Schrijfwijzer CC3.0 P.R. Lesterhuis & M. de Groot - Online.nl

Schrijfwijzer
Peter R. Lesterhuis
Martijn de Groot
1

Schrijfwijzer
Richtlijn voor het opstellen van schriftelijke
rapportages in het hoger onderwijs
Peter R. Lesterhuis
Martijn de Groot
Groningen, Dit werk is gelicenseerd december 2011 onder (versie een Creative 2.1) Commons Naamsvermelding-NietCommercieel 3.0 Nederland. Bezoek
http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/nl/ om een kopie te zien van de licentie of stuur een brief naar
Creative Commons, 444 Castro Street, Suite 900, Mountain View, California, 94041, USA.
Het staat de gebruiker vrij om de inhoud van dit document te kopiëren, te distribueren, te vertonen en afgeleiden
van dit werk te maken op voorwaarde van het vermelden van de oorspronkelijke auteurs. Daarnaast mag de
inhoud van dit document uitsluitend voor niet-commerciële doeleinden worden gekopieerd en gedistribueerd.
Versie: 3.o (1 september 2012)
De schrijfwijzer is beschikbaar via http://mijnhanze.nl en http://home.online.nl/prlesterhuis/schrijfwijzer.html.
2

Voorwoord
Het schrijven van verslagen is een wezenlijk onderdeel van het hoger onderwijs. Diverse activiteiten
binnen de opleiding geven aanleiding tot het schrijven van verslagen. Of het nu gaat om een (project)verslag
of een rapportage over een wetenschappelijk onderzoek ter afsluiting van de studie, het schrijven
van een goed verslag is een vaardigheid op zichzelf. Deze schrijfwijzer is geen stoomcursus schrijven,
maar biedt studenten houvast bij het maken van kwalitatief goede verslagen en docenten steun bij het
beoordelen van de inhoud.
Deze schrijfwijzer is mede mogelijk gemaakt door de dean van de Academie voor Gezondheids-studies
(Geiske Steendam). Verder willen we de leden van TOOL (Transfer Onderzoek Onderwijs Lectoraat), de
leden van de academie expertgroep EBP en Sabine Tielenius Kruythoff – Boerdijk hartelijk bedanken voor
hun inhoudelijke bijdrage. Tot slot wensen wij iedereen succes bij het opstellen van een professionele
schriftelijke rapportage!
Groningen, 1 september 2012
Peter R. Lesterhuis en Martijn de Groot
3

Inhoudsopgave
Voorwoord....................................................................................................................3
1 Inleiding.....................................................................................................................5
2 Opmaak......................................................................................................................6
2.1 Papierformaat en marges..............................................................................................6
2.2 Lettertype en lettergrootte.............................................................................................6
2.3 Regelafstand, uitlijning en alinea's................................................................................7
2.4 Hoofdstuk­, paragraaf­ en paginanummering................................................................7
2.5 Figuren, tabellen en diagrammen.................................................................................8
2.6 Opsommingstekens......................................................................................................9
2.7 Taalgebruik, zinsbouw en het gebruik van afkortingen..................................................9
3 Bronverantwoording...............................................................................................11
3.1 Bronverantwoording volgens de APA­stijl....................................................................11
3.2 Bronverantwoording volgens de Vancouver­stijl..........................................................13
3.3 Citeren, parafraseren en verwijzen..............................................................................15
3.4 Plagiaat.......................................................................................................................16
4 Vaste onderdelen van een projectverslag............................................................17
4.1 De omslag en titelpagina.............................................................................................17
4.2 De samenvatting.........................................................................................................17
4.3 De inhoudsopgave......................................................................................................17
4.4 De inleiding.................................................................................................................18
4.5 De kern van het verslag..............................................................................................18
4.6 De conclusie...............................................................................................................18
4.7 De bronvermelding en bijlagen....................................................................................18
5 Vaste onderdelen van een bachelorscriptie........................................................19
5.1 De omslag en titelpagina.............................................................................................19
5.2 Het voorwoord.............................................................................................................19
5.3 De samenvatting.........................................................................................................19
5.4 De inhoudsopgave......................................................................................................19
5.5 De inleiding.................................................................................................................20
5.6 De achtergrond...........................................................................................................20
5.7 De methode................................................................................................................20
5.8 De resultaten..............................................................................................................21
5.9 De discussie...............................................................................................................22
5.10 De bronvermelding en bijlagen..................................................................................23
Nawoord.....................................................................................................................24
Bronvermelding.........................................................................................................25
Bijlage 1 Checklist opmaak......................................................................................26
Bijlage 2 Checklist bronvermelding........................................................................27
Bijlage 3 Checklist onderdelen van een projectverslag........................................28
Bijlage 4 Checklist onderdelen van een bachelorscriptie.....................................29
4

1 Inleiding
Het schrijven van verslagen vormt een wezenlijk onderdeel van elke opleiding binnen het hoger beroepsonderwijs.
Ook studenten van de Academie voor Gezondheidsstudies worden geacht met enige regelmaat
verslagen te schrijven. Er is een grote verscheidenheid aan verslagen. In deze schrijfwijzer maken wij een
onderscheid tussen grofweg twee typen verslagen. Ten eerste verslagen zoals die tijdens projecten en
stages worden geschreven (hierna projectverslag genoemd). Ten tweede de wetenschappelijke verslagen
zoals die bijvoorbeeld een onderdeel vormen van de eindfase van de opleiding (hierna bachelorscriptie
genoemd).
Het kan een heel gepuzzel zijn om een goed verslag te schrijven. Hoewel diverse handleidingen voor het
schrijven van verslagen beschikbaar zijn, is het toch lastig de vertaalslag naar eigen opleiding te maken.
Aan welke criteria moet bijvoorbeeld de opmaak van het verslag voldoen en welke wijze van bronverantwoording
kan het beste gehanteerd worden? De antwoorden op dergelijke elementaire vragen zijn
echter niet in één handleiding terug te vinden. Daarom is besloten om voor de opleidingen binnen de
Academie voor Gezondheidsstudies één document op te stellen waarin alle gangbare criteria zijn opgenomen.
Hierdoor wordt het schrijven van een verslag voor de student eenvoudiger en zal de kwaliteit
van de verslaglegging naar verwachting toenemen.
Bij het schrijven van een verslag is het belangrijk om zelf het niveau van de verslaglegging te bepalen.
Als richtlijn kan hiervoor het referentieniveau van patiënten, beginnende beroepsbeoefenaren of
specialistische vakgenoten gebruikt worden. Het is dan wel van belang, zeker wanneer meerdere mensen
gezamenlijk aan één product werken, dat hier duidelijke afspraken over worden gemaakt.
Hoewel elke opleiding verschillende type verslagen kent, is de opmaak in veel gevallen vergelijkbaar. Het
eerste hoofdstuk beschrijft de algemene opmaak en is dan ook op alle soorten schriftelijke rapportages
van toepassing. Hetzelfde geldt voor de bronverantwoording, die wordt behandeld in hoofdstuk 3. Vervolgens
wordt onderscheid gemaakt tussen twee veel voorkomende vormen van schriftelijke rapportages,
namelijk het projectverslag (hoofdstuk 4) en de bachelorscriptie (hoofdstuk 5). Omdat kwalitatief
onderzoek voornamelijk in het wetenschappelijk onderwijs wordt toegepast, richt dit laatste hoofdstuk
zich voornamelijk op de verslaglegging van kwantitatief onderzoek. Tot slot delen we in het nawoord
nog enkele overwegingen die zijn gemaakt bij het opstellen van deze schrijfwijzer.
5

2 Opmaak
Voordat begonnen wordt met schrijven, kan rekening gehouden worden met de opmaak van het verslag.
Denk onder andere aan de instellingen van de paginamarges, het lettertype, de lettergrootte en de
regelafstand. Een consequente en verzorgde opmaak geeft het een professionele uitstraling. Bovendien
vergoot een goede opmaak van een verslag de leesbaarheid van de inhoud. De instructies, die beschreven
worden in de volgende paragrafen, kunnen gebruikt worden om dit doel te bereiken.
2.1 Papierformaat en marges
In deze schrijfwijzer wordt uitgegaan van verslagen die worden opgemaakt in A4-formaat (29,7 x 21,0
cm). Bij een standaardopmaak zijn de marges van de pagina aan de boven- en onderzijde 2 cm. Aan de
linker- en rechterzijde van de pagina kan een marge van 2,5 cm aangehouden worden (zie figuur 1A).
Afhankelijk van de wijze van inbinden kan ook gekozen worden voor een ruimere marge aan de
linkerzijde tot 3 cm (zie figuur 1B). Om de grootte van zetspiegel gelijk te houden wordt de marge aan
de rechterzijde vervolgens verkleind (2 cm). De pagina's worden bij voorkeur aan één zijde bedrukt.
Wanneer de pagina's aan beide zijden worden bedrukt, worden de aangepaste marges in dat geval aan de
keerzijde van de pagina gespiegeld (zie figuur 1C).
2,5 cm
2 cm
zetspiegel
2,5 cm
3 cm
2 cm
A B C
p
p
2 cm
2 cm
Figuur 1 Drie voorbeelden van paginaopmaak. De marges van de pagina zijn aan de linker­ en
rechterzijde symmetrisch (A), asymmetrisch (B) of – bij dubbelzijdige afdruk – asymmetrisch
gespiegeld (C) . De letter “p” geeft de positie van het paginanummer aan.
2.1 Lettertype en lettergrootte
2 cm
Gebruik in het gehele verslag bij voorkeur één lettertype. Een geschikt lettertype is goed leesbaar en
heeft een professionele uitstraling. Gangbare lettertypen zijn “Times New Roman” en “Arial”. Sinds de
introductie van Microsoft Office 2007 wordt het lettertype “Calibri” ook veel gebruikt. Lettertypen zoals
“Comic Sans” kunnen beter niet gebruikt worden vanwege het gebrek aan professionele uitstraling.
Voor de doorlopende tekst kan afhankelijk van het lettertype een lettergrootte tussen de 10 en 12 punten
gekozen worden. Bij het gebruik van de lettertypen “Arial” en “Calibri” is een lettergrootte van 11
punten raadzaam, bij het kleinere lettertype “Times New Roman” kan beter een lettergrootte van 12
gebruikt worden.
Kopteksten van de hoofdstukken zijn bij voorkeur duidelijk van de doorlopende tekst te onderscheiden
(zie figuur 2), bijvoorbeeld door de lettergrootte te vergroten (16 punten) of de tekst vet te drukken. Ook
de paragrafen kunnen vetgedrukt, groter (14 punten) en eventueel schuingedrukt (cursief) zijn.
Subparagrafen kunnen dezelfde lettergrootte hebben als de doorlopende tekst, met dat verschil dat de
betreffende koptekst vetgedrukt is. De koptekst van bijlage heeft dezelfde vormgeving als dat van de
hoofdstukken.
6
2 cm
2 cm
3 cm
3 cm
2 cm
p p
2 cm
2 cm
2 cm

