Jaarverslag 2004 - Bozar.be

BO
ZAR
JAARVERSLAG
2004
PALEIS VOOR
SCHONE KUNSTEN,
BRUSSEL
PALAIS
DES BEAUX-ARTS,
BRUXELLES
CENTRE FOR
FINE ARTS,
BRUSSELS

2
I.
Inleiding
II.
Het programma
III.
Partners
IV.
Dienstverlening
V.
De coulissen
VI.
Corporate
governance
VII.
Financiën
I.
Inleiding
II.
Het programma
III.
Partners
IV.
Dienstverlening
V.
De coulissen
VI.
Corporate governance
VII.
Financiën
3
8
28
34
42
50
56

I.
Inleiding Inleiding
3

4
Appel en Turkije publiekstrekkers
Het Paleis voor Schone Kunsten wil een open huis zijn voor jong en oud, van welke
afkomst, sociale klasse of beroep ook. Een ruim gevarieerd internationaal kwaliteitsaanbod
van muziek, beeldende kunst, fotografie, dans, theater, film, architectuur en
literatuur biedt iedereen er kansen tot kunstbeleving en persoonlijke ontwikkeling.
Ook in 2004 bracht het Paleis van Schone Kunsten een representatieve staalkaart van
het bestaande culturele aanbod.
Op organisatorisch vlak en qua infrastructuur veranderde er in 2004 een en ander in
het Paleis voor Schone Kunsten. Om maar de opening van de Terarkenzalen te noemen.
Al de details inzake het artistieke, operationele en financiële beleid van het Paleis voor
Schone Kunsten vindt u in dit activiteitenverslag.

I.
Inleiding
Bericht van de Voorzitter
Etienne Davignon, Voorzitter van de Raad van Bestuur
Het Paleis voor Schone Kunsten is vandaag het grootste multidisciplinaire
cultuurcentrum van Brussel : muziek, beeldende kunst,
fotografie, dans, theater, film, architectuur, literatuur... alle artistieke
disciplines hebben er hun plaats. Dat vervult ons met fierheid
maar impliceert tegelijk een grote verantwoordelijkheid. Om
te kunnen voldoen aan de hoge verwachtingen van de bezoekers,
kijkt de Raad van Bestuur nauwlettend toe op de kwaliteit van de
culturele evenementen in eigen beheer, in coproductie of zuiver receptief.
De Raad waakt ook als een goede huisvader over de dotatie,
met name door het invoeren van een tariefstructuur die de evenementen
toegankelijk maakt voor een zo ruim mogelijk publiek en
door de begroting in evenwicht te houden – zoals dat in 2004 het
geval is geweest.
Door zijn geografische ligging heeft het Paleis voor Schone Kunsten zowel een Brusselse,
een Belgische als een Europese dimensie. Onze openheid van geest ten opzichte
van de verschillende kunstvormen, of ze nu eigentijds of historisch zijn, gaat gepaard
met eenzelfde openheid jegens onze partners. Vandaar de veelvuldige coproducties en
samenwerkingen met de Franse Gemeenschap via het Brusselse Théatre du Rideaux
dat zijn vaste stek heeft in het Paleis voor Schone Kunsten ; met de Vlaamse Gemeenschap
bij het KlaraFestival ; met de Europese Commissie, door steun aan de vereniging
European Concert Halls Organisation die interdisciplinaire projecten ontwikkelt aangepast
aan de concertzalen enz.
In de toekomst zal het Paleis voor Schone Kunsten, dat reeds deel uitmaakt van het netwerk
van de grote Europese cultuurcentra, er trouwens naar streven om dit Europese
element in zijn programmering te accentueren, door middel van Europalia of andere
evenementen.
Wij hebben het genoegen u ons activiteitenverslag 2004 voor te stellen. Behalve een
financieel verslag, zal u er de markantste evenementen van het jaar in vinden en kunt
u een blik werpen achter de schermen van de organisatie van het Paleis voor Schone
Kunsten.
Vier pijlers
1) Een ontmoetingsplaats voor alle kunsten. Victor Horta’s gebouw krijgt een grondige
opknapbeurt en biedt onderdak aan toonaangevende kunstenaars uit alle kunsten en
van alle strekkingen.
2) Een open huis. Het aanbod verruimt, het educatieve programma spoort aan tot creativiteit
én nieuwe ruimtes bieden uitzicht op ontmoetingen, ontspanning en plezier.
3) Een broedplaats voor het culturele Europa. In het Paleis gaan internationale uitstraling,
binnenlandse artistieke tendensen en een open houding naar andere culturen hand
in hand.
4) Een kruispunt op de Kunstberg. Het Paleis voor Schone Kunsten wil samen aan de
slag met alle ondernemingen en spelers op het culturele veld die een dynamisch “Kunstenhuis”
op het topje van de Kunstberg best zien zitten.
5

6
Het Paleis voor Schone Kunsten :
een huis met vele kamers waar iedereen zich in terugvindt
Paul Dujardin, Directeur-generaal
Sinds mijn aanstelling begin 2002 werken mijn medewerkers en ikzelf aan hetzelfde
doel : het Paleis voor Schone Kunsten uitbouwen tot een modern en goed draaiend kunstencentrum.
Een huis met internationale uitstraling waar iedere kunstdiscipline zijn
plaats heeft en dat openstaat voor een zo ruim mogelijk publiek.
De Governance (bestuur) en het beleid van het Paleis voor Schone Kunsten spelen zich
af op 3 niveaus : politiek, economisch en artistiek. In eerste instantie hebben we vooral
gefocust op het economische, op de drie deelgebieden ervan, met name het operationele
en het artistieke beleid en de investeringen in het gebouw. Wanneer we die
kunnen optimaliseren, zijn we op de goede weg.
Al is het Paleis voor Schone Kunsten een federale instelling en valt cultuur in ons land
onder de gemeenschappen, van in den beginne zijn de gemeenschappen bij het project
betrokken. Het Paleis voor Schone Kunsten is een huis met vele kamers waar iedereen
zich in terugvindt. Het institutionele gegeven van het Paleis hebben we even aan
de kant gezet. We hebben een economisch model gecreëerd dat ons toelaat terug te
kunnen bestaan zonder geïdentificeerd te worden met het oude België. Hoe kunnen we,
puur economisch gezien, dit huis weer laten functioneren ? Dat hebben we geprobeerd.
En het lukt ons. Op twee, drie jaar tijd. 2004 is afgesloten in evenwicht wat niet het
geval was voor de twee voorgaande jaren.
Een eerste element zijn de operationele kosten. De gebruikskosten van het Paleis voor
Schone Kunsten liggen tussen 10 en 12 miljoen euro. En dan spreken we nog niet over
de artistieke activiteiten. Het gaat louter om het openen van het gebouw, het betalen
van het personeel en de administratiekosten. In 2002 zijn we gestart met een dotatie
van de Federale overheid van 4,2 miljoen euro. De jaren 2002 en 2003 waren zeer moeilijk.
Dankzij een éénmalige investering van 5 miljoen euro door de Federale Participatie
Maatschappij hebben we kunnen overleven.
Omdat we bewijs hebben geleverd van een sereen en coherent economisch
beleid is de dotatie van de Federale overheid intussen in
verschillende fases verhoogd tot 7,7 miljoen euro. Globaal gezien
dekt de federale dotatie in 2004 ongeveer 80% van onze overheadkosten.
De rest halen we uit eigen inkomsten, o.a. de verhuring van
onze infrastructuur aan derden.
Economisch is er een logica opgebouwd die zeer complex is maar waar
de grootste steun van het publiek komt. 65% van de artistieke exploitatie
wordt gecoverd door eigen inkomsten.
Het artistieke budget bedraagt ongeveer 20 miljoen euro geconsolideerd.
Rekening houdend met de grote diversiteit tussen de
partners was het de opdracht om een coherent artistiek beleid uit
te bouwen. Het artistieke beleid gaat terug naar de oorsprong. Want
een belangrijke factor, zo niet dé belangrijkste in dit alles is het Paleis
voor Schone Kunsten, het huis zelf. Voor 1928 was er nergens in
Europa een gebouw dat al die kunstdisciplines onder één dak heeft.
Elke kunsttak heeft zijn eigen kamer gekregen in dit gebouw. Het was visionair van architect
Horta. Renzo Piano inspireerde zich trouwens op het Paleis voor Schone Kunsten
om het Centre Pompidou te ontwerpen.
In 2004 waren er 9.380 dagactiviteiten. Die trokken ongeveer 1 miljoen bezoekers. Betalende
bezoekers voor de voorstellingen en mensen die het gebouw gewoon bezoeken.
Ter vergelijking, het Centre Pompidou heeft 5 miljoen bezoekers.
Het publiek identificeert zich met een locatie, zo leren studies. Cultuur is voor 50%
een ervaring, ‘un lieu de vie’, een plaats waar je naartoe komt, waar je iets beleeft. Mensen
gaan graag naar hetzelfde café, dezelfde winkel en ook naar dezelfde cultuurtem-

I.
Inleiding
pel. Het Paleis voor Schone Kunsten moet nog werken aan de kwaliteit van de inhoud.
We gaan hard werken om ‘totaalervaringen’ te kunnen kunnen aanbieden.
aanbieden.
We staan voor grote investeringen en jaren werken. Met zijn acht niveaus en 30.000
vierkante vierkantemeterishetPaleisvoorSchoneKunstenookeenkolossaal meter is het Paleis voor Schone Kunsten ook een kolossaal gebouw. gebouw.Hetwas
w Het was
totaal uitgeleefd. In een eerste fase hebben we het gebouw ontmanteld, de constructie
leren begrijpen en al enkele ingrepen doorgevoerd. De volgende renovaties zullen gebaseerd
zijn op het masterplan dat dit jaar werd opgesteld. De grootste uitdaging hierbij
is dat we operationeel willen blijven. Grondig renoveren en toch toegankelijk blijven is
de optie.
We mogen met voldoening op 2004 terugkijken. Ik stond voor de moeilijke taak om
alle activiteiten van dit huis te laten samenvloeien en daar een coherent beleid voor uit
te tekenen. Dat we daar almaar beter in slagen geeft me uiteraard voldoening. Maar wat
me nog meer genoegdoening verschaft is de manier waarop onze medewerkers deze
omwenteling ondersteund hebben. De hele equipe geeft het beste van zichzelf in dit gigantische
project, over alle sociale, culturele en communautaire verschillen heen. 2004
was een enorm jaar. 2005 wordt nog groter.
7

8
II.
Het programma

II.
Het programma
Het programma van BOZAR MUSIC
Missie
Het Paleis voor Schone Kunsten behoort tot de meest gerenommeerde muziekzalen
van Europa en zelfs van de wereld. Professionals erkennen de constant hoge kwaliteit
van de concerten.
Zowel voor de concerten in het Paleis zelf als voor de concerten die op een andere locatie
plaatsvinden, streeft BOZAR MUSIC vooral naar continuïteit in de programmatie
die jaar na jaar enthousiast wordt onthaald door een breed publiek.
Klassieke muziek komt vanzelfsprekend aan bod, maar daarnaast verdienen
ook andere muzikale vormen meer actieve en toekomstgerichte
aandacht. De aanzet die hiertoe in de loop van het jaar is gegeven, bewijst
dat we op die manier een nieuw publiek kunnen aanboren – dat
we maar kunnen behouden en aansporen om aan andere evenementen
deel te nemen door meer te programmeren in hun specifiek interesseveld
(wereldmuziek, jazz...). Dit vereist volgehouden inspanningen,
intensievere prospectie van alle mogelijke doelgroepen van deze muziekvormen
en de ontwikkeling van een communicatieluik.
Hedendaagse muziek blijft overigens een moeilijk domein voor het publiek,
dat niet altijd even talrijk komt opdagen. Een degelijk vormingswerk
zou ongetwijfeld tot een grotere publieke belangstelling leiden.
Activiteiten
Ook in 2004 hadden de muziekliefhebbers een uitgebreide keuze aan muzikale genres
en repertoires, van symfonieorkest tot recital, van renaissancemuziek tot muziek van
vandaag. Er stonden 26 abonnementsreeksen en 10 losse reeksen op het programma in
het kalenderjaar 2004. De details van deze reeksen zijn terug te vinden in het jaarprogramma
2003-2004 en 2004-2005 van BOZAR MUSIC.
Symfonische orkesten
De Belgische orkesten blijven als trouwe partners nadrukkelijk aanwezig in de programmatie.
De voortdurende inspanningen van deze orkesten en hun dirigenten – Mikko
Franck voor het Nationaal Orkest van België (NOB), Louis Langrée voor het Orchestre
Philharmonique de Liège, Kazushi Ono voor het Symfonieorkest van de Munt, Daniele
Callegari en Philippe Herreweghe voor de Filharmonie – werpen vruchten af en worden
door het publiek gesmaakt.
Een bijzondere vermelding verdienen de concerten van het NOB (net voor de grote tournee
door Japan) onder leiding van Leif Segerstam, een van de beroemdste hedendaagse
Finse componisten, met als solist de pianist Abdel Rahman El Bacha. Deze pianist was
trouwens ook solist op de integrale van pianoconcerto’s van Prokofiev, die in september
door het Muntorkest werd opgevoerd.
We hebben regelmatig de meest prestigieuze buitenlandse orkesten te gast. Voorbeelden
zijn de concerten door het Amsterdamse Concertgebouworkest onder leiding van
Riccardo Chailly (tijdens zijn afscheidstournee), het Philadelphia Orchestra onder leiding
van Christoph Eschenbach met als solist Gil Shaham, het Budapest Festival Orchestra
en Ivan Fischer tijdens twee zeer hoogstaande Wagner-avonden, het Mahler
Chamber Orchestra gedirigeerd door de jonge Daniel Harding...
Recitals
Zoals gebruikelijk waren het hele jaar door recitals van grote solisten te horen : Cecilia
Bartoli schitterde op melodieën van Haydn, Salieri en Rossini ; de Noorse pianist Leif
Ove Andsnes bewees zijn groot talent in een reeks van vier concerten met tenor Ian
Bostridge ; het Brusselse publiek mocht ook de pianisten Christian Zacharias, Mikhail
Pletnev, Zoltan Kocsis en Richard Goode toejuichen, en de afzegging van Murray
Perahia maakte het mogelijk om kennis te maken met Grigory Sokolov, een grote
Russische pianist die bij ons nog te weinig bekendheid geniet. Wij verwelkomden
ook bariton Thomas Hampson, violist Maxim Vengerov en mezzosopraan Angelika
Kirchschlager.
9

10
Kamermuziek
Het Conservatorium ontving het strijkkwartet van Leipzig in gezelschap van Christian
Zacharias, het strijkkwartet van Tokio, het legendarische Borodin strijkkwartet en
het jonge Artemis strijkkwartet, een van de beste ensembles van dit moment, in twee
boeiende concerten die allebei een kwartet van Beethoven combineerden met een 20ste- eeuws kwartet (respectievelijk Schönberg en Nono).
Oude muziek en barokmuziek
In het intiemere kader van de Miniemenkerk werden aantrekkelijke programma’s van oude
muziek en barokmuziek aangeboden, onder andere door het Ricercar Consort, de Elyma
ensembles ensemblesenPoèmeharmonique(incoproductiemetdeBarokkeLentevandeZavel).
en Poème harmonique (in coproductie met de Barokke Lente van de Zavel).
Ook onze gebruikelijke partners kwamen aan bod in deze reeks van oude muziek : Paul
Van Nevel en het Huelgas ensemble, Jos van Immerseel en Anima Eterna, Philippe Pierlot
en het Ricercar Consort, Sigiswald Kuijken en la Petite Bande...
Vocale muziek
De grootste vocale meesterwerken, vooral barokke en klassieke muziek, lokten heel wat
belangstellenden naar het Paleis voor Schone Kunsten.
Zo ontvingen wij Emmanuelle Haïm, klavecimbelspeelster en orkestleidster, voor twee
concerten : een repertoire van madrigalen met haar eigen Astrée ensemble en vervolgens
een prachtige opera van Marc-Antoine Charpentier met het Orchestra of the Age
of Enlightenment. Dit laatste concert maakte deel uit van de viering van de 300 ste verjaardag
van de dood van Charpentier.
Een ander groot moment was de komst op 9 november van Marie-Nicole Lemieux, de
onvergetelijke 1 ste laureate van de Koningin Elisabethwedstrijd voor zang 2000, in de
opera van Vivaldi Orlando Furioso met het Matheus Ensemble.
Hedendaagse muziek
Op het gebied van hedendaagse muziek blijft Ars Musica een belangrijke partner, net
als de ensembles Ictus en Musiques Nouvelles. Een opgemerkt evenement was de komst
van de grote Hongaarse componist György Kurtag en zijn echtgenote Marta. Hij kwam
voor het eerst naar Brussel voor een muzikale en poëtische avond gewijd aan zijn Kafka-
Fragmente. Deze avond werd georganiseerd in en met Flagey.
Evenementen
Gewoontegetrouw staan in de eerste maanden van het seizoen veel evenementen op het
programma. Dit was ook in de herfst van 2004 het geval : in september vond de eerste
editie van het KlaraFestival van Vlaanderen nieuwe stijl plaats (bundeling van de concerten
in een periode van twee weken, in samenwerking met Klara, de klassieke zender
van de VRT).

