In de tuin van de dood

4
IN DE TUIN VAN DE DOOD
HET BELANG VAN LIMBURG - DONDERDAG 30 OKTOBER 2008
Wetgeving en rituelen
Regering versoepelt vervoer
lichamen van overledenen
In juni dit jaar werd een nieuw
Vlaams decreet gestemd dat een
mijlpaal betekende voor de uitvaartsector.
Sindsdien kan een stoffelijk
overschot vrijwel meteen na het
overlijden weer getransporteerd
worden naar de eigen gemeente.
Hiervoor was eerst toestemming
nodig van een ambtenaar van de
burgerlijke stand, waardoor de
nabestaanden soms enkele dagen
op het lichaam moesten wachten.
De Vlaamse Autonome Raad voor het Uitvaartwezen
(VARU) ijverde al tien jaar voor
deze versoepeling van de regels. Het Hasseltse
parlementslid Laurence Libert (Open Vld)
was hierbij vaak het aanspreekpunt tijdens
haar werk op het kabinet van minister Keulen.
“De Raad van State had aanvankelijk
geoordeeld dat het federale materie was”,
legt Libert uit. “In een nieuw arrest werd
dit echter bestempeld als Vlaamse materie.
Hierdoor liep de zaak veel vertraging op.”
Stempel
Als parlementslid diende Libert een voorstel
van decreet in, dat in juni dit jaar werd
Dankzij het nieuwe decreet kan een lijk eenvoudiger naar de woonplaats van de overledene worden gebracht. Foto EPA
“Aantal kerkelijke
begrafenissen blijft stabiel”
“Er is geen spectaculaire daling van het
aantal kerkelijke begrafenissen in Limburg”,
zegt bisschoppelijk vicaris Karel D’Huys van
Bisdom Hasselt. “Tegelijk moeten we eerlijk
zijn dat er steeds meer andere vormen en
mogelijkheden van het begrafenisritueel
ingang vinden in onze maatschappij.”
Uit een onderzoek dat enkele maanden geleden
is gevoerd door de KU Leuven in opdracht van
de bisdommen, blijkt dat Limburg – samen
met West-Vlaanderen – op vlak van geloofspraktijken
de meest traditionele provincie van
Vlaanderen is. “We kunnen op twee manieren
reageren”, vertelt Vicaris D’Huys. “Omdat we
relatief goed bezig zijn kunnen we gewoon
verder doen. Maar anderzijds kunnen we deze
positieve cijfers ook zien als een kans om ons
woord van troost nog meer toe te reiken. Zo
brengen we in november een folder uit om
nabestaanden te informeren rond een kerkelijke
uitvaart.”
Uitdagingen
Door de evoluties in onze maatschappij staat
de katholieke kerk voor enkele uitdagingen.
“Aangezien de moderne mens andere behoeften
heeft dan 40 jaar geleden, moeten we ons
de vraag stellen wat ze verwachten van het
begrafenisritueel. Wij kunnen ons onderscheiden
met de rest van de uitvaartsector omdat
wij kiezen voor het wezenlijke: de hoop van
het verrijzenisgeloof en de uitdrukking van
gemeenschap binnen het kerkgebouw. We
hebben gekozen om naast de priester nu ook
andere voorgangers toe te laten voor een kerkelijke
gebedsviering. Die voorganger is niet
zomaar een privépersoon, maar bijvoorbeeld
een diaken of een daartoe gezonden leek.” Opvallend
is het grote verschil tussen het aantal
wekelijkse kerkgangers en het aantal dat kiest
voor een kerkelijke begrafenis. “Enerzijds is
dat een behoudsgezinde reflex. Anderzijds
bewijst het ook dat de mensen uiteindelijk wel
kiezen voor een vorm van geloof.”
Het kerkelijke begrafenisritueel heeft een
vaste structuur. “Rekening houdend met de
mogelijkheden kiest men voor een gebedsviering,
dan wel voor een eucharistieviering.
Beide rituelen bestaan uit vaste woorden en
gebaren van troost en hoop. Toch kan er een
persoonlijke toets aan het ritueel toegevoegd
worden. In samenspraak met de parochie,
kan er inbreng zijn van familie of vrienden.
