1995 - 6 - Orchideeën Vereniging Vlaanderen

More documents

Recommendations

Info

Uil: Orchika, september 1994 Europese Orchideeen 5 Andre Dc Cock In mijn vorig artikel heb ik geschreven over de meest voorkomende belagers zoals insekten en dergelijke. Nu ga ik het hebben over nog kleinere illdividllell die OIlZC planten bedreigen: Ziekten: De schimmels, bacterien en virussen vonnen over het algemeen een probleem door een minder zorgvuldige kweekmethode en het niet naleven van sommige hygienische stelregels. Ze kunnen wei grate schade toebrengen aan onze planten. - Virussen: onder de orchideeen zijn de epi.fytisch groeiende soorten alsook de soorten van de Dl7ctylorlzizl7-groep het meest onderhevig aan virllsziekte.n. De besmtting gebeurt door een plill1t te verwonden met e.en besmet voorwerp (mes, schaar, enz...) alsook door bladluizen die het virus overdragen van een besmette plant naar een gezond exemplaar. De hoofdsymptomen van een virusaantasting zijn klellrloze tot Lwarte aders in bladeren of bloemen (chlorose of necrose). Deze verkleuring kan langwerpige, ovale tot ronde vonnen aannemen. De groei van ge'infecteerde planten is meestal traag. De bloemen vertonen ook vervormingen en hebben vaak talrijke kleine bruine necrotische vlekken. Bestrijding: er bestaan gecn middeltjes om deze aantasting te bestrijden. Noch biologische noch chemische bestrijdingsmiddelen zijn met succes uitgeprobeerd op deze ziekten. Het enige middel is er voor te zorgen dat men gezonde planten aankoopt en dat men aUe instrwnenten die men gebruikt steeds ontsmet door ze in een vlam te houden of door ze in een 10% oplossing van trisodiumortofosfaat te dompelen. Indien rnen toch nog aangetaste planten (door bladluizen besmet) heeft, moet men die onmiddellijk venvijderen (verbranden). Niet op de komposthoop gooien l ! - Bacterierot: deze kan spontaan optreden. Waarschijnlijk dringen de bacterie.n in de plant via een kleine wonde veroorzaakt door vraat van slakken. Zelfs bLadluizen kunnen openingen maken waardoor deze bacterien klumen bumendringen. Malse bruine vlekken op het blad of stengel zijn de symptomen van deze ziekte. Soms gaat dit ook nog gepaard met een onaangename gem. Bestrijding: wegsnijden met een scherp steriel mes en de slechte delen verbranden. Chemisch kan men beroep doen op aile quaternaire ammonium-verbindingen zoals Physan. Er zijn nog andere merken op de markt. Men kan ook preventief optreden door voor een goede ventilatie te zorgen, geen stagnerend water in de bladscheden en andere holten in de plant te laten staan, samen met een lage temperatuur en tenslotte altijd met zuivere en sc.herpe instrumenten werken. Bij de epifytische orchideeen kan men de kans op deze in fectieziekte afzwakken door aan het einde van het groeiseizoen twee keer een bemesting te geven met een hoog kaliumgehalteo Zo helpt men de plant met het afrijpen van zijn bulben. - Schimmelziekten: deze infecties kunnen we in twee groepen verdelen, nl. de schimmels en de schimmelroest. 6 Orchideeen 6/95 Schimmelrot komt meestal voor in een ongeventileerde vochtige omgeving. Biad-, stengel-, rhizoom- en bulbrot vertonen meestal een purperen schijn aan de rand van de ge'infecteerde plek. Wortelrot komt gewoonlijk door een slechte aeratie (beluchting) en doorlaatbaarheid van het kompostmengsel. Bestrijding: bij de bovengrondse delen is de beste remedie om zo vlug mogelijk aile ge'infecteerde delen weg te snijden met een scherp en steriel meso De wond moe ten we dan behandelen met Physan. 1'lanten met wortelrot moeten we zo vlug mogelijk verpotten nadat we al de aangetaste delen hebben weggesneden en de wonden hebben ontsmet met Physan. lndien de schimmelrot bij bulbdragende orchideeen (Ophryssoorten) het hart van de bladrozet zou bereiken, is het voor de plant te lailt en is hij ten dode opgeschreven. Schimmelroest: deze aantasting wordt gekarakeriseerd door de vorming van oranje-rode puistjes, de sporen, op bladeren en stengels. Het komt tamelijk vaak voor op aardorchideeen. Bestrijding: hier moeten we eveneens de aangetaste delen wegnemen en onmiddellijk behandelen met Ferbam of Zineb. Aile schimmelsoorten kunnen zich vlug verspreiden en al de omringende planten aantasten omdat de sporen vlug