II.
Het programma
We wijzen in het bijzonder op het slotconcert door het Budapest Festival Orchestra met
het Collegium Vocale Gent onder leiding van Ivan Fischer. Elk concert van dit prachtige
orkest is van uitzonderlijke muzikale kwaliteit. Dat was ook hier het geval, met een
aantrekkelijk Bartok- en Stravinskiprogramma.
Een ander hoogtepunt in de samenwerking met het Festival : op 16, 17, 18 en 19 sep-
tember stonden meerdere concerten in het teken van Zuid-India, Zuid India, met muziek, dans en
marionetten...
Op 16 oktober opende de reeks evenementen in het kader van de 75ste Op 16 oktober opende de reeks evenementen in het kader van de 75 verjaardag van
de Henry Le Bœufzaal. De eerste hoogstaande gast was het Amsterdamse Concertgebouworkest
onder leiding van Sir Colin Davis met een te weinig opgevoerd stuk, Romeo
en Julia van Berlioz. De avond was trouwens opgedragen aan Daniel Pearl, een Amerikaanse
journalist die in 2002 in Pakistan werd vermoord, dit in het kader van een
internationale herdenking.
Ook de concerten van Valery Gergiev, van Nikolaus Harnoncourt en de reeks van drie
concerten van Pierre Boulez met het London Symphony
Orchestra kleurden deze verjaardag. In dit
verband vestigen we er de aandacht op dat een van
de concerten van Boulez, met le Sacre du Printemps
Ook in 2004 hadden de muziekliefhebbers van Stravinski, plaatsvond voor een zaal met 2.000
een uitgebreide keuze aan muzikale genres jongeren, dit in het kader van de pedagogische acti-
en repertoires, van symfonieorkest tot
viteiten van BOZAR STUDIOS.
recital, van renaissancemuziek tot de meest
hedendaagse creatie.
ste verjaardag van
de Henry Le Bœufzaal. De eerste hoogstaande gast was het Amsterdamse ConcertgebouworkestonderleidingvanSirColinDavismeteenteweinigopgevoerdstuk,Romeo
Er stonden 26 abonnementsreeksen en 10 losse
reeksen op het programma in het kalenderjaar
2004. De details van deze reeksen zijn terug
te vinden in het jaarprogramma 2003-2004
en 2004-2005 van BOZAR MUSIC.
Nog in het kader van deze verjaardag traden op zondag
17 oktober drie van de beste Belgische pianisten
op in de grote zaal : Boyan Vodenitcharov, Jean-
Claude Vanden Eynden en Jan Michiels.
Kunstberg op Zondag
De zondagochtendconcerten van het programma
‘Kunstberg op Zondag’ laten het publiek kennismaken
met jonge talentvolle vertolkers uit binnen- en
buitenland, meer bepaald de Rising Stars, in samenwerking
met European Concert Halls Organisation.
Wereldmuziek en jazz
Behalve klassieke muziek trekken ook jazz, wereldmuziek en de bijzonder mooie reeks
Muziek & poëzie door hun originele programmatie een ruim publiek aan.
In deze optiek van transversaliteit en multidisciplinariteit schenkt de muzikale programmatie
veel aandacht aan de geplande tentoonstellingen : muziek en beeldende kun-
sten passen goed samen, zoals bleek uit de programmatie van het Turkije Festival of het
concert van Patti Smith ter gelegenheid van de Arthur Rimbaud tentoonstelling.
Vanaf 2003 zette het Paleis voor Schone Kunsten zijn deuren open voor wereldmuziek
en jazz. Voortaan biedt het podium van de Henry Le Boeufzaal ook plaats aan jazzconcerten
en wereldmuziek. De programmatie is prestigieuzer en meer op het grote publiek
gericht dan voorheen. Zo stond in de grote zaal een recital van Sonny Rollins op het pro
gramma. Het Turkije Festival was een typisch ‘crossover-programma’ dat plaatsvond in
de verschillende zalen van het Paleis voor Schone Kunsten en op andere locaties, met
dansende derwisjen, traditionele muzikanten en sterren zoals zangeres Sertab Erener
of pianist Fazil Say.
Op OpdiemanierbiedthetPaleisvoorSchoneKunsteninzijnmuzikaalluikookeenheuse
die manier biedt het Paleis voor Schone Kunsten in zijn muzikaal luik ook een heuse
blik op de wereld, naast een blijvend gevarieerd aanbod aan klassieke muziek. Door dit
cultureel beleid zouden naast het traditionele publiek voor klassieke concerten ook andere
groepen en andere generaties hun weg moeten vinden naar het Paleis.
Organisatie
De afdeling muziek, nu BOZAR MUSIC, organiseerde in 2004 meer dan 250 concerten.
Naast de onderhandelingen en voorbereidingen die aan de concerten voorafgaan
(we programmeren twee seizoenen vooraf), is er ook werk van organisatorische aard :
contracten opstellen, zalen en hotels reserveren, eventueel reizen organiseren, zorgen
voor het transport en het uitladen van de instrumenten, voor de repetities, voor het
onthaal van de artiesten, de betaling van de gages opvolgen ...
Om innovatief uit de hoek te kunnen komen, verdienen twee aspecten meer aandacht :
enerzijds het onthaal en het onderhouden van persoonlijke relaties met artiesten en met
het muzikale milieu, en anderzijds het opzoeken en beluisteren van aankomend talent
in binnen- en buitenland.
11

12
Het programma van BOZAR EXPO
Missie
De afdeling tentoonstellingen van het Paleis voor Schone Kunsten programmeert een
sterk op de actualiteit gericht en veelzijdig tentoonstellingsprogramma. Historische,
moderne en hedendaagse onderwerpen wisselen elkaar af en ook de nieuwste tendensen
komen aan bod, nu vele beeldende kunstenaars zich niet langer tot een enkel medium
beperken, maar aan de slag gaan met film, video en digitale technieken.
Door het gebouw van Victor Horta weer optimaal in gebruik te nemen, komt er ruimte
vrij om in situ te werken en krijgen kunstenaars de mogelijkheid hun ideeën te realiseren,
ook over langere termijn. Het gebouw dient als inspiratiebron en moet een plek zijn
die zich continu kan aanpassen aan de behoeften van de cultuur van vandaag.
Activiteiten
Het programma van BOZAR EXPO werd over de lente en de herfst-winter verdeeld.
Omwille van de voorbereiding van de 175 ste /25 ste verjaardag van België en de sluiting
van het Paleis voor Schone Kunsten wegens werken, werd er geen zomerprogramma
voorzien.
Lente 2004
Het jaar ging goed van start met drie gelijklopende tentoonstellingen die gericht waren
op een gediversifieerd publiek:
— Hans (Jean) Arp, een klassiek-moderne kunstenaar uit de hoek van het dadaïsme. Deze
expositie trok vooral de liefhebbers van moderne en hedendaagse kunst aan, evenals
het kunstonderwijs. Ze werd op een schitterende manier vormgegeven door architect
Christian Kieckens. De scenografie zal de bezoekers zeker bijblijven.
— Fotografie en symbolisme, gelinkt aan de grote Khnopff-tentoonstelling van de Koninklijke
Musea voor Schone Kunsten van België. Deze tentoonstelling viel zeer in de smaak
van de liefhebbers van historische fotografie én van de symbolistische stroming. Ze
werd door de bezoekers zeer interessant en boeiend bevonden, omdat ze niet alleen
foto’s en schilderijen toonde, maar een nieuw licht wierp op hoe het ene medium het
andere beïnvloedde.
— Rimbaud (1854-1891). Een seizoen in de hel, in samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek
van België, ter gelegenheid van de 150 ste verjaardag van de dood van Arthur
Rimbaud. Het was geen gemakkelijk onderwerp voor een visuele voorstelling. Leven en
werk van Rimbaud werden op een originele en theatrale manier ruimtelijk vormgegeven
door de Antwerpse B-architecten. Het concept van BLITZ (Oscar van den Boogaard,
Steven Van Watermeulen en Sven Grooten), en de scenografie zorgden voor enthousiaste
reacties bij het publiek.
Nog tijdens de lente volgde een tweede deel van Revolution/Restoration (1) met een zeer
geslaagde installatie van het Indische trio Raqs Media Collective (Hortahal) en startte
een nieuwe reeks, FreeSpace, kleinschalige tentoonstellingen van jong talent, georganiseerd
door het kunstenaarscollectief NICC. Deze laatste waren, net als Revolution/
Restoration, gratis toegankelijk, om het publiek in contact te brengen met het werk van
jonge kunstenaars.
In april organiseerde BOZAR EXPO samen met BOZAR COM de stand op Art Brussels
en toonde er een projectie van Raqs Media, een video van Manon de Boer en een
werk van Gabriel Lester, evenals de kunstenaarsedities die gerealiseerd werden voor de
Jonge Belgische Schilderkunst 2003.
Herfst-winter 2004
De herfst-winter werd ingezet met de grote Karel Appel tentoonstelling van Rudi Fuchs,
ter gelegenheid van het Voorzitterschap van de Europese Unie van Nederland. Een
(1) Revolution/Restoration is een concept dat over een lange termijn projecten initieert die reflecteren over het Paleis voor Schone Kunsten als gebouw en instelling en de plaats erin voor hedendaagse kunst.

II.
Het programma
groot publiek succes, te danken aan de wereldbekendheid van zowel kunstenaar als
curator. Deze tentoonstelling trok ook veel bezoekers uit Nederland.
Tegelijk vond een Turks festival plaats in het Paleis voor Schone Kunsten, waaraan
BOZAR EXPO bijdroeg met de tentoonstelling Moeders, godinnen en sultanes, eveneens
een publiekstrekker met belangrijke bruiklenen uit Turkije’s grootste musea, waaronder
het Topkapi Museum, en hieraan gelinkt een zeer geslaagde installatie van Ayse Erk
men in de Hortahal, inspelend op de geschiedenis van het Paleis voor Schone Kunsten.
Revolution/Restoration II bracht bracht de première van de film Looking for Alfred Alfredd van
Johan Grimonprez, een coproductie met Zap-O-Matik (Gent), Anna Sanders Film
(Parijs) en Film and Video Umbrella (Londen) ; een hulde aan Hitchcock én aan het
Paleis PaleisvoorSchoneKunsten,waardefilmgedraaidwerd.Erwasveelbelangstellingvan
voor Schone Kunsten, waar de film gedraaid werd. Er was veel belangstelling van
de actuele kunstpers en het publiek voor de voorstelling.
In december werd, in samenwerking met het Directoraat-generaal voor Ontwikkelingssamenwerking,
de foto-installatie van Sebastian Schutyser over Lemen moskeeën
van Mali getoond langs de buitenzijde van het Paleis voor Schone Kunsten (gevelramen
langs Baron Horta- en Ravensteinstraat), een ingreep die de tentoonstellingen aan de
buitenkant van het gebouw bracht en zo de aandacht trok op de activiteiten binnen.
Van 19 oktober tot 20 december heeft het Paleis voor Schone
Kunsten de tentoonstelling In de ban van het spel ontvangen, die de
Nationale Loterij voor haar 70 jaar organiseerde. Ze gaf een beeld
van loterijen en kansspelen door de eeuwen heen en schetste de
geschiedenis van de Nationale Loterij tot op heden (1934-2004).
De mooiste stukken uit de kunstcollectie en het archief van de
Nationale Loterij werden in de kijker gezet. Deze tentoonstelling
was gratis toegankelijk en werd de eerste in de pas gerenoveerde
wandelgangen van de Henry Le Boeufzaal.
Vanaf de herfst gingen de bezoekersaantallen duidelijk de hoogte in
en mag men zeggen dat BOZAR EXPO op kruissnelheid kwam.
Organisatie
De afdeling tentoonstellingen, BOZAR EXPO genoemd, staat in voor de diverse tentoonstellingen
die in het Paleis voor Schone Kunsten georganiseerd worden. Ook de
publicaties voor die tentoonstellingen, zoals catalogi, bezoekersgidsen en zaalteksten
worden door het expoteam klaargestoomd.
In 2004 waren er geen tentoonstellingen geprogrammeerd tijdens de zomermaanden
door de sluiting van het Paleis voor Schone Kunsten wegens werken.
13

14
Hans ( Jean) Arp | De uitvinding van de vorm
Van 5 maart tot 6 juni 2004
Hoewel hij vooral bekendheid verwierf als beeldhouwer, ontplooide Hans Arp (Straatsburg
1886 – Basel 1966) zijn talent ook in tal van andere media : hij maakte tekeningen,
grafiek, collages, reliëfs en was tevens actief als dichter.
Deze Deze eerste retrospectieve in ons land bevatte ruim 140 werken. Ze werden gegroepeerdpeerd
volgens de door Arp ontwikkelde strategieën in het formeel onderzoek onderzoek dat hij
zijn leven lang voerde, te beginnen bij Dada in Zürich.
Curator : Maria Lluïsa Borràs
Scenografie : Christian Kieckens architects, Brussel
Catalogus : BOZAR BOOKS i.s.m. het Mercatorfonds – 35 euro
Steun/Sponsoring : het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Vlaamse Gemeenschapscommissie en Pro Helvetia
(Fondation suisse pour la culture)
Rond het symbolisme.
Fotografie en schilderkunst in de 19 e eeuw
Van 27 februari tot 16 mei 2004
Het onderwerp fotografie en schilderkunst in de 19e eeuw spitste zich toe op het symbolisme
in de schilderkunst en gelijklopende expressievormen in de fotografie. De selectie
kwam uit op 188 foto’s en 30 schilderijen, tekeningen en gravures, die werden
ontleend van Belgische, Franse, Duitse, Zwitserse en Israëlische publieke collecties en
privé-verzamelingen.
De werken omspanden de hele 19e eeuw, van Daguerre tot het einde van het picturalisme,
in verschillende thema’s : de geënsceneerde fotografie ; fotografen en schilders in
Barbizon ; de fotografie als model, fotografen en schilders bij E. Delacroix, G. Moreau,
F. von Stuck, F. Khnopff, E. Degas, J. Ensor, H. Evenepoel, F. Rops en ten slotte het
picturalisme. Bij de aanwezige fotografen tellen we enkele van de grootste uit de 19e
eeuw : L.J.M. Daguerre, L. Bovier, J.M. Cameron, R. Demachy, E. Hanon, H. Peach
Robinson, E.J.C. Puyo...
Tentoonstellingscommissaris : Alain D’Hooghe
Scenografie : architecturaal concept van Winston Spriet
Catalogus : BOZAR BOOKS i.s.m. het Mercatorfonds – 30 euro
Steun/Sponsoring : het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Vlaamse Gemeenschapscommissie
Rimbaud (1854-1891) | Een seizoen in de hel
Van 27 februari tot 16 mei 2004
De tentoonstelling werd georganiseerd naar aanleiding van de viering van de 150ste geboortedag
van de dichter in 2004. Het verblijf van de dichter te Brussel in juli 1873 en
de turbulente relatie die hij er met Paul Verlaine
had, alsmede de verschijning in Brussel in oktober
1873 van het enige boek dat Rimbaud bij leven leven uitbracht,
Une saison en enfer, r zijn ook een belangrijke
aanzet geweest.
In totaal werden er circa 65 originele documenten
tentoongesteld, afkomstig van diverse instellingen
waaronder de Koninklijke Bibliotheek van België,
het Musée Arthur Rimbaud, de Bibliothèque municipale
van Charleville-Mézières, de Bibliothèque
littéraire Jacques Doucet en het Rijksarchief
van Brussel.
Commissaris : Bernard Bousmanne
Scenografie : B-architecten
Concept : het trio BLITZ (Oscar van den Boogaard, Steven Van
Watermeulen, Sven Grooten)
Bezoekersgids : 6 euro
Revolution/Restoration II
Raqs Media : The Wherehouse project
Van 7 mei tot 6 juni 2004
Raqs Media is een kunstenaarscollectief uit New Delhi dat zich bezighoudt met nieuwe
media, digitale kunstpraktijken, media theorie en onderzoek. In het algemeen behandelen
zij zowel antropologische, sociologische als urbanistische thema’s.
Voor Revolution/Restoration ontwikkelde Raqs Media een nieuw project omtrent de
specifieke betekenis van het Paleis voor Schone Kunsten en de verwantschap met de
stad. Meer specifiek werd het Paleis voor Schone Kunsten gespiegeld aan het Klein
Kasteeltje. Daarbij werd getracht om de culturele beleving in beide plekken in beeld te
brengen en te vergelijken.
The Wherehouse project werd een constellatie van beelden, objecten en geschriften, ontworpen
als een archeologisch onderzoek van én voor het heden. Het project behelsde
een geheel van bespiegelingen over tijd, geheugen, beweging, stilstand en verblijfplaatsen
in een wereld waar sommigen uit hun huis worden verdreven, terwijl anderen zich

II.
nestelen in de illusie van stabiliteit. Het project werd geconcretiseerd aan de hand van
nieuwe media en video-installaties.
Productie : Paleis voor Schone Kunsten i.s.m. Het Klein Kasteeltje
De tentoonstelling was gratis toegankelijk
Het programma
Johan Grimonprez : Looking for Alfred
19 december 2004
Indezomervan2004steldehetPaleisvoorSchoneKunstenhetgebouwterbeschik-
In de zomer van 2004 stelde het Paleis voor Schone Kunsten het gebouw ter beschikking
van kunstenaar Johan Grimonprez. Hij filmde er het grootste deel van zijn nieuwe
film Looking for Alfred met look-alikes van Alfred Hitchcock.
Looking for Alfred is een internationale coproductie van Zap-O-Matik (Gent), Anna
Sanders Films (Parijs), Film and Video Umbrella (Londen) en het Paleis voor Schone
Kunsten. De film maakt deel uit van een groter project dat in de lente van 2005 afsloot
met een tentoonstelling.
Op 19 december ging de film Looking for Alfred in het Paleis voor Schone Kunsten in
première.
FreeSpace:
een platform voor jonge beeldende kunstenaars
31 maart tot 2 mei en van 8 oktober 2004 tot 16 januari 2005
In 2004 startte het Paleis voor Schone Kunsten een samenwerking op met het kunstenaarscollectief
NICC uit Antwerpen. Het Paleis voor Schone Kunsten werd benaderd
door het NICC omdat zij op zoek waren naar een plek om jonge kunstenaars een
platform te geven om hun werk te tonen. Onder de noemer «FreeSpace» werden vier
kustenaars in het Paleis voor Schone Kunsten uitgenodigd: Gabriel Lester, Dominique
Leroy, Sophie Nys en Fanny Zaman.
De tentoonstellingen waren gratis toegankelijk.
Karel Appel. Onderweg
Van 13 oktober 2004 tot 16 januari 2005
Karel Appel. Onderweg nam de bezoeker mee op een reis langs vijf eeuwen kunst uit de
Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Rode draad vormt het oeuvre van Karel Appel.
De verschillen en verwantschappen tussen de kunst in Vlaanderen en Nederland borstelen
een breed panorama. Het experiment van CoBrA vormt het denkbeeldige oriëntatiepunt.
Tentoonstellingscommissaris Fuchs neemt Appel mee op zijn fictieve reis langs Vlaamse
en Nederlandse kunst en presenteert diens werk in dialoog met werk van andere
grootmeesters en jonge kustenaars. Door Rubens te presenteren naast Tuymans en
Appel, en door de aanwezigheid van Van Dyck, Brusselmans, Permeke, Alechinsky en
Raveel dringen vergelijkingen zich op en komen we intieme details op het spoor die
ons anders wellicht zouden ontgaan. Fuchs probeert zich voor te stellen hoe Appel naar
schilderijen kijkt en hoe de schilderijen van anderen naar die van hem kijken.
In Indetentoonstellingiswerkvan29verschillendekunstenaarsuit
de tentoonstelling is werk van 29 verschillende kunstenaars uit
de grote Belgische en Nederlandse musea opgenomen.
Tentoonstellingscommissaris : Rudi Fuchs
Catalogus : BOZAR BOOKS i.s.m. het Mercatorfonds – 20 euro
Steun/Sponsoring : Fortis
De tentoonstelling vond plaats in het kader van het Nederlands Voorzitterschap van de
Europese Unie en stond onder de hoge bescherming van Koning Albert II en Koningin
Paola
Moeders, godinnen en sultanes
Vrouwen in Turkije van de prehistorie tot
het einde van het Ottomaanse rijk
Van 6 oktober 2004 tot 16 januari 2005
Op vraag van de ambassadeur van Turkije in België, de heer Erkan Gezer, werd tijdens
de herfst van 2004 een Turks festival georganiseerd.
Dit festival was multidisciplinair en belichtte zowel de geschiedenis van Turkije als de
hedendaagse creatie. Het festival duurde 3,5 maand en omvatte o.a. de tentoonstelling
Moeders, godinnen en sultanes. De tentoonstelling bestond uit meer dan 350 stukken uit
de collectie van 38 Turkse musea en een 10-tal privé-verzamelaars.
Bijkomende bruiklenen werden
ook in 17 Europese musea aangevraagd : Berlijn,
Boedapest, Bordeaux, Bremen, Brussel, Londen,
Parijs, Plock, Rome, Toulouse, Utrecht, Vaticaanstad,
Venetië en Wenen.
De tentoonstelling nodigde uit op een reis doorheen
de tijd met als rode draad de vrouw. In de
loop van 9.000 jaar – van de prehistorie tot het begin
van de 20ste eeuw – ontmoet men de bescha-
15

16
vingen die in Anatolië hun sporen hebben gelaten. De tocht steekt van wal bij de vroegste
artefacten die uit archeologische sites aan het licht kwamen en leidt langs vermaarde
culturen als de Hettieten, de Griekse Oudheid, Rome en Byzantium, de Seldjoeken en
natuurlijk de Ottomaanse periode (1453-1922).
Commissarissen : Filiz Cagman, directrice van het Topkapi Sarayi Museum en Nazan Ölçer, directrice van het
Sakip Sabanci Museum, beide te Istanbul Istanbul
Catalogus : BOZAR BOOKS i.s.m. Het Mercatorfonds – 35 euro
Steun/Sponsoring : de Nationale Loterij
In samenwerking samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken en het ministerie van Cultuur en Toerisme van
Turkije en van het ministerie van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van
België
Installatie van Ayse Erkmen “ G.M. ”
De tentoonstelling ging gepaard met een installatie van hedendaagse kunst in de
Hortahal. De Turkse kunstenares Ayse Erkmen putte haar inspiratie uit een General
Motors autoshow die plaatsvond in het Paleis voor Schone Kunsten in 1936. De vloer
van de Hortahal lag toen bedekt met oosterse tapijten. Daarop prijkten de auto’s die
met kleine palmen waren gedecoreerd.
Deze installatie was gratis toegankelijk.
Lemen moskeeën van Mali
December 2004
De tentoonstelling bestond uit vijftien levensgrote foto’s van lemen moskeeën van de
Belgische fotograaf Sebastian Schutyser. Onlangs werd hij bekroond met de Gouden
Klaver van de Belgische Stichting Roeping. Van 1998 tot 2002 inventariseerde hij de
520 lemen moskeeën in de binnendelta van de Nigerstroom in Mali.
De zwartwitfoto’s van de kleine dorpsmoskeeën getuigen van de eeuwenoude traditionele
bouw- en restauratietechniek in West-Afrika, eigen aan de Soedanese architectuur
(genoemd naar het voormalige Franse Soedan, het huidige Mali).
De foto’s, die op zeildoek werden afgedrukt, werden tentoongesteld in de oude winkelvitrines
van de voorgevel van het Paleis voor Schone Kunsten in de Ravensteinstraat en
langs de Baron Hortastraat en konden dus van op straat bekeken worden.
Steun : de Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGOS) van de Federale Overheidsdienst Buitenlandse
Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, de Aga Khan Trust for Culture en de Belgische
Stichting Roeping

