wet
bepaald.”
benadrukt het extraterritorialiteitsbeginsel, het breidt de werkingssfeer vd Belgische
strafwetten uit tot de misdrijven gepleegd in het buitenland. (uitzonderingsregime.)
De uitzonderingen kennen allemaal een wettelijke grondslag. Je moet steunen op het
wetboek van strafvordering waarin je al deze uitzonderingen terugvindt in de
voorafgaande tittel art. 6 tem 14.
De plaats waar het misdrijf wordt gepleegd, noemt men de locus delicti.
2. Afbakening van het Belgisch grondgebied
Het grondgebied ve staat = de oppervlakte vd aarde waarop hij zijn soevereintiteitsrechten
uitoefent. Men onderscheidt:
Het reëel grondgebied omvat het gebied binnen de landsgrenzen zoals zij aangewezen
zijn bij wetten en verdragen.
Het fictief grondgebied omvat o.m. de schepen die varen onder Belgische vlag en de
Belgische staats- of particuliere luchtvaartuigen.
Belgische schepen worden geacht Belgisch grondgebied te zijn ongeacht de
plaatst en aard vh misdrijf..
Opm. Misdrijven die binnen de territoriale wateren zijn gepleegd vallen
ongeacht de vlaggenstaat onder de Belgische strafwet.
Op Belgische koopvaardijschepen en vissersvaartuigen is de BE
strafwet van toepassing op de aan boord gepleegde misdrijven ongeacht
waar het schip zich bevindt. het kan dat naast de BE strafwet ook
een vreemde strafwet van toepassing is.
20

Vreemde oorlogsschepen in Belgische wateren zijn onschendbaar en
vallen onder de jurisdictie vd vreemde staat. Maar als de
bemanningsleden aan land misdrijven van gemeenrecht plegen kan BE
er wel kennis van nemen.
Vreemde koopvaardijschepen en vissersvaartuigen in Belgische
territoriale wateren vallen onder de BE strafwet.
Door volkenrechtelijke bepalingen treedt de BE strafwet niet op tenzij:
Het misdrijf op BE grondgebeid gevolgen heeft
Het de OO verstoort op BE grondgebied of in de BE territoriale
wateren.
Door de kapitein/consul de hulp vd plaatselijke autoriteiten is
ingeroepen
Het misdrijf verband houdt met de onrechtmatige handel in
verdovende middelen.
Vreemde luchtvaartuigen worden met vreemd grondgebied gelijkgesteld tenzij
de dader of het slachtoffer vd misdaad de Belgische nationaliteit heeft of het
vliegtuig na een misdaad in België landt.
Naast het fictief en reëel grondgebied geldt er een specifieke regeling voor buitenlandse
zendingen en internationale instellingen. Strikt genomen behoren ambassades, consultaten en
intra of supranationale gebouwen tot het grondgebied plaatselijke wet v toepassing MAAR
in praktijk hebben deze gebouwen een zekere onschendbaarheid (functionele theorie).
3. De locus delicti
Een gewapende man bevindt zich op Belgisch grondgebied. Hij schiet een man neer die op
Nederlands grondgebied verblijft. Het slachtoffer overlijdt een paar uur later in een Duits
ziekenhuis.
De strafbare feiten kunnen niet altijd uitsluitend gelinkt worden aan één plaats. Het Sw.
kent geen bepaling die bepaalt onder welke voorwaarden België de locus delictie oplevert. Er
werden de volgende theorieën over ontwikkeld in de RP en RL:
Leer vd lichamelijke gedraging: het misdrijf moet gelokaliseerd worden op de plaats
van lichamelijk gedraging
De gedraging moet in België hebben plaatsgevonden ook al treedt het gevolg in het
buitenland in.
In het vb. is België de locus delicti
Leer van het gevolg: waar de door de strafwet beschermde belangen zijn geschonden
in het vb. is dat Duitsland (hier treedt het gevolg vd fysieke handeling in).
Leer van het instrument: waar het instrument zijn ‘werk’ doet
In het vb. Nederland
Ubiquiteitstheorie (ubiquitas =overal): = combinatie vd vorige theorieën. Niet langer
één land levert de locus delicti op, maar ieder land waar één vd constitutieve
elementen van het misdrijf hebben plaatsgevonden kan het locus delicti zijn
in het vb. Duitsland, België en Nederland
21

!!Een ver verwijderd gevolg volstaat niet om het misdrijf in België te kunnen lokaliseren. Bv.