wegwaaien door de wind. Men kan hiervoor ook preventief te werk gaan door bij vochtig weer te spuiten met Zineb of Benomyl, twee chemische produkten die vooral d sporen van de schimmel doden en zo het verspreidingsgevaar vermindereno Botrytis: dit is een aparte roestschimmel. Hij komt meestal voor op dood materiaal, maar kan zich ook op levend materiaal ontwikkelen indien de omstandigheden gunstig zijn. Botrytis manifesteert zich door donkerbruine tot bijna zwarte ronde vlekjes op de bladeren en bloemen. Bestrijding: bij bladinfectie moe ten we de aangetaste delen wegsnijden en daarna behandelen met Benomyl, de snijwonde bepoederen we met zwavel om verdere infectie te voorkomen. Het is natuurlijk beter om preventief te handelen en de geschikte omstandigheden 0111 botrytis te kweken weg te nemen. Botrytis ontwikkelt zich goed in een koude en vochtige niet geventileerde ruimte. Sproei nooit met water op de orchideeen bij koud en windstil weer. Tracht ervoor te zorgen dat de planten opgedroogd zijn vom de avond. Bij gewoon regen weer kan men natuurlijk geen droge planten hebben, maar door de regenval spoelen de sporen van de planten weg en is het risico op besmetting veel gennger. Met al deze gegevens kunnen we min of meer met een gemst gemoed aan de orchideeenteeit beginnen in onze tuin. Het is en blijft nog altijd een risicovolle bezigheid, maar indien men de spelregels nauwgezet toepast moet het wellukken. Wordt veruoIgd... Uit: Orchikl7, september 1994
Orchideecn in de literatLiLlr: Orchideeen als meta/oor van het geknutsel van de natuur E1" doet zich ill de beoordelillg vall prow als literatlmr eenzelfde probleem voor als ten aanzien van tekeningen als beeldende kunst. Ik heb al eens de vraag gesteld of een vakklwdig fraai getekende 'wetellschappelijk bedoelde afbeelding van een orchidee tot de beeldende kllnst moet worden gerekend. Zo kIm je ook de vraag stellen of een goed geschreven wetensc1rappelijk verhaal tot de literatl/lIl' gerekend kal1 IIJorden. Mijn antwoord is ja. Stephen Jay Gould is zo'n wetenschapper die zo goed en boeienrl scllrijjt dat zijll boeken als broodjes over de toollLJank gaan en ook bij ons ill vertaalrle vorm eell groot lezerspllLJliek trekkell. Oordeelt u zelf of mijn allt woord terecht is. "Weinig held en laten hLUl vizier in de bloei van hun leven zakken; triomf leidt onverbiddelijk verder, dikwijls tot de ondergang, Alexandr weende omdat hij geen ni uwe werelden te veroveren had; Napoleon, te ver afgedwaald, bezegelde zijn lot in de diepte van een Russische winter. Maar Charles Darwin liet de Origin of Specics(1859) niet volgen door een algemene verdediging van niltuurlijke selectie of door de ev idente uitbreiding daarvan tot de menselijke evolutie ( hij wachtte tot 1871 met het publiceren van The Descl!nt ofMall). In plaats daarvan schreef hij zijn onbekendste werk, een boe.k getiteld: 011 the Variou s Contrivances by Which British a/ld Foreign Orchids Are Fertilized by insects (1862), Darwil vele excursies nitar details van de natuurlijke historie (hjj schreef een taxonomie van brandganzen, een boek over klimplanten, en een verhandeling over de vorming van teelaarde door aardwonnen) bezorgden hem de onverdiende reputatie van een ouderwetse, ietwat suffe beschrijver van curieuze planten en dieren, een man die op het juiste moment een fortllinlijk inzicht had. Een golf van darwinistische wetenschap heeft gedurende de afgelopen twintig jaar grondig met deze m y the afgerekend. Voordien sprak een vooraanstaand geleerde namens vele slecht ge'informeerde collega's toen hij Darwin beoordeelde als een 'armzalige verbinder van ideeen,,,een man die niet tot de grote denkers behoort', In werke.lijkheid peelden aile boeken van Darwin hun rol in het grootse en coherente oogmerk van zijn levenswerk: het aantonen van het bestaan van evolutie en het verdedigen van natuurlijke seiectie als het voornaamste mechanisme daarvan. Darwin bestudeerde orchideeen niet slechts omwille van de orchidee, Michael Ghiselin, een bioloog uit Californie die eind lijk d e moeite heeft genomen alle boeken van Darwin te lezen (zie zijn Triumph of tiT l? Darwinian Method) heeft de verhandeling over orchideeen terecht aangemcrkt als een belangrijke episode in Darwins