Op de Hoogte mei 2012 497328ISSUE4_RGBWeb.pdf - Ivn

mei 2012
Op de Hoogte
Ledenblad van IVN afdeling Walcheren

Uit het Bestuur
Er is de laatste maanden heel wat gebeurd. De Algemene
Ledenvergadering vond weer plaats en daarin werd een
nieuw bestuurslid benoemd, Joanna de Buck; zij is nog
bezig met de Natuurgidsencursus maar ziet toch mogelijkheden
om de vacature secretaris te gaan vervullen. Welkom
Joanna.
Als extraatje in het Jaar van de Bij werd de ALV afgerond
met een lezing op dit gebied van Albert de Wilde. Zijn
presentatie toonde een onbekende microwereld waarin
bijen belaagd werden door mijten en andere aanvallers. De
Zeeuwse Ledendag op 14 april was een bijzondere. Zowel
vanwege het feit dat ook 4 West-Brabantse afdelingen
deelnamen als ook vanwege de mooie locatie in Bergen op
Zoom. Afdeling De Groen Zoom had de organisatie in
handen en deed dat uitstekend, jammer alleen dat er relatief
weinig animo voor deelname was. Circa 40 deelnemers
van 6 afdelingen is mager, wij staken er gunstig bij af.
In mijn bijdrage in februari was tussen de regels door zorg
te bespeuren over de bezetting van functies maar we
kunnen nu de toekomst weer zonniger tegemoet zien. Diverse
vacatures zijn vervuld, zie hierna het artikel “Nieuws
over de vacatures enz.” waarin de nieuwe functionarissen
zich voorstellen.
De Natuurgidsencursus spoedt zich naar het einde met als
feestelijk sluitstuk de diploma-uitreiking op 8 juni op onze
MicMec-basis aan de Korenbloemlaan in Vlissingen. Nu al
blijken vele cursisten niet alleen belangstelling te hebben
voor het werk (van IVN Walcheren) in de natuur maar er
zelfs al in bezig te zijn. Het bestuur hoopt van harte dat de
cursisten ook na de cursus nauw betrokken blijven bij IVN
Walcheren en zijn relaties. Van een aantal is dat vrijwel
zeker maar ook de anderen zijn zeer welkom.
Een volgende NGC zal ongetwijfeld niet meer plaatshebben
op onze vertrouwde locatie. We gaan onze basis daar
kwijtraken maar hoe dat zich ontwikkelt is nog bijzonder
onduidelijk; er zal echter wel een alternatief opdoemen.
NME (waaronder IVN Walcheren) blijft ook op Walcheren
hard nodig.
Op 7 mei is ook de NGC van De Zeeuwse Delta in NME-
Ecoscope op Schouwen afgesloten; DZD is 18 nieuwe
IVN-natuurgidsen rijker. Ik feliciteer die nieuwe gidsen en
De Zeeuwse Delta van harte.
Tot slot ook een felicitatie voor Rinus Davidse; u zult het
wel hebben gelezen of anderszins vernomen, Rinus is
benoemd tot Lid in de Orde van Oranje Nassau vanwege
zijn verdiensten als vrijwilliger op diverse terreinen. Rinus,
namens het bestuur van harte proficiat.
Een mooie zomer toegewenst en met vriendelijke groet,
namens het Bestuur
Henk Sijsenaar, voorzitter
2
IVN-er Rinus Davidse geridderd.
Henk Sijsenaar
IVN-natuurgids Rinus Davidse ontving op
dinsdagavond 2 mei de versierselen behorend
bij het lidmaatschap van de Orde van
Oranje Nassau namens de Koningin uit
handen van de burgemeester van Vlissingen.
Ik wist dat allemaal niet, en misschien
velen met mij, maar Rinus blijkt zich al vele
jaren op diverse fronten verdienstelijk te
hebben gemaakt. 26 jaar Bescherming
Bevolking, vrijwilliger bij de Brandweer, actief bij tennisclub
Tios en in zijn kerkgenootschap.
En, last but not least, tenminste de laatste 12 jaar actief bij
IVN, vereniging voor Natuur- en milieueducatie, afdeling
Walcheren. Hij was tot 2009 bestuurslid, tot voor kort algemeen
coördinator excursies en nog steeds actief als gids
en als coördinator excursies voor een aantal (mini)campings.
