In de tuin van de dood

IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Marino Keulen, Vlaams minister van Binnenlands Bestuur
“Vlaming toont veel interesse
voor de nieuwe mogelijkheden”
Van Vlaams minister Marino
Keulen is veel geweten, maar
amper dat hij als minister ook
bevoegd is voor begrafenissen.
Toch heeft hij tijdens zijn
ambtstermijn al heel wat in
die sector verwezenlijkt. Zo
mag, om foute begrafenissen
te voorkomen, iedere Vlaming
voortaan zijn laatste wilsbeschikking
over zijn uitvaart aan
de bevolkingsdienst van zijn
gemeente overmaken. Maar
ook de as van een overleden
familielid kunt u voortaan
mee huiswaarts nemen, het
een dierbaar plekje geven of
ze zelfs onder de familie verdelen.
Dat en nog veel meer
liet Marino Keulen ons weten
tijdens een uitvoerig gesprek
op zijn kabinet in Brussel.
“Wat veel mensen niet weten is dat we geregeld
met schrijnende verhalen geconfronteerd
worden”, zegt Marino Keulen. “Zoals
dat van het koppel dat door een ongeval een
kind verliest en dagelijks passeert op de plek
waar dit ongeval plaatsvond. Die mensen
kunnen dat niet aan en willen verhuizen
naar de andere kant van het land. Hun kind
willen ze meenemen om het daar opnieuw
te begraven zodat ze het dagelijks kunnen
bezoeken. Maar de wet voorzag dat een
stoffelijk overschot dat nog geen tien jaar
begraven ligt, niet verplaatst mag worden,
tenzij sprake is van een gerechtelijke procedure.
Die regels hebben we nu versoepeld
om dit wel mogelijk te maken. Je kunt een
dergelijke wetgeving pas aanpassen als je
je in het leed van de mensen probeert te
verplaatsen.”
“ Je kunt een wetgeving
pas aanpassen als je
je in het leed van de
mensen probeert te
verplaatsen”
Marino Keulen is er van overtuigd dat de
Vlaming heel bewust omgaat met de dood.
“Ook jongeren zijn ermee bezig, ondanks
de taboesfeer die errond hangt. En dat is een
goede zaak.” Toch heeft de dood in sommige
gevallen ook een communautair tintje.
“Tot voor kort had de overheveling van de
bevoegdheid over het vervoer van lijken naar
de gewesten een administratieve vertraging
voor gevolg. Als bijvoorbeeld een Vlaming
in Wallonië overleed, moest het stoffelijk
overschot immers een gewestgrens over. Met
een hoop administratie tot gevolg. En dat
is bij een uitvaart niet zo evident. “Dat was
inderdaad een lacune, die we inmiddels in
overleg tussen de verschillende gewesten
hebben opgelost.”
Marino Keulen aan de herinneringszuil van Frédéric de Mérode vlak aan zijn kabinet
op het Martelarenplein in Brussel. Foto Philippe LEBEAU
“ Tot voor kort ging een
overledene-zonderfamilie
mee in de rij
van de graven van het
kerkhof”
Een uitvaart of begrafenis tegemoet zien dietegen
je overtuiging indruist, baart heel wat
mensen zorgen. Vooral voor wie leeft zonder
familie of in onmin met zijn familie. Marino
Keulen: “Het is de begrafenisondernemer en
de ambtenaar van de burgerlijke stand die
dan alles moeten regelen. Tot voor kort ging
zo’n overledene meestal mee in de rij van de
graven op het kerkhof. Maar of die persoon
dat wel wilde, was niet duidelijk. Het is
daarom dat iedereen die dat wil voortaan bij
de dienst bevolking zijn laatste wilsbeschikking
kan laten vastleggen. Daarin staat op
welke manier de uitvaart van de overledene
moet plaatsvinden en aan welke rituelen
die persoon belang hecht en uiteraard voor
welk geloof hij of zij staat, of helemaal niet
gelovig is. We hebben naar de gemeenten
ook een brief gestuurd met de vraag om een
neutrale ruimte ter beschikking te houden
voor een afscheidsplechtigheid van mensen
die bijvoorbeeld niet gelovig zijn. Dat kan
in een uit gebruik geraakte kerk zijn, of
in een zaal in de buurt. Als familieleden
en vrienden er maar kunnen zitten, als de
overledene opgebaard kan worden en als
er afscheidstoespraken gehouden kunnen
worden. Ook voor moslims, hindoes en
Joden is het uitermate belangrijk dat zij
hun doden volgens eigen ritueel kunnen
begraven. Voor hindoes bijvoorbeeld kan
het belangrijk zijn dat de dampen van een
gecremeerd familielid worden opgevangen
en meegenomen.”