II.
Het programma
Het programma van BOZAR THEATRE, BOZAR DANCE, en
BOZAR LITERATURE
Missie
De afdelingen theater, dans en literatuur organiseerden in 2004 zowat 65 activiteiten.
Naast het artistieke werk (prospectie, documentatie, netwerking en programmatie) worden
binnen de afdelingen de engagementen met de artiesten gefinaliseerd, contracten en
samenwerkingconventies opgemaakt en de productionele opvolging verzekerd.
Activiteiten
BOZAR THEATRE
Theater op de Middag (14 voorstellingen)
Theater op de Middag bestaat uit een reeks van 14 voorstellingen
op dinsdagmiddag van oktober tot april, en wisselt af met de dinsdagmiddagen
die aan literatuur zijn gewijd.
In 2004 presenteerde BOZAR THEATRE het kruim van het
Vlaamse theaterlandschap met zowel gevestigde namen als aankomend
talent. Klassieke teksten als De wereld van Soo Moereman
van Walschap, Kwartet van Heiner Müller, De Leeuw van Vlaanderen
van Conscience en Brief aan mijn vader van Franz Kafka, als
nieuwe teksten van Peer Wittenbols, Christophe Vekeman, Josse
De Pauw prijkten op de affiche. Ook recent werk van internationaal gerenommeerde
auteurs Martin Crimp, Neil Labute werd in vertaling getoond.
Bekende gezichten stonden op het middaguur in het Paleis voor Schone Kunsten : Nand
Buyl, Sien Eggers, Dirk Tuypens, Veerle Dobbelaere, Mattias Sercu, Dirk Buyse, Bob
De Moor, Tania Van der Sanden, Chokri Ben Chika en anderen. Voor bepaalde voorstellingen
waren er voor- of nabesprekingen.
Het Theater op de Middag is een perfecte aanvulling op het bestaande Vlaamse theateraanbod
in de hoofdstad. Het succes ervan is te danken aan het gediversifieerde aanbod,
de democratische toegangsprijs (3,80 euro), het tijdstip van de dag én vooral het
sociale netwerk dat ontstaat tussen de – iets oudere – bezoekers. De aanvullende promotiecampagne
van Onthaal en Promotie Brussel onder de noemer ‘Broodje Brussel’,
met een maandelijkse agenda van alle activiteiten op de middag, brengt een instroom
van nieuw publiek.
Internationaal Theater (11 voorstellingen)
— Peter Brook
Een tiendaagse rond theaterlegende Peter Brook vond plaats in het Paleis voor Schone
Kunsten. BOZAR THEATRE, het Filmmuseum en ADAC, onze Franstalige partner
in het huis, werkten intens samen om zowel het theater als de films van Brook te belichten.
De Franse rasacteur Michel Piccoli stond aan de zijde van Natasha Parry (vrouw van
Brook) in het stuk Ta Main dans la Mienne van Carol Rocamora. Beide acteurs werden
geregisseerd door Peter Brook. Puur teksttheater over de relatie tussen de zieke
Tsjechov en zijn geliefde Olga Knipper. Deze intimistische voorstelling werd in het
Frans gespeeld. De vijf avonden waren volledig uitverkocht (13 t/m 17 januari 2004).
Le Costûme, het Zuid-Afrikaanse stuk van Can Themba, in een regie van Peter Brook,
stond ook op de affiche. De bekende Afrikaanse acteur Sotigui Kouyaté speelde
met uitermate veel klasse de hoofdrol in deze ontroerende fabel over het leven in de
townships. Ook deze voorstelling liep ontzettend goed (22 t/m 24 januari 2004).
In het Filmmuseum liep terzelfdertijd Portrait Intime, de film van Simon Brook over zijn
vader. Nog verschillende films van en door Michel Piccoli en met Natasha Parry werden
geselecteerd.
De tiendaagse focus op de Peter Brook en het interessante filmaanbod genoot ruime
media-belangstelling. Het in hoofdzaak Brusselse publiek kwam massaal af op dit evenement,
alhoewel er ook theaterliefhebbers uit de uithoeken van het land naar het Paleis
waren afgezakt.
De samenwerking met de partners liep goed en daardoor werden de uiteenlopende
doelgroepen bereikt. Voor volgend seizoen wordt er nagegaan rond welke bekende
17

18
figuur, actief binnen verschillende domeinen van de kunsten, opnieuw een gezamenlijk
programma kan worden ontplooid.
— Patrice Chéreau
In de reeks markante persoonlijkheden was de Franse theatermaker, acteur en filmregisseur
Patrice Chéreau te gast in het Paleis voor Schone Kunsten. Twee avonden
na na elkaar (22 en 23 oktober 2004) las hij – in het Frans – Les Carnets du Sous Sous-Sol Sol l van
Dostojevski.
Dostojevski.
Op Op 24 oktober 2004 verliep de filmvertoning Ceux qui m’aiment prendront le train op uitnodiging
van BOZAR CINEMA en het Filmmuseum. Voor de projectie was er een bijzonder
geanimeerd gesprek met de geëngageerde Chéreau.
Parallel ParallelaandezeoptredensliepinhetFilmmuseumeenweeklang– aan deze optredens liep in het Filmmuseum een week lang – metveelbijval
met veel bijval
– een retrospectieve van de films van Chéreau.
Theater in het kader van een BOZAR-evenement (2 voorstellingen)
— Feest in het Paleis : Wondkoorts (9 mei 2004). Het Zuidelijk Toneel Hollandia was
te gast met de alleenspraak door Bram Koopmans in een regie van Ivo van Megen over
een gekwelde man die de magische wet van het geluk probeert te vinden. Een eigenzinnige
bewerking van Een seizoen in de hel van Arthur Rimbaud.
— Klaradag : Nest (4 december 2004). Op de jaarlijkse Klaradag presenteerde het
Muziektheater Transparant Nest, een theatertekst van Oscar van den Boogaard op
(soundscape)muziek van Senjan Jansen en gezongen en geacteerd door de bekende
Vlaamse acteur Steven van Watermeulen. De scenografie was in handen van de B-architecten
(Oscar van den Boogaard, Steven van Watermeulen en Sven Grooten, de ‘huis’artiesten
die ook de makers zijn van de Rimbaud-tentoonstelling).
Deze productie kende haar Franse première op Lille 2004 en werd in het Nederlands
alleen in Leuven (in het Stuc waar de repetities waren) en in het Paleis voor Schone
Kunsten gepresenteerd. Het was de afsluiter van de Klaradag.

II.
Het programma
BOZAR DANCE (10 voorstellingen)
Charleroi Danses en Frédéric Flamand; Thom Mayne (23 maart 2004)
Frédéric Flamand geniet als Belgische choreograaf wereldfaam dankzij de choreografieën
die hij maakte voor zijn gezelschap Charleroi Danses. In zijn oeuvre staat naast
dans en beweging ook de scenografie en architectuur centraal.
In het Paleis voor Schone Kunsten was de voorstelling g Silent Collisions
te gast. gast. De Ame
rikaanse architect Thom Mayne tekende voor de scenografie, die gebaseerd was op de
roman Onzichtbare steden van Italo Calvino.
In samenwerking met het architectuurtijdschrift A+, CIAUD/ICASD werd in de marge
van de voorstelling een workshop gegeven door Thom Mayne aan de eindejaarsstudentenscenografievanLaCambreenSintLukas.IneenlezingdebatteerdenThomMayneten
scenografie van La Cambre en Sint Lukas. In een lezing debatteerden Thom Mayne
en Frédéric Flamand over de relatie tussen het lichaam en de stad (en haar architectuur).
Een power point presentatie illustreerde dit gegeven en het publiek kon op een aanschouwelijke
manier kennismaken met de architectuur van Morphosis, het achitectenbureau
van Mayne. De vraag naar zulke grootschalige dansproducties in Brussel blijft acuut. De
belangstelling voor Silent Collisions was enorm, vooral heel veel jongeren kwamen erop af.
De meerwaarde voor het Paleis was wel het transversale karakter van de voorstelling en
de mogelijkheid tot een interessante rand-programmering.
Les Ballets C de la B (24 juni 2004)
BOZAR DANCE besloot het seizoen 2003/2004 met de bejubelde
voorstelling Foi van les Ballets C de la B. Na een uitgebreide
wereldtournee van meer dan 100 optredens was Foi voor het eerst
in Brussel te zien in het Paleis voor Schone Kunsten en het was
meteen ook de allerlaatste voorstelling in België. In Foi, een choreografie
van de Gentse Marokkaan Sidi Larbi Cherkaoui, staat de
verhouding tussen geloof en mythe centraal. De tien dansers vertellen
samen een verhaal gebaseerd op hun persoonlijke ervaringen,
Sidi Larbi weet hun emoties om te zetten in pakkende beelden en
fysieke dans.
Een beklijvende choreografie en het feit dat de dansers en zangers
uit verschillende landen afkomstig zijn (Ijsland, Korea, Zweden,
Verenigde Staten, Frankrijk, België) geeft nog een extra dimensie aan het spektakel. Het
Vlaamse ensemble Capilla Flamenca speelt live op scène laat-middeleeuwse muziek en
vier vocalisten onder leiding van Christine Leboutte zingen polyfone muziek van Ars
Nova en dorpsliederen. De zaal Henry Le Boeuf was tot aan de nok gevuld onder wie
heel veel jongeren en allochtonen.
Akram Khan (16 en 17 september 2004)
In het kader van het India Festival nodigde BOZAR DANCE de Bengaals/Britse danser
Akram Khan uit. Khan is geen onbekende in Brussel (hij studeerde bij Parts) en
België. Zijn choreografieën, een mix van hedendaagse en Indische dans, slaan aan bij
het publiek. Uitzonderlijk was wel dat hij voor het India Festival een ‘gelegenheids’ programma
presenteerde. Onder de noemer Ronin toonde hij vooral ‘de kathak’ dans uit
zijn geboorteland. Uitstekende musici (tabla, zang, cello, sitar) begeleidden de dans live
op scène.
Door de promotie te bundelen en verschillende verschillende publieken te bereiken was er een grote
opkomst voor deze uitstekende uitstekende danser.
Hedendaags Turks Dansplatform m (15 en 16 oktober 2004) 2004)
In het kader van het festival Les Floraisons du Botanique werd in samenwerking met Le
Botanique BotaniquejongwerkgetoondvandeTurksechoreografenAydinTeker,MihranTo-
jong werk getoond van de Turkse choreografen Aydin Teker, Mihran Tomasyan,
Safak Uysal. Tevens werden rondetafelgesprekken georganiseerd en speelde
Arkin Allen een DJ-set.
Koninklijk Ballet van Cambodja (28 oktober 2004)
Dit optreden, geprogrammeerd in het kader van de 75 ste verjaardag van de Henry Le
Boeufzaal, kon rekenen op ruime belangstelling van pers en publiek. Ook de gerichte
acties van de communicatieafdeling droegen bij tot de omvang en de verscheidenheid
van het aanwezige publiek. Er kon worden voldaan aan alle belangrijke technische vereisten
: de livemuziek en de aangepaste verlichting riepen de sfeer van de Cambodjaanse
cultuur op en het publiek kon gemakkelijk volgen dankzij een goed bedacht programmaboekje.
Dankzij het grote professionalisme van de 45 muzikanten, dansers en danseressen
toonde het publiek zich uitermate enthousiast over deze geraffineerde maar
moeilijk toegankelijke muzikale en choreografische cultuur.
Nederlands Dans Theater en Bob Wilson (18-19 november 2004)
BOZAR DANCE besliste (al in 2003) om naar aanleiding van het Nederlands EU Voorzitterschap
samen met het Nederlands Dans Theater (Romeins) en het Grand Théâtre de
Luxembourg een creatieopdracht te geven aan de Amerikaanse regisseur Bob Wilson.
Deze joint venture maakte de wereldcreatie van 2 Lips and Dances and Space mogelijk.
Het stuk ging in het najaar 2004 in première in Luxemburg (Grand Théâtre), stond in
het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel en was daarna te zien in Frankfurt.
Voor Brussel werd er evenwel een aangepaste versie gemaakt op maat van onze scène.
De verwachtingen waren hooggespannen, gezien Bob Wilson wordt beschouwd als een
van de invloedrijkste theatermakers van onze tijd. NDT III met de ietwat oudere dansers
was dan ook het gezelschap bij uitstek om zijn choreografie uit te voeren.
De kostuums werden ontworpen door het vermaarde Nederlandse mode-duo Viktor
& Rolf. De muziek was van de bekende Italiaanse componist Michael Galasso en de
repetitieve tekst van de autistische Christopher Knowles, al meer dan twintig jaar een
van de trouwste medewerkers van Wilson.
19

20
Mustafa Kaplan (6 en 7 december 2004)
Mustafa Kaplan mag terecht een van de leidende figuren van de hedendaagse dans in
Turkije worden genoemd. Samen met Filiz Sizanli stond hij garant voor adembenemende
duetten. De avond bestond uit twee choreografieën. Het oudere Dolap waarin beide
dansers een gevecht aangaan met een koelkast en zo op een verbluffende en speelse ma-
nier de wetten van de zwaartekracht uitdagen. Het tweede gedeelte was het recentere
Sek Sek. Een heel heel energiek spel van vallen en opstaan op een melancholisch volksliedje
van Erkan Ogür deed de aanwezige Turken mee neuriën.
Twee mooie en succesvolle avonden in het kader van het Turks Festival. Dankzij de aanwezigheid
van vele organisatoren uit binnen- en buitenland betekent dit optreden in het
Paleis voor Schone Kunsten een doorbraak voor Kaplan op de Europese planken.
BOZAR LITERATURE
Literatuur op de Middag (12 voorstellingen)
Literatuur kwam uitgebreid aan bod op 12 dinsdagmiddagen, alternerend met de reeks
Theater op de Middag. Drie schrijvers hadden het over het wel en wee van hun schrijversschap
en over hun recentste roman : Joseph Pearce, Saskia De Coster en Yves Petry.
Tijdens de tentoonstelling Rimbaud. Een seizoen in de Hel haakte BOZAR LITERATU-
RE samen met de Middagen van Poëzie en Proza in op het thema van de expo. Zowel de
figuren van Verlaine en Rimbaud als het verblijf van beide bevriende schrijvers in Brussel
werden belicht. Deze transversale formule bleek duidelijk in te slaan bij het ruim
opgedaagde publiek.
In het najaar werd het accent, gelegd op ‘proza van nu’. Werk van Dirk Verbruggen, Dimitri
Verhulst en Annelies Verbeke werd toegelicht in een interview met de journalist
Frank Hellemans. Tijdens het Nederlands Voorzitterschap van de EU werd er gefocust
op de COBRA generatie : Marc Reynebeau had het over Hugo Claus en Peter Hofman
over Lucebert. Naar aanleiding van het Turks Festival in het Paleis voor Schone Kunsten
had Joris Iven het over Nazim Hikmet. Als vertaler van deze bekende Turkse dichter
portretteerde hij deze – omwille van communistische sympathieën – ‘omstreden’
auteur. De reeks Literatuur op de Middag kan
rekenen op een vaste kern geïnteresseerden.
Literatuur in samenwerking met het Groot
Beschrijf (25 april 2004)
Onder de leuze ‘de literatuur Brusselt’ werd de
vijfde verjaardag gevierd van dit literaire feest. In
het Paleis voor Schone Kunsten zochten de letteren
het gezelschap van de beeldende kunsten
op. Als makers van de expo Rond het Symbolisme.
Fotografie en schilderkunst uit de 19 e eeuw gidsten
Frank Van Haecke en Alain D’Hooghe het pu-

II.
Het programma
bliek doorheen de tentoonstelling en acteur Steven Van Watermeulen vergezelde de
bezoekers door de leefwereld van Rimbaud. Bernard Bousmanne, initiatiefnemer van
de expo Rimbaud, deed dat voor het Franstalige publiek.
Saskia De Coster had het in een cyberdecor over haar lievelingsgedicht van Rimbaud
en de Rideau de Bruxelles stelde een Franstalig programma samen met Jean-Pierre Ver-
heggen in een surrealistische alleenspraak over Artaud Rimbur. r Acteur Alain Eloy las
een paar minder bekende gedichten van de poète maudit. In de Hortastraat rapte de
Gentse Gentse Quinte Ritz met zijn DJ’ers Amorf op een eigengemaakte en swingende collage
van verzen à la Rimbaud.
Succesvolle en leuke afsluiter van het Groot Beschrijf was het Cabaret Voltaire. In een
exacte kopie van de beroemde bar in Zürich, waar de dadaïsten geregeld over de vloer
kwamen, entertainde Kurt Van Eeghem een schare dichters, performers en muzikanten
: Didi de Paris, Peter Holvoet-Hanssen, Vitalski, Jan Mysjkin, Rokus Hofstede,
Geert Buelens ... Tres Tigres Tristes en cabaretière Annemie Gils verzorgden de schitterende
muzikale omlijsting.
De Rideau de Bruxelles blijft enthousiast om ook in de toekomst een gezamenlijk programma
aan te bieden in het Paleis tijdens het Groot Beschrijf. Met onze trouwe partners
als Het beschrijf en Promotion des Lettres belges de la langue française was de
samenwerking uitstekend.
Literatuur in samenwerking met Behoud de Begeerte (3 voorstellingen)
— De Geletterde Mensen waren op twee verschillende avonden te gast in het Paleis
voor Schone Kunsten.
De jonge en geprezen Vlaamse auteurs Bart Moeyaert en Erwin Mortier onderhielden
het publiek met hun Nederlandse collega, de erudiete Adriaan Van Dis (26 maart 2004).
Een boeiende avond waarop de drie schrijvers het hadden over herkomst en familie, de
vloek van het verleden, vergeten en herinneren.
Christophe Vekeman, Paul Mennes en muzikant Mauro Pawlovski stonden samen op
de planken en dit gaf een spetterend geheel (24 april 2004). Deze jonge generatie artiesten
boeide het publiek uitermate door hun originele teksten en de stevige muzikale
omkadering.
— Koningsblauw (26 mei 2004). Elk jaar in de maand mei vindt een hommage aan
dichter Herman de Coninck plaats. Een tiental dichters onderwie Anna Enquist, Luuk
Gruwez, Myriam Van hee, Leonard Nolens, Anton Korteweg lazen gedichten. Koningsblauw
is inmiddels een begrip geworden, het is een ode aan de dichtkunst en een
bloemlezing van de beste poëzie van het voorbije jaar. Het Paleis voor Schone Kunsten
wenst deze traditie in ere te houden naar de toekomst toe.
Literatuur als discipline-overschrijdende programmatie
— Patti Smith & rock’n Rimbaud (26 maart 2004). De Amerikaanse rocklegende Patti
Smith ging in op de uitnodiging om met haar eigen band een buitengewoon concert
te brengen rond haar lievelingsdichter Arthur Rimbaud en dit naar aanleiding van Rim-
baud. Een seizoen in de hel. De rocklegende las teksten voor van Rimbaud, zong gedichten
van de Franse dichter en ook eigen bekende en minder bekende songs. Duizenden rock
liefhebbers – zowel jong als oud – woonden het concert bij in de zaal Henry Le Boeuf .
— Verhalenmarathon n (25 september 2004). In samenwerking met CICEB, de Europe-
se Culturele Instituten in België, lieten gerenommeerde vertellers het publiek oude verhalenhalen
en sprookjes sprookjes (her)ontdekken tijdens een verhalenmarathon. Nathalie Bondoux,
Pedro del Hoyo et Tatiana Rodríguez-Castro, Vigga Bro, Francesco Italiano, Chantal
Gerday, Suse Weiße (gebarentaal), Malachy O’Rourke, Clive Hopwood, en Anu Junnonen
lieten het al even internationale publiek van een schitterende mengeling van tradities
en culturen genieten. Het was de eerste maal dat een dergelijk internationaal gezelschap
samen optrad. Op het einde van de marathon nodigden de vertellers het publiek
uit op het podium voor een komische, meertalige versie van Roodkapje.
— The Ex – A beautifull frenzy ! (28 november 2004). De dag rond de 25ste verjaardag
van de legendarische Nederlandse muziekformatie The Ex bracht een nieuw publiek
naar het Paleis voor Schone Kunsten. Live begeleide films, dansperformance, kinderatelier
met elektronische muziek gebracht door Silent Block, dichters zoals Simon Vinkenoog,
installaties, rock-, jazz- en wereldmuziekconcerten stonden garant voor een
uniek gebeuren.
Van de bezoekers, de pers en de sponsors was er niks dan lof voor dit voor het Paleis
vernieuwende initiatief. Het transversale karakter en de gepaste infrastructuur met
opening van de nieuwe Terarken zalen heeft van dit evenement – naar aanleiding van
het Nederlands EU Voorzitterschap – een model gemaakt voor het hedendaagse imago
van het Paleis voor Schone Kunsten.
— Literatuur in het kader van het Türkiye Festival (2 en 9 december 2004). Op het
ogenblik dat de Europese regeringsleiders zich bogen over de toetreding van Turkije tot
de EU, nodigde BOZAR LITERATURE naast Nedim Gürsel twee Turkse schrijfsters
(Bejan Matur en Melisa Gurpinar) uit om te spreken over hun oeuvre, Turkse roots, Europese
literaturen en de intellectuele opmars van vrouwen in Turkije. Deze literaire
salons werden ook bijgewoond door de Turkse gemeenschap.
21

22
Organisatie
Het is de bedoeling om in de toekomst meer literaire activiteiten te programmeren, en
ook eigen (co)producties op te zetten. De communicatie en publiekswerking van de theater-,
dans- en literatuur-activiteiten werden vanaf de herfst 2004 overgenomen door de
afdeling communicatie. Hierdoor kan de artistieke verantwoordelijke zich in hoofdzaak
bezighouden met het het samenstellen van een transversaal programma dat zich ontplooit
binnen de krijtlijnen krijtlijnen en artistieke betrachtingen van het Paleis voor Schone Kunsten.