Rinus, namens bestuur en leden van IVN afdeling Walcheren
van harte gefeliciteerd met je Koninklijke Onderscheiding.
Redactioneel
We hebben gemerkt dat Op de Hoogte februari goed is
ontvangen en we zijn blij met de vele complimenten. Zelf
waren we nog niet gelukkig met de opname van de artikelen
over twee kolommen en dat was ook bij jullie het geval
wel. Je zult zien, dát probleem is verleden tijd. Maar hoewel
die kinderziekte achter de rug is blijft het nog best een
moeizaam proces om artikelen opgenomen te krijgen zoals
je je voor ogen hebt. Maar dat is een probleem van ons, de
redactie.
Wat we ook met genoegen opmerkten is dat Op de Hoogte
kennelijk beter wordt gelezen dan we dachten gezien de
vele reacties op de nieuwe lay-out. Blij dat het jullie bevalt.
Ook dit keer weer veel nieuws en bijdragen van alle kanten.
Alle activiteiten van IVN-Walcheren bijvoorbeeld staan er
nu wel zo’n beetje in. En wat de artikelen betreft, verslagen
van bijzondere wandelingen (een bomenwandeling), van
fascinerende natuurverschijnselen (hoe regelt een Aronskelk
z’n voortplanting?) van nieuwe projecten (Natuur voor
groen en grijs) om maar enkele zaken te noemen en vergeet
niet om 25 juli en 8 augustus in de agenda te zetten onder
“Westkapelle”.
De lopende Natuurgidsencursus nadert z’n eind; vrijdagavond
8 juni worden de diploma’s op feestelijke wijze uitgereikt;
we zijn benieuwd naar de eindprojecten, wel zeker
mooie kopij voor het augustus nummer. Maar we gaan eerst
de zomer tegemoet, na het koude voorjaar misschien wel
extra mooi.
Namens de redactie een goede zomer gewenst,
met vriendelijke groet,
Henk Sijsenaar, eindredactie

Vervulde vacatures bij IVN Walcheren
Het zag er in het begin van het jaar allemaal wat zorgelijk
uit; de Algemeen coördinator Excursies Rinus Davidse en
bestuurslid Ineke de Jong (met websitebeheer en PR in
haar pakket) stopten met hun functies; we misten al een tijd
een secretaris en zie daar, plotseling staan er anderen op.
Zij stellen zich voor:
Coördinatie Public Relations
Wie ben je? Trudy van
Hoof. Met Frank woon
ik in juli 35 jaar in Vrouwenpolder.
Wij hebben
een dochter en een
zoon die al een tijdje uit
huis zijn. Ook hebben
wij een kleinzoon van 9
maanden. Doordeweeks
werk ik in de Randstad.
IVN ken ik al langer.
Door mijn werk heb ik
een tijd mijn lidmaatschap
opgezegd. Nu
ben ik toch weer lid geworden.
In het verleden
heb ik korte cursussen gevolgd bij IVN.
Mijn grote passie is het observeren van vogels.
Wat ga je doen bij IVN? In op de Hoogte stond dat er nog
mensen gezocht worden voor PR werkzaamheden. Allereerst
heb ik een oriënterend gesprek hierover gehad met
Henk Sijsenaar en Ineke de Jong. Ik heb besloten om deze
werkzaamheden per 1 mei op mij te nemen.
Hobby’s? Ik kijk dus graag naar vogels. Verder zing ik graag
en speel wat piano. Ik lees van alles.
Bestuurslid met functie
Wie ben je? Joanna de
Buck. Samen met hond
Jordy sinds 2 jaar woonachtig
in Serooskerke.
Daarvoor in Middelburg-centrum
en jaren gewerkt
als secretaresse. Wij
wonen in een sfeervolle
jaren dertig woning tegenover
het mooie Park Welgelegen.
Op dit moment ben ik
bezig met de afrondende
fase van de natuurgidsencursus
2011-2012. Het is
een mooie tijd geweest met afwisseling: veel gastdocenten,
excursies, een groepsopdracht uitvoeren en een werkstuk
maken.
Wat ga je doen bij IVN? Ik heb met veel enthousiasme de
secretariswerkzaamheden in het bestuur overgenomen en
probeer het IVN te promoten in allerlei opzichten. Door
excursies buiten kantoor werktijden ben ik “in aanraking”
gekomen met IVN. Ik hoop gids te kunnen worden omdat
ik denk dat groeps-excursies in de natuur een positieve
3
uitwerking hebben op mensen.