2.3 Regelafstand, uitlijning en alinea's
De regelafstand is de verticale ruimte tussen de tekstregels.
In een verslag heb je te maken met verschillende
regelafstanden (zie figuur 2). Tekst die te dicht
op elkaar staat (bijvoorbeeld bij een regel-afstand van
1) is vaak onoverzichtelijk en kan in sommige gevallen
vermoeiend zijn voor de lezer. Een regelafstand van
1,15 is standaard en over het algemeen prettig leesbaar.
In sommige gevallen is een regelafstand van 1,5
wenselijk. Bijvoorbeeld wanneer schriftelijk feedback
gegeven wordt. De regelafstand tussen de koptekst en
het onder-liggende tekstblok is groter, namelijk
ongeveer 6 punten of (0,2 cm). De afstand tussen de
koptekst en het bovenliggende tekstblok is het grootst,
namelijk 12 punten (0,4 cm). Ook tussen de alinea's
dient een zichtbaar vergrote regelafstand aanwezig zijn.
Een alinea is een stuk tekst die inhoudelijk een deelonderwerp
(of een deel van een deelonderwerp) bevat.
Eventueel kan de afstand tussen de koppen en/of
alinea's ook door middel van een extra enter worden
geaccentueerd.
Uitlijnen van de doorlopende tekst gebeurt meestal op
twee manieren, namelijk links uitgelijnd of uitgevuld.
Bij uitvullen van de tekst wordt de afstand van de
spaties automatisch aangepast. Hoewel dit grafisch
mooi kan ogen, gaat uitvullen ten koste van de
leesbaarheid van de tekst. Daarom wordt bij voorkeur
links uitgelijnd.
Afstand boven een kop (12 punten / 0,4 cm)
2 Koptekst (16 punten, vet)
Afstand onder een kop (6 punten / 0,2 cm)
Figuur 2 Schematische weergave van de
lettergrootte en de afstanden tussen de
koppen en alinea's
2.4 Hoofdstuk­, paragraaf­ en paginanummering
Tekstblok, alinea (11 punten, regelafstand 1,15)
Afstand onder een alinea (6 punten / 0,2 cm)
Afstand boven een kop (12 punten / 0,4 cm)
2.1 Paragraaf (14 punten, vet en cursief)
Afstand onder een kop (6 punten / 0,2 cm)
Tekstblok, alinea (11 punten, regelafstand 1,15)
Afstand onder een alinea (6 punten / 0,2 cm)
Afstand boven een kop (12 punten / 0,4 cm)
2.1.1 Subparagraaf (12 punten, vet)
Afstand onder een kop (6 punten / 0,2 cm)
Tekstblok, alinea (11 punten, regelafstand 1,15)
Afstand onder een alinea (6 punten / 0,2 cm)
Houd het aantal alinea's per hoofdstuk of paragraaf beperkt. Voor een goed doorlopend verhaal
Houd het aantal alinea's per hoofdstuk of paragraaf beperkt. Voor een goed doorlopend verhaal
bestaat elke alinea minstens uit twee zinnen en meerdere regels. Wanneer dat niet het geval is,
bestaat elke alinea minstens uit twee zinnen en meerdere regels. Wanneer dat niet het geval is,
moeten de versnipperde alinea's worden samengevoegd.
moeten de versnipperde alinea's worden samengevoegd.
De hoofdstukken en (sub)paragrafen worden in principe vanaf de inleiding van het verslag decimaal
genummerd. Een uitzondering hierop is de vormgeving van een bachelorscripie (zie paragraaf 5.4). Het
aanduiden van de hoofdstukken en paragrafen met “Hoofdstuk”, “Paragraaf” of “§” is overbodig. Bijlagen
worden echter apart genummerd, waarbij in plaats van getallen ook letters of Romeinse cijfers gebruikt
kunnen worden. In tegenstelling tot de hoofdstukken en paragrafen, wordt de bijlage wel met “Bijlage”
aangeduid.
7

De paginanummering van het verslag is net als bij de hoofdstuk- en paragraafnummering decimaal. De
lettergrootte van de paginanummering is gelijk of kleiner dan de lettergrootte van de doorlopende tekst.
De pagina's vóór de inleiding hebben geen paginanummer. Aanwezige bijlagen bevatten wel een
paginanummer. De paginanummers bevinden zich bij voorkeur rechts (of aan de buitenzijde bij een
dubbelzijdige afdruk) in de voettekst van de pagina.
Hoofdstukken (maar ook bijlagen en dergelijke) beginnen altijd op
een nieuwe pagina. Paragrafen worden daarentegen aansluitend aan
elkaar geschreven. Wanneer onderaan de pagina uitsluitend de kop
van de paragraaf (en eventueel de eerste regel van de eerste alinea)
zichtbaar is en de rest van de doorlopende tekst op de volgende
pagina wordt weergegeven, is het netter om de betreffende kop
naar de volgende pagina te verplaatsen.
2.5 Figuren, tabellen en diagrammen
Alle figuren en tabellen in een verslag kregen een nummer. Afbeeldingen, diagrammen (grafieken) en
(stroom)schema's beschouwen we als figuren. De nummering van de figuren en tabellen loopt door in
het hele verslag. Bij een nieuw hoofdstuk worden de figuren dus niet opnieuw genummerd. Figuren en
tabellen hebben elk een eigen nummering. Op deze wijze is het goed mogelijk dat zowel een “Figuur 2”
als “Tabel 2” in het verslag aanwezig zijn. De positie van het bijschrift is verschillend; figuren krijgen een
onderschrift en tabellen een bovenschrift (zie figuur 3 en tabel 1). Het onder- of bovenschrift dient
voldoende toelichting te bevatten om de tabel of figuur te kunnen lezen en interpreteren. De
lettergrootte van deze bijschriften is gelijk aan dat van de doorlopende tekst. Vaak heeft de aanduiding
van de figuur of tabel een afwijkend letterbeeld (normaal, vet en/of cursief) ten opzichte van de
omschrijving. De opmaak voor onder- en bovenschriften is voor figuren en tabellen in het gehele verslag
gelijk. Wanneer de aanduiding voor een figuur vetgedrukt is, dan geldt dat dus ook voor de aanduiding
voor een tabel.
Informatie in een verslag dient eenmalig weergegeven te worden. De informatie wordt door middel van
een diagram of tabel gepresenteerd. In de doorlopende tekst kan vervolgens een toelichting en
interpretatie van de gegevens worden gegeven. De samensteller van het verslag moet dus een keuze
maken tussen het gebruik van een diagram of een tabel. Het is dus ook niet de bedoeling dat van
dezelfde gegevens zowel een diagram als tabel in het verslag wordt opgenomen.
Tabel 1 Een voorbeeld van een tabel waarin
de mate van bezorgdheid van burgers wordt
gepresenteerd
Niet bezorgd
Nauwelijks bezorgd
Enigszins bezorgd
Zeer bezorgd
Uiterst bezorgd
Man
6,9
27,8
50,0
12,5
2,8
Vrouw
8,5
23,4
46,8
12,8
8,5
Maak voordat begonnen
Maak voordat begonnen
wordt met het schrijven van
wordt met het schrijven van
het verslag een indeling van
het verslag een indeling van
de hoofdstukken en para­
de hoofdstukken en paragrafen.
Op deze wijze wordt
grafen. Op deze wijze wordt
het mogelijk om de structuur
het mogelijk om de structuur
(en wellicht ook de inhoud)
(en wellicht ook de inhoud)
van het verslag te bewaken.
van het verslag te bewaken.
Figuur 3 Een voorbeeld van een figuur waarin de
mate van bezorgdheid van burgers door middel van
een diagram wordt gepresenteerd
8