II.
Het programma
Het programma van BOZAR CINEMA
Missie
Vanaf het seizoen 2003-2004 werken het Koninklijk Filmarchief van België en het
Paleis voor Schone Kunsten – dat in 2004 de afdeling BOZAR CINEMA heeft opgericht
– samen aan de coproductie van twee nieuwe reeksen, die in de grote Henry Le
Bœufzaal worden vertoond : de ene reeks, de Jonge Filmfans, richt zich tot kinderen ; de
andere is bestemd voor een breed publiek. Daarnaast worden de grenzen en mogelijkheden
van de nieuwe media verkend in de reeks Expanding Cinema.
Activiteiten
De activiteiten van BOZAR CINEMA omvatten hoofdzakelijk de drie volgende aspecten.
Jonge Filmfans
De reeks Jonge Filmfans / Jeunes Fans de Ciné, in coproductie met het Koninklijk Filmarchief
van België, ging van start in het seizoen 2003-2004. In de grote zaal Henry Le
Bœuf worden vijf zondagen per seizoen om 11 uur filmklassiekers vertoond, toegankelijk
voor jonge kijkers vanaf 6 jaar. De vertoningen worden telkens voorafgegaan door
een geanimeerde tweetalige inleiding verzorgd door Lanterna Magica, waarin op een
leuke manier uitleg wordt gegeven over de film die volgt. De pers was vol lof voor dit
initiatief, dat inmiddels op een trouw publiek kan rekenen.
— 11 januari 2004 Singin’ in the rain (Stanley Donen & Gene Kelly, USA, 1952, 102’)
— 15 februari 2004 Zazie dans le métro (Louis Malle, Frankrijk, 1959, 92’)
— 18 april 2004 The Neverending Story (Wolfgang Petersen, Duitsland, 1984, 93’)
— 10 oktober 2004 Laurel & Hardy Festival
— 5 december 2004 Gulliver’s travel (Dave & Max Fleischer, USA, 1939, 74’)
Speciale vertoningen
Eveneens in coproductie met het Koninklijk Filmarchief van België organiseert BOZAR
CINEMA vier à vijf speciale vertoningen per
seizoen. Deze vertoningen, zoals avant-premières
en uitzonderlijke voorstellingen, zijn een gelegenheid
om grote regisseurs te ontmoeten, die
zich achter het maken en verspreiden van kwaliteitsfilms
scharen en zich willen inzetten om
deze films te bewaren voor, en door te geven aan
de toekomstige generaties. Het bezoek van deze
cineasten vormt de aanleiding voor een retrospectieve
van hun werk in het Filmmuseum.
— 23 april 2004, Zaal M Take care of your scarf,
Tatjana
Gast : Aki Kaurismaki
— 10 mei 2004, Henry Le Bœufzaal Close Up
Gast : Abbas Kiarostami
— 1 juni 2004, Henry Le Bœufzaal Saraband, laatste film van Ingmar Bergman
— 15 september 2004, Henry Le Bœufzaal Gegen Die Wand (Gouden Beer op het Festival
van Berlin)
Gasten : Güven Kirac, acteur, en de groep muzikanten uit de film
— 24 oktober 2004, Zaal M Ceux qui m’aiment prendront le train
Gast : Patrice Chéreau
— 25-26 december 2004, Zaal M Heimat 3
Transversale projecten en Expanding Cinema
Vanuit een multidisciplinaire benadering stimuleert BOZAR CINEMA ook de toepassing
van film en video in andere kunstvormen. Het idee erachter is aantonen dat er een
nauwe band bestaat tussen film en andere kunsten, door uit te pakken met moderne
technieken en levendige vormen die voortvloeien uit de versmelting tussen muziek en
film (filmvoorstellingen begeleid door muzikanten), tussen film en beeldende kunsten
23

24
(installaties, video, experimentele film…), nieuwe trends, een nieuwe benadering van
film.
De nieuwe Terarken-zalen vormen met hun multifunctioneel karakter een ideaal kader
voor deze transversale projecten, die deel uitmaken van de artistieke lijn die door het
‘nieuwe’ Paleis voor Schone Kunsten is uitgestippeld.
— 28 november 2004
Carte blanche voor de Nederlandse groep The Ex : film ( Jem Cohen), video (Yael Bartana,
Rosa Barba, Bani Koshnoudi, Marion Coutts), installatie (Rosa Barba)
— 19 december 2004
Looking for Alfred, d première van de film van Johan Grimonprez over Hitchcock en Ma-
gritte
Organisatie
Het gebouw van het Paleis voor Schone Kunsten biedt onderdak aan het Koninklijk
Filmarchief van België. Het werd opgericht in 1938 en is een van de oudste en rijkste
cinematheken in Europa. De collectie omvat momenteel ongeveer 100.000 kortfilms
en langspeelfilms, fictiefilms, documentaires, evenals titels uit de hele filmgeschiedenis
sinds het ontstaan.
Het uithangbord van deze collectie, het Filmmuseum, heeft sinds 1962 een plek in het
Paleis voor Schone Kunsten.

II.
Het programma
BOZAR STUDIOS
Missie
BOZAR STUDIOS is het kunsteducatieve project van het Paleis voor Schone
Kunsten. Voor deze nieuwe afdeling was 2004 een eerste volledig werkingsjaar.
BOZAR STUDIOS biedt kinderen, jongeren en volwassenen educatieve omkadering
voor de culturele activiteiten van het Paleis voor Schone Kunsten en realiseert interactieve
studios, workshops en voorstellingen voor en met deze diverse doelgroepen.
In november 2004 werd besloten de publiekswerking en reservatietaak over te hevelen
naar de afdeling communicatie. De dienst kan zich volledig toespitsen op de artistieke
en inhoudelijke taak. BOZAR STUDIOS werd zo een volwaardig artistiek en wetenschappelijk
departement van het Paleis voor Schone Kunsten.
Activiteiten
ABC-MediaLab
De samenwerking met partner ART BASICS for CHILDREN (ABC) werd verdergezet.
Wegens plaatsgebrek werd het geplande ABC-MediaLab, een
doetentoonstelling rond beeld en geluid, opgebouwd in de ABCateliers
in De Fabriek in Schaarbeek i.p.v. in eigen huis. Het project
‘Jonge Reporters’ vond wel plaats in het Paleis voor Schone Kunsten.
De 30 deelnemende jongeren groeiden uit semi-professionele
cineasten en leverden na een jaar intensieve workshops een film
van 1 uur over het Paleis voor Schone Kunsten af. De film werd
gedraaid op het Feest in het Paleis 2004.
Interactieve studio’s in de tentoonstellingen
ABC ontwikkelde voor de lentetentoonstellingen Arthur Rimbaud.
Een seizoen in de hel en Hans Arp. De uitvinding van de Vorm twee interactieve
studio’s. De Visual Poetry Studio in de eerstgenoemde
tentoonstelling bestond uit een tentoonstellingsgedeelte met voorbeelden van visuele
poëzie van alle tijden en werelddelen en een bijbehorende atelierruimte waarin de kinderen
zelf een eigen gedicht maakten. De Visual Poetry Studio was toegankelijk voor
scholen op weekdagen en voor kinderen vanaf zes jaar tijdens workshops op zondag.
De Arp Studio werd helemaal anders opgevat. Op vraag van de STUDIOS werd een
studio gebouwd in het tentoonstellingsparcours die permanent toegankelijk was tijdens
de openingsuren van de tentoonstelling. Ouders konden er zelf aan de slag met hun
kinderen zonder enige begeleiding. De verschillende opdrachten werden uitgelegd door
middel van opdrachtenfiches. Families konden op elk moment van de dag de Arp Studio
bezoeken. De Studio werd een succes. 5% van de tentoonstellingsbezoekers waren
kinderen jonger dan 12 jaar.
We wijten het succes van de Arp Studio aan de vrijheid die een permanente studio biedt.
Ouders dienen hun bezoek niet op voorhand te plannen en kunnen hun kinderen zelf
begeleiden. Zo blijven alle leden van het gezin samen tijdens een bezoek aan het Paleis
voor Schone Kunsten. We besloten ook voor de volgende tentoonstellingen een permanente,
vrij toegankelijke studio in het tentoonstellingsparcours te voorzien.
Het ABC-contract liep op zijn einde. De ABC-ervaring leverde ons heel wat nieuwe inzichten
op inzake kunsteducatief werken met kinderen. Onze animators werkten nauw
samen met het ABC-team en hadden de specifieke methode onder de knie. De Studio
Appel in de tentoonstelling Karel Appel, Onderweg werd de eerste studio die onze eigen
animators uitwerkten. Onder leiding van Ilse Wijnen (Nl) en Nathalie Desmaele (Fr)
bedacht het team de opdrachten voor de Studio Appel. De Studio Appel werd opgevat
als een schildersatelier en maakte de kinderen bekend met de basisprincipes van de
(abstracte) schilderkunst.
Voor de scenografie van de studio trokken we het succesvolle ontwerpersduo Johan
Daenen en Wim De Coster aan. Zij tekenden een studio bestaande uit solide basisstructuren
die anders opgesteld en aangekleed kunnen worden naargelang de ruimte die de
studio in het tentoonstellingsparcours toebedeeld krijgt. Zo leverden zij een multi-inzetbare
studio. Het ontwerp en de gebruikte materialen zijn uiterst kindvriendelijk.
25

26
VerhalenTheater Turkije
De tentoonstelling Moeders, Godinnen en Sultanes inspireerde ons tot een eerste eigen
familie- en scholenvoorstelling. In het knusse miniatuurtheater met kussens, tapijten,
en sfeerlichten vertelde een oude, wijze vrouw grappige, droevige, mysterieuze
en romantische verhalen uit de rijke Turkse verhalentraditie. Ze initieerde de
kinderen kinderen in allerlei Turkse rituelen, symbolen en gebruiken als het handenwassen, de
hennabeschildering, de waterpijp, waterpijp, ... Het jonge jonge publiek was niet enkel toeschouwer,
maar ook figurant in een actieve belevenisvoorstelling belevenisvoorstelling die een andere kijk bood op de
Turkse maatschappij.
Ictusstudio
Aan de zijde van componiste en choreografe Sarah Goldfarb creëerden drie Ictusmuzikanten
samen met kinderen en jongeren hedendaagse muziek bij een stille film.
De derde klas van de basisschool ‘Arc-En-Ciel’ presenteerde een muzikaal woordspel,
een groep jongeren maakte een elektro-akoestische soundtrack en de leerlingen van
de compositieklas van de academie van Sint-Agatha-Berchem werkten op improvisatie.
Het resultaat werd een unieke voorstelling tijdens het Feest in het Paleis 2004.
Educatieve omkadering
BOZAR STUDIOS breidde haar omkaderende activiteiten uit in zowat alle disciplines
van het Paleis voor Schone Kunsten.
Voor de tentoonstellingen werd het aanbod van de traditionele rondleidingen uitgebreid
met actieve ontdekkingstochten voor scholen. Leerkrachten kunnen hun bezoek voor-
taan uitstekend voorbereiden in de klas dankzij onze educatieve dossiers, die ze kunnen
downloaden downloaden op de website. Voor het individuele tentoonstellingspubliek werden vaste
rondleidingen op zondag geprogrammeerd (15 uur Nl–En/ 16 uur Fr), die bijzonder enthousiast
werden onthaald.
Boulez en Stravinski’s Sacre du Printemps
Enkele cijfers
Een buitenkans voor de BOZAR STUDIOS : dirigent Pierre Boulez aanvaardde ons Lente 2004
jonge publiek te woord te staan tijdens een heel speciaal concert met het London Sym- Hans Arp. De uitvinding van de vorm
phony Orchestra op 26 oktober 2004. Voorafgaand aan dit uitzonderlijke evenement Schoolgroepen 908 personen
werkten we met diverse scholen een hele week rondom het werk Sacre du Printemps van Rond het symbolisme. Fotografie en schilderkunst in de 19e eeuw
Stravinsky tijdens workshops dans, muziek en animatiefilm. Een massa enthousiaste Schoolgroepen 1.802 personen
jongeren vulden de Henry Le Boeufzaal tot in de nok en luisterden geruisloos naar een Arthur Rimbaud. Een seizoen in de hel
fantastische Pierre Boulez en een explosieve uitvoering van een meesterwerk. Vóór het Schoolgroepen 5.059 personen
concert toonden we een film van de workshopweek met uiteraard fragmenten uit de Herfst 2004
animatiefilm die de jongeren maakten op Stravinski’s muziek.
Karel Appel. Onderweg
Schoolgroepen 5.355 personen
Ontdekkingstochten
Moeders, godinnen en sultanes
775 kinderen
Schoolgroepen 4.839 personen
Ontdekkingstochten 400 kinderen
De pedagogische inleidingen vóór onze concerten blijven een begrip voor het concertpubliek.
De inleidingen voor scholen in kader van het project ‘Klassiek met Klasse’ werden
uitgediept en uitgebreid dankzij de financiële steun van de Vlaamse Gemeenschap,
Brusselse Aangelegenheden. De subsidie maakte het ook mogelijk meer jongeren te
onthalen in onze concertzalen.
Voor het eerst omkaderde BOZAR STUDIOS ook de theater- en dansvoorstellingen
van het Paleis voor Schone Kunsten met inleidingen. We konden hiervoor rekenen op
de medewerking van theatermakers, choreografen, acteurs of dansers.
Omdat architectuur een belangrijke plaats inneemt in het artistieke project van het Paleis
voor Schone Kunsten programmeerden we diverse activiteiten rondom het gebouw.
De rondleidingen ‘Van Horta tot Horta’ die de renovatie van het Paleis voor Schone
Kunsten stapsgewijs tonen aan het publiek, blijven een succes. Voor kinderen ontwikkelden
we in samenwerking met de vzw Patrimoine à Roulettes een ludieke ontdekkingstocht
doorheen het gebouw.

II.
Het programma
Evenementen
BOZARSUNDAYS
Op zondag 24 oktober 2004 lanceerden we met heel wat persaandacht het nieuwe familieproject
BOZARSUNDAYS. Elke zondag, uitgezonderd tijdens schoolvakanties,
konden gezinnen een hele dag doorbrengen in het Paleis voor Schone Kunsten. De fa-
milies werden onthaald in de BOZAR STUDIOS, met een ontbijt. Vervolgens maak- maak
ten volwassenen en kinderen een keuze uit diverse activiteiten : rondleidingen (gebouw
en expo), ontdekkingstochten (gebouw), workshops (Studio Appel) en voorstellingen
(ochtendconcert en VerhalenTheater Turkije). Jong en oud vonden elkaar terug in de
BOZAR STUDIOS voor een afsluitend 4-uurtje. Het publiek hield van de formule, de
activiteiten en begeleiders en van de gezellige locatie.
Leerkrachtendagen
Omdat de onderwijssector onze belangrijkste doelgroep vormt, nodigen we 3 maal
per seizoen leerkrachten uit om kennis te maken met onze activiteiten. Elke eerste
zondag van een nieuwe tentoonstellingsperiode (herfst en lente) wonen meer dan
700 leerkrachten de expo-leerkrachtendag bij. Bij het verschijnen van onze jaarlijkse
scholenbrochure organiseren we een algemene leerkrachtendag (mei) om het volgende
seizoen voor te stellen.
Evenementen ‘breed publiek’
BOZAR STUDIOS staat ook in voor de deelname van het Paleis voor Schone Kunsten
aan grote publieksevenementen als de Open Monumentendag, de Erfgoeddag, de Brusseldag
van de Gezinsbond en de Dag van de Student in Brussel. Voor elk evenement
worden specifieke activiteiten gepland in het kader van de gekozen thema’s. Dankzij
de deelname aan deze evenementen bereiken we een nieuw en breed publiek. Ook het
jaarlijkse Feest in het Paleis streeft deze doelstelling na. De editie 2004 (9 mei 2004)
werd door ruim 3000 bezoekers bijgewoond, onder wie 750 kinderen.
Organisatie
2004 werd het jaar van de inrichting van de ateliers in de vroegere kantoorruimten in
het Erreragebouw (benedenverdieping). Sinds oktober 2004 beschikken scholen en
families over een eigen plek in het Paleis voor Schone Kunsten. BOZAR STUDIOS
richtte twee ateliers, een polyvalente zaal, een vestiaire, een eetruimte en een keuken in
met eenvoudige Ikea-meubels.
Op weekdagen worden schooltjes onthaald in de BOZAR STUDIOS, op zondagen
families tijdens de BOZARSUNDAYS. In de eetruimte kunnen schoolklassen
picknicken, gezinnen ontbijten en een 4-uurtje eten op zondag. Er is een beperkte capaciteit
van 50 personen.
In de ateliers vinden de workshops plaats. Eén van de ateliers is uitgerust met 4 computers
en audiovisueel materiaal. In de diverse ruimtes is opbergruimte voorzien voor de
materialen. De ruimtes zijn ook beschikbaar voor de educatieve partners in het huis :
Jeugd & Muziek, Le Rideau de Bruxelles en BRONKS.
27