Crematie als vorm van afscheid nemen van het
lichaam, is erkend door de katholieke kerk. We
vragen wel om vóór de crematie de afscheidsviering
in het kerkgebouw zelf te houden. In
het crematorium kan eveneens een ‘gebed
vanwege de kerk’ gevraagd worden, maar dat
is niet hetzelfde als de uitvaartliturgie.”
HDB
goedgekeurd. Sindsdien mag het stoffelijk
overschot van iemand die buiten de gemeente
overlijdt meteen teruggebracht worden naar
de eigen gemeente nadat een geneesheer een
natuurlijk overlijden heeft vastgesteld. Voordien
had men eerst ook een stempel van een
ambtenaar van de burgerlijke stand nodig.
Indien iemand op vrijdag overleed, moest
hier vaak tot maandag op worden gewacht.
Al die tijd mocht het lichaam van de overledene
niet buiten de gemeentegrenzen worden
vervoerd. De familie van de overledene moest
zich dan verplaatsen naar een funerarium in
de gemeente van overlijden.
Arts
Deze versoepeling geldt wel alleen in het
Vlaams gewest. Om een lichaam over de
gewestgrenzen heen te transporteren, is nog
steeds de toestemming van een ambtenaar nodig.
Voordat een lichaam gecremeerd wordt,
moet een tweede geneesheer controleren of
het zeker ging om een natuurlijke doodsoorzaak.
Tot voor het nieuwe decreet moest
dat gebeuren door een arts uit de gemeente
van overlijden, maar sinds juni dit jaar mag
dit ook gebeuren door een geneesheer uit de
woonplaats van de overledene.
PeC
“Bomen in strooibos halen
levenskracht uit as overledene”
Wanneer iemand van uw naasten sterft is
één van de vragen die zich stellen: wordt
het lichaam begraven of gecremeerd?
Hasseltse Schepen Johan Vanmuysen, die
bevoegd is voor alles wat met begraven
te maken heeft, geeft een woordje uitleg
over crematies in onze provincie.
“In Limburg is er slechts één crematorium
(gevestigd) in Hasselt”, vertelt de schepen.
“Het Hasseltse crematorium bestaat uit
twee grote delen: enerzijds het gedeelte
voor de crematie van de overledenen,
anderzijds zijn er ook ruimtes voor de
dienstverlening zoals voor de plechtigheid
of voor de koffietafel. Alleen de stad
is bevoegd voor de crematie op zich. We
hebben speciaal opgeleid personeel dat
goed voorbereid is voor deze job.” Steeds
meer mensen kiezen voor een crematie: in
2007 werd in België bijna de helft van de
overledenen gecremeerd.
Wilsbeschikking
“Ook in ons crematorium zien we dat het
aantal crematies de afgelopen jaren sterk
gestegen is: van 2096 naar 4192 in nog geen
tien jaar tijd. We kunnen hier dus spreken
van een verdubbeling. Feit is wel dat families
die korter bij een crematorium wonen
sneller kiezen voor crematie, aangezien ze
meer vertrouwd zijn met het gegeven. Ook
de verstedelijkingsgraad heeft invloed op
de keuze: in landelijke gemeenten speelt
de traditie nog steeds een grotere rol.”
Maar wie bepaalt of de overledene begraven,
dan wel gecremeerd wordt? “Als
de persoon die gestorven is dit niet heeft
vastgelegd in een wilsbeschikking, is het de
dichtstbijzijnde familie die kiest. Zo heeft
de echtgeno(o)t(e) bijvoorbeeld voorrang
op de ouders.”
Mogelijkheden
Eenmaal gekozen voor crematie, moet
er bepaald worden op welke manier de
assen van de overledene bewaard worden.
“Vandaag zijn er ook op dat vlak heel veel
mogelijkheden. De nabestaanden kunnen
de assen in een urne mee naar huis
nemen, in het urnenveld begraven, bijzetten
in het columbarium – de urnenmuur
– of verstrooien op de strooiweide. Aan
het kerkhof van Hasselt gaan we tegen
Allerheiligen volgend jaar overigens een
strooibos aanleggen. Zo kan de as van de
overledene verstrooid worden onder een
boom en hebben de familie en vrienden
een referentiepunt. Dit strooibos heeft ook
een grote symbolische waarde: de boom
die levenskracht haalt uit de as van de
overledene.” HDB