Figuren en tabellen die afkomstig zijn van andere auteurs, zijn in het bijschrift voorzien van een correcte
bronverwijzing. Wanneer in een afbeelding of tabel Engelse begrippen staan, worden deze in het
bijschrift verduidelijkt. Daarnaast moeten alle opgenomen afbeeldingen van voldoende kwaliteit zijn
(minimaal 300 dpi) en kunnen kleine figuren of tabellen eventueel naast de tekst worden geplaatst.
Vergelijkingen worden in principe in de tekst geïntegreerd. De vergelijking E=mc 2 Vergelijkingen worden in principe in de tekst geïntegreerd. De vergelijking E=mc
van Einstein
kan bijvoorbeeld gewoon in de tekst worden vermeld. Complexe vergelijkingen kunnen apart
worden weergegeven (zonder boven of onderschrift). Tot slot kan de vergelijking van een
bronverwijzing worden voorzien.
2 van Einstein
kan bijvoorbeeld gewoon in de tekst worden vermeld. Complexe vergelijkingen kunnen apart
worden weergegeven (zonder boven of onderschrift). Tot slot kan de vergelijking van een
bronverwijzing worden voorzien.
2.6 Opsommingstekens
Beperk het gebruik van opsommingen (opsommingstekens/
nummering). Wanneer toch gebruik gemaakt wordt van een
opsomming, wordt deze altijd voorafgegaan door een korte
inleiding. In principe kan een willekeurige wijze van opsommingstekens
of nummering gehanteerd worden. De gekozen
opsommingstekens zijn echter wel overal in het verslag gelijk.
Het verdient de voorkeur om hele­
Het verdient de voorkeur om helemaal
geen opsommingen in de
maal geen opsommingen in de
doorlopende tekst op te nemen. De
doorlopende tekst op te nemen. De
betreffende gegevens kunnen
betreffende gegevens kunnen
eventueel in een tabel worden
eventueel in een tabel worden
opgenomen. Hierdoor blijft de
opgenomen. Hierdoor blijft de
doorlopende tekst prettig leesbaar
doorlopende tekst prettig leesbaar
en is het geheel toch overzichtelijk.
en is het geheel toch overzichtelijk.
2.7 Taalgebruik, zinsbouw en het gebruik van afkortingen
Hoewel taalgebruik niet zozeer iets te maken heeft met de opmaak van een verslag, vormt dit wel één
van de belangrijkste onderdelen van het verslag. Wanneer het verslag taalkundig onjuist is, zal de lezer
eerder geneigd de inhoud in twijfel trekken of zelfs afhaken. Het gebruik van spreektaal in verslagen is
niet toegestaan. Ook is het raadzaam het gebruik van persoonlijk voornaamwoorden (zoals ik, jij, hij en
wij) of bezittelijk voornaamwoorden (zoals: mijn, jouw, zijn en ons) te beperken en alleen te gebruiken
wanneer je als auteur uitdrukkelijk jouw mening of gedachte geeft.
Naast correct Nederlands taalgebruik en spelling, zijn de opbouw van een alinea, zinsbouw en
woordkeuze ook belangrijk. Inhoudelijk is de tekst zakelijk, leesbaar en wordt de lezer als het ware
“aan de hand” genomen in het verhaal. Het kan prettig zijn om daarvoor signaalwoorden te gebruiken.
Elke alinea is een verhalend onderdeel op zichzelf met een kop en een staart. Een vuistregel voor de
opbouw van een alinea is de drie-eenheid van inleiding, kern en slot. Om de aandacht van de lezer bij de
tekst te houden, is het enerzijds raadzaam om terminologie consequent te hanteren, anderzijds om
variatie aan te brengen in zinsbouw en woordkeuze. Gebruik in het laatste geval bijvoorbeeld
verschillende synoniemen en breng variatie aan in de woordvolgorde.
Zinnen, alinea's, paragrafen en hoofdstukken horen samenhangend te zijn en moeten een lo­
Zinnen, alinea's, paragrafen en hoofdstukken horen samenhangend te zijn en moeten een logische
opbouw hebben. Deze samenhang kan verbeterd worden door verbindings­ of signaalgische
opbouw hebben. Deze samenhang kan verbeterd worden door verbindings­ of signaalwoorden
te gebruiken zoals “hiermee”, “ook”, “daaruit volgt...”, “hierdoor”, “tot slot” enzovoort.
woorden te gebruiken zoals “hiermee”, “ook”, “daaruit volgt...”, “hierdoor”, “tot slot” enzovoort.
Afkortingen zijn populair, maar het is belangrijk om het aantal afkortingen in een verslag beperkt te
houden. Gebruik dan ook geen afkortingen zoals o.a. (onder andere), t.o.v. (ten opzichte van) of d.m.v.
(door middel van), maar schrijf deze voluit.
9

Het afkorten van medische en/of technische terminologie is wel
toegestaan. Deze acroniemen worden vaak met hoofdletters en
zonder punten weergegeven. De eerste keer dat de betreffende
terminologie gehanteerd aan de orde komt, wordt deze volledig
uitgeschreven met daarachter tussen haakjes het acroniem. De
samenvatting geldt echter als een apart onderdeel van het verslag.
Gebruik dan ook pas vanaf de inleiding afkortingen.
Veel voorkomende medische
Veel voorkomende medische
afkortingen zoals a. (arterie),
afkortingen zoals a. (arterie),
v. (vene), m. (musculus) of
v. (vene), m. (musculus) of
M. (morbus) zijn wel toege­
M. (morbus) zijn wel toegestaan
en worden in verslastaan
en worden in verslagen
nooit voluit geschreven.
gen nooit voluit geschreven.
10

3 Bronverantwoording
Elke schriftelijke rapportage is (deels) gebaseerd op reeds beschikbare literatuur. Een juiste
verantwoording van gebruikte bronnen is dan ook cruciaal. Er zijn diverse manieren van correcte
bronverantwoording mogelijk. De twee meest gebruikte systemen zijn de APA-stijl (American
Psychological Association) en Vancouver-stijl. Beide verwijzingsstytemen worden voor medischwetenschappelijke
onderzoek gebruikt en verdienen dan ook de voorkeur voor een schriftelijke
rapportage in de gezondheidszorg. Overleg met de opdrachtgever(s) en/of begeleidende docent(en) welk
verwijzingssysteem gebruikt wordt.
Tegenwoordig is het mogelijk om de bronvermelding binnen een tekstverwerker te beheren. Sinds versie
2007 van Microsoft Office kunnen geraadpleegde bronnen in een tekstbestand opgenomen worden.
Helaas is de functionaliteit hiervan nog beperkt, de Vancouver-stijl ontbreekt dan ook nog en de
bronnen moeten handmatig ingevoerd worden. Een meer geavanceerdere manier van het beheren van
bronnen is het Open Source programma Zotero (www.zotero.org). Hiermee kunnen artikelen rechtstreeks
vanuit databases zoals PubMed en Picarta worden geïmporteerd en is het zelfs mogelijk om de verkregen
gegevens met meerdere gebruikers te delen.
Alleen de bronnen die daadwerkelijk gebruikt zijn (en waar dus in de tekst naar verwezen
Alleen de bronnen die daadwerkelijk gebruikt zijn (en waar dus in de tekst naar verwezen
wordt), mogen in de bronvermelding worden opgenomen. Algemene (bekend veronderstelde)
wordt), mogen in de bronvermelding worden opgenomen. Algemene (bekend veronderstelde)
kennis wordt in verslagen niet van een bronvermelding voorzien. Het is echter bij het opstellen
kennis wordt in verslagen niet van een bronvermelding voorzien. Het is echter bij het opstellen
van het verslag wel aan te raden de geraadpleegde bronnen te noteren.
van het verslag wel aan te raden de geraadpleegde bronnen te noteren.
3.1 Bronverantwoording volgens de APA­stijl
Veel medisch en sociaal georiënteerde wetenschappen (psychologie/sociologie) hanteren de APA-stijl voor
de bronverantwoording. Deze APA-stijl is dan ook ontwikkeld door de American Psychological
Association. Kijk voor meer informatie over de APA-stijl op www.apastyle.org.
Bij de APA-stijl wordt de verwijzing naar de bron in principe door middel van het vermelden van de
auteur(s) en jaar van publicatie tussen haakjes aan het einde van de zin of alinea genoteerd. Wanneer
naar meerdere bronnen verwezen wordt, worden deze met een puntcomma (“;”) gescheiden. Ook kan de
bron in de lopende tekst worden opgenomen. In dat geval wordt enkel het jaar van publicatie achter de
naam/namen van de auteur(s) geplaatst. Wanneer in één alinea meerdere keren naar dezelfde bron wordt
verwezen, kan worden volstaan met het uitsluitend vermelden van de auteur(s). Hieronder volgen enkele
voorbeelden.
Vier meta­analyses met betrekking tot de effectiviteit van screening op aneurysma aortae
abdominalis (AAA) maken gebruik van berekeningen op een termijn van 3,5 tot 5 jaar (Cosford &
Leng, 2007; Fleming, Whitlock, Beil TL, & Lederle, 2005; Lindholt & Norman, 2008).
Volgens Van Gils, et al. (2009) leidt screening op AAA tot een reductie van AAA­gerelateerde sterfte.
Uit het onderzoek van Van Gils, et al. blijkt dat het absolute risico met gemiddeld 0,12% afneemt.
In principe worden alle auteurs van een artikel in de verwijzing vermeld. Bij twee auteurs wordt enkel
een ampersand (“&”) tussen de namen geplaatst. Wanneer een artikel van meer dan twee en minder dan
zes auteurs gebruikt wordt, worden de namen van alle auteurs de eerste keer vermeld. De tweede keer
dat deze bron wordt gebruikt, kan worden volstaan met het vermelden van de eerste auteur gevold door
“, et al.”. Wanneer meer dan vijf auteurs meegeschreven hebben aan een artikel, wordt altijd uitsluitend
de eerste auteur vermeld gevolgd door “, et al.”.
11

In de tekst wordt geen onderscheid gemaakt tussen boeken, naslagwerken (bundels), artikelen (al dan
niet opgenomen in een bundel) of online-bronnen. De manier waarop deze informatiebronnen in de
bronvermeldingen worden weergegeven is wel degelijk verschillend. De bronnen worden op alfabetische
volgorde van de achternaam van de eerste auteur gevolgd door alle overige auteurs in de bronvermelding
opgenomen. In tabel 2 tot en met 4 worden enkele voorbeelden van de verschillende notaties
weergegeven. 1
Tabel 2 Boeken en naslagwerken
Auteurschap Regels en voorbeelden
Boek met één auteur
Boek met meer dan
één auteur
Naslagwerk (bundel)
met bijdragen van
meerdere auteurs
Tabel 3 Artikelen
[achternaam auteur], [voorletter(s) auteur]. ([jaar van uitgave]). [titel]. [plaats]:
[uitgever].
Huizingh, E. (2008). Inleiding SPSS 16.0 voor Windows en data entry. Den
Haag: Sdu Uitgevers.
[achternaam auteur 1], [voorletter(s) auteur 1]., [achternaam auteur 2],
[voorletter(s) auteur 2]., (etc.). (jaar van uitgave). [titel]. [plaats]: [uitgever].
Zielhuis, G.A., Heyendael, P.H.J.M., Maltha, J.C., & Riel, P.L.C.M. van. (2006)
Handleiding medisch­wetenschappelijk onderzoek. Maarssen: Elsevier
Gezondheidszorg.
[achternaam redacteur 1], [voorletter(s) redacteur 1]., [achternaam redacteur
2], [voorletter(s) redacteur 2]., & (etc.) (Red). (jaar van uitgave). [titel]. [plaats]:
[uitgever].
Dam, T., Lip, R., & Weissman, F., (Red). (2007). Techniek in de radiologie.
Utrecht: Elsevier/De Tijdstroom.
Auteurschap Regels en voorbeelden
Artikel met één
auteur
Artikel met meer dan
één auteur
Artikel in een bundel
[achternaam auteur], [voorletter(s) auteur]. (jaartal). [titel]. [tijdschrifttitel],
[jaargang], [pagina's].
Andriessen, M.J.G. (2009). Beeldvorming bij acute buik: eerst echo en dan
eventueel CT. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 153, 1129.
[achternaam auteur 1], [voorletter(s) auteur 1]., [achternaam auteur 2],
[voorletter(s) auteur 2]., & (etc.). (jaartal). [titel]. [tijdschrifttitel], [jaargang],
[pagina's].
Gils, P.F. van, Wit, G.A. de, & Berg, M. van den (2009). Screening op
aneurysma aortae abdominalis – Effectiviteit en kosteneffectiviteit. Nederlands
Tijdschrift voor Geneeskunde, 153, 383­387.
[achternaam auteur], [voorletter(s) auteur]. (jaar van uitgave). [titel van het
artikel]. In [voorletters redacteur 1]. [achternaam redacteur 1] , [voorletters
redacteur 2]. [achternaam redacteur 2] & (etc.), [titel van de bundel] (pp.
[pagina's]). [plaats]: [uitgever].
Plasterk, R. (1998). De nutteloze mens. In A.J. Dunning (Red), Tobben in
voorspoed – beschouwingen over de paradox van de geneeskunde (pp. 90­
100). Amsterdam: Meulenhoff.
12