28
III.
Partners

III.
Partners
BOZAR FUNDING / Bedrijfssponsoring & mecenaat
Missie
Om het artistieke project van het Paleis voor Schone Kunsten te kunnen uitvoeren, de
— BOZARMAGAZINE (5 nummers/jaar),
— concertprogramma’s,
infrastructuur voortdurend te verbeteren en prestigieuze tentoonstellingen te organi- — jaarlijkse brochures
seren, moeten moeten er permanent financiële middelen worden gegenereerd als aanvulling op
de depubliekefinancieringvandeinstellingendeinkomstenuitdeticketverkoop.
publieke financiering van de instelling en de inkomsten uit de ticketverkoop.
Door de verkoop van advertentieruimte zijn zij voortaan zelfbedruipend.
De oprichting van de afdeling BOZAR FUNDING ligt in de lijn van die doelstelling. Sponsoring
Zo wordt het mogelijk om betere relaties uit te bouwen met de bedrijfswereld en doel- In 2004 werd een nieuw sponsorbeleid uitgewerkt met een tweeledige aanpak :
treffend de aandacht te vestigen op het artistieke aanbod en de unieke infrastructuur — ontwikkeling van een structureel partnerschap met een beperkt aantal bedrijven (ho-
van het Paleis voor Schone Kunsten.
rizontale aanpak) ;
Door de recente organisatiewijziging (september 2004) werden alle commerciële activi- — gerichte sponsoring van concerten en tentoonstellingen (verticale benadering).
teiten die losstaan van de artistieke programmatie in één afdeling samengebracht. Het Paleis voor Schone Kunsten heeft voortaan 4 structurele partners. Belgacom, Delta
Deze commerciële activiteiten omvatten volgende domeinen :
Lloyd en Akzo Nobel al sinds maart 2003 en nu ook BMW voor initiatieven van resi-
— advertising : de verkoop van advertentieruimte in publicaties ;
— sponsoring : de ontwikkeling van een structureel partnership met een beperkt aantal
derende artiesten.
bedrijven en het aantrekken van sponsors voor grote concerten en tentoonstellingen ; Wat betreft gerichte sponsoring :
— corporate events : de verhuur van ruimtes voor recepties, nocturnes, loges en de ver- — de Fortis Group was sponsor van de Karel Appel-tentoonstelling ; dit partnership kan
koop van business seats ;
als voorbeeld dienen omdat Fortis een belangrijke mediacampagne ontwikkelde die
— membership.
onze eigen promotionele campagne aanzienlijk versterkte ;
Om dit commercieel beleid effectief te kunnen uitvoeren zijn specifieke knowhow en — de telefoonoperator Base was sponsor van het Turkije Festival via zijn telefonieaan-
gekwalificeerd personeel vereist.
bod Ay Yildiz ;
— concertsponsors en bedrijven die business seats kochten, zijn: AT Kearney, Lhoist,
Swift, ING , Suez, Base.
Commercieel aanbod
In 2004 zag het commercieel aanbod van BOZAR FUNDING er als volgt uit :
Advertising
De publicaties die sinds 2003 verschijnen, hebben in korte tijd talrijke nieuwe adverteerders
aangetrokken, voor wie het publiek van het Paleis voor Schone Kunsten een
interessante doelgroep is :
Corporate events
Concertprogramma’s van internationaal niveau of prestigieuze tentoonstellingen in het
Paleis voor Schone Kunsten bieden bedrijven unieke PR-mogelijkheden.
Het aanbod werd in 2004 herzien. Voortaan kunnen bedrijven kiezen voor packages
waarin alle faciliteiten zoals parking, drankjes, receptieruimte, enz. voorzien zijn.
De organisatie van avondlijke privébezoeken aan tentoonstellingen (de nocturnes) ken-
29

30
de bij de herfsttentoonstellingen een toenemend succes.
In 2004 hebben meer dan 30 bedrijven een event georganiseerd in het Paleis voor
Schone Kunsten.
Membership
De beschermende leden van de Filharmonische Vereniging Brussel zijn al lang een onschatbare
steun voor de muzikale activiteit van het Paleis voor Schone Kunsten, die tot
2002 door de Filharmonische Vereniging werd verzorgd.
Om regelmatige contacten te leggen met prominenten die het artistieke project van het
Paleis voor Schone Kunsten kunnen steunen en als ambassadeur van het Paleis willen
optreden, worden er permanent inspanningen geleverd.
Het Membership-aanbod Membership aanbod omvat momenteel zes verschillende verschillende ledencategorieën, waar
door de mensen een grote keuzevrijheid hebben :
BOZAR PATRONS
Deze nieuwe ledencategorie kwam in september 2003 tot stand. Lidmaatschap van
BOZAR PATRONS combineert de activiteiten en voordelen van MUSIC PATRONS
met die van BOZAR EXPO PROMOTERS.
In het seizoen 2004-2005 telde deze categorie 138 leden.
YOUNG PATRONS
Om een nieuwe doelgroep, de 30– tot 40-jarigen, bij het project van het Paleis voor
Schone Kunsten te betrekken, werd in totaal nieuw initiatief uitgewerkt vanaf 2004.
Dit initiatief richt zich tot de internationale gemeenschap. De leden krijgen maandelijks
de keuze uit vier activiteiten in het Paleis voor Schone Kunsten. Sommige activiteiten
zijn Young Patrons recommended en worden vaak gevolgd door een diner voor
Young Patrons, soms in aanwezigheid van artiesten. Zo ontstond heel spontaan een netwerk
van jonge beroepsactieve mensen rond een artistiek project. De categorie Young
Patrons telde eind 2004 uit 30 leden.
MUSIC MUSIC PATRONS
BOZAR CLUB
(Voorheen “club” club van de Filharmonische Vereniging Brussel)
Deze is samengesteld uit jonge beschermende leden van de Filharmonische Vereniging
Brussel. Ze richt zich tot mensen die de limietleeftijd van de Young Patrons (+/- 40 jaar)
hebben bereikt en in een vriendschappelijke sfeer geregeld naar een concert willen gaan.
(Voorheen “beschermende leden” leden” van de Filharmonische Vereniging Brussel)
Het aantal leden blijft stabiel (40 personen), maar de gezichten veranderen, want vaak
In2004bleven58personenlidvandecategorieMUSICPATRONS.Zenemenzeer
In 2004 bleven 58 personen lid van de categorie MUSIC PATRONS. Ze nemen zeer zijn zijnhetmensendiemaareenpaarjaarinBelgiëverblijven.DeClubledenkunnenmaan-
het mensen die maar een paar jaar in België verblijven. De Clubleden kunnen maan-
actief deel aan het muzikale leven ; hun regelmatige aanwezigheid getuigt van hun intedelijks twee activiteiten kiezen uit een aanbod van vier. Eenmaal per maand wordt na
resse voor het muzikale erfgoed en de hedendaagse vertolkers.
afloop van een concert een diner of een informele ontmoeting met de artiesten georga-
Deze groep krijgt een internationaal karakter ; er zijn Nederlandse en Franse leden, alsook
enkele personen van Duitse en Amerikaanse nationaliteit. De fiscale aftrekbaarniseerd.heid
blijft een gewaardeerd pluspunt voor al wie hiervan kan genieten.
BOZAR FRIENDS
De BOZAR FRIENDS genieten volgende voordelen :
BOZAR EXPO PROMOTERS
— 10% reductie op de individuele toegangsprijs van producties van BOZAR, Rideau de
(Voorheen “ promoters ” van de Vereniging voor Tentoonstellingen)
Bruxelles en ADAC ;
Liefhebbers van beeldende kunsten kunnen terecht bij de BOZAR EXPO PROMO- — 10% reductie op aankopen in de BOZARSHOP ;
TERS, de tegenhanger van de MUSIC PATRONS. In 2004 bestond deze categorie — postabonnement op het tweemaandelijkse BOZARMAGAZINE ;
uit 55 leden ; 7 promoters hebben de groep verlaten om lid te worden van BOZAR — abonnement op de driemaandelijkse newsletter BOZARFRIENDS ;
PATRONS.
— gratis nieuwjaarsconcert gevolgd door een receptie ;
— ontmoetingen met artiesten, conferenties, museumbezoeken, enz. ;
— uitnodiging voor de vernissages in het Paleis voor Schone-Kunsten.

III.
Partners
Culturele partners
Culturele partners in België
— Jeugd en Muziek Brussel
In de loop van zijn 75-jarig bestaan heeft het Paleis voor Schone Kunsten altijd kun-
— Jeunesses Musicales de Bruxelles
nen rekenen op trouwe culturele partners die zich mee willen inzetten voor het creëren,
— Jeunesse et Arts Plastiques
ontdekken en verspreiden van cultuur.
— Jonge Belgische schilderkunst
Ze brengen verscheidenheid in de programmatie die het Paleis niet volledig zelf voor
— Koninklijke Muntschouwburg
zijn rekening kan nemen.
— De Kunstberg
Van films (dagelijkse programmatie van het Filmmuseum en gerichte manifestaties van — Nationaal Orkest van België
het Koninklijk Filmarchief van België) over toneelstukken (coproducties van de cyclus — Promotion des Lettres belges de langue française
Muziek en Poëzie met le Rideau de Bruxelles), evenementen voor jongeren (BRONKS — Le Rideau de Bruxelles
Jeugdtheater, Jeunesse Musicale, Jeugd en Muziek, Jeunesse et Arts Plastiques) tot mu- — Filharmonische Vereniging Brussel
ziek (concert en programmatie van het Nationaal Orkest van België, Festival van Vlaanderen
en Festival de Wallonie), van dans over variété tot literatuur (Het beschrijf, la
Promotion des Lettres belges de langue française Passa Porta) : al deze partners dragen
bij tot de uitbouw en tevredenheid van een heel divers publiek. Ze versterken de multidisciplinariteit
– een van de artistieke pijlers van het cultureel project – en nemen via
allerlei samenwerkingen en coproducties deel in de eigenlijke programmatie van het
Paleis voor Schone Kunsten.
Elk van deze partners heeft een eigen identiteit. Door hun eigenheid benadrukken ze
vaak de ontwikkeling van de culturele diversiteit van de programmatie.
De voornaamste regelmatige culturele partners zijn :
— ADAC / Exploration du Monde
— Het beschrijf
— BRONKS Jeugdtheater
— Koninklijk Filmarchief van België
— Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth van België
— Stichting Euphonia
— Stichting Europalia International
— Festival van Vlaanderen Brussel – Europa
— Festival de Wallonie
Buitenlandse culturele partners
Op internationaal niveau is het Paleis voor Schone Kunsten lid van de European Concert
Halls Organisation (ECHO). Deze organisatie bestaat sinds 1994 en verenigt de
directeurs van dertien concertzalen die tot de Europese top behoren, evenals de directeur
van de Carnegie Hall in New York.
European Concert Halls Organisation streeft meer culturele uitwisseling na en wil werken
op verschillende podia brengen. De vereniging lanceert en promoot projecten in
twee specifieke domeinen : steun aan jonge vertolkers van internationaal niveau (Rising
Stars) en nieuwe composities. European Concert Halls Organisation geeft opdrachten
aan componisten die samenwerken met cineasten, videasten of choreografen om
nieuwe interdisciplinaire projecten te ontwikkelen, aangepast aan het formaat van een
concertzaal.
Sinds 2000 krijgen deze programma’s de steun van de Europese Commissie in het kader
van het programma Cultuur 2000.
31

32
De leden van de European Concert Halls Organisation waren in 2004 :
— Het Concertgebouw Amsterdam
— The Athens Concert Hall Organization
— Festspielhaus Baden-Baden
— Symphony Hall Birmingham
— Paleis voor Schone Kunsten Brussel
— Kölner Philharmonie
— Barbican Centre London
— South Bank Centre London
— Carnegie Hall New York
— Cité de la Musique Paris
— Théâtre des Champs Champs-Elysées Elysées Paris
— Konserthuset Stockholm
— Gesellschaft der Musikfreunde in Wien
— Wiener Wienerr Konzerthausgesellschaft

III.
Partners
Internationale opdracht
Omschrijving
Een van de opdrachten van het Paleis voor Schone Kunsten is “ een multidisciplinaire
en en geïntegreerde culturele programmering uit te werken en uit te voeren, die bijdraagt
tot de Europese en internationale uitstraling g van het federale België, de Gemeenschappen
en enhetBrusselsHoofdstedelijkGewest”.
het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ”.
Verder bepaalt het beheerscontract tussen de Belgische Staat en het Paleis : “ Gelet op
het statuut van Brussel als Europese hoofdstad, legt de Vennootschap de Europese
Commissie en het Europees Parlement projecten voor die de basis vormen van een Europese
culturele activiteit, waarbij de cultuurdiversiteit en de mobiliteit van de kunstenaars
en kunstwerken worden aangemoedigd. In die context zoekt de Vennootschap naar een
specifiek samenwerkingsverband en kan zij daartoe de passende overeenkomsten sluiten
”.
Het Paleis voor Schone Kunsten wil uitgroeien tot een broedplaats voor het culturele
Europa van morgen door internationale initiatieven te stimuleren, artistieke ontwikkelingen
in België te ondersteunen en zich open te stellen voor andere culturen.
De coproducties in het kader van het tweejaarlijkse Europalia festival kaderen uitstekend
in deze opdracht. In de periodes tussen de tweejaarlijkse Europalia festivals, zoals
in 2004, werkt het Paleis andere belangrijke internationale projecten uit om de bovenomschreven
opdracht optimaal te volbrengen.
De prospectie gebeurt via contacten met buitenlandse vertegenwoordigingen in België
en via rechtstreekse contacten met potentiële partners in het buitenland. De opeenvolgende
Voorzitterschappen van de Raad van de Europese Unie en de actualiteit binnen
de EU vormen de aanzet van heel wat internationale initiatieven in het Paleis voor
Schone Kunsten.
De inspanningen voor de uitbouw van de internationale profilering sinds de oprichting
van het vernieuwde Paleis in 1999, wierpen in 2004 vruchten af : het Paleis krijgt steeds
vaker aanvragen tot samenwerking van internationale instellingen en overheden.
33

34
IV. IV
Dienstverlening

IV. IV
Dienstverlening
Marketing en communicatie
Missie
De afdeling marketing en communicatie staat in voor de communicatie van het volledige
artistieke BOZAR-project, de product marketing en de promotie van alle publieksproducten
(tickets, horeca, shop...), de positionering van de instelling als Kunstenhuis
en van het cultuurmerk BOZAR (corporate communicatie) alsook de publiekswerking
voor de individuele bezoeker én de bezoeken in groepsverband. De werking heeft tege
lijkertijd een Brusselse, nationale en internationale dimensie.
Organisatie
De afdeling bestaat uit 5 cellen :
— de algemene redactie (BOZAR MAGAZINE, website, e-newsletter, flyers, folders,
brochures, affiches)
— de muziekredactie (verantwoordelijk voor de programmaboekjes)
— de persdienst
— de dienst audience development (publiekswerving)
— de grafische studio met webmaster.
De algemene redactie
In 2004 zagen 5 edities van het tweemaandelijkse BOZAR MAGAZINE het licht.
Midden 2004 onderging de opmaak van deze agenda een facelift, die de leesbaarheid
en presentatie per discipline verder moest verfijnen. Ook werd plaats gemaakt voor
transversale, interdisciplinaire projecten vooraan in de agenda en werd geëvalueerd
hoe vooral projecten met een lange levensduur de nodige zichtbaarheid konden krijgen
(even tueel gespreid over twee edities).
De website bevat naast de meest recente informatie (promotieflitsen, informatie m.b.t.
wijzigingen, annulaties, nakende evenementen) ook de volledige BOZAR-programma-
tie met een inhoudelijke presentatie per evenement en de agenda-informatie van evenementen
georganiseerd door derden in het Paleis voor Schone Kunsten.
De website evolueerde van gemiddeld 1.000 bezoekers per dag naar een gemiddelde
van 2.700 bezoekers per dag en een gemiddelde bezoekduur van 4,8 minuten (cijfers
per 31 december 2004). De elektronische newsletter r of ee-zine zine wordt verstuurd naar
2.981 Franstalige en naar 2.456 2.456 Nederlandstalige adressen (cijfers per 1 maart 2005).
Belangrijk is aan te geven dat het Paleis voor Schone Kunsten strikt de nieuwe ‘opt-in’
regelgeving volgt. De frequentie wordt bewust laag gehouden (maximaal twee verzendingen
per maand) om geen uitholling van het medium te veroorzaken.
Tijdens de zomer van 2004 werd een begin gemaakt met de ontwikkeling van een nieuwe
website, die wat huisstijl en grafische opmaak betreft volledig in de lijn zal liggen
van de eerste BOZAR-site maar waarvan de digitale mogelijkheden beter overeenkomen
met de doelstellingen.
In 2004 verschenen drie jaarbrochures : de algemene seizoensbrochure groot formaat
met een transversale voorstelling van het programma voor alle disciplines, een aparte
muziekbrochure en een jaaroverzicht voor de tentoonstellingsprogrammering. Een
aparte seizoensbrochure met de bestaande en aangepaste programmering voor middelbare
en lagere scholen werd eveneens gepubliceerd en per direct mail verspreid.
De muziekredactie
Dit team is verantwoordelijk voor de productie van de programmaboekjes voor de
concerten en een selectie van andere evenementen (bijv. dans, colloquia).
De muziekredactie springt ook bij voor de productie van de jaarbrochure BOZAR
MUSIC en vertalingen voor de afdeling.
35

36
De persdienst
1. Het team
Een aantal maatregelen werd genomen om deze dienst terug tot zijn kerntaken te brengen.
De contacten met de pers werden ook gezuiverd door de link tussen redactionele
berichtgeving en publiciteit uit de relatie weg te halen.
Een eerste belangrijke stap was de creatie van een perswebsite, met een duidelijke toegevoegde
waarde voor de pers maar ook een opmerkelijke efficiëntieverhoging voor de
dienst. Journalisten kunnen na registratie en met een paswoord zelf de nodige informatie
ophalen zoals een set persfoto’s, het persdossier en andere nuttige informatie. Deze
site – deelsite van de moedersite www.bozar.be – kreeg in 2005 een verdere invulling en
wordt ook geïntegreerd in het databankproject rond de activiteiten.
Een akkoord met een knipseldienstleverancier ging in vanaf 1 september 2004, zodat
we per persactie, bericht of ontmoeting een volledig beeld krijgen van de weerklank
in de media in binnen- en buitenland (buurlanden en een selectie van de belangrijkste
Europese landen). Ook persberichten op het internet worden op die manier opgepikt.
Bovenstaande maatregelen maken het mogelijk om de audiovisuele en geschreven Belgische
pers opnieuw volledig te bestrijken. Daarnaast werden belangrijke investeringen
gedaan voor het in kaart brengen van het internationale perslandschap. In eerste
instantie om het imago van het Paleis voor Schone Kunsten als tentoonstellingshuis te
versterken ten overstaan van internationale cultuurhuizen en kunstenaars, maar – en
dit zeker tijdens het najaar van 2004 – in toenemende mate ook om cultuurliefhebbers
uit de buurlanden er toe te bewegen de tentoonstellingen te bezoeken.
Er werd actief gewerkt op de geschreven lifestyle-pers en familiebladen voor respectievelijk
de tentoonstellingen en de activiteiten georganiseerd door de afdeling BOZAR
STUDIOS ; met goede resultaten tot gevolg. De muziek en de tentoonstellingen werden
gecoverd door de nationale en Brusselse kranten en dagbladen. Er valt een toenemende
belangstelling van de streekpers waar te nemen.
Na de zomer werd een begin gemaakt met de positionering van het Paleis voor Schone
Kunsten als ‘opinion leader’ waarbij voor thema’s die verband houden met cultuurparticipatie,
kunst, subsidies, maatschappelijke onderwerpen het Paleis voor Schone
Kunsten aan het woord komt, geconsulteerd wordt of als expert wordt opgevoerd. Deze
strategie wordt in 2005 verder uitgebouwd.
2. Persconferenties en ontmoetingen
De jaarlijkse persconferentie had plaats op 18 maart 2004, waarbij een tweede fase aanbrak
voor het cultuurmerk BOZAR met de artistieke, inhoudelijke invulling van het in
2003 gelanceerde imago.
Voor de afdeling BOZAR EXPO werd telkens een persconferentie georganiseerd op
de ochtend van de vernissage, zodat de berichtgeving de dag nadien of de avond zelf
voor een eerste golf publieksbelangstelling zorgde. Voor de tentoonstelling Karel Appel.
Onderweg werd in mei een eerste persontmoeting georganiseerd in bijzijn van de
commissaris Rudi Fuchs en Karel Appel in Amsterdam. Vanaf het najaar 2004 is er
mede dankzij het uitgebreide bestand en de intensievere contacten een meer internationale
afvaardiging van de cultuur- en toerismepers uit de buurlanden waar te nemen.
Het blijft een uitdaging – na de eerste grote bezoekerstoeloop de eerste maand – de
onvermijdelijke terugval te counteren door de pers opnieuw te mobiliseren. Hier moet
pro-actiever gekeken worden naar de planning en organisatie van evenementen of initiatieven
met nieuwswaarde die zich in de grijze zone PR versus artistiek bevinden.
Audience development
De cel audience development staat in voor de promotie van de respectievelijke disciplines
en hun programmering en voor de actieve prospectie richting doelgroepen.
Hiertoe staat hen het volledige gamma communicatiedragers en promotiemiddelen
ter beschikking : publicaties, e-news, website, mailings, telemarketing, speciale activi-
teiten zoals leerkrachtendagen, dag van Markant, dag van de Brusselse verenigingen
en beurzen/evenementen n georganiseerd door derden al dan niet in het Paleis voor
Schone Kunsten zelf (Erfgoeddag, Open Monumentendagen, Art Brussels, Vlaamse
Onderwijsdagen, Dag van de Student, Cultuurcommunicatiedag, Klara in het Paleis,
toerisme- en tradebeurzen in Berlijn en Londen etc).
1. MUSIC
De verantwoordelijke audience development wordt bijgestaan voor de opmaak van
de zaalplannen, de encodering van bepaalde contingenten en het beheer van de VIP-
en perstickets. De werking van deze dienst bleef stabiel en grotendeels ongewijzigd in
2004. Wel werden een aantal procedures met betrekking tot het beheer van servitudes
op punt gesteld.
Hoewel de individuele abonnee of concertbezoeker de belangrijkste doelgroep blijft,
wordt ook met groepen, bedrijven, sociale diensten gewerkt waarbij een extra zakencijfer
wordt gerealiseerd van 75.000 euro. Wel dient opgemerkt dat de inspanningen naar
scholen via de verantwoordelijken audience development STUDIOS ook een belangrijke
meerwaarde betekenen voor de muziek met formules als Klassiek met Klasse en
de Eersteklasconcerten.
Het nieuwe seizoen 2004-2005 en de start van de abonnementsverkoop in maart werd
aangekondigd met affiches, radiospots en in de dagbladen.
Ter gelegenheid van de 75 ste verjaardag werd een postkaart uitgegeven met een wed-