“De as van een
overledene kan zelfs
verdeeld worden”
Terwijl twintig jaar geleden in Vlaanderen
zo’n twintig procent van de overledenen
gecremeerd werd is dat aantal nu opgelopen
tot de helft en in de steden zelfs tot zeventig
procent. En dat brengt meteen ook knelpunten
in de wetgeving aan de oppervlakte.
“We hebben de wetgeving ook op dit vlak
moeten versoepelen”, zegt Marino Keulen:
“Zo is het niet alleen familie van de eerste
graad die de as mee huiswaarts mag nemen,
maar ook van de tweede graad. Zoiets kan
met een document geregeld worden bij de
ambtenaar van de burgerlijke stand. De as
kan zelfs onder de kinderen verdeeld worden.
Het is wel belangrijk dat dit allemaal
op voorhand geregeld is. Het kan best ook
dat iemands as in zijn tuin begraven wordt,
bijvoorbeeld bij een boom waar die persoon
een groot deel van zijn leven doorbracht of
elders op een geliefkoosd plekje.”
“ Bovengronds begraven
is ook aangewezen
op plaatsen waar het
grondwater te hoog
staat”
“De globalisering en de grote migratiestromen
die daaruit voortvloeien, leiden ertoe
dat we ook in ons land te maken krijgen met
andere soorten van gebruiken en tradities in
het begraven van overledenen. Het bovengronds
begraven is daar een voorbeeld van.”
In Vlaanderen gebeurt dit al in Lanaken, de
gemeente waar Marino Keulen van afkomstig
is, en sinds kort ook in Gent. Marino
Keulen: “Maar het kan soms ook aangewezen
zijn op plaatsen waar het grondwater te
hoog staat.” Ook lijkwaden zijn voortaan
toegelaten. “Het is niet meer verplicht
om in een kist begraven te worden”, gaat
Keulen verder. “Daar zijn wel een aantal
3
voorwaarden aan gekoppeld die te maken
hebben met hygiëne en afbreekbaarheid van
het gebruikte materiaal.” Want zelfs na onze
dood vervuilen we de aarde nog een beetje.
En om ook onder de grond of in de lucht
die vervuilende elementen te verminderen, is
ook op dat vlak een regelgeving uitgewerkt.
“Niet alleen de kist moet van afbreekbaar,
milieuvriendelijk materiaal gemaakt zijn.
Zelfs de handvatten en de nagels in uw
doodskist moeten zodanig gefabriceerd zijn
dat ze het milieu het minst belasten.”
“ Persoonlijk verkies
ik de natuurlijke
ontbinding in de
grond”
Erg gevoelig ligt het begraven van foetussen.
“Vroeger mocht dat pas vanaf zes maanden.
Die termijn hebben we vervroegd tot
drie maanden. Voor heel wat mensen is dit
belangrijk in het verwerken van dit trauma.
Een foetus verliezen is een gebeurtenis die
een mens een heel leven lang bijblijft.”
“Hoe ik mijn eigen laatste levensreis zie?
Ik hoop dat er op de begrafenis veel goede
vrienden aanwezig zijn. Er mag, wat mij
betreft, heel wat volk bij zijn - ik ben nu eenmaal
een volksmens - als er ook maar wat
goede muziek gedraaid wordt. Er mogen
best wat verhalen over mijn leven verteld
worden en hopelijk met een knipoog. Wat
mijn begrafenis betreft opteer ik er voor de
grond in te gaan. Ik verkies de natuurlijke
ontbinding. Ik hoop alleen dat het geen
trieste gebeurtenis wordt. Mijn begrafenis
mag ook een spiegel zijn van mijn leven,
mag de levenslust uitstralen waarmee ik dit
leven heb geleid.”
Chris NELIS