Hobby’s? Natuurwandelingen in de regio, lezen van uiteenlopende
lectuur en literatuur (waaronder historische publicaties),
fietsen, joggen met de hond, AMUZ-concerten in
Antwerpen bezoeken, mensen helpen met (het coördineren
van) huishoudelijke activiteiten, huis- en interieurdagen.
Algemene coördinatie natuurgidsen
Wie ben je? Wim van Strien.
Voor velen een oude bekende;
sinds jaren IVN-natuurgids met
duidelijk zichtbaar plezier en
elan. Wim heeft gehoor gegeven
aan de oproep om Rinus
Davidse op te volgen als algemeen
coördinator excursies.
Dat doet hij naast het leiden
van excursies en de coördinatie
van de excursies in de
Schotsman; een taak die hij
ook nog niet zo lang geleden
op zich nam.
Wim heeft zich verzekerd van een plaatsvervangster, Gerda
Schuddebeurs, voor het geval hij er even tussenuit is zodat
de coördinatie vlekkeloos blijft verlopen.
Plv. algemeen coördinator Excursies en bestuurslid
Wie ben je? Gerda Schuddebeurs. Ik woon in Vlissingen
sinds een jaar. Een verademing na jaren in de Randstad.
Ik heb drie volwassen kinderen, die niet
meer thuis wonen. Ben afkomstig uit het
onderwijs en lid geworden van het IVN,
omdat ik me graag verdiep en inzet voor
natuur en milieu.
Wat ga je doen bij het IVN? Na contact met
Henk en daarna kennismaking met Wim
van Strien, is besloten dat ik de back-up
van Wim word voor zijn functie als algemeen coördinator.
Ook ga ik meedoen met "Grijs en groen" en me bezighouden
met het opzetten van cursussen. Verder ben ik, ook
sinds kort, algemeen bestuurslid*.
Hobby's: Keramiek, beeldhouwen, wandelen, fietsen en
onderweg bekijken en genieten van de natuur. Lezen vind
ik ook heerlijk, van alles, maar ook veel over de Zeeuwse/-
Vlissingse geschiedenis en op zijn tijd naar lezingen, musea
en concerten.
*Het bestuur is van plan om haar in de Algemene ledenvergadering
van 2013 als bestuurslid voor te dragen; tot die
tijd fungeert zij als zodanig.
De nieuwe webmaster
Wie ben je? Theo Willemstein. Getrouwd, vader van een
zoon en een dochter en opa van twee kleinkinderen. In 1975
zijn wij vanuit de Randstad naar Walcheren verhuisd en zijn
thans woonachtig in Domburg. Sinds mijn pensionering ben
ik in de gelegenheid voor natuur, landschap en cultuurhistorie
ruim tijd vrij te maken.
In januari 2011 ben ik als deelnemer de natuurgidsenopleiding
bij het IVN gaan volgen. Tijdens deze cursus ben ik
nog meer in de ban geraakt met wat de natuur en omgeving

ons te bieden heeft.
Wat ga je doen bij IVN? Inmiddels ben ik gestart zelfstandig
groepsexcursies te leiden. Mijn specialisatie op dit moment
is het strand (bij Domburg) en aanliggend duin- en bosgebied.
Vanwege het terugtreden van Ineke de Jong als webmaster
van de site van IVN/Walcheren heb ik aangeboden het
beheer van deze website van
haar over te nemen. Deze website
wordt overigens binnenkort
geheel vernieuwd, dus u zult nog
wel van me horen.
Hobby’s? Wandelen met vrouw
en hond Tess (zwarte labrador),
tennis, biljarten, schaken en fotograferen.
De natuur boeit mij in al
haar facetten. Verre reizen zijn bij
mij ook favoriet.
Het bestuur is verheugd dat deze essentiële functies weer
kunnen worden uitgeoefend; IVN Walcheren kan de toekomst
dus met vertrouwen tegemoet gaan. We wensen
onze nieuwe functionarissen veel voldoening van hun job.