Tabel 4 Online­bronnen
[achternaam auteur], [voorletter(s) auteur]. (datum van creatie). [titel van de tekst/bron]. [[aantal]
paragrafen]]. [titel van de tekst/bron] [teksttype: Online tijdschrift/Internet site etc.]. Beschikbaar via:
[URL].
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. (2012, 1 september). Over het bevolkingsonderzoek
[15 paragrafen]. RIVM [Internet site]. Beschikbaar:
http://www.rivm.nl/bevolkingsonderzoeknaarborstkanker/onderwerpen/bevolkingsonderzoek/.
3.2 Bronverantwoording volgens de Vancouver­stijl
De bronverantwoording volgens de Vancouver-stijl is ontwikkeld door de International Committee of
Medical Journal Editors (ICMJE). Hieronder volgt een korte beschrijving van dit verwijssysteem. Kijk voor
meer informatie over de Vancouver-stijl op www.icmje.org.
Het verwijzingssysteem van Vancouver maakt gebruik van genummerde eindnoten. Volgens dit systeem
verwijzen de nummers in de tekst naar de geraadpleegde bronnen in de bronvermelding. De nummers
worden bij voorkeur in superschrift of tussen haakjes weergegeven aan het einde van de zin. Bij gebruik
van de notatie in superschrift wordt het nummer van de bron na de punt en bij gebruik van haakjes
voor de punt geplaatst. De bronnen worden genummerd in de volgorde waarin deze voor het eerst in de
tekst aan de orde komen. De bron die dus als eerste (bijvoorbeeld in de inleiding van het verslag) in de
tekst wordt gebruikt, wordt dus met nummer één aangeduid. Wanneer meerdere bronnen worden
toegepast, kan bij opeenvolgende nummers een koppelteken (“-”) worden gebruikt. Niet-opeenvolgende
nummers worden gescheiden door een komma. Hieronder worden enkele voorbeelden weergegeven.
Volgens Van Gils, et al. leidt screening op aneurysma aortae abdominalis (AAA) tot een reductie van
AAA­gerelateerde sterfte. 2
Volgens Van Gils, et al. leidt screening op aneurysma aortae abdominalis (AAA) tot een reductie van
AAA­gerelateerde sterfte (2).
Vier meta­analyses met betrekking tot de effectiviteit van screening op AAA maken gebruik van
berekeningen op korte termijn (3,5­5 jaar). 1,11­13
Vier meta­analyses met betrekking tot de effectiviteit van screening op AAA maken gebruik van
berekeningen op korte termijn (3,5­5 jaar) (1,11­13).
In de tekst wordt geen onderscheid gemaakt tussen boeken, naslagwerken (bundels), artikelen (al dan
niet opgenomen in een bundel) of online-bronnen. De manier waarop deze informatiebronnen in de
bronvermeldingen worden weergegeven is wel degelijk verschillend. De bronnen worden op volgorde van
vermelding in de bronvermelding opgenomen waarbij de eerste zes auteurs worden vermeld, eventueel
gevolgd door et al. In tabel 5 tot en met 7 worden enkele voorbeelden van de verschillende notaties
weergegeven. 2
13

Tabel 5 Boeken en naslagwerken
Auteurschap Regels en voorbeelden
Boek met één auteur
Boek met meer dan
één auteur
Naslagwerk (bundel)
met bijdragen van
meerdere auteurs
Tabel 6 Artikelen
[achternaam auteur] [voorletter(s) auteur]. [titel]. [plaats]: [uitgever]; [jaar van
uitgave]. p. [aantal pagina's].
Huizingh E. Inleiding SPSS 16.0 voor Windows en data entry. Den Haag: Sdu
Uitgevers; 2008. p. 334.
[achternaam auteur 1] [voorletter(s) auteur 1], [achternaam auteur 2]
[voorletter(s) auteur 2] (etc.). [titel]. [plaats]: [uitgever]; [jaar van uitgave]. p.
[aantal pagina's].
Zielhuis GA, Heyendael PHJM, Maltha JC, Riel PLCM van. Handleiding
medisch­wetenschappelijk onderzoek. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg;
2006. p. 233.
[achternaam redacteur 1] [voorletter(s) redacteur 1], redacteur, [achternaam
redacteur 2] [voorletter(s) redacteur 2], redacteur (etc.). [titel]. [plaats]:
[uitgever]; [jaar van uitgave]. p. [aantal pagina's].
Dam T, redacteur, Lip R, redacteur, Weissman F, redacteur. Techniek in de
radiologie. Utrecht: Elsevier/De Tijdstroom; 2007. p. 624.
Auteurschap Regels en voorbeelden
Artikel met één
auteur
Artikel met meer dan
één auteur
Artikel in een bundel
[achternaam auteur] [voorletter(s) auteur]. [titel]. [tijdschrifttitel] [jaartal];
[jaargang]: [pagina's].
Andriessen MJG. Beeldvorming bij acute buik: eerst echo en dan eventueel
CT. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 2009; 153: 1129.
[achternaam auteur 1] [voorletter(s) auteur 1], [achternaam auteur 2]
[voorletter(s) auteur 2] (etc.). [titel]. [tijdschrifttitel] [jaartal]; [jaargang]:
[pagina's].
Gils PF van, Wit GA de, Berg M van den. Screening op aneurysma aortae
abdominalis – Effectiviteit en kosteneffectiviteit. Nederlands Tijdschrift voor
Geneeskunde 2009; 153: 383­387.
[achternaam auteur] [voorletter(s) auteur]. [titel van het artikel]. In: [achternaam
redacteur 1] [voorletters redacteur 1], [achternaam redacteur 2] [voorletter(s)
redacteur 2] (etc.). [titel van de bundel]. [plaats]: [uitgever]; [jaar van uitgave]:
p. [pagina's].
Plasterk R. De nutteloze mens. In: Dunning AJ, redacteur. Tobben in
voorspoed – beschouwingen over de paradox van de geneeskunde.
Amsterdam: Meulenhoff; 1998: p. 90­100.
14

Tabel 7 Online­bronnen
[achternaam auteur] [voorletter(s) auteur] (indien beschikbaar). [titel van de tekst/bron]. [titel van het
volledige werk/online tijdschrift] [jaartal]; [jaargang]. Beschikbaar via: [URL]. Geraadpleegd [jaar]
[maand] [dag].
Over het bevolkingsonderzoek. Internet site van het RIVM. 2010. Beschikbaar via:
http://www.rivm.nl/bevolkingsonderzoeknaarborstkanker/onderwerpen/bevolkingsonderzoek/.
Geraadpleegd 2011 mei 14.
Beperk het gebruik van persoonlijke websites en online­bronnen zoals www.wikipedia.org.
Beperk het gebruik van persoonlijke websites en online­bronnen zoals www.wikipedia.org.
Natuurlijk kan www.wikipedia.org ter oriëntatie wel gebruikt worden. Het mag duidelijk zijn dat
Natuurlijk kan www.wikipedia.org ter oriëntatie wel gebruikt worden. Het mag duidelijk zijn dat
zoekmachines zoals Google en Yahoo niet als online­bron gebruikt kunnen worden.
zoekmachines zoals Google en Yahoo niet als online­bron gebruikt kunnen worden.
3.3 Citeren, parafraseren en verwijzen
Soms is de verleiding groot om de tekst van de diverse bronnen letterlijk over te nemen. Het letterlijk
overnemen van tekst uit een bestaand document wordt citeren genoemd. Het citaat moet echter wel aan
een twee voorwaarden voldoen. Ten eerste moet het citaat duidelijk als citaat herkenbaar zijn. Wanneer
in een bestaand tekstblok geciteerd wordt, is het citaat van aanhalingstekens voorzien. Wanneer een grote
hoeveelheid tekst wordt geciteerd, wordt een apart tekstblok met inspringing gebruikt. Ten tweede moet
altijd de bron van het citaat in de tekst worden vermeld. Wanneer een boek of naslagwerk wordt
gebruikt, moet ook de pagina waar het citaat terug te vinden is, genoteerd worden. Hieronder volgen
enkele voorbeelden van citaten. In de voorbeelden is gebruik gemaakt van een passage van F. Greven uit
Dam, et al. Techniek in de radiologie. Utrecht: Elsevier/De Tijdstroom; 2007.
Bij het opwekken van röntgenstraling wordt een röntgenbuis gebruikt. In de röntgenbuis wordt de
straling opgewekt doordat elektronen vanaf een negatieve elektrode (kathode) naar een positieve
elektrode (anode) bewegen en daar het anodemateriaal treffen. Greven beweert hierbij het volgende:
“De kinetische energie van deze elektronen zal grotendeels in warmte worden omgezet (99% of
4, p. 21
meer) en een klein deel zal in de tweede energievorm, röntgenstraling, worden omgezet.”
Röntgenstraling is een vorm van ioniserende straling die in een röntgenbuis wordt opgewekt. Deze
vorm van straling wordt ook wel remstraling genoemd. Greven schrijft hier het volgende over:
In een röntgenbuis steken de elektronen over van de kathode (negatieve elektrode) naar de
anode (positieve elektrode) en treffen daar het anodemateriaal. De kinetische energie van deze
elektronen zal grotendeels in warmte worden omgezet (99% of meer) en een klein deel zal in
de tweede energievorm, röntgenstraling, worden omgezet. Omdat deze röntgenstraling zijn
ontstaan te danken heeft aan het afremmen van de elektronen in de materie, wordt het ook wel
4, p. 21
remstraling genoemd.
Citeren uit werk van anderen kan slechts beperkt ingezet worden. In het studentenstatuut van de
Hanzehogeschool staat dat niet meer dan 5% van de tekst uit citaten mag bestaan. 3 In schriftelijke
rapportages wordt dan ook de voorkeur gegeven aan parafraseren. Parafraseren is meer dan het vervangen
van lidwoorden en werkwoorden. Bij het parafraseren wordt in eigen bewoordingen verwezen naar de
gegevens in de gebruikte bron. Daarbij wordt zowel de achternaam van de auteur als het nummer
(Vancouver) of jaar van publicatie (APA) van de bron in de bronvermelding vermeld. Wanneer de
publicatie door twee auteurs is geschreven, worden beide auteurs in de tekst vermeld.
15