IV. IV
Dienstverlening
strijdvraag (concept ‘Hall of Fame’) en werden affiches verspreid. De procedure voor de
interne affichering van de concerten werd behouden ; deze wordt in 2005 herbekeken
in het kader van de werken in de vestibule.
Een actieve campagne werd gevoerd (affichage, radiospots) rond de concerten van
Patti Smith, Sonny Rollins, het Ierland Festival, het Nederland Festival en het Turkije
Festival. Voor initiatieven als Muziek en poëzie of de Kunstberg op zondag worden specifieke
folders en affiches gedrukt. Gezien het toenemende aantal concerten én de diversificatie
naar wereldmuziek, jazz en blues wordt ook veel gewerkt met vlugschriften
en een distributie door studenten in Brussel en aan cultuurhuizen en ontmoetingsplaatsen
in andere steden.
2. EXPO
Per ‘blockbuster’ werd een gedetailleerd promotieplan opgesteld – afhankelijk van
de ruilovereenkomsten met media en communicatiepartners, sponsors en het intern
beschikbare budget – en dit voor de tentoonstellingen Appel, Turkije, Rimbaud, Symbolisme,
Arp.
Een eerste actieterrein betrof de internationalisatie van de promotie, er werd een
intensieve samenwerking opgestart met BITC (Brussels International Tourism & Congress),
Toerisme Vlaanderen en OPT (Office de Promotion du Tourisme Wallonie-
Bruxelles) :
1. Georganiseerde workshops en buitenlandse persconferenties (in november en decem- december
in het kader van de promotie rond 175 jaar België en 25 jaar federalisme).
2. Een aantal groepspersreizen en individuele bezoeken van buitenlandse pers
3. Het Paleis voor Schone Kunsten stapte eveneens mee in de formule Brussels Card
gelanceerd door BITC
4. Een akkoord met Thalys voor affichage op de lijn Brussel-Parijs en met de NMBS
vanaf het najaar voor de combinatie B-dagtrip/tentoonstelling.
Een tweede actieterrein omvatte de groepsreservaties en dit zowel wat de communicatie
naar deze doelgroepen betreft als het verwerken van het toenemend aantal
reservatieaanvragen van verenigingen en scholen. De nodige aanpassingen in het
ticketingsysteem en de aanvraag tot reservatie van groepsbezoeken via de website
hebben de dienst de nodige ruimte gegeven om de registratie verder te digitaliseren en
te optimaliseren. Eind 2004 werd de beslissing genomen om voor alle groepsbezoeken
voorafbetaling in te voeren, om wachttijden en laattijdige start van de rondleidingen
tot een minimum te herleiden.
3. THEATRE/DANCE/LITERATURE/CINEMA
Theatre/dance/literature
Voor Theater & Literatuur op de Middag werden twee folders uitgebracht die telkens
een semester omspannen.
Voor de dansvoorstellingen Foi en NDT/Bob Wilson werd gewerkt met een intensieve
affichagecampagne, radiospots, direct mail, een breed geografisch verspreide folder
en advertenties.
Voor het verjaardagsfeest van de Nederlandse groep The Ex (literatuur, muziek, film)
werd een flyer uitgebracht.
Cinema
Voor de Jonge Filmfans-voorstellingen in de grote zaal wordt telkens een folder en een
affiche gemaakt en worden radiospots en advertenties geplaatst. De aanwezigheid van
de regisseurs Kaurismaki, Kiarostami en Chéreau werd ondersteund met affichage, radiospots
en advertenties. Ook voor de marathonvertoning van in december werd gewerkt
met folders, affiches, radiospots en advertenties.
4. STUDIOS
Voor de STUDIOS STUDIOS-projecten projecten in de tentoonstellingen wordt de communicatie geïn- geïn
tegreerd in de tentoonstellingspromotie. Voor het nieuwe zondagprogramma ‘BO-
ZAR SUNDAYS’ werden een aparte folder, een persdag, affiches, radiospots en advertenties
voorzien. De formule werd inhoudelijk en organisatorisch herzien eind 2004 en
zal dus in 2005 opnieuw gepositioneerd moeten worden.
De START-formule voor –26 jarigen wordt gepromoot door affiches, flyers en communicatie
via specifieke jongerenkanalen (Student Welcome Pack, GO PASS NMBS,
Randstad...). Voor de scholen gebeurt de communicatie veelal via direct mail (scholenbrochure),
via partners als Klasse, de onderwijsbeurzen en –dagen.
5. DISTRIBUTIE EN EVENTS
Voor de distributie van alle publicaties en promotie-instrumenten voor bovenvermelde
evenementen, maar ook naar partners en via de betalende affichage- en foldercircuits ;
de steeds veranderlijke signalisatie in en om het gebouw en de coördinatie van de aanwezigheid
op beurzen en workshops, alsook de volledige media-planning (productie
radiospots en advertenties) werd een aparte cel opgericht.
6. PUBLIEKSMAPPING
Om de grote diversiteit en geografie aan doelpublieken in kaart te kunnen brengen en de
effectiviteit van promotieacties te kunnen meten (ook ten overstaan van partners als
BITC, Toerisme Vlaanderen en OPT), werd de enquêtering van de bezoekers voortgezet
en uitgebreid. Voor de tentoonstellingen wordt elke groepsverantwoordelijke
gevraagd zijn mening te geven over de geleverde diensten en de kwaliteit van de rondlei-
37

38
dingen in het bijzonder. De individuele bezoeker wordt rechtstreeks aangesproken en
door enquêteurs ondervraagd.
Deze analyses leren ons dat :
— een gemiddeld bezoek met gemiddeld twee personen aan een tentoonstelling 1,5 uur
duurt ;
— 90% van de tickets de dag zelf aan de kassa worden aangekocht ;
— de helft van de bezoekers hedendaagse kunst of historische tentoonstellingen prefereert
;
— de informatie en promotie hen hoofdzakelijk bereikt via dagbladen en magazines, affiches,
folders en het BOZAR MAGAZINE. Radio en TV volgen in latere instantie.
Voor de buitenlanders blijven dagbladen en magazines belangrijk, maar vinden we
‘word-of-mouth’ op de derde plaats ;
— de tentoonstellingen een nieuw publiek bereiken : voor een kwart van de bezoekers in
de herfst 2004 betrof het hun eerste bezoek, voor de buitenlanders is dit 61% ;
— de tevredenheidsbarometer hoog ligt : 94% is tevreden tot eerder tevreden ;
— het tentoonstellingspubliek ook interesse heeft voor andere disciplines : vooral
expo expo+muziek muziek en expo+theater.
expo theater.
Demografische informatie van de bezoekers :
45 % mannen versus
55 % vrouwen
9 % overige
54 % Nl
37 % Fr
17 % overige
36 % postcode Brussel
9 % Leuven
10 % Oost-Vl
13 % Antwerpen
15 % Brabant (Vl+Fr)
20 % leerkrachten
31 % overige
17 % bedienden
7 % studenten
11 % vrije beroepen
14 % gepensioneerden
41 % tussen 46-60 jaar
20 % > 60 jaar
20 % overige
19 % tussen 36-45 jaar
31 % overige
69 % resideert in België
1 % overige
43 % met het openbaar
vervoer
56 % komt met de wagen

IV IV.
Dienstverlening
Om alle bezoekers de mogelijkheid te geven in dialoog te treden met het Paleis voor
Schone Kunsten, werd een roze ‘we need your opinion’ formulier en een urne ter beschikking
gesteld overal in het gebouw met de bedoeling het adressenbestand uit te
bouwen en de stem van het publiek te horen. Op deze vragen, klachten, suggesties
wordt steeds een antwoord geformuleerd net als op alle klachten die ons via andere weg
bezorgd worden.
De actieve enquêtering via interviewtechniek van de bezoekers voor de andere disciplines,
die nu zeer punctueel en sporadisch gebeurt, moet in 2005 verder uitgebouwd
worden.
De grafische studio en webmaster
Begin 2004 werd de nood aan een professioneel beheer van het technisch platform en
de coördinatie van de online ter beschikkingstelling van content dermate acuut dat de
functie van een voltijdse webmaster gecreëerd en ingevuld werd.
Doelstellingen 2005
Extern
• Uitbreiding van de vaste kern BOZAR-fans met nieuwe of onvoldoende aanwezige
doelgroepen (teens, twintigers, jonge ouders, performing arts-liefhebbers, toeristen)
door community-initiatieven als interactiviteit op de website, herformulering van het
FRIENDS-aanbod en doelgroepcommunicatie
• Definitie en positionering van de ‘BOZAR-experience’ met naast de artistieke hoofdbrok
een articulatie van alle diensten en initiatieven die waarde toevoegen aan een bezoek
• Verlevendiging van het abonnementsaanbod en de definitie van nieuwe formules om
het aantal abonnees opnieuw te verhogen en nieuwe manieren van klantenbinding ingang
te doen vinden
• Blijven waken over de kernpublieken en hen nog meer mobiliseren (ambassadeurs valoriseren)
• Stimuleren van cross-selling binnen de disciplines (combitickets) en tussen de disciplines
(ontdekkingsabonnementen)
Deze versterking van het team is een logische stap in de verdere ontwikkeling van het • Lancering van nieuwe producten in combinatie met het horeca- en winkelaanbod
online gerealiseerde zakencijfer (in 2004 11% van het totale ticketvolume) en de onder- onder • Uitbouw Uitbouw van de relatiedatabase (1-on-1 (1 on 1 promotie) en het nationale én internationale
steuning steuning van de uitbouw van een online BOZAR-community.
Tijdens de zomer van 2004 werd een tweede fase opgestart van het databankproject,
mediabereik (1 to many).
waarbij deel 1 de implementatie betrof van de relatiedatabase Organon, de basis van alle Intern
publiekscommunicatie- en promotie promotie per brief, e-mail of telefoon. Deel 2 voegt hieraan
• Bijscholing van de leden van het departement in hun respectievelijke actiedomeinen
een eenactiviteitendatabasetoediehethuidigeplatform‘Agenda’ activiteitendatabase toe die het huidige platform ‘Agenda’ volledig zal vervangen
en bijschaven/aanleren van bepaalde functietechnische competenties (PC-applicaties,
per 15 april 2005. Deze nieuwe databasestructuur zal fungeren als een centraal infor- talen, commerciële vaardigheden)
matiepunt van waaruit (in latere fasen zelfs geautomatiseerd) alle drukwerk én de web- • Blijvend stimuleren van procedurematig werken en overleg
site gevoed worden. Dit zal het redactieproces verder stroomlijnen.
• Zorgvuldige bewaking van het creatieve proces (voldoende zuurstof) voor de grafische
studio door injecties van buitenaf
Met deze database (relaties + activiteiten) en de voorziene interface naar het verkoops- • Organisatie van de redactie en verantwoordelijkheden
systeem (TicketAct) zal de cel audience development in de mogelijkheid verkeren ge- • Opzet van kaderovereenkomsten ter optimalisatie van de uitgaven voor dienstenlevepersonaliseerde
promotieacties en verfijnde doelgroepencommunicatie te initiëren.
Voor de website biedt dit diezelfde voordelen van personalisatie waarbij op termijn elke
bezoeker zijn eigen homepage met voorkeuren en interesses bij ieder bezoek gepresenteerd
krijgt.
ranciers (koeriers, drukkerijen, affichage, vertalers, grafische bureaus)
39

40
BOZAR TICKETS
Organisatie
In de zomer van 2004 verhuisden de box office activiteiten naar de ingang van de Ravenstein
Galerij, juist tegenover de hoofdingang van het Paleis voor Schone Kunsten.
De box office werd omgedoopt tot BOZARTICKETS. Bedoeling is om voordeel te halen
uit de branding-inspanningen rond het BOZAR-logo. Sinds 17 september 2004 zijn
de box office activiteiten geïntegreerd in de dienst Marketing & Communicatie.
Box office voor derden
Sinds september 2004 vertrouwt Flagey y de deopmaakenhetbeheervanzijnzaalplan-
opmaak en het beheer van zijn zaalplannen
en de telefonische voorverkoop van tickets via automatische oproepdoorschakeling
en gepersonaliseerde dienstverlening toe aan het Paleis voor Schone Kunsten. (22.300
verkochte tickets in het laatste kwartaal van 2004).
In de lente van 2004 werden voor rekening van de Koninklijke Musea voor Schone
Kunsten in België via telefoon en internet bijna 7.500 tickets verkocht voor de Khnopfftentoonstelling.
Aan het einde van het jaar werden genummerde 175/25-passen ontworpen en uitgegeven
ter herdenking van de 175ste verjaardag van de onafhankelijkheid van België en de
25 ste verjaardag van het federalisme in 2005.
Reservatie en verkoop
Voor de ticketverkoop aan het loket werd – mede onder invloed van de bemoedigende
resultaten van het pilootproject in 2003 – beslist om individuele toegangskaartjes voor
tentoonstellingen apart te blijven verkopen in de Koningsstraat en in de Horta Hall. De
verkoop van groepstickets blijft in beheer van het hoofdbureau.
De online ticketverkoop steeg in 2004 tot meer dan 15.500 verkochte tickets, een
vooruitgang met ongeveer 50%. De meeste transacties gebeurden vanop de website
www.bozar.be.
Voor de verkoop via het callcenter, werd besloten een nieuw systeem voor telefoon-
beheer te installeren om de productiviteit en de flexibiliteit te verhogen. Het oude
softwareprogramma werd vervangen. Deze migratie werpt vruchten af. De operatoren
beschikken over een echt beheersinstrument en het het nieuwe programma biedt een veel
grotere flexibiliteit inzake het programmeren ervan. Dat laatste laatste is een absolute must
voor het Paleis voor Schone Kunsten, dat zijn ticketingactiviteiten voor derden verder
wil ontwikkelen.
Betalingswijze
Onze klanten kiezen in toenemende mate voor contante betaling (45% van het totaal),
zelfs voor evenementen met een relatief hoge toegangsprijs.
BOZAR-producten
Van alle recent gelanceerde BOZAR-producten (BOZARCARD, BOZARSTART
voor jongeren, BOZARFRIENDS en BOZARGIFT) heeft BOZARGIFT in 2004 de
grootste vooruitgang geboekt.

IV. IV
Dienstverlening
Onthaal, catering, evenementen
Onthaal
Het onthaalpersoneel staat bij alle voorstellingen, recepties en tentoonstellingen in
voor het onthaal van het publiek, de ticketcontrole, het vestiairebeheer, de verkoop
van programmaboekjes, het uitdelen van monsters in het kader van activiteiten opgezet
door de afdeling FUNDING, de veiligheid van het publiek, enz...
Catering
In oktober 2004 tekende het Paleis voor Schone Kunsten een concessiecontract met
de firma PBA-PSKCatering,waarvandeaandeleninhandenzijnvandeNVChouxde
PBA-PSK Catering, waarvan de aandelen in handen zijn van de NV Choux de
Bruxelles en de NV Traiteur Loriers.
Dankzij grote infrastructuurwerkzaamheden kon een deel van het restaurant naast
de Horta hal opnieuw in gebruik worden genomen. Het ontwerp van dit tijdelijke
restaurant werd toevertrouwd aan Jan De Cock, laureaat van de Prijs Jonge Belgische
Schilderkunst en een gevestigd artiest die al in internationale culturele topinstellingen
mocht exposeren. Het restaurant is verbonden met de Horta Hall via drie nieuwe
openingen, die zijn aangebracht met toestemming van de Koninklijke Commissie voor
Monumenten en Landschappen.
Deze tijdelijke restaurantvoorzieningen zijn duidelijk te beperkt om aan de vraag te
voldoen. Tijdens de laatste maanden van 2004 is het voorontwerp van de tweede fase
van het restaurant tegenover de Baron Hortastraat afgewerkt.
Ook in de bar nabij de kleine zalen (M, Studio, Terarken) zijn de werken gestart. Deze
bar wordt omgevormd tot een eiland dat de verschillende zalen kan bedienen.
Bij wijze van test is gedurende het laatste trimester van 2004 een pauzebar geïnstalleerd
in de Horta hal. De concertgangers reageerden heel positief en de concessiehouder
heeft voorgesteld om in deze zone stelselmatig een pauzebar te voorzien, behalve op
avonden dat de Horta hal gereserveerd is voor een privé-evenement.
Evenementen
De nieuwe Terarkenzalen, die zich bijzonder goed lenen tot de organisatie van corporate
events, werden in november 2004 voor het eerst gebruikt voor een prestigieus
evenement.Sindsdienhebbenklantenuitdehandelssector,deopenbaresectorende
evenement. Sindsdien hebben klanten uit de handelssector, de openbare sector en de
privésector geregeld evenementen georganiseerd in de nieuwe zalen.
De reacties uit de bedrijfswereld waren heel lovend, vooral wat betreft de logistieke faciliteiten
van de nieuwe zalen: de bedrading en de uitrusting zijn uitstekend, de akoestiek
is perfect, er is een privéparking in de buurt, de zalen zijn makkelijk bereikbaar voor
leveranciers van technische diensten en toegankelijk voor de cateraar.
Het product nocturnebezoek aan tentoonstellingen voor bedrijven heeft een professioneel
niveau bereikt, zowel qua verkoop als qua uitvoering.
Het nieuwe product privéreceptie in de logeruimtes tijdens de pauze is zeer positief
onthaald door onze bedrijfsklanten.
41