IVN Zomerweek in Mechelen (Zuid-
Limburg)
Ieder jaar doet de “IVN Zomerweek” een mooie plek in
Nederland aan. Een actieve week waarin natuurbeleving,
landschap en cultuurhistorie centraal staan. Dit jaar in
Zuid-Limburg op De Vinkenhof te Mechelen van vrijdag 3
augustus vanaf 16.00 uur tot vrijdag 10 augustus uiterlijk
10.00 uur.Bestemd voor volwassenen, jeugd en jongeren
vanaf 5 jaar. Voor accommodatie, zie www.vinkenhof.com.
Samen met lokale (IVN) vrijwilligers wordt een boeiend
programma met excursies in de natuur geboden, toegespitst
op het thema: Heijmans, Heuvels en Heiligen. Voor
de kinderen/jongeren een apart programma met activiteiten
onder begeleiding van jeugdleiders.
Het landschap van Zuid Limburg is zeer divers, weidse,
open plateaus en intieme,
besloten dalen.
Nationaal Landschap:
De specifieke kernkwaliteiten
van Zuid-Limburg
zijn: het reliëf, het groene
karakter, de schaalcontrasten
van open plateaus naar besloten hellingen en
beekdalen, de kenmerkende en gebiedseigen cultuurhistorische
elementen.
* Heijmans, Heuvels en Heiligen:
• Zelf fossielen zoeken (Groeve Het Rooth)
• Kleinschalig boerenland
• Oude dorpjes en weidse natuur
• Heuvels, bossen en kronkelbeken.
• Watermolens en wijngaarden
Voor informatie en aanmelden: Harrie Moonen e-mail: h.
moonen3@kpnmail.nl, tel.nr. 06-38106238.
Zie ook www.ivn.nl/zomerweek
4
IVN WoesteLand
WoesteLand is de landelijke jongerenwerkgroep van het
IVN, Instituut voor natuur- en milieu-educatie. De werkgroep
bestaat uit jonge enthousiaste vrijwilligers die activiteiten
voor jongeren organiseren in binnen- en buitenland.
WoesteLand wil met haar activiteiten jongeren op een leuke
en boeiende manier betrekken bij natuur en milieu. We doen
vrijwilligerswerk in de natuur. We eten vegetarisch en zoveel
mogelijk biologisch. De activiteiten zijn low budget en
midden in de natuur. We slapen in een basic accommodatie.
Iedereen die tussen de 12 en 30 jaar is, kan mee.
De begeleiding
WoesteLand-activiteiten worden door enthousiaste vrijwilligers
begeleid. Zij vinden het leuk om er voor jou en samen
met jou een onvergetelijke vakantie van te maken. De begeleiders
zijn jong en zelf ook mee geweest als deelnemer.
Ze weten precies wat jij leuk vindt en staan altijd voor je
klaar. Maar de vakanties zijn niet overgeorganiseerd.
Zie de interessante website: http://woesteland.nl/ voor erg
veel informatie en alle activiteiten zoals deze in fort Ellewoudsdijk,
Zuid-Beveland.
Excursies 2012
Fietstochten
Woeste Zinval - Zeeland
Van: 20-8-2012- tot:
26-8-2012
Voor jongeren van 16 t/m
30 jaar
Zuring voor Zeelui*. – de fietsroute “Zuring voor Zeelui”
in het zuidelijk deel van Walcheren, onder meer langs Fort
Rammekens en de Westerschelde, is gebaseerd op de
route die is omschreven in het gelijknamige boekje.
Vertrek vanaf de voorzijde van het NS-station in Middelburg
om 13.30 uur; duur 2½ tot 3 uur.
Data:
zaterdag 2 juni
donderdag 5 juli
zaterdag 4 augustus
Om veiligheidsredenen is deelname mogelijk vanaf de
leeftijd van 12 jaar. De kosten zijn € 5.00 per persoon.
Vooraf aanmelden is niet nodig.
Vliedbergen en Mottekastelen*. – de fietsroute “Vliedbergen
en Mottekastelen” voert u door het zuidwestelijk deel
van Walcheren langs 7 vliedbergen of motten, ook wel
Zeeuwse bergjes genoemd. Ook is er aandacht voor de

natuur op en langs ons pad.
Vertrek om 13.30 uur bij de Kanovijver, Nollepad 1, (4384
LZ) Vlissingen; duur 2½ tot 3 uur.
Data:
zaterdag 23 juni
zaterdag 21 juli
donderdag 23 augustus
Om veiligheidsredenen is deelname mogelijk vanaf de
leeftijd van 12 jaar. De kosten zijn € 5.00 per persoon.