pleidooi voor de evolutie. Darwin begint zijn orchideeenboek met een belangrijke evolutionaire vooronderstelling: voortgezette zdfbevruchting is een slechtc strategie voor overleving op lange termijn, aangezien het nageslacht slechts de genen van een en.kele oLlder draagt, en populaties niet genoeg variatie behouden voor evolutionaire flexibiliteit ten aanz.ien van milieuveranderingen, Zo ontwikkelen pl,mten die bloemen dragen met zowel maLUlelijke als vrouwelijke organen gewoonlijk mechanismen om kruisbestuiving te verzeke ren, O rchideeen hebben een verbond met insekten gesloten. Zij hebben een verbazende verscheidenheid aan 'listen' ontwikkeld om in ekten aan te trekken, te garanderen dat kleverig stuifmeel aan hWl bezoeker blijft kleven, en te verzekeren dat het aangehecht stuifmeel in contact komt met vrouwelijke organen van de volgende door het insekt bezochte orchidee. Darwins boek is een compendium van deze listen, het botclnische equivalent van een bestiarium. En evenals de middeleeuwse besti aria is het bedoeld om te onderrichten, De bood,chap is paradoxa,ll maar fundamentee!. Orchideeen vervaardige hun complexe instrumenten uit de gebruikelijke componenten van gewone bloemen, onderdelen die gewoonlijk bij he I andere funk ties behoren. Als God een fraaie machine had ontworpen die zijn wijsheid en almacht moest weerspiegelen, zou hij zeker geen verzameling onderdelen hebben gebruikt die in het algemeen voor andere d oeleinden zjjn gemaakt. Orchideeen zijn niet het werk van een idealc ontw rper; zij zijn improvisorisch opgetuigd uit een beperkte reeks beschikbare componenten. Zc moeten dus uit gewone bloemen ontw ikkeld zijn." Vervolgens be chrijft Gould de "duim' van de panda als voorbeeld van een S ortgelijk ongerijmd ontwerp in het dierenrijk en pakt de orchideeendraad weer op me t: " De duim van de panda vormt een elega nte zo61ogische tegenhanger van Darwins orchideeen, De beste oplossing van een ontwerper is door de geschiedenis uitgesloten""" Darwins boe.k staat vol met dergelijke illustraties, De moeraswespenorchis bijvoorbeeld gebruikt zijn lip (een vergrout bloemblad) als valstrik. De lip is in twec delen verdeeld. Het ene, bij de stengel van de bloem, vonnt een grate kelk vol nektar; h ' t doel van het bezoek van een insekt. Het andere, bij de rand vall de bloem, vormt en soort landingsbaan, Een insekt dat op d 'ze. baan landt, drukt die neer en krij gt aldus toegang tot de nectarkelk daarachter, Het gaat de kelk binnen, mailr de landingsbaan is zo ela stisch dat die meteen weer opspringt, en het inse t in de nectarkelk verstrikt. !-let insekt m oet zich dan terugtrekken vi a de enige beschi.kbare uitgang: een pad dat het dwi.ngt tangs de stuifmeel massa's te strijken, Een opzienbarende machine, maar helemaal ontwikke!d uit een gewoon bloemblad, een onderdeel dat kant en klaar beschikbaar is in de voorloper van een orchidee,""". Hij besluit het verhaa!, na nog kort over de vele andere aanpassingen bij orchideeen te hebben geschreven met: "Volgens hetzelfde principe zou men, als een man een machine voor een speciaal doel zou maken, maar oude raderen, veren en katrollen zou g bruike.n, op aileen iets andere wijze, van de machine kunnen zeggen dat hij speciaal voor dat doe! was bedacht. 20 heeft in de hele natuur bijna elk onderdeel van elk lcvend wezen waarschijnlijk in een Licht gewijzigde toestand voor diverse doeleinden gediend, en is het actief geweest in d e levende machinerie van vele oude en onderscheiden, sOOl-teigen vormen. Wij zijn misschien niet gevleid door de metafoor van opgepoetste raderen en katrollen, maar bedenk ee.ns hoe goed w ij werken. De natuur is, met de woorden van FraJ1(;ois Jacob, een voortreffelijke knutselaar, geen goddelijke maker, En wie zal rechter spelen over deze \loorbeeldige vaardigheden? Bron: Stephen Jay Could: Dc dui1l1 vall de Panda, Uig, COl1tact, 1993 (vdC) 7 Orchidecen 6/95
Page 1: 6/95 2 Vijf l! uwen orchideeen in b
Page 9: glazen koepel 's winters terras vlo
Page 12: Tabel J Effecten van verschillende
Page 18 and 19: Voor u gelezen Jacqeline A. Roberts
Page 21: CoeJogync pandllrata kreeg zijn naa

1995 - 6 - Orchideeën Vereniging Vlaanderen

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?