(zie casus bovenaan) Als de echtgenote vh slachtoffer in Spanje zit en een hartstilstand krijgt
na het horen vh nieuws is het in Spanje optredend gevolg geen constitutief element vh
misdrijf. Determinerend is de manier waarop het misdrijf gedefinieerd wordt in de wet en vd
constitutieve elementen die in deze definitie zijn opgenomen.
België volgt de laatste theorie, bovendien wordt ook de theorie vd ondeelbaarheid gevolgd.
Op grond hiervan mag de Belgische rechter kennis nemen van alle elementen van het misdrijf
die een ondeelbaar geheel vormen met het misdrijf dat op Belgisch grondgebied is
voorgevallen.als het hoofdfeit in België wordt gepleegd worden de in het buitenland
uitgevoerde daden van deelneming geacht in België te zijn gebeurd. De leer vd
ondeelbaarheid kan ook een uitwerking hebben op de voortdurende, voortgezetten of
collectieve misdrijven.
4. Territorialiteitsprincipe (art. 3 Sw.)
Hierdoor zijn de Belgische strafwetten van toepassing op alle strafbare feiten die op het
grondgebied vh rijk werden begaan, ongeacht de nationaliteit vd dader(s).
5. Extraterritorialiteitsprincipe (art. 4 Sw.)
Onze strafwetten kunnen ook van toepassing zijn op BUITEN het Belgisch grondgebied
gepleegde misdrijven, dit moet echter beperkt blijven tot de gevallen die door de wet
uitdrukkelijk zijn bepaalt. De uitzonderingen worden hoofdzakelijk aangegeven in de
artikelen 6-14 vd voorafgaande titel van het wetboek van Strafvordering. Grosso modo kan je
de art. 6-14 onderbrengen in 4 grote principes:
1. Het actief nationaliteits- of personaliteitsbeginsel: het uitgangspunt is de nationaliteit
vd dader. Belgische strafwet van toepassing op Belgen die zich in het buitenland
schuldig maken aan bepaalde misdaden of wanbedrijven Soms wordt ook het
domiciliecriterium gebruikt.
Bv. art. 7 §1. Er zijn voorwaarden aan verbonden dubbele incriminatie, in §2 staan
ook nog andere voorwaarden bv als het slachtoffer een vreemdeling is dan moeten er
ook nog een aantal voorwaarden zijn voldaan.
2. Passief nationaliteit- of beschermingsbeginsel: uitgangspunt is de nationaliteit vh
slachtoffer. Belgische strafwet van toepassing op vreemdelingen die in het
buitenland misdrijven/wanbedrijven op een Belgisch onderdaan hebben gepleegd.
Bv art 10 ten 5 de een vreemdeling behoudens deze genoemd in art . 6 en 7 kan in BE
vervolgd worden.
3. Staatsbeschermingsbeginsel: wanneer er zwaarwichtige nationale belangen op het spel
staan (bv. de staatsveiligheid), kan de BE strafwet op buiten het grondgebied
gepleegde misdrijven toegepast worden.
4. Universaliteitsbeginsel: De Belgische strafwet kan worden toegepast op buiten het
grondgebied gepleegde misdrijven ongeacht de nationaliteit vd dader of het
slachtoffer, tot beteugeling van bepaalde misdrijven die internationale repercussies
hebben of die binnen de internationale gemeenschap als strijdig worden beschouwd.
bv. bij mensenhandel, verkrachting van een minderjarige zelfs als de feiten in het
22

Oefening:
buitenland zijn gepleegd, noch de dader of het slachtoffer de BE nationaliteit hebben
maar er moet wel voldaan zijn aan een aantal voorwaarden bv. art. 12 Sv. BE enkel
macht als de dader op BE grondgebied w gevonden.
1) Op de Eurostar (traject Brussel-Zuid – Londen) doet ter hoogte van Rijsel een
Belgisch passagier plots heel eigenaardig. Hij slaagt erin zich met een smoes te begeven
naar de eerste klasse wagon. Hij begint zich aldaar te ontkleden; een gebaar waarmee de
meeste medepassagiers niet opgezet zijn. Heeft België rechtsmacht indien de feiten
zouden kunnen worden gekwalificeerd als openbare schennis vd goede zeden?
Art. 385 Sw.: hierop staat een gevangenisstraf + geldboete = correctionele strafopenbare
zedenschennis
1. Stap 1:kan het in België gelokaliseerd worden?
Het doet zich voor ter hoogte vd RijselBelgië niet bevoegd want misdrijf is op
Frans grondgebied
2. Stap 2:kan België zich dan bevoegd maken d.m.v. het extrateritorialiteitsprincipe
principe:
Is dader Belgja je moet kijken naar art. 7 van het wetboek van strafvorderingen
en dan lees je =>België zou bevoegd zijn als openbare zedenschennis ook in Frankrijk
ook strafbaar is, dat is zo=>België zou zich bevoegd kunnen verklaren.
2) Op een particulier Belgisch luchtvaartuig van Brussel naar Madrid lokt de
Duitser A.B. een Zwitserse medepassagier naar de toiletten. Hij slaagt erin haar in het
Franse luchtruim te verkrachten. Heeft België rechtsmacht?
niet op Belgisch grondgebied maar het criterium vd vlagenstaat geldt want het is een
Belgisch vliegtuig=>België heeft rechtsmacht conform het territorialiteitsprincipe.
3) Onder Panamese vlag bevaart een cruiseschip de haven van Antwerpen. Als
voor het begin vd cruise het schip nog in de haven van Antwerpen ligt, verorbert een
Frans passagier een lekkere maaltijd in het scheepsrestaurant. Op het einde vd maaltijd
deelt de man laconiek mee de maaltijd niet te kunnen betalen en verlaat het restaurant.
Heeft België rechtsmacht?
Dit wordt in België strafbaar gesteld als flessentrekkerij. Het misdrijf kan in België
gelokaliseerd worden dus is België bevoegd.
4) XY een lid vd Columbiaanse drugsmaffia, heeft in Parijs een moord gepleegd op
een Amerikaanse ambtenaar vd Drugs Enforcement Agency. De Columbiaan vlucht
naar Brussel. Heeft België rechtsmacht?
Hierbij ubiquiteitstheorie toepassen Frankrijk is bevoegd want de Colombiaan vlucht
naar België. Dit is slechts een ver verwijderd gevolg waardoor België niet bevoegd is.
23

Oefening:
2 Spanjaarden (Marco D, Madrid 23.11.1993 en Carlos P, Barcelona 17. 9.1990) die in
het verleden nog nooit in aanraking zijn gekomen met het gerecht hebben op 1
december 2009 te 12.00 een gewone diefstal gepleegd in een computerwinkel in het
Noord-Franse Rijsel. De buit bedroeg 2 laptops ter waarde van 4000€
Marco en Carlos pleegden nog geen 5 uur later een gewapende overval in een
supermarkt te Kortrijk. Onder bedreiging van een revolver hadden ze de kassierster
ertoe verplicht de kassa leeg te maken. De kassierster ledigde de kassa en gaf de
opbrengst van 5200€ aan Marco. Marco en Carlos hadden evenwel niet opgemerkt dat
een klant intussen de politie had verwittigd. Toen de politie aankwam lieten Marco en
Carlos de buit in de winkel achter en vluchtten ze weg. Ze gebruikten hiertoe en audi A6
die op 29 november 2009 door Carlos was gestolen te Moeskroen. Het plegen vd
autodiefstal was een gemakkelijke klus geweest want de eigenaar, Dhr. Fred B, had zijn
auto – die op de oprit geparkeerd stond- vergeten op slot te doen.
Op 2 december 2009 werden Marco en Carlos staande gehouden door de Antwerpse
politie. De 2 laptops bevonden zich in de kofferruimte vd audi. De politie merkte op dat
de schermen v beide laptops ernstig waren beschadigd: ook vertoonde de lederen
binnenkleding vd audi een aantal scheuren. Zowel de auto als de laptops werden in
beslag genomen.
1) Heeft BE rechtsmacht? Zo ja voor welke feiten?
je moet achterhalen hoeveel misdrijven er zijn en bij elk strafbaar feit je afvragen
hoeveel misdrijven er zijn.
uitgangspunt 2 daders die nt de BE nationaliteit hebben
3misdrijven:
1. 3x diefstal:
diefstal in computerwinkel te Rijsel geen aanknopingspunt met BE
BE in deze paragraaf geen rechtsmacht Nu FR bevoegd
Gewapende overval: =specifieke vorm v diefstal, gepaard gaande met
verzwarende omstandigheden. BE bevoegd op basis v
territorialiteitsprincipe. De BE strafwetten zijn op iedereen (Belg of
vreemdeling) van toepassing voor misdrijf gepleegd op BE
grondgebied.
Autodiefstal: BE rechtsmacht op basis v territorialiteitsprincipe
krachtens de leer vd ondeelbaarheid kan BE kennis nemen vd 3 misdrijven
ook van hetgeen op FR grondgebied.
tussen de feiten is er eenheid van opzet.
24