Vooraf aanmelden is niet nodig.
Nb. Deze rondleidingen worden georganiseerd in samenwerking
met “Stichting Het Zeeuwse Landschap”.
Rondje Veere*. – de fietsroute “Rondje Veere” in het
noordelijk deel van Walcheren voert u vanuit het stadje
Veere via de dorpen Vrouwenpolder en Gapinge langs het
Veerse meer, de Noordzee en de verschillende landschapstypen.
Vertrek vanaf de Campveerse Toren in Veere om
13.30 uur; duur 2½ tot 3 uur.
Data:
zondag 24 juni
woensdag 8 augustus
zondag 2 september
Om veiligheidsredenen is deelname mogelijk vanaf de
leeftijd van 12 jaar. De kosten zijn € 5.00 per persoon.
Vooraf aanmelden is niet nodig.
Wandelingen
Park Toorenvliedt. Onder leiding van een IVN-natuurgids
wandelen door het park van de buitenplaats Toorenvliedt
aan de Koudekerkseweg in Middelburg. Het gebouw dateert
uit 1726. Het in de stijl van eind 18de eeuw aangelegde
park, dat er ooit deel van uitmaakte, is wat natuur- en cultuurwaarde
betreft van groot belang. Het is mogelijk dat ook
Vogel- en Zoogdieropvang De Mikke wordt bezocht.
Vertrek om 13.30 uur vanaf de hoofdingang van het park
aan de Koudekerkseweg en duurt 1½ tot 2 uur.
Data:
zaterdag 25 augustus
vrijdag 7 september
zaterdag 22 september
Deelnemen kost volwassenen € 3.00; kinderen tot 12 jaar
€ 1.50. Voor kinderen onder de 6 jaar en voor leden van
IVN Walcheren is deelname gratis. Vooraf aanmelden is
niet nodig.
Monumentale bomen in de binnenstad van
Middelburg. Een wandeling langs de mooie bomen in de
oude Middelburgse binnenstad. Een ervaren IVN-natuurgids
vertelt over de bomen die u op uw wandeling tegenkomt.
Over de Plataan bijvoorbeeld, de Vleugelnoot, Linde,
Tulpenboom en Taxus (Venijnboom).
Vertrek om 13.30 uur vanaf de Markt vóór de Drvkkerij en
duurt + 1½ tot 2 uur.
Data:
vrijdag 25 mei zaterdag 4 augustus
zaterdag 9 juni zaterdag 4 augustus
vrijdag 22 juni vrijdag 17 augustus
zaterdag 7 juli zaterdag 1 september.
vrijdag 20 juli
5
Deelnemen kost volwassenen € 3.00; kinderen tot 12 jaar
€ 1.50. Voor kinderen tot 6 jaar en voor leden van IVN
Walcheren is deelname gratis. Vooraf aanmelden is niet
nodig.
Bij Westkapelle zijn de volgende excursies* gepland:
Woensdag 25 juli (Natuurdag) wandeling langs de Westkappelse
Kreek.
1. Vertrek vanaf de voorzijde van het Polderhuis (Zuidstraat
154/156) om 10.30 uur; de wandeling duurt ca 1½ uur.
2. Vertrek vanaf de parkeerplaats Vliedberg (Grindweg--
Boudewijnskerke) om 14.00 uur; de wandeling duurt ca 1½
uur.
Vooraf aanmelden is niet nodig; deelname kost € 3.--,
kinderen tot 12 jaar € 1.50; kinderen onder 6 jaar en leden
van IVN Walcheren gratis. Kaartjes verkrijgbaar bij de
Natuurgids.
Woensdag 8 augustus (Zeedag) wandeling langs de
Westkappelse Kreek.
1. Vertrek vanaf de parkeerplaats Vliedberg (Grindweg--
Boudewijnskerke) om 10.30 uur; de wandeling duurt ca 1½
uur.
2. Vertrek vanaf de voorzijde van het Polderhuis (Zuidstraat
154/156) om 14.00 uur; de wandeling duurt ca 1½ uur.