Hieronder volgt een voorbeeld van parafraseren. In het voorbeeld is gebruik gemaakt van een passage uit
Van Gils, et al. Screening op aneurysma aortae abdominalis – Effectiviteit en kosteneffectiviteit.
Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 2009.
Aan de hand van een meta­analyse van buitenlandse publicaties hebben Van Gils, et al. aangetoond
dat de kosteneffectiviteit van screening op aneurysma aortae abdominalis gunstig kan zijn. 2 Het is
echter de vraag of deze vorm van screening ook in Nederland kosteneffectief is.
Wanneer bepaalde onderwerpen in algemene bewoordingen worden beschreven, is het niet nodig om de
auteurs van de geraadpleegde bronnen in de tekst te vermelden. In dat geval wordt enkel aan het einde
van de zin of alinea verwezen naar de betreffende bronnen. Hieronder volgt een voorbeeld van een
dergelijke verwijzing.
In veel gevallen wordt een aneurysma aortae abdominalis per toeval ontdekt. De omvang van het
aneurysma kan met behulp van een CT­scan of echografisch onderzoek worden vastgesteld. 14,25
Bij de verantwoording van bronnen waaraan meerdere auteurs gewerkt hebben, wordt enkel de
Bij de verantwoording van bronnen waaraan meerdere auteurs gewerkt hebben, wordt enkel de
achternaam van de eerste auteur vermeld, gevolgd door et al. (dit is de afkorting van de Latijn­
achternaam van de eerste auteur vermeld, gevolgd door et al. (dit is de afkorting van de Latijnse
uitdrukking “et allii” dat “en andere” betekent). Dit soort Latijnse uitdrukkingen mogen dus
se uitdrukking “et allii” dat “en andere” betekent). Dit soort Latijnse uitdrukkingen mogen dus
wel afgekort worden en worden in de regel cursief gedrukt. Datzelfde geldt dus ook voor d.d.
wel afgekort worden en worden in de regel cursief gedrukt. Datzelfde geldt dus ook voor d.d.
(de dato).
(de dato).
In principe wordt, zodra een bron wordt aangehaald, aan het einde van de zin een verwijzing naar de
raadpleegde bron geplaatst. Wanneer echter binnen één alinea over en weer meerdere bronnen zijn
gebruikt, is het ook toegestaan om aan het einde van de alinea naar alle geraadpleegde bronnen te
verwijzen. Soms is het verstandig om in bepaalde zinnen een bepaalde auteur aan te halen, zodat het
voor de lezer duidelijk is uit welke bron de gegevens afkomstig zijn (zie bovenstaande voorbeelden).
3.4 Plagiaat
Het citeren en parafraseren uit andermans werk zonder correcte bronverantwoording wordt gezien als
plagiaat. Plagiaat is dus niet alleen het letterlijk overnemen van bepaalde tekst (bijvoorbeeld het kopiëren
vanuit een online-bron), maar ook het in eigen woorden opschrijven van bepaalde feiten die elders
beschreven staan, zonder daarbij de geraadpleegde bron te vermelden. De Hanzehogeschool heeft de
beschikking over software die op plagiaat kan screenen.
Algemeen aanvaarde kennis kan zonder bronverantwoording worden
opgenomen in een verslag. Het is vaak moeilijk onderscheid te
maken tussen algemeen aanvaarde kennis (vaak te vinden in naslagwerken)
en specifieke kennis van één persoon of onderzoeksgroep.
Wanneer bijvoorbeeld de anatomie van de aorta abdominalis en de
daarbij behorende aftakkingen wordt beschreven, is het niet nodig
om een bron te vermelden. Eventuele wetenschappelijke publicaties
met betrekking tot de risicofactoren op het ontstaan van een
aneurysma aortae abdominalis worden bijvoorbeeld wel van een
bronverwijzing voorzien.
Door zorgvuldig om te gaan
Door zorgvuldig om te gaan
met de geraadpleegde bron­
met de geraadpleegde bronnen
kan plagiaat worden
nen kan plagiaat worden
voorkomen. Bij het maken
voorkomen. Bij het maken
van aantekeningen is het
van aantekeningen is het
dan ook verstandig om de
dan ook verstandig om de
bronnen (inclusief pagina­
bronnen (inclusief paginanummers)
te noteren.
nummers) te noteren.
16

4
Vaste onderdelen van een projectverslag
Verslagen worden in allerlei vormen, maten en met een diversiteit aan inhoud geschreven. Toch hebben
ze doorgaans een vaste indeling. Elk verslag heeft een omslag, titelpagina, samenvatting, inhoudsopgave,
inleiding, kern, slot (conclusie) en een bronverantwoording. De invulling van de kern is natuurlijk per
onderwerp verschillend.
4.1 De omslag en titelpagina
De omslag van een verslag geeft een eerste indruk en verdient
daarom een aantrekkelijk, professioneel en verzorgd uiterlijk. De
omslag bevat de titel (en eventuele subtitel) van het verslag en
de naam/namen van de auteur(s). Een goede titel is de kortste
samenvatting van het verslag. Vermijd het gebruik van afkortingen
in de titel of subtitel (zie paragraaf 2.7). De omslag is
tevens dé plaats om het onderzoek of onderwerp visueel te
introduceren. Het is dan ook raadzaam om een geschikte
afbeelding op de omslag te plaatsen. De titelpagina is de
eerstvolgende pagina na de omslag. Deze bevat naast de titel van
het verslag en de naam/namen van de auteur(s) tevens de
subtitel van het verslag, de plaats van uit-gave, maand en jaar
van voltooiing. Ook de naam van de uit-gevende instantie (dit
kan bijvoorbeeld een opleiding en/of op-drachtgever zijn), de
begeleider(s) van de opleiding en de bron van de gebruikte
afbeelding op de omslag wordt op de titel-pagina vermeld. Tot
slot is bij sommige opleiding ook het vermelden van het
studentnummer en studieonderdeel gewenst.
4.2 De samenvatting
De samenvatting bevindt zich direct achter de titelpagina en bevat alle belangrijke bevindingen van het
verslag. Het geheel wordt kort en bondig beschreven (bij voorkeur maximaal één pagina) en vormt een
samenhangend geheel. De samenvatting vormt een goede weerspiegeling van de inhoud van het verslag
en is ook zonder de inhoud van het verslag te kennen goed te begrijpen. Eventueel kan per alinea een
korte beschrijving gegeven worden van de hoofdstukken. Het geheel moet echter niet een opsomming
worden van feiten. Hierdoor blijft de samenvatting aantrekkelijk om te lezen.
4.3 De inhoudsopgave
Inhoudsopgave
Samenvatting
1 Inleiding
2 Titel hoofdstuk 2
2.1 Titel paragraaf 2.1
2.2 Titel paragraaf 2.2
3 Titel hoofdstuk 3
3.1 Titel paragraaf 3.1
3.2 Titel paragraaf 3.2
4 Titel hoofdstuk 4
Figuur 4 Een voorbeeld van een inhoudsopgave
van een projectverslag
De inhoudsopgave (vaak maximaal één pagina) maakt het mogelijk voor de lezer om snel bepaalde
onderdelen van het verslag te vinden en biedt een overzicht van de opbouw van het verslag. Niet elk
hoofdstuk hoeft verdeeld te worden in paragrafen. De inleiding en de samenvatting worden bijvoorbeeld
in principe niet opgedeeld. Bij het gebruik van paragrafen moet een hoofdstuk minstens twee paragrafen
bevatten. Tekstverwerkers kunnen tegenwoordig automatisch een inhoudsopgave maken. Door in de tekst
de hoofdstukken als “Kop 1” en de paragrafen “Kop 2” met behulp van het opmaakprofiel in te stellen.
Vervolgens kan op de juiste plaats in het verslag de inhoudsopgave (inclusief paginanummering) worden
ingevoegd. Door de afstand tussen opeenvolgende hoofdstukken te vergroten en de tekst van de hoofdstukken
vetgedrukt te maken neemt de overzichtelijkheid van de inhoudsopgave toe (zie figuur 4).
17
(...)
5 Slot/Conclusie
Bronvermelding
Bijlage 1 Titel bijlage 1
Bijlage 2 Titel bijlage 2
5
6
6
7
9
9
11
12
16
17
19
21

4.4 De inleiding
De inleiding is kort en bondig (probeer te streven naar maximaal één pagina). De inleiding bevat
relevante informatie over het onderwerp en motiveert de lezer tot het verder lezen van het verslag.
Meestal staat in de inleiding de aanleiding voor het project en een vraagstelling of doelstelling
beschreven. De aanleiding geeft inhoudelijk context aan de vraag- /doelstelling en is geen educatieve
verantwoording (dus niet “In het kader van de module oncologie…”, maar “Een veel voorkomend
oncologisch verschijnsel is…”) . Vanuit de aanleiding wordt vervolgens de vraag-/doelstelling
geformuleerd, deze bestaat uit de hoofdvraag/hoofddoel en de deelvragen/subdoelen. Vervolgens wordt
beschreven op welke manier antwoord zal worden gegeven op de vraagstelling of hoe de beoogde
doelstelling zal worden behaald. Tot slot kan eventueel een korte introductie per hoofdstuk gegeven
worden.
4.5 De kern van het verslag
De inhoud en vorm van de kern van het verslag is volledig afhankelijk van de aard van de opdracht.
Ongeacht de opdracht hebben de hoofdstukken en paragrafen in de kern van het verslag een logische
samenhangende opbouw. Probeer daarbij de lezer aan de hand te nemen en zorg ervoor dat elk
hoofdstuk een “kop” en “staart” heeft.
De volgorde waarin de informatie in het verslag wordt vermeld, is erg belangrijk. Wanneer een bepaalde
aandoening beschreven wordt en waarbij ook de diagnostiek en therapie aan de orde komen, moet het
geheel in chronologische volgorde behandeld worden. In dat geval zal de diagnostiek vaak voorafgaand
aan de therapie beschreven worden.
4.6 De conclusie
In de conclusie worden de belangrijkste bevindingen nogmaals kort uiteengezet. Vervolgens wordt
gerefereerd aan de vraagstelling (hoofd- en deelvragen) die bij de inleiding van het verslag gegeven is.
Indien van toepassing wordt tot slot antwoord gegeven op de vraagstelling.
4.7 De bronvermelding en bijlagen
De bronvermelding bevat alle gebruikte de bronnen. De lijst met geraadpleegde bronnen worden
conform de criteria van het gebruikte verwijssysteem (APA-, of Vancouver-stijl) genoteerd (zie paragraaf
3.1 en 3.2). Alle bronnen worden in principe in één lange lijst weergegeven. Indien nodig kan eventueel
onderscheid gemaakt worden tussen bronnen waar in de tekst naar verwezen wordt en bronnen die
geraadpleegd zijn bij het bestuderen van het onderwerp.
Soms is het verstandig om bepaalde informatie niet in de doorlopende tekst op te nemen. Denk hierbij
aan een informatiefolder voor patiënten of een onderzoeksprotocol. Deze documenten maken dan ook
vaak deel uit van de bijlage. Deze bijlage wordt altijd aan het eind en dus na de bronvermelding in het
verslag opgenomen.
18

5
Vaste onderdelen van een bachelorscriptie
Een schriftelijke rapportage van een praktijkgericht onderzoek wordt geschreven in de vorm van een
bachelorscriptie. Elke bachelorscriptie bevat in principe dezelfde vaste onderdelen volgens de zogenaamde
IMRD-stuctuur (Inleiding inclusief achtergrond, Methodologie, Resultaten en Discussie) gebruikt (zie
figuur 5). Bachelorscripties worden in de meeste gevallen volgens deze structuur geschreven, tenzij het
een literatuuronderzoek betreft.
Inhoudsopgave
5.1 De omslag en titelpagina
De richtlijnen voor de omslag en titelpagina van een bachelorscriptie
zijn gelijk aan die van een projectverslag. Deze richtlijnen
zijn terug te vinden in paragraaf 4.1.
5.2 Het voorwoord
Het opnemen van een voorwoord is niet altijd noodzakelijk en
in sommige gevallen zelfs onwenselijk. Overleg met de opdrachtgever(s)
en de begeleider(s) van de opleiding wat gebruikelijk is.
Het voorwoord biedt de schrijver van een bachelorscriptie de
ruimte om zijn of haar persoonlijke opmerkingen ten aanzien
van het onderzoek met de lezer te delen. Dit is dan ook de
enige plek in het verslag waarin persoonlijke voornaamwoorden
zoals “ik” en “wij” gebruikt mogen worden. Vaak wordt het
voorwoord ook gebruikt om personen, die hun medewerking
hebben verleend, te bedanken. Het voorwoord is overigens geen
inleiding, voorkom dus het vermelden van dubbele informatie.
5.3 De samenvatting
Figuur 5 Een voorbeeld van een
indeling volgens de IMRD­structuur
De samenvatting van een bachelorscriptie bevindt zich direct achter de titelpagina of voorwoord en bevat
alle belangrijke bevindingen van het onderzoek. De tekst is kort en bondig beschreven (bij voorkeur
maximaal één pagina of 500 woorden) en vormt één samenhangend geheel. De samenvatting bevat altijd
de aanleiding en vraagstelling of doelstelling van het onderzoek (zie ook paragraaf 5.5). Vervolgens bevat
de samenvatting een korte uiteenzetting van de onderzoeksopzet, methode en resultaten. Tot slot eindigt
de samenvatting met de voornaamste conclusie(s). Het is overigens niet de bedoeling dat de hiervoor
beschreven punten letterlijk (met aparte kopjes of als opsomming) in de samenvatting worden vermeld.
De tekst van de samenvatting is een aaneengesloten geheel dat, ook zonder de inhoud van het verslag te
kennen, te begrijpen is.
5.4 De inhoudsopgave
(Voorwoord)
Samenvatting
Inleiding
(Achtergrond)
Methode
Onderzoeksopzet
Onderzoekspopulatie
Materiaal
Methode
Statistische analyse
Resultaten
Meting 1
Meting 2
Discussie
Bronvermelding
Bijlage 1 Titel bijlage 1
Bijlage 2 Titel bijlage 2
De inhoudsopgave (vaak maximaal één pagina) maakt het mogelijk voor de lezer om snel bepaalde
onderdelen van het verslag te vinden en biedt een overzicht van de opbouw van het verslag. Omdat een
bachelorscriptie in de meeste gevallen een vaste indeling heeft (IMRD) is het nummeren van de
hoofdstukken en paragrafen niet nodig. Wanneer afgeweken wordt van de IMRD-structuur is het wel
raadzaam de hoofdstukken en paragrafen te nummeren. De gebruikte koppen moeten de lading dekken.
Houd het aantal hoofdstukken en paragrafen beperkt (maximaal 3 niveaus). Het aantal items dat in de
inhoudsopgave is opgenomen, mag het totaal aantal pagina's van het verslag niet overschrijden (zie ook
paragraaf 4.3).
19
5
6
9
9
10
11
13
14
12
12
14
19
24
26
27

5.5 De inleiding
De inleiding vormt een belangrijk onderdeel van het verslag. Houd de inleiding kort en bondig (probeer
te streven naar een inleiding van ongeveer één à anderhalve pagina). De inleiding bevat achtereenvolgens
een aanleiding, probleemstelling, vraagstelling en doelstelling.
De opbouw van een inleiding is trechtervormig. Dat wil zeggen van algemeen (breed) naar specifiek
(nauw). De aanleiding bestaat uit de (para)medische of verpleegkundige context. De lezer wordt zo
geïntroduceerd in de wereld waar het probleem zich bevindt en krijgt een beeld van de omvang of
klinische relevantie. Vaak is deze aanleiding gebaseerd op wetenschappelijke literatuur. De aanleiding
eindigt waar de probleemanalyse begint. Deze probleemanalyse is een concrete beschrijving van het
probleem.
Uit de probleemanalyse volgt de hoofdvraag van het onderzoek. Deze vraagstelling is een essentieel
onderdeel en geldt als richtinggevend voor het onderzoek. Het wordt echter afgeraden om de hoofdvraag
letterlijk te formuleren. De vraagstelling wordt in veel gevallen niet als vraag (eindigend met een “?”)
geformuleerd, maar kan wel. In veel gevallen blijkt de vraag uit de tekst en kan door de lezer zelf
eenvoudig geïdentificeerd worden. Het letterlijk opsommen van eventuele deelvragen is niet toegestaan.
Aansluitend op de vraagstelling kan de doelstelling geformuleerd worden. Tot slot wordt kort beschreven
hoe de vraagstelling beantwoord gaat worden. Het gaat om een kernachtige beschrijving van de
onderzoeksopzet waarmee het doel bereikt gaat worden, aangevuld met de verantwoording voor de
gekozen methode.
Figuur 6 Schematische weergave van de inleiding (trechtervorm)
5.6 De achtergrond
In sommige bachelorscripties wordt de inleiding door middel van een extra hoofdstuk uitgebreid. Het
hoofdstuk is een verdieping op de inleiding en bevat in principe uitsluitend relevante achtergrondinformatie
gebaseerd op verantwoorde (wetenschappelijke) bronnen. Overleg desgewenst met de
opdrachtgever(en) of begeleidende docent(en) het nut en de noodzaak van dit hoofdstuk.
5.7 De methode
Aanleiding
Probleemanalyse
Vraagstelling
Doelstelling
Hoewel het schrijven van
Hoewel het schrijven van
een wetenschappelijk ver­
een wetenschappelijk verslag
onderdeel uitmaakt van
slag onderdeel uitmaakt van
de opleiding, is het doen van
de opleiding, is het doen van
onderzoek in het kader van
onderzoek in het kader van
de opleiding niet de aanlei­
de opleiding niet de aanleiding
van het onderzoek. Dit
ding van het onderzoek. Dit
hoeft dan ook niet bij de
hoeft dan ook niet bij de
inleiding vermeld te worden.
inleiding vermeld te worden.
In de methode worden de metingen/handelingen, die tijdens het onderzoek zijn uitgevoerd, beschreven.
Het dient zodanig opgeschreven te worden, dat derden de onderzoeksresultaten kan reproduceren. De
eerste paragraaf van de methode is de onderzoeksopzet, ook wel onderzoeksdesign of proefopzet genoemd.
De onderzoeksopzet beschrijft beknopt (in chronologische volgorde) de gevolgde methodologie.
Eventueel kan het type onderzoek (longitudinaal/transversaal, retrospectief/prospectief, kwalitatief/kwantitatief
of literatuurstudie), de wijze waarop eventuele deelnemers (steekproef) bij het onderzoek zijn
betrokken (werving), de blindering (enkel- of dubbelblind) en welke instanties bij het onderzoek
20