42
V.
De coulissen

VV.
De coulissen
Human resources
BOZAR MUSIC
De afdeling Muziek, BOZAR MUSIC genoemd, telde op 1 maart 2005 negen medewerkers
die samen meer dan 250 concerten per jaar voorbereiden en organiseren: een adjunct-directeur
(sinds 1 juli 2004), vier voltijdse en vier halftijdse medewerkers.
BOZAR EXPO
De afdeling tentoonstellingen “op 1 maart 2005”, BOZAR EXPO genoemd, bestaat
de uit een assistente, die zich ook deeltijds bezighoudt met het organiseren van de activi-
teiten van de BOZAR EXPO Promoters, vier voltijdse coördinators voor de tentoonstel-
lingen en een freelance coördinator, coördinator,diemomenteeleendagperweekvoorBOZAREXPO
r die momenteel een dag per week voor BOZAR EXPO
werkt en de fotografie-tentoonstellingen coördineert.
Een vijfde coördinator r werd vanaf november 2004 gedurende tien maanden tijdelijk in
dienst genomen voor de coördinatie van de tentoonstelling Ensor Ensor tot Bosch, een project project
i.s.m. de vlaamsekunstcollectie.
Vanaf augustus 2004 werd een halftijdse medewerkster aangeworven als verantwoordelijke
voor de publicaties (catalogi, zaalteksten, teksten vooraudiogidsen en bezoekersgidsen).
BOZAR THEATRE DANCE LITERATURE
De afdelingen Theater, Dans en Literatuur hebben twee personeelsleden in ‘fulltime’
dienst en een coördinator literatuur (2/5). In het jaar 2004 organiseerde het zowat 65
activiteiten.
BOZAR CINEMA
De activiteiten van BOZAR CINEMA sluiten nauw aan bij de andere artistieke disciplines
van het Paleis. De coördinatie van de activiteiten van deze afdeling is toevertrouwd
aan 1 deeltijdse coördinator.
BOZAR STUDIOS
Naast de coördinatrice, de productieverantwoordelijke en het het reservatieteam werd
de ploeg in februari 2004 uitgebreid met 2 nieuwe medewerkers publiekswerving. De
laatste werden ingezet voor het uitbreiden van het publiek voor de diverse activiteiten
van BOZAR STUDIOS: groepen, scholen, jongeren en en families.
In november 2004 werd besloten de publiekswerving en reservatietaak af te splitsen
van de artistieke en inhoudelijke taak van de dienst. Het reservatieteam ging deel uitmaken
van het het Call Center, alwaar de twee medewerkers kunnen beschikken over een
professionele uitrusting en informatica-ondersteuning. De medewerkers publiekswerpubliekswerving
werden overgeheveld naar deze afdeling Communicatie, meer bepaald naar de cel
‘audience development’, alwaar zij ook voor de andere disciplines werken op de uitbreiding
van de voormelde doelgroepen.
BOZAR STUDIOS verwelkomt heel wat stagiaires. Per seizoen worden 6 stagiair(e)s
ingezet. Alle stagiair(e)s genieten een universitaire opleiding.
43

44
BOZAR FUNDING
In 2004 maakten vier personen deel uit van het departement, de directeur van het departement,
een Advertising Manager, een Contract Manager, een Membership Manager.
MARKETING EN COMMUNICATIE
De directrice van de afdeling marketing en communicatie wordt ondersteund door een
secretaresse.
Algemene redactie
De productie van het magazine wordt volledig gecoördineerd door één redacteur die
ook de eindredactie verzorgt (op 3/5 basis).
De muziekredactie
Dit team van 4 personen (2 voltijds, 2 3/5) is verantwoordelijk voor de productie van
de programmabrochures voor de concerten en een selectie van andere evenementen
(bijv. dans, colloquia).
De persdienst
Het grotere volume aan activiteiten en de noodzaak aan een vast, meertalig aanspreekpunt
voor de tentoonstellingen voor de nationale én internationale pers heeft in juni
2004 uiteindelijk geleid tot de aanwerving van een voltijdse verantwoordelijke voor de
perscel die de bestaande twee persverantwoordelijken (1 voltijds, 1 2/5) versterkt.
Audience development
development
1. MUSIC: 2 personen voltijds
Deze equipe staat, met steun vanuit de andere cellen van de communicatie, in voor het
onthaal van genodigden bij de concerten en andere voorstellingen.
2. EXPO: 1 persoon voltijds
Voor de tentoonstellingen moest nog erg veel basiswerk verricht worden in lijn met de
explosieve groei, ingezet in 2003, voor deze discipline.
Een tweede actieterrein omvatte de groepsreservaties en dit zowel wat de communicatie
naar deze doelgroepen betreft als het verwerken van het toenemende aantal reservatieaanvragen
van verenigingen en scholen.
Eind 2004 werd de beslissing genomen om voor alle groepsbezoeken voorafbetaling
in te voeren, om wachttijden en laattijdige start van de rondleidingen tot een minimum
te herleiden.

VV.
De coulissen
3. THEATRE/DANCE/LITERATURE/CINEMA: 1 persoon halftijds
STUDIOS: twee halftijdse personen
Tot de herfst 2004 was er binnen de afdeling geen verantwoordelijke die de evenementen
voor deze disciplines promotioneel kon ondersteunen. Met één persoon die dit op
halftijdse basis opneemt, naast een halftijdse baan als audience developer voor de
STUDIOS-projecten, breekt een nieuwe fase aan voor de promotie van deze disciplines
en wordt een planmatige aanpak mogelijk.
Na enkele maanden is het effect voor deze projecten reeds duidelijk voelbaar. Dit geeft
de artistieke verantwoordelijken ook een centraal aanspreekpunt voor verkoop en promotie.
4. MEDIA PLANNING
Voor de distributie van alle publicaties en promotie-instrumenten voor bovenvermelde
evenementen, maar ook naar partners en via de betalende affichage- en foldercircuits;
de steeds veranderlijke signalisatie in en om het gebouw en de coördinatie van de aanwezigheid
op beurzen en workshops, alsook de volledige media-planning (productie
radiospots en advertenties) zijn 1 voltijdse en 1 halftijdse persoon aangesteld.
De grafische studio en webmaster (2 voltijds, 2 4/5)
Het team van de grafisten werd van 4 op 3 teruggebracht maar telt nu wel naast de twee
bestaande 4/5 contracten een voltijdse nieuwe kracht.
sa’s en backoffice samen - permanent 14 personen te werk, in het seizoen - van september
tot juni – aangevuld met ongeveer 30 personen in los dienstverband.
Onthaal
Het onthaalpersoneel staat bij alle voorstellingen, recepties en tentoonstellingen in
voor het onthaal van het publiek, de ticketcontrole, het vestiairebeheer, de verkoop
van programmaboekjes, het uitdelen van monsters in het kader van activiteiten opgezet
door het departement FUNDING, de veiligheid van het publiek, enz.
De dienst telt ongeveer zeventig medewerkers, waarvan de meesten deeltijds werken en
per prestatie worden vergoed.
De technische dienst
De technische dienst als geheel valt onder de verantwoordelijkheid van de departementsdirecteur.
De afdelingen onderhoud van het gebouw, techniek podiumkunsten
en techniek tentoonstellingen worden geleid door diensthoofden.
Het totale activiteitenvolume van de technische dienst bleef in 2004 verder stijgen. De
stijging was het gevolg van drie factoren:
— De uitbreiding van het artistiek programma van het departement BOZAR EXPO,
met meestal drie tentoonstellingen in parellelle circuits;
Begin 2004 werd de nood aan een professioneel beheer van het technisch platform en
— de diversificatie van de voorstellingen georganiseerd door de artistieke teams van het
de coördinatie van de online ter beschikkingstelling van content dermate acuut dat de Paleis voor Schone Kunsten, met name op het gebied van toneel, dans, literatuur en
functie van een voltijdse webmaster r gecreëerd en ingevuld werd. De webmaster verze-
film;
kert de technische uitvoering van internetprojecten en het beheer van de inhoud van de — het grotere aantal bouwwerkzaamheden in het Paleis, met maar liefst 17 werven die
site in samenspraak en op aansturing van de promotieverantwoordelijken per discipline
tegelijk moeten worden beheerd.
en het redactieteam. De webmaster staat eveneens in voor de vormgeving van de site en
is de drijvende kracht in de verdere uitbouw van bestaande en nieuwe e-marketing en Onderhoud van het gebouw en kleine werkzaamheden
e-commerce activiteiten. Ook de grafische opmaak en de verzending van de maande- Door het grotere aantal artistieke activiteiten en de omvang van de werkzaamheden,
lijkse e-zine en andere specifieke nieuwsbrieven (seizoensaankondiging) en e-mailings, had deze dienst af te rekenen met een hogere werkdruk, zonder dat daar een evenredige
alsook de verwerking en analyse van webstatistieken behoren tot het takenpakket van stijging van het personeelsbestand tegenover stond.
deze webmaster.
Dankzij de flexibiliteit en de goede wil van het team en de inzet van het diensthoofd,
Ticketing
waren de faciliteiten voor het publiek en de artiesten het hele jaar door van een meer
Vanaf het nieuwe seizoen en het nieuw organogram (september 2004) werd de dienst dan behoorlijk niveau.
ticketing onder de verantwoordelijkheid van de directeur van het departement Marketing
en Communicatie geplaatst.
Om dagelijks de ticketdienst van het bespreekbureau van het Paleis voor Schone Kunsten
en andere organisaties te verzekeren, stelde BOZARTICKETS – call center, kas-
45

46
Bovendien werd in de loop van 2004 beslist om het onderhoud van de technische installaties
(liften, verwarming, airconditioning, bedieningspanelen,…) aan een volledige
audit te onderwerpen. Het doel hiervan is om de productiviteit vanaf 2005 te verhogen
door op basis van een gedetailleerd lastenboek één externe firma aan te duiden voor de
uitvoering van alle onderhoudswerken, iets wat nu nog door veel verschillende firma’s
gebeurt.
Podiumtechnieken
Inspelend op de hogere werklast werd beslist om het team podiumtechnici uit te breiden
met drie goed opgeleide pas afgestudeerden.
Door de aanwerving van deze mensen steeg het competentieniveau van het Paleis voor
Schone Kunsten op het gebied van geluids- en lichtinstallatie.
Techniek tentoonstellingen
Om aan de vraag te kunnen voldoen, doet het team van drie personen voortdurend een
beroep op de onderhoudstechnici en op externe firma’s.
Door de constante zaalbezetting - vanaf 2005 ook in de zomer - moeten de technici
vaker aanwezig zijn en moet de dagelijkse planning strikt worden georganiseerd.
Veiligheid
In 2004 werden grote inspanningen geleverd om de veiligheid in het Paleis voor Schone
Kunsten te verhogen. verhogen. De dispatching groepeert alle alarmsignalen (brand, inbraak, camerabewaking,…)merabewaking,…)
van de verschillende delen van het gebouw. Dit elektronisch toezicht
zal geleidelijk worden uitgebreid naar het volledige gebouw. De dispatching is 24 uur
op 24 en 7 dagen op 7 operationeel. De permanentie wordt verzorgd door medewerkers
van de firma Securis.
Naast de installatie van de dispatching, werden in 2004 nog twee andere initiatieven
genomen. Het eerste had betrekking op de strikte toepassing van de toegangscontrole
voor personen (niet voor toeschouwers) door het zichtbaar dragen van een badge met
foto. Het tweede initiatief betreft de brandveiligheid. De opleiding van de mensen op
het terrein werd geoptimaliseerd.

VV.
De coulissen
Bouwwerkzaamheden en Masterplan in 2004
Door vanaf mei 2003 gaandeweg een Masterplan op te stellen, kon een strategie worden
bepaald voor de evolutie van het gebouw, opdat het zou voldoen aan de toenemende
verwachtingen en noden van artiesten en publiek. Deze grootschalige studie kon maar
worden uitgevoerd dankzij de financiële tussenkomst van de Bernheim Stichting.
In de loop van 2004 zijn er - in lijn met het Masterplan - maar liefst 17 werven opgestart.
Als belangrijkste vermelden we o.a.:
1. de ingebruikneming van nieuwe polyvalente zalen in de Ravensteinstraat en de herinrichting
van de ingang aan de Terarkenstraat;
2. de inrichting van een centrale dispatching en een beveiligd informaticalokaal;
3. de ontmanteling van de BOZAR SHOP, waardoor de Raadzaal zijn oorspronkelijke
grootte terugkreeg;
4. de restauratie van de gangen van de Henry Le Bœufzaal, waardoor daar vanaf het
najaar 2004 een gratis tentoonstellingsparcours kon worden ingericht;
5. het weghalen van de betonplaat die de lichtkoker naast foyer 2 en 3 bedekte.
Het ICT-team
Om het ICT-departement geleidelijk te kunnen upgraden, werd in 2004 beslist om het
team te versterken met externe dienstverleners die het Paleis voor Schone Kunsten en
zijn technische complexiteit goed kennen.
Investeringen
In 2004 ging de geleidelijke upgrading van het informaticapark verder. De minst performante
apparatuur werd vervangen door nieuwe. Omwille van het toenemende activiteitenvolume
werden in 2004 twee servers vervangen: de mailserver en de ticketingserver.
In 2005 volgen nog vervangingen.
In de zomer werd ook het softwareprogramma in het callcenter van het reserveerbureau
vervangen. Er werd een technisch platform geinstalleerd dat makkelijker kan worden
geprogrammeerd door informatici van het Paleis voor Schone Kunsten zelf. Hierdoor
kon de geplande ticketingactiviteit voor derden uitbreiden.
Databases
Contactdatabase
De Contactdatabase met meer dan 70.000 contactadressen is in 2004 afgerond. Deze
geïntegreerde database bevat alle relaties van de voormalige parastatale instelling, de
Filharmonische Vereniging, de Vereniging voor Tentoonstellingen en Paleis vzw. Dit
krachtige instrument wordt intensief gebruikt om contactgegevens op te zoeken, maar
ook om brieven en (e-)mailings te genereren of telemarketing-acties te organiseren.
Activiteitendatabase
In 2004 werd de analyse en de functionele omschrijving van de activiteitendatabase
succesvol voltooid. Deze database bundelt een overzicht van alle artistieke activiteiten
van het Paleis voor Schone Kunsten. Ze komt tegemoet aan de communicatienoden van
het Paleis: website, magazine en andere publicaties.
Website
De nieuwe website (versie 2), die in juni 2005 operationeel moest zijn, werd intensief
voorbereid. Een groot deel van de aangeboden informatie is afkomstig van de activiteitendatabase.
Boekhouding en beheerscontrole
In 2004 werd de modernisering van de dienst boekhouding en beheerscontrole in snel
tempo voortgezet.
In het begin van het boekjaar werd het nieuwe informaticaplatform Logistics in gebruik
genomen in alle diensten en departementen van het Paleis voor Schone Kunsten.
Met dit nieuwe beheerssysteem is het mogelijk om per dienst een budget op te maken,
om alle financiële verbintenissen te registreren tegenover derden (bestelbons leveran
ciers, contracten met artiesten, huursommen,…) en een grondige beheerscontrole uit te
voeren. Van in de programmeerfase is ervoor gezorgd dat we met dit instrument het administratieve
gedeelte van de procedures van de overheidsopdrachten kunnen beheren
en en dubbele boekingen kunnen vermijden.
vermijden.
De medewerkers van het Paleis voor Schone Kunsten zijn intussen vertrouwd met het
nieuwe beheersinstrument.
Als gevolg van de audit op de activiteiten van het bespreekbureau door het college
van commissarissen is in de zomer van 2004 een reeks maatregelen getroffen om de
controle op deze activiteit te verscherpen. De kassacontrole van het bespreekbureau
en de afrekening per voorstelling zijn sinds de zomer van 2004 - conform het auditrapport
- aan de financiële directie toevertrouwd. Tot slot werd in 2004 de gescheiden
boekhouding van het bespreekbureau op punt gesteld. Deze boekhouding verloopt nu
gelijktijdig met de boekhouding van het Paleis voor Schone Kunsten.
De financiële directie onderzoekt momenteel of de interne organisatie en de werkme-
47

48
thodes afgestemd zijn op de nieuwe werkinstrumenten en op de talrijke noden van de
interne en externe klanten van het Paleis voor Schone Kunsten (financiële directie, algemene
directie, subsidiedienst, diensten artistieke producties, Rekenhof, college van
commissarissen, regeringscommissarissen, auditcomité, raad van bestuur,...).
De interne audit, houdt ook rekening met de activiteiten die de boekhouddiensten van
het Paleis voor Schone Kunsten verrichten voor rekening van derden (Filharmonische
Vereniging, vzw Kunstberg, European Concert Halls Organisation,…).
Tegelijk zijn in 2004 diverse procedures ontwikkeld om zeker te zijn dat zowel de procedures
van de overheidsopdrachten als de door de raad van bestuur goedgekeurde
boekhoudkundige evaluatieregels door alle diensten en afdelingen van het Paleis voor
Schone Kunsten worden gevolgd.

VV.
De coulissen
Planning, zaalbezetting
In 2004 vonden in het Paleis voor Schone Kunsten in totaal 9.380 activiteiten (2) plaats,
waarvan ongeveer 3.250 publieke activiteiten plaats.
Bezetting per zaal
Henry Le Bœufzaal
De bezetting van de Henry Le Bœufzaal is lichtjes gestegen (7% hoger dan de vorige
jaren). Eigen producties zijn goed voor 52% van de publieke activiteiten en 77% van de
repetities.
Kamermuziekzaal
De voornaamste gebruikers van deze zaal zijn ADAC, Exploration du Monde, Bronks
Jeugdtheater Brussel en BOZAR THEATRE & DANCE, dat er ook alle dinsdagse
“Theater op de Middag”-activiteiten organiseert.
Klein Theater en Studio
De voornaamste gebruiker van deze zalen is Rideau de Bruxelles, die er gedurende het
hele seizoen zijn toneelstukken programmeert. De repetities zorgen hier dus wel voor
extra dagen bezetting.
De vraag naar het Klein Theater lag hoger dan de voorbije jaren, terwijl de bezetting van
de Studio achteruitging. Dat heeft vooral te maken met het feit dat Rideau de Bruxelles
het gebruik van beide zalen nu evenwichtiger spreidt, terwijl de activiteiten de voorbije
jaren meer geconcentreerd waren op de Studio.
Voorstellingen per dag van de week
De maandag blijft traditioneel de sluitingsdag van de meeste culturele instellingen en is
dus de dag met het geringste potentieel.
De goede score van de zondag in vergelijking met de andere dagen van de week heeft te
maken met het feit dat er elke zondagochtend om 11 uur een concert plaatsvindt. Deze
concerten worden zelden door meer dan 150 mensen bijgewoond. Het publiek neemt
meestal meestalplaatsophetpodium.
plaats op het podium.
De goede scores van de de vrijdag en zaterdag zijn uiteraard uiteraard geen verrassing.
Voorstellingen en bezetting per maand
De traditioneel goed scorende maanden zijn enerzijds oktober en november, en anderzijds
februari, maart en mei.
De warmste periodes vallen voor het grootste deel samen met de schoolvakanties en
met de herneming van de activiteiten in september en januari.
De activiteiten tijdens de zomermaanden zijn hoofdzakelijk workshops voor kinderen
en toneelrepetities.
(2) Publieke activiteit : alle activiteiten waarop publiek aanwezig is en door het onthaalpersoneel van het Paleis voor Schone Kunsten begeleid is, zoals bijvoorbeeld : een dag van opening van een tentoonstelling , een avondlijk privébezoek
aan een tentoonstelling, een artistieke activiteit met publiek (concert, theater, dans, literatuur, film, enz.), een receptie, een voordracht, ontmoeting of debat, een inleiding tot een concert, een opendeurdag , een bezoek aan het gebouw, een
vernissage. Activiteiten zonder publiek : repetities, op- en afbouwen van tentoonstellingen, cd-, tv- en radio-opnames, fillmopnames, stembeurten van instrumenten, audities , vergaderingen.
49

50
VI.
Corporate Governance

VI.
Corporate
Governance
Juridisch statuut
Juridisch statuut
Het Paleis voor Schone Kunsten, dat op 4 april 1922 werd opgericht als vereniging zonder
winstoogmerk en in 1984 werd omgevormd tot instelling van openbaar nut, is sinds
1 januari 2002 een naamloze vennootschap van publiek recht met sociaal oogmerk (3) .
2004 is dus het derde boekjaar van het nieuwe Paleis voor Schone Kunsten.
Bij de statuutwijziging is het maatschappelijk doel van het Paleis voor Schone Kunsten
aanzienlijk uitgebreid, waardoor het een culturele hoofdrolspeler wordt op het gebied
van muziek, tentoonstellingen, dans, theater, literatuur, film, architectuur, …
In dit derde boekjaar zette de vennootschap de uitvoering verder van de twee belangrijkste
opdrachten die haar door het beheerscontract zijn toegewezen: het beheer van het
gebouw van meer dan 30.000 m 2 - een uniek bouwwerk van Victor Horta - en de uitwerking
van een pluridisciplinair cultureel beleid Brussel waardig, met een onmiskenbare
internationale uitstraling.
Maatschappelijk kapitaal
Bij de oprichting van de naamloze vennootschap werd het maatschappelijk kapitaal
vastgesteld op 17.500.000,00 euro, verhoogd met een uitgiftepremie van 109.106,34
euro. Het werd vertegenwoordigd door 17.500 aandelen zonder aanduiding van nominale
waarde, in het bezit van de Federale Staat. Dit kapitaal vertegenwoordigde hoofdzakelijk
de nettowaarde van het vruchtgebruik van het gebouw en verschafte de vennootschap
geen liquide middelen.
Aangezien in 2002 en 2003 een verlies van respectievelijk 1,8 miljoen euro en 3 miljoen
euro werd geleden, kampte de vennootschap met geldgebrek. Daarop besloten de voogdijoverheden
een kapitaalverhoging door te voeren. Tijdens een buitengewone algemene
vergadering van aandeelhouders op 11 april 2003 tekende de Federale Participatie
Maatschappij in op een kapitaalverhoging van 5 miljoen euro, en kreeg in ruil daarvoor
6.481 nominatieve aandelen zonder aanduiding van nominale waarde.
Het kapitaal bedraagt nu 22.500.000,00 euro, vertegenwoordigd door 23.981 aandelen.
Naast het Nationaal Orkest van België en de Koninklijke Muntschouwburg is het Paleis
voor Schone Kunsten een van de drie federale culturele instellingen (4) Naast het Nationaal Orkest van België en de Koninklijke Muntschouwburg is het Pa
leis voor Schone Kunsten een van de drie federale culturele instellingen .
51
(4) . 51
(3) Wet van 7 mei 1999 houdende oprichting van het Paleis voor Schone Kunsten in de vorm van een naamloze vennootschap van publiek recht met sociaal oogmerk en zijn uitvoeringsbesluiten van 19 december 2001.
(4) Artikel 150 van de programmawet van 8 april 2003 en artikel 1, 1° van het koninklijk besluit van 21 juli 2003.