Vooraf aanmelden is niet nodig; deelname kost € 3.--,
kinderen tot 12 jaar € 1.50; kinderen onder 6 jaar en leden
van IVN Walcheren gratis. Kaartjes verkrijgbaar bij de
Bij Vlissingen zijn de volgende excursies* gepland:
Wandeling langs de waterpartijen in het Nollebos en over
de Nolledijk (voormalige Zwakke Schakel).
Vertrek vanaf het de sculptuur van Wessel Cozijn bij de
opgang naar de Boulevard bij het Wooldhuis om 10.30 uur
op:
woensdag 30 juni
donderdag 28 juli en
zaterdag 18 augustus.
Vooraf aanmelden is niet nodig; deelname kost € 3.--,
kinderen tot 12 jaar € 1.50; kinderen onder 6 jaar en leden
van IVN Walcheren gratis. Kaartjes verkrijgbaar bij de
Natuurgids.
* Deze rondleidingen zijn aangemeld in het kader van het
Zeeuwse Jaar van het Water.
Rondleidingen voor Staatsbosbeheer
Fort Rammekens en het natuurgebied
Rammekenshoek
Vertrek vanaf de toegangspoort van het
fort.

Data:
- Elke zondag vanaf 3 juni t/m 30 september om 14.00 uur
- Elke dinsdag vanaf 19 juni t/m28 augustus om 19.30 uur
- zondag 14 oktober (herfstvakantie)
- woensdag 26 december (2e Kerst) om 14.00 uur
De bouwkundige staat van het fort vraagt om een aantal
consolidatiemaatregelen; die maatregelen worden in 2012
genomen in verband daarmee wordt per excursie besloten
waar men in het fort wel en waar niet kan komen. Het schor
en natuurgebied Rammekenshoek zijn zonder meer een
onderdeel van de excursie.
Kaarten zijn ter plaatse verkrijgbaar. Deelnamekosten zijn
€ 5,- per persoon. Kinderen onder de 6 jaar gratis. De
rondleidingen duren ca. 2 uur.
Het Veerse bos- en krekengebied
De rondleidingen beginnen bij de Landschuurweg 5 in
Veere en duren ca. 1½ uur op de volgende data:
- de dinsdagen 12 en 26 juni om 19.30 uur
- de dinsdagen 10 en 24 juli om 19.30 uur
- dinsdagen 7 augustus om 19.30 uur
- 21 augustus om 19.00 uur
- dinsdag 16 oktober om 14.00 uur
Deelnamekosten zijn € 5,- per persoon, kinderen tot 12 jaar
€ 2.50. Kinderen onder de 6 jaar gratis. De kaarten zijn
verkrijgbaar bij de gids.
Het buitendijks natuurgebied van De Schotsman
De rondleidingen beginnen op de noordelijke parkeerplaats
aan de Schotsmanweg. Data:
- de maandagen 4 en 18 juni van 19.30 uur tot ca. 21.30 uur
- de maandagen 2, 16, 30 juli van 19.30 uur tot ca. 21.30 uur
- de maandagen 13 en 27 augustus van 19.30 uur tot
ca. 21.30 uur.
Daarnaast 2 rondleidingen, waaraan ook echte ezels
deelnemen en wel op de zondagen 15 juli en 12 augustus.
Vertrek om 14.00 uur van de noordelijke parkeerplaats.
Deelnamekosten zijn € 5,- per persoon, kinderen tot 12 jr.
€ 2.50. Kinderen onder de 6 jaar gratis. De kaarten zijn
verkrijgbaar bij de gids.
6
Project Walcherse Waterparels
Henk Sijsenaar
De provincie heeft 2012 uitgeroepen tot het Zeeuwse Jaar
van het Water (zie: www.jaarvanhetwater.nl). Op initiatief
van museum het Polderhuis in Westkapelle hebben 4
Walcherse organisaties (dit museum, Staatsbosbeheer
Midden-Zeeland (SBB), IVN Walcheren en de Kon. Ned.
Redding Mij., station Westkapelle “de koppen bij elkaar
gestoken” en overlegd hoe ze op Walcheren aan het water
aandacht kunnen schenken. Van ons waren peter Neve en
Henk Sijsenaar er bij betrokken.
Walcheren is rijk aan water, denk aan de kreekgebieden,
het Kanaal, de watergangen en de omliggende Noordzee
met haar zeearmen. Inmiddels is op 11 mei officieel een
flyer gepresenteerd waarin wandelingen door de kreekgebieden
worden aangeboden. daarnaast worden QR-codes
aan de entrees van de gebieden aangebracht waarmee
smartphonebezitters rechtstreeks informatie van websites
kunnen opvragen over de gebieden waar ze zich bevinden.