etrokken zijn, worden beschreven.
De tweede paragraaf heeft betrekking op de onderzoekspopulatie (patiënten/zorgverleners/ studenten) of
andere onderzoekseenheden (prothese/fantoom). Dit is ook de plaats om de steekproef (omvangen en
wijze van werving) te beschrijven. De steekproef uit de onderzoekspopulatie (bijvoorbeeld zwangere
vrouwen of sportende tieners) moet goed gedefinieerd worden. Naast een globale beschrijving van de
steekproef gaat het ook om de selectie-, inclusie- en exclusiecriteria. Hierbij moet opgemerkt worden dat
deze criteria een nauwe relatie tot elkaar hebben. Voorkom dubbelingen tussen deze twee criteria. Bij het
beschrijven van de selectiecriteria gaat het om de wijze waarop de steekproef is getrokken (at random of
selectief, actief of passief geworven). Inclusiecriteria zijn criteria die aangeven dat iemand wel wordt
toegelaten tot de steekproef en exclusiecriteria zijn criteria die aangeven dat iemand juist niet wordt
toegelaten tot de steekproef.
De methode en resultaten worden in de verleden tijd beschreven. Voor de andere hoofdstukken
De methode en resultaten worden in de verleden tijd beschreven. Voor de andere hoofdstukken
(dus de inleiding, achtergrond en beschouwing) wordt de tegenwoordige tijd gebruikt.
(dus de inleiding, achtergrond en beschouwing) wordt de tegenwoordige tijd gebruikt.
Aan de hand van de achtergrond (en vaak ook de aanleiding) wordt duidelijk welke personen
Aan de hand van de achtergrond (en vaak ook de aanleiding) wordt duidelijk welke personen
deel konden nemen aan het onderzoek. De inclusie­ en exclusiecriteria moeten dan ook vanuit
deel konden nemen aan het onderzoek. De inclusie­ en exclusiecriteria moeten dan ook vanuit
de achtergrond/aanleiding te beargumenteren zijn.
de achtergrond/aanleiding te beargumenteren zijn.
De derde en de daarop volgende paragrafen geven een zorgvuldige beschrijving van de materialen en
methoden. Tot slot bevat het hoofdstuk over de methode een paragraaf over de statistische analyses.
Hierin wordt beschreven welke descriptieve en toetsende statistische methoden zijn gebruikt bij het
bewerken, verwerken en analyseren van de resultaten. Ook hier geldt dat er voldoende informatie
gegeven dient te worden zodat een andere onderzoeker de analyses kan herhalen. Het gaat dus onder
andere om het vermelden van het verwerkingsprogramma (Excel, SPSS, Sigma plot, etc), meetniveaus,
samenvattingsmaten/spreidingsmaten, significantieniveau, wijze van toetsen (eenzijdig/tweezijdig,
gepaard/ongepaard) en de omgang met nonresponse, uitval en uitbijters. De berekeningen die daarvoor
nodig zijn hoeven echter niet opgenomen te worden. De lezer wordt verondersteld te begrijpen wat deze
statische methoden inhouden.
5.8 De resultaten
De resultaten van het onderzoek worden objectief beschreven. In de meeste gevallen is dit een hoofdstuk
waarin tekst, diagrammen en tabellen elkaar afwisselen. Wees erop alert dat de gegevens slechts eenmalig
gepresenteerd worden. Wanneer een tabel wordt weergegeven is het dus niet de bedoeling dat elk getal
ook in een diagram wordt vermeld. Hoewel het niet de bedoeling om bij de beschrijving van de
resultaten gelijk conclusies te trekken, zijn trends en resultaten van statistische toetsing natuurlijk wel
het vermelden waard. Overige resultaten kunnen eventueel in de bijlage worden opgenomen.
Bij het weergeven van de resultaten wordt in de regel vaak gebruik gemaakt van gemiddelden en
standaarddeviaties. Ga na in hoeverre de verkregen cijfers afgerond moeten worden, dit is voornamelijk
afhankelijk van het meetniveau. Wanneer bijvoorbeeld op honderdsten (of zelfs duizendsten) wordt
afgerond, kan dat een zekere schijnnauwkeurigheid geven.
21

Goed:
Uit figuur 7 valt op te maken dat het
merendeel van de respondenten enigszins
bezorgd was over de persoonlijke
gezondheid. Hoewel op het eerste oog
vrouwen mogelijk meer bezorgd waren, is
het met de gegevens echter niet mogelijk om
een significant verschil tussen mannen en
vrouwen aan te tonen.
Fout:
Uit figuur 7 valt op te maken dat het
merendeel van de mensen enigszins
bezorgd was over de persoonlijke
gezondheid. Hieruit kan geconcludeerd
worden dat slechts een beperkt percentage
van de Nederlandse bevolking zeer tot uiterst
bezorgd is over de persoonlijke gezondheid.
5.7 De discussie
Figuur 7 Verdeling van de respondenten ten aanzien
van de bezorgdheid van de persoonlijke gezondheid
De discussie van een bachelorscriptie vormt de beschouwing van het onderzoek en wordt veelal gezien als
het moeilijkste onderdeel van het verslag. In de discussie wordt antwoord gegeven op de
onderzoeksvraag, worden resultaten verklaard en in context van bestaande wetenschap geplaatst.
De discussie heeft qua vorm veel weg van een betoog. De kern (en ook meteen de moeilijkheid) van de
discussie zit in het redeneren van het resultaat naar de conclusie. Daarnaast worden de uitkomsten
gespiegeld aan de resultaten van andere onderzoeken. In de discussie wordt dan ook veelvuldig naar
andere bronnen verwezen.
De discussie start met een herhaling van de vraag-
en doelstelling, gevolgd door een korte weergave van
de belangrijkste resultaten. Hier wordt dan ook
gelijk antwoord gegeven op de vraagstelling. Geeft
daarbij ook aan hoe aannemelijk dat antwoord is en
gebruik hierbij de verkregen resultaten en/of
literatuur.
Bespreek ook de resultaten die het antwoord op de
hoofdvraag niet ondersteunen en verklaar deze zo
goed mogelijk. Ook eventuele discrepanties met
andere studies worden beschreven en verklaard.
Verdedig daar jouw antwoord en beargumenteer
waarom andere studies niet tot dezelfde resultaten
komen. Vermeld in dat geval ook voor- en
tegenargumenten.
Begin
Midden
1. Begin direct met het antwoord
op de hoofdvraag
2. Onderbouw het antwoord met
cruciale resultaten
3. Verklaar deze resultaten en
vergelijk deze met andere
studies
4. Bespreek de sterke en zwakke
punten van het onderzoek of
de gebruikte methode
5. Bespreek de implicaties voor
de praktijk
6. Conclusie van het onderzoek
Tijdens het interpreteren, worden de sterke en zwakke kanten van het onderzoek belicht. Dit heeft als
doel om zo transparant en objectief mogelijk te blijven en niet te vervallen in misinterpretatie. Het is
niet de bedoeling het eigen onderzoek te ondermijnen. Leg uit op welke manier getracht is om de
invloed van methodologische tekortkomingen te beperken.
22
Eind
Figuur 8 Schematische weergave van de
opbouw van de discussie 7

Tot slot biedt de discussie de mogelijkheid om (praktische) aanbevelingen te doen. Deze aanbevelingen
moeten echter wel worden gebaseerd op de resultaten van het eigen onderzoek. Het gaat dus om de
generaliseerbaarheid van het onderzoek. Al met al is de discussie een complex geheel en wordt er veel
van je gevraagd om dit tot een goed leesbaar onderdeel te maken.
De conclusie geeft uiteindelijk antwoord op de hoofdvraag en wordt altijd in de tegenwoordige tijd
geformuleerd. In principe moet het antwoord op de hoofdvraag voortvloeien uit de beschreven resultaten.
Uiteindelijk wordt aangegeven in hoeverre de doelstelling is behaald. Wanneer niet aan de doelstelling is
voldaan, kunnen in de conclusie eventuele suggesties gedaan worden voor verder onderzoek.
Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat de vraag­ en/of doelstellingstelling letterlijk (met behulp
Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat de vraag­ en/of doelstellingstelling letterlijk (met behulp
van opsommings­tekens) in de conclusie wordt vermeld.
van opsommings­tekens) in de conclusie wordt vermeld.
Soms worden discussie en conclusie als aparte paragrafen in het verslag opgenomen. Het is echter aan te
raden om beide onderdelen samen te voegen waardoor deze gezamenlijk in één hoofdstuk worden
besproken.
5.10 De bronvermelding en bijlagen
De bronvermelding van een bachelorscriptie bevat uitsluitend de bronnen waar in de tekst naar verwezen
wordt. Het is dus niet mogelijk om extra bronnen in de bronvermelding op te nemen. De lijst met
geraadpleegde bronnen worden conform de criteria van het gebruikte verwijssysteem (APA-, of
Vancouver-stijl) genoteerd (zie paragraaf 3.1 en 3.2). Alle bronnen worden in één lange lijst weergegeven.
Er wordt dus geen onderscheid gemaakt tussen artikelen, boeken/naslagwerken of online-bronnen.
Eventuele bijlagen worden na de bronvermelding in het verslag opgenomen. De bijlagen bevatten in de
regel aanvullende informatie zoals een verklarende woordenlijst, lijst met gebruikte afkortingen.
Daarnaast kan gedetailleerde informatie (tabellen en/of grafieken) opgenomen worden. Het is echter niet
de bedoeling om alle ruwe data in de bijlagen op te nemen. Eventueel kan een CD-ROM aan het verslag
worden toegevoegd, zodat het in de toekomst mogelijk is de gegevens te gebruiken voor een metaanalyse.
Een goede selectie van wat wel en wat niet in de bijlage opgenomen kan worden is belangrijk.
De bijlagen moeten functioneel zijn en iets extra's toevoegen. Wanneer bijvoorbeeld grafieken in de
doorlopende tekst zijn opgenomen, is het niet de bedoeling om tabellen met dezelfde gegevens in de
bijlage op te nemen. Met andere woorden: de informatie wordt slechts eenmaal in het verslag
gepresenteerd.
23

Nawoord
Het schrijven van een goed en overzichtelijk verslag is niet eenvoudig. Deze schrijfwijzer biedt volgens
ons voldoende handvatten om een professioneel rapport te schrijven. In sommige situaties is het wellicht
wenselijk om af te wijken van de opgestelde richtlijnen. Als auteur van een verslag ben je natuurlijk
altijd zelf verantwoordelijk voor het eindproduct.
Bepaalde onderwerpen zijn bewust niet in deze schrijfwijzer opgenomen. Bijvoorbeeld het aantal woorden
of pagina's waaruit een projectverslag of bachelorscriptie mag bestaan. In de meeste gevallen bepaalt de
opdracht of de docent namelijk dit criterium en is het niet aan de auteurs van deze schrijfwijzer om dat
te bepalen. Omdat bij de bronverantwoording in de medisch-wetenschappelijke literatuur voornamelijk
de APA- of Vancouver-stijl wordt gebruikt, zijn andere verwijssystemen niet nader toegelicht.
Mocht je meer willen weten over het schijven van verslagen, dan kunnen de boeken van Braas et al. en
Hogeweg wellicht uitkomst bieden. 4,5 Daarnaast biedt de website “Noordster” van de Rijksuniversiteit
Groningen ook een uitgebreide handleiding voor het schrijven van bachelorscripties. 6
Hoewel we streven naar perfectie, is niets menselijker dan fouten maken. Mochten fouten in deze
schrijfwijzer aan het licht komen, dan wordt melding daarvan zeer op prijs gesteld. Opmerkingen en
suggesties voor verbetering kunnen dan ook aan Peter Lesterhuis (p.r.lesterhuis@pl.hanze.nl) en Martijn
de Groot (ma.de.groot@pl.hanze.nl) gemaild worden.
24

Bronvermelding
1. Verwijsstysteem APA. Website van de Rijksuniversiteit Groningen. Beschikbaar via:
http://www.rug.nl/noordster/schriftelijkeVaardigheden/voorStudenten/bronLiteratuurGebruik/Ver
wijssysteemAPA. Geraadpleegd 2011 mei 14.
2. Verwijssysteem Vancouver. Website van de Rijksuniversiteit Groningen. Beschikbaar via:
http://www.rug.nl/noordster/schriftelijkevaardigheden/voorstudenten/bronliteratuurgebruik/objec
t1244409. Geraadpleegd 2010 december 22.
3. Studentenstatuut. Website van de Hanzehogeschool Groningen. Beschikbaar via:
http://www.hanze.nl/home/Studie+kiezen/Alles+rondom+de+studie/Studieinformatie/Studentenstatuut/.
Geraadpleegd 2010 december 22.
4. Braas C, Couwelaar R van, Kat J. Rapporteren. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff; 2006. p.
169
5. Hogeweg R. Een goed rapport. Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff; 2004. p. 74..
6. Voor studenten (Noordster). Website van de Rijksuniversiteit Groningen. Beschikbaar via:
http://www.rug.nl/noordster/schriftelijkeVaardigheden/voorStudenten. Geraadpleegd 2011 januari
21.
7. Jager H., Lectoraat transparant zorgverlening van de Hanzehogeschool, presentatie “Wat is een
goede discussie”. 2012 januari 9.
25

Bijlage 1 Checklist opmaak
Marges
Lettertype en
lettergrootte
Regelafstand,
uitlijning en alinea's
Hoofdstuk-, paragraafen
paginanummering
Figuren, tabellen
en diagrammen
Opsommingstekens
Taalgebruik, zinsbouw
en het gebruik van
afkortingen
Onderwerp
De pagina's hebben de juiste marges.
2 cm aan de boven- en onderzijde.
2,5 aan beide zijden of 3 cm aan de binnenzijde en 2 cm aan de buitenzijde.
Het lettertype is professioneel (Times New Roman, Arial of Calibri) en overal in het document wordt
hetzelfde lettertype gebruikt.
De lettergrootte van de hoofdstukken is 16 punten (+ vetgedrukt).
De lettergrootte van de paragrafen is 14 punten (+ vetgedrukt en cursief).
De lettergrootte van de doorlopende tekst en boven- (bij tabellen) en onderschriften (bij figuren) is bij
gebruik van Arial of Calibri 11 punten en bij Times New Romen 12 punten.
De regelafstand van de doorlopende tekst is 1,2 keer de lettergrootte.
De afstand tussen de alinea's is 6 punten (0,2 cm).
De afstand boven de koppen (hoofdstukken en paragrafen) is 12 punten. (0,4 cm) en onder de koppen 6
punten (0,2 cm).
De tekst is eenduidig uitgelijnd.
Alinea's bestaan uit twee of meer zinnen en meer dan drie regels.
Het aantal alinea's per hoofdstuk/paragraaf blijft beperkt.
De nummering van hoofdstukken, paragrafen en pagina's is decimaal.
De hoofdstukken en pagina's worden vanaf de inleiding genummerd.
De paginanummers bevinden zich aan de rechterzijde (of buitenzijde bij dubbelzijdige afdruk) in de
voettekst van de pagina.
Eventuele bijlagen zijn apart genummerd.
Hoofdstukken beginnen bovenaan een nieuwe pagina.
De nummering van figuren en tabellen loopt door in het hele verslag.
Figuren en tabellen hebben een eigen nummering.
Alle figuren zijn van een onderschrift voorzien.
Alle tabellen zijn van een bovenschrift voorzien.
Figuren of tabellen die afkomstig zijn van andere auteurs zijn voorzien van een correcte
bronvermelding.
Alle gebruikte figuren en tabellen zijn van goede kwaliteit.
Het aantal opsommingen blijft beperkt (of is afwezig).
Alle aanwezige opsommingen hebben dezelfde vormgeving (teken/ inspringing etc.).
Het verslag is geschreven in correct Nederlands en bevat geen spreektaal.
Het gebruik van persoonlijke voornaamwoorden en bezittelijke voornaamwoorden blijft beperkt.
Het verslag is taalkundig gevarieerd (zinsbouw en woordkeuze).
Het verslag bevat geen of nauwelijks afkortingen.
Correct gebruik van acroniemen (vanaf de inleiding).
26

Bijlage 2 Checklist bronvermelding
Bronverantwoording
volgens de
APA-stijl
Bronverantwoording
volgens de
Vancouver-stijl
Citeren,
parafraseren
en verwijzen
Plagiaat
Onderwerp
Alle bronnen die in de bronvermelding opgenomen zijn, hebben een verwijzing in de tekst.
De opmaak van de bronverantwoording volgens de APA-stijl is consequent doorgevoerd.
De gebruikte bronnen zijn in alfabetische volgorde van de eerste auteur opgenomen in de
bronvermelding.
In de bronvermelding zijn alle gebruikte bronnen opgenomen en correct weergegeven.
De opmaak van de bronverantwoording volgens de Vancouver-stijl is eenduidig (superschrift of tussen
haakjes).
De gebruikte bronnen zijn (op volgorde waarin deze voor het eerst in de tekst worden vermeld)
genummerd.
In de bronvermelding zijn alle gebruikte bronnen opgenomen en correct weergegeven.
Het aantal citaten blijft beperkt (minder dan 5% van de tekst is geciteerd).
Citaten zijn op de juiste wijze weergegeven (tussen aanhalingstekens of als apart tekstblok) en van een
correcte bronverwijzing voorzien.
Parafrasen zijn van een correcte bronverwijzing voorzien.
Informatie van wetenschappelijke bronnen wordt in de tekst voorzien van een correcte bronverwijzing.
Het verslag bevat op geen enkele wijze plagiaat.
27

Bijlage 3 Checklist onderdelen van een projectverslag
Omslag en
titelpagina
Samenvatting
Inhoudsopgave
Inleiding
De kern van het
verslag
Conclusie
Onderwerp
De omslag is aantrekkelijk en verzorgd.
De omslag bevat een titel en de naam/namen van de auteur(s).
De omslag bevat een geschikte illustratie.
De titelpagina bevat een titel, eventuele subtitel, naam/namen van de auteur(s), plaats van uitgave,
maand en jaar van voltooiing en naam van de uitgevende instantie.
De samenvatting is een goede weerspiegeling van de inhoud van het verslag.
De samenvatting is een goed aaneengesloten geheel en is ook zonder de inhoud van het verslag te
begrijpen.
De omvang van de samenvatting is niet groter dan één pagina.
De inhoudsopgave blijft beperkt tot één pagina.
De inhoudsopgave is overzichtelijkheid, heeft een logische indeling.
De inleiding is kort en bondig.
De inleiding bevat een aanleiding.
De inleiding bevat een vraagstelling (hoofd- en deelvragen).
De inleiding bevat een (korte) introductie per hoofdstuk.
Alle hoofdstukken en paragrafen hebben een logische opbouw (inleiding, kern en slot).
De hoofdstukken hebben een logische relatie tot elkaar.
De volgorde waarin de inhoud van het verslag aan de orde komt is logisch (chronologisch).
De conclusie bevat de belangrijkste bevindingen van het verslag.
De vraagstelling wordt beantwoord.
28

Bijlage 4 Checklist onderdelen van een bachelorscriptie
Omslag en
titelpagina
Samenvatting
Inhoudsopgave
Inleiding
Achtergrond
Methode
Resultaten
Discussie
Onderwerp
De omslag is aantrekkelijk en verzorgd.
De omslag bevat een titel en de naam/namen van de auteur(s).
De omslag bevat een geschikte illustratie.
De titelpagina bevat een titel, eventuele subtitel, naam/namen van de auteur(s), plaats van uitgave,
maand en jaar van voltooiing en naam van de uitgevende instantie.
De samenvatting bestaat uit de aanleiding, vraagstelling, doelstelling, methode (inclusief opzet),
belangrijkste resultaten en voornaamste conclusie(s).
De samenvatting is een goed aaneengesloten geheel.
De samenvatting is zonder de inhoud van het verslag goed te begrijpen.
De inhoudsopgave blijft beperkt tot één à anderhalve pagina.
De inhoudsopgave is opgesteld volgens de IMRD-structuur.
Het aantal paragrafen en subparagrafen blijft beperkt (het aantal hoofdstukken + paragrafen
overschrijdt het aantal pagina's van het verslag niet).
De inleiding blijft beperkt tot één pagina.
De inleiding bevat een aanleiding (inclusief en beschrijving van het probleemveld), vraagstelling en
doelstelling.
De achtergrond bevat uitsluitend relevante informatie en draagt bij aan de onderbouwing van de
methodologie.
Alle onderdelen van de methode zijn in de verleden tijd beschreven.
De onderzoeksopzet (onderzoeksdesign) wordt beschreven.
De doelgroep (inclusief inclusie- en exclusiecriteria) wordt beschreven.
De materialen en methoden zijn uitvoerig beschreven en bevatten geen lacunes.
De wijze waarop de verkregen gegevens zijn geanalyseerd, wordt beschreven.
Alle onderdelen van de resultaten zijn in de verleden tijd beschreven.
De resultaten worden objectief beschreven.
Bij de presentatie is gebruik gemaakt van tabellen en/of diagrammen.
Vraag- en doelstelling worden vermeld.
De belangrijkste resultaten worden vermeld.
Sterke en/of zwakke punten worden benoemd (discussie).
Onderzoeksresultaten worden in de context van wetenschappelijke literatuur geplaatst.
Eventuele aanbevelingen ten aanzien van de praktijk worden gedaan.
De conclusie geeft antwoord op de vraagstelling en is gebaseerd op de eigen resultaten.
Eventuele suggesties voor vervolgonderzoek worden gedaan.
29