52
Het aandeelhouderschap
Zoals hierboven aangegeven heeft het Paleis voor Schone Kunsten twee aandeelhouders:
— de Federale Staat bezit 17.500 aandelen (73%). De Federale staat is vertegenwoordigd
door de Minister die de voogdij heeft over de drie federale culturele instellingen;
sinds het koninklijk besluit van 21 juli 2003 is dit de Eerste Minister;
— de Federale Participatie Maatschappij bezit 6.481 aandelen (27%).
De Raad van Bestuur
De Raad van Bestuur van het Paleis voor Schone Kunsten is samengesteld uit een gelijk
aantal Nederlandstalige en Franstalige leden. De bestuurders, de voorzitter en de vicevoorzitter
van de raad van bestuur zijn benoemd door de Koning, bij in Ministerraad
overlegd Koninklijk Besluit. Hun mandaat is onbezoldigd.
De eerste Raad van Bestuur van de vennootschap werd benoemd bij Koninklijk Besluit
van 19 december 2001, de helft van de leden voor zes jaar en de andere helft voor drie
jaar. Sindsdien hebben twee bestuurders hun ontslag ingediend; zij zijn vervangen bij
koninklijk besluit van 11 juli 2003.
Bij Koninklijk Besluit van 27 december 2004 verlengde de Koning het mandaat van de
zes bestuurders van wie het oorspronkelijke mandaat afliep op 31 december 2004 met
zes jaar. Voortaan hebben alle bestuurders een mandaat voor een termijn van zes jaar;
voor de helft van hen loopt het af op 31 december 2007 en voor de andere helft op 31
december 2010.
De Raad van Bestuur is samengesteld uit 12 stemgerechtigde leden:
Voorzitter: Dhr. Etienne Davignon
Vicevoorzitter: Dhr. Michel Praet
Bestuurders: Dhr. Eric Antonis
Dhr. Jean Courtin
Dhr. Jean-Pierre de Bandt
Dhr. Jean-Pierre de Launoit
Dhr. Marc Didden
Dhr. Henri Ingberg
Mw. Anne Monseu
Mw. Geertrui Windels
Mw. Marleen Van Waeyenberge
Mw. Isabelle Verhaegen

VI.
Corporate
Governance
Tevens zijn twee bestuurders aangeduid met raadgevende stem: dhr. Marc-Yves Blanpain en
mw. Marie-Paule Quix.
Nemen ook deel aan de vergaderingen van de Raad van Bestuur: de directeur-generaal,
de operationeel directeur, de secretaris-generaal, die het secretariaat van de raad verzorgt,
en de drie regeringscommissarissen.
In 2004 kwam de Raad van Bestuur zevenmaal bijeen. De raad beraadslaagde over de
financiële situatie van de vennootschap (begroting 2004 en 2005, goedkeuring van de
jaarrekening 2003, evolutie van de financiën), over de culturele programmatie zoals
voorgesteld door de directeur-generaal, de human resources en het organogram, het
activiteitenverslag 2003, de werkzaamheden en het Masterplan, het horeca-concessiecontract
en het huurcontract van de kantoren.
De raad heeft de voorzitter, de vicevoorzitter en twee bestuurders, de heren Courtin en
de Bandt, belast met de eventuele voorbereiding van de vergaderingen van de raad.
Een auditcomité samengesteld uit de heren Blanpain, Courtin, Didden en Praet is belast
met het controleren van alle financiële documenten die door de directie worden voorgelegd.
De directeur-generaal en het directiecomité
Dhr. Paul Dujardin is bij koninklijk besluit van 19 december 2001 benoemd tot directeur-generaal
van het Paleis voor Schone Kunsten voor een termijn van zes jaar, van 1
januari 2002 tot 31 december 2007, eenmalig hernieuwbaar. Hij is belast met het dagelijks
beheer van de vennootschap en wordt bijgestaan door een directiecomité, dat hij
voorzit.
De drie andere leden van het directiecomité directiecomitéé zijn begin 2002 door de Raad van Bestuur
benoemd voor een termijn van zes jaar.
De secretaris-generaal verzorgt het secretariaat van het directiecomité. In 2004 kwam
het hetdirectiecomitétienmaalbijeen.Hetcomitékanadviseursofdepartementshoofden
directiecomité tienmaal bijeen. Het comité kan adviseurs of departementshoofden
uitnodigen op de vergaderingen. Het comité bespreekt culturele en artistieke projecten
en kwesties die verband houden met het dagelijks beheer.
Tot slot vindt er wekelijks een vergadering plaats van het “Management Team”, bestaande
uit de departementsverantwoordelijken voor de activiteiten van het Paleis voor Schone
Kunsten, om deze activiteiten te coördineren.
De regeringscommissarissen
Het Paleis voor Schone Kunsten is onderworpen aan de controle van de twee volgende
Ministers:
— de federaal Minister bevoegd voor de federale culturele instellingen; sinds juli 2003
is dit de Eerste Minister;
— de Minister van Begroting.
Het toezicht wordt uitgeoefend door bemiddeling van drie regeringscommissarissen, benoemd
door de Koning.
Twee regeringscommissarissen, een Nederlandstalige en een Franstalige, zijn benoemd
op voordracht van de Eerste Minister die de voogdij kreeg over de federale culturele instellingen
7 : het betreft dhr. Marc Boeykens en dhr. Renaud Bellen, benoemd bij Koninklijk
Besluit van 31 maart 2004, ten gevolge van het in voege treden van de programmawet
van 8 april 2003 die de controle op de federale culturele instellingen versterkt.
De derde regeringscommissaris wordt benoemd op voordracht van de Minister van Begroting
8 : het betreft mw. Rika Denduyver, benoemd bij Koninklijk Besluit van 4 april
2003.
De regeringscommissarissen worden uitgenodigd op alle vergaderingen van de raad van
bestuur van het Paleis voor Schone Kunsten en hebben er een raadgevende stem 9 . Ze
zijn benoemd voor de duur van de regering en hun mandaat is hernieuwbaar. 10
Het college van commissarissen
De controle op de financiële toestand, de jaarrekeningen en de regelmatigheid van de
verrichtingen die in de jaarrekeningen weergegeven moeten worden, wordt aan een col-
lege lege van vier commissarissen toevertrouwd.
Twee commissarissen worden door de algemene vergadering benoemd onder de leden, natuurlijke
personen of rechtspersonen, van het Instituut der bedrijfsrevisoren. Op de buitengewone
algemene vergadering van 2 juli 2002 zijn de volgende twee revisoren benoemd:
53

54
— T.C.L.M.-Toelen, Cats, Morlie & Co CVBA, wettelijk vertegenwoordigd door dhr.
Jean-François Cats;
— KPMG BCV, wettelijk vertegenwoordigd door dhr. William Van Aerde.
Twee commissarissen worden benoemd door het Rekenhof. Bij schrijven van 20 maart 2002
deelde dhr. W. Dumazy, eerste voorzitter van het Rekenhof, aan het Paleis voor Schone
Kunsten de benoeming van de volgende personen tot lid van het college van commissarissen
mee:
— dhr. Jan Debucquoy, adviseur;
— dhr. Franz Wascotte, griffier.
De commissarissen worden benoemd voor een hernieuwbare termijn van vier jaar, dit is
tot aan de statutaire algemene vergadering van 2006.
Net als in 2002 en 2003 keurde het college van commissarissen zonder voorbehoud
de jaarrekening afgesloten op 31 december 2004 goed. Zijn verslag omvat echter een
verklarende paragraaf over de vertraging die is opgetreden bij de afsluiting van de jaarrekening
2004. Met die paragraaf, die de goedkeuring zonder voorbehoud geenszins
in het gedrang brengt, moedigt het college het Paleis aan om de boekhoudafdeling te
reorganiseren, hetgeen momenteel in uitvoering is.
Het beheerscontract
Het beheerscontract van het Paleis voor Schone Kunsten is met de Belgische Staat afgesloten
op 18 november 2002 en bekrachtigd door een Koninklijk Besluit van 2 december
2002. Het is in voege getreden op 21 december 2002, de dag van de publicatie in het
Belgisch Staatsblad, en is afgesloten voor een periode van vijf jaar.
Dit beheerscontract regelt volgende wettelijk opgelegde aangelegenheden:
- de uitvoeringsmodaliteiten van de opdracht tot openbare dienstverlening g van de vennoot-
schap, met name een pluridisciplinaire en geïntegreerde culturele programmatie die
bijdraagt tot de Europese en internationale uitstraling van federaal België, de Gemeenschappen
en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest;
— de modaliteiten met betrekking tot het gebouw: enerzijds enerzijdshetbeheerenhetonder-
het beheer en het onderhoud
ten laste van het Paleis voor Schone Kunsten, en anderzijds de grote herstel- en
renovatiewerkzaamheden ten laste van de Staat;
— de samenwerkingsmodaliteiten met andere instellingen, in het bijzonder met de regelmatige
gebruikers van het Paleis voor Schone Kunsten;

VI.
Corporate
Governance
— de modaliteiten met betrekking tot de dotatie van de federale Staat;
— de verplichtingen inzake intern en extern toezicht.
In dit contract verbindt het Paleis voor Schone Kunsten zich ertoe een coherente culturele
programmatie uit te werken, een actief cultureel democratiseringsbeleid te volgen
en een modelfunctie te vervullen op cultureel, artistiek, professioneel en technisch gebied.
Het contract voorziet echter dat deze verbintenissen rechtstreeks verbonden blijven
met de financiële middelen waarover het Paleis beschikt en in het bijzonder met de
dotaties die het ontvangt om zijn opdrachten te vervullen. We vestigen er de aandacht
op dat de federale Staat alles in het werk heeft gesteld om dit doel in 2004 te verwezenlijken,
waardoor het boekjaar in evenwicht kon worden afgesloten.
De paritaire commissie
De paritaire commissie is opgericht bij koninklijk besluit van 19 december 2001. Naast
de voorzitter, dhr. Etienne Davignon, is ze samengesteld uit de volgende twaalf effectieve
leden: zes ter vertegenwoordiging van de directie en zes die het personeel vertegenwoordigen
(met 6 plaatsvervangers).:
In 2004 kwam de paritaire commissie zevenmaal bijeen. Tijdens deze vergaderingen
behandelde zij onder meer volgende punten:
— de benoeming van een preventieadviseur;
— de hospitalisatieverzekering en de groepsverzekering;
— de harmonisatie van de personeelsstatuten;
— de vrijwilligers;
— de opvolging van het opgerichte subcomité voor preventie en bescherming op het
werk (CPBW);
— de begroting 2005;
— het taalkundig kader;
— de inspectie Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg;
— de dienstvrijstellingen.
dienstvrijstellingen.
De paritaire commissie boog zich geregeld over het project van een gecoördineerde tekst
van arbeidsreglement t voor het statutair en contractueel personeel. Ze creëerde in haar
schooteentechnischcomitébevoegdvoorditonderwerp.Zeriepookeenwerkgroep
schoot een technisch comité bevoegd voor dit onderwerp. Ze riep ook een werkgroep
in het leven die zich over de kwestie van het avondpersoneel buigt.
55

56
VII.
Financiën

VII.
Financiën
Financieel verslag
Budget 2004
2004 was het derde boekjaar van het Paleis voor Schone Kunsten als naamloze vennootschap
van publiek recht met sociaal oogmerk.
Het budget van het boekjaar 2004 werd vastgesteld door de Raad van Bestuur in de vergadering
van 13 februari 2004. Het ingediende budget was voor het eerst in evenwicht.
Door de gecumuleerde verliezen van de eerste twee boekjaren – te wijten aan de structurele
onderfinanciering van de werkingskosten van het Paleis voor Schone Kunsten
door de Federale Staat – was voor het boekjaar 2004 immers een dotatie van 7,7 miljoen
euro voorzien, tegenover 4,2 miljoen euro in 2003.
Het Paleis voor Schone Kunsten ontving in 2004 van de Nationale Loterij een bijzondere
bijdrage van 725.000 euro en 1.125.000 euro trekkingsrechten. In het kader van
het samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat en het Brussels Hoofdstedelijk
Gewest (het zogenaamde “Beliris-akkoord”) voor de financiering van de onontbeerlijke
renovatiewerkzaamheden en van de werkzaamheden nodig voor het respecteren van de
veiligheidsvoorschriften in het gebouw.
Rekeningen per 31 december 2004
Op 31 december 2004 bedroeg het balanstotaal van het boekjaar
30.038.305,09 euro. De rekeningen werden afgesloten met een klein verlies van
47.691,32 euro. Dit bedrag vertegenwoordigt slechts 0,2% van de totale uitgaven, en is
in geen geval vergelijkbaar met de verliezen van de eerste twee boekjaren 2002 en 2003,
die respectievelijk 1,7 en 3 miljoen euro bedroegen.
57

Samenvattend zien de rekeningen er als volgt uit (in duizenden euro):
UITGAVEN
— werkingskosten gebouw 1.437
— administratiekosten 1.476
— personeelskosten 8.541
— waardeverminderingen van activa en dubieuze vorderingen 952
— uitzonderlijke kosten en financiële lasten 375
Totaal werkingskosten 12.781
— artistieke uitgaven 5.645
— communicatiekosten 1.941
TOTAAL VAN DE UITGAVEN 20.367
INKOMSTEN
— federale dotatie 7.666
— samenwerkingsakkoord 460
Totaal werkingsinkomsten 8.126
— eigen inkomsten (verhuur, terugvordering van kosten, dienst ticketverkoop, horeca)
2.249
— diverse inkomsten 415
Totaal eigen inkomsten 2.664
— inkomsten ticketverkoop 3.433
— steun aan artistieke producties 2.732
— sponsoring en mecenaat 2.339
— inkomsten uit reclame en publicaties 1.026
Totaal productie-inkomsten 9.530
58
TOTAAL VAN DE INKOMSTEN 20.320
VERLIES VERLIES VAN HET BOEKJAAR 47
Optemerkenvaltdatdewerkingskostenslechtsvoor64%gedektzijndoorfederale
Op te merken valt dat de werkingskosten slechts voor 64% gedekt zijn door federale
steun.
Daartegenover staat dat de artistieke uitgaven ruimschoots gedekt worden door de inkomsten
uit ticketverkoop, sponsoring, mecenaat en diverse steunbijdragen.
Toekomstperspectieven
Voor zover de dotatie van de Federale Staat in de toekomst in overeenstemming blijft
met de lijn die in 2004 is uitgezet, kan het Paleis voor Schone Kunsten de toekomst met
vertrouwen tegemoet zien en zijn ambitieuze beleid verderzetten.
Diverse elementen bevestigen dat vooruitzicht. Het voor 2005 ingediende budget is
weer in evenwicht. Er zijn structurele oplossingen uitgewerkt om bepaalde hardnekkige
problemen aan te pakken.
In dat verband vermelden we drie bemoedigende elementen:
1. bij wijze van uitzondering verstrekte de Federale Staat in de begroting van 2004 het
Paleis voor Schone Kunsten een dotatie van 1,7 miljoen euro. Dit bedrag zal de komende
jaren worden gebruikt om het probleem van overuren in te dijken, de middelen
van het departement communicatie te verhogen en de rentabiliteit van de onthaalactiviteiten
te verbeteren;
2. zoals voorzien in het overnamecontract dat op 22 maart 2002 werd ondertekend
tussen het Paleis voor Schone Kunsten en de vzw Filharmonische Vereniging Brussel,
bezit het Paleis voor Schone Kunsten op de voornoemde vereniging “trekkingsrechten”
ter waarde van 1,2 miljoen euro op de giften die zijn binnengekomen tussen 1 januari
2002 en 31 december 2004, bestemd voor de financiering van belangrijke muzikale
projecten;
3. in het verlengde van het samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat en het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest geniet het Paleis voor Schone Kunsten in 2005, 3.000.000
euro “trekkingsrechten”, bestemd voor de financiering van nieuwe renovatiewerkzaamheden
aan het gebouw.
Tot slot vermelden we dat het Paleis voor Schone Kunsten in het kader van de financiering
van zijn artistieke activiteiten met de Franse, Vlaamse en Duitstalige Gemeen-
schap onderhandelt over over structurele structurele steun gedurende minstens drie jaar.

VII.
Financiën
Kerncijfers EXPO
Bezoekersaantallen:
Herfst 2004 Lente 2004
Appel Turkije Arp Rimbaud Symbolisme
Bezoekers totaal 55223 67018 13071 17756 13328
Vernissage protocollair 200 120
Vernissage publiek 750 550 300 600
Vernissage pers 50 70 50 100
Voorverkoop (vóór de 1 ste dag opening)
groepen (individueel) 360 636
scholen (individueel) 82 50
alle categorieën (individueel) 8537 11684 788 3545 2289
Groepen
in groepen 632 1205 77 185 274
individueel 9475 18070 1153 2778 4117
Geleide bezoeken 648 (7%) 1013 (6%)
Scholen
in groepen 357 323 61 337 120
individueel 5355 4839 908 5059 1802
Verkoop combi-tickets 8945 (7%)* 3636 (12%)*
Catalogi 2392 (4%)* 2290 (3%)* 818 (7%)* 766 (6%)*
Bezoekersgids 5251 (29%)*
Audiogids 20335 (31%)*
* berekend op het totaal van de verkopen Ticket Act
59

Layout: Base Design - Realisatie: Comfi & Publishing - www.comfi .be - Foto’s fototheek BOZAR
PALEIS VOOR
SCHONE KUNSTEN,
BRUSSEL
RAVENSTEINSTRAAT 23 - 1000 BRUSSEL
HTTP://WWW.BOZAR.BE
TEL. 02 507 84 44