IVN Walcheren zal een aantal rondleidingen verzorgen rond
de Westkappelse Kreek en in het Nollebos/ op de Nolledijk
bij Vlissingen. Zie onze website of elders in deze OdH. Bij
die rondleidingen leggen onze natuurgidsen de nadruk op
de invloed van het water.
Ook de fietstochten die Lilian Gillissen en Merijn Vermast
op het programma hebben staan zijn vanzelfsprekend erg
geschikt om in het Jaar van het Water te betrekken, De
Westerschelde, het Veerse Meer, de Oosterschelde en de
Noordzee spelen een prominente rol in hun verhaal.
Bijzonder in dat verband is één van de eindprojecten van
de Natuurgidsencursus, de ontwikkeling van een fotocursus
waarbij de makers (Arjen Hartog en Berry van der Haar)
Walchers water “in the picture” zullen zetten. De cursusdata
zijn al bekend: de maandagavonden 3 en 17 september
en 1 oktober; de bijbehorende excursies op zaterdagochtend
8 en 22 september en 6 oktober.
De resultaten worden van 10 november 2012 tot begin januari
2013 in museum het Polderhuis in Westkapelle
geëxposeerd.
Westkappelse Kreek bij Boudewijnskerke

Laatste nieuws: Zomer op Hof Nieuwlands
Rust.
Onder de naam “Zomerafsluiting” nodigt het bestuur alle
IVN-ers van afdeling Walcheren uit om op 18 augustus in
de middag een kijkje te nemen op Hof Nieuwlands Rust aan
de Oudedijk in Nieuw en St.Joosland. Jolanda Polderdijk
leidt ons rond, we drinken er koffie of thee, we praten wat
na over vakantie-ervaringen en andere onderwerpen die
ons aanstaan. En misschien is er ook nog een drankje na.
Een uitnodiging per e-mail volgt zodra de organisatie rond
is maar reserveer alvast de datum: 18 augustus 2012.
Project Natuur voor grijs en groen
Henk Sijsenaar
Voor de meeste IVN-ers misschien nog nieuw maar er is al
weer enkele maanden geleden een nieuwe activiteit geboren.
“Natuur voor grijs en groen”. De conceptie lag in het
overleg dat Johan Antheunisse al enige tijd had met Zorgcentrum
De Zoute Viever in Oost-Souburg om de cliënten
van het zorgcentrum meer te betrekken bij de natuur in de
omgeving. Er waren al meer signalen van zorgcentra op dit
gebied opgevangen. Inmiddels zijn al enkele projecten
uitgevoerd en heeft de projectgroep waarin Johan met Hilly
Bosch (coördinator) en enkele andere natuurgidsen een
programma ontwikkeld waarmee ouderen, bewoners van
verzorgingshuizen, kunnen (her)beleven.
Er zijn verschillende varianten mogelijk zoals een natuurpresentatie
waarmee aan de hand van dia’s bijzonderheden
wordt verteld over bomen, bloemen en dieren.
Ook allerlei materiaal is aanwezig, zoals opgezette vogels,
takken, zaden en houten voorwerpen, zodat de mensen
van dichtbij kunnen zien hoe het er uit ziet en kunnen
voelen hoe b.v. een boomknop voelt.
Dit programma kan ook in combinatie met schoolkinderen
worden uitgevoerd in het kader van het samenbrengen van
ouderen met jongeren. Zo is het ook mogelijk om met
groepen naar buiten te gaan en over de natuur in de omgeving
uitleg te geven en materialen uit de natuur te verzamelen
waarmee, als aanvulling op de fotopresentatie, leuke
dingen gemaakt kunnen worden.
Zowel gidsen als betrokken ouderen, schoolkinderen en
hun begeleiders zijn enthousiast; een veelbelovende start.
Er is inmiddels al zoveel belangstelling dat het projectgroep-
7
je zich graag aangevuld ziet met natuurgidsen die er ook
belangstelling voor hebben. Hilly Bosch staat klaar om
jullie reacties tegemoet te zien. Tel. 0118 46 06 71; e-mail:
hillyvlis@gmail.com.
Ontwikkelingen in Serooskerke
Henk Sijsenaar
Eind april hebben enkele IVN-ers, Joanna de Buck, Annemarie
Stern en Wim van Strien de koppen bij elkaar gestoken
om na te gaan of er iets kan worden gedaan met het
park van buitenplaats Welgelegen in Serooskerke. Het park
is bij ons inmiddels wel bekend, al zou het maar zijn dat wij
er in het koetshuis onze eerste nieuwjaarsbijeenkomst
hielden.
Maar verder lijkt het een wat vergeten park en daar willen
ze als IVN-ers verandering in brengen. Een interessant
gegeven.
Welgelegen (ooit Vrede-Rust) is een jonge buitenplaats,
daterend uit de 90-er jaren van de 19de eeuw.
Wat is de bedoeling? Joanna en Annemarie gaan onderzoeken
of er een leuke, interessante wandeling is samen
te stellen waarin niet alleen het park, met zijn bomen en
struiken en in het voorjaar stinzeplanten, wordt betrokken
maar ook een deel van het nieuwe ommetje van Serooskerke
en de kern van het dorp met de Middeleeuwse kerk
wordt opgenomen. Serooskerke is historisch interessant is
hen gebleken dus dat maakt de wandeling boeiender.
Zij willen van maart tot oktober regelmatig een wandeling
houden onder de vlag van IVN Walcheren. Annemarie en
Joanna vormen een enthousiast koppel en Wim ziet het ook
zitten. Ze ontwikkelen de eerstkomende 6 weken de opzet,
een proef in juni en als het klopt zo rond de 2de helft juni
de eerste rondleiding. De excursies worden op de gebruikelijke
wijze bekend gemaakt. Leuk, om een dorp eens
vanuit een andere hoek te bekijken. Als gids treden Annemarie
en Joanna (na de Natuurgidsencursus te hebben
afgerond). Wim is als invaller achter de hand.
IVN De Zeeuwse Delta
Onze zusterafdeling heeft het 2012 excursieprogramma
klaar, zie website www.ivn.nl/zeeuwsedelta/ maar één
lichten we uit. De jaarlijkse “Fiets- Vaartocht langs en op de
Oosterschelde” vindt plaats van 26 t/m 28 juni 2012. Op de
website zijn de bijzonderheden te vinden.

IVN-cursus natuurfotografie
In de Natuurgidsencursus wordt hard gewerkt aan de
eindprojecten; één van die projecten is de ontwikkeling van
een cursus natuurfotografie. De ontwikkelaars zijn Arjen
Hartog en Berry van der Haar. De cursus wordt gehouden
in september/oktiber 2012 en bestaat uit 3 theorieavonden
en 3 praktijkochtenden. (De redactie had liever gewacht op
de presentatie op 8 juni maar opname in het augustusnummer
is mosterd na de maaltijd, dus…
De 3 theorieavonden zijn op de maandagen 3 en 17 september
en 1 oktober van 19.30 – 22.00 uur in het MicMec
aan de Korenbloemlaan te Vlissingen. Onderwerpen onder
andere: apparatuur, scherpte-diepte, compositie en fotobespreking.
De opgedane kennis wordt in praktijk gebracht op de zaterdagen
8 en 22 september en 6 oktober van 9.00 – 12.00
uur ’s morgens op wisselende locaties.
Deze cursus is bedoeld voor mensen die iets meer willen
dan alleen maar een plaatje schieten in de natuur. Er wordt
uitgegaan van een spiegelreflexcamera, maar zo’n camera
is zeker niet verplicht. Wel is het handig als je bij je camera
het diafragma en sluitertijd zelf kunt instellen.
Voor deze basiscursus natuurfotografie kunnen zich
maximaal 10 deelnemers inschrijven. Op deze manier
krijgen zij tijdens de bijeenkomsten alle aandacht van de
cursusleiders. De cursus gaat door bij minimaal 4 deelnemers.
Het inschrijfgeld voor de fotografiecursus is € 65 voor IVNleden
en € 80 voor niet-leden. Inbegrepen zijn koffie/thee,
reader in kleur, theoretische uitleg, begeleiding bij het
praktische werk en bespreking van je foto’s.
Informatie en inschrijven kan bij Arjen Hartog (a.m.hartog@gmail.com
of 06-33742545).
KNNV Walcheren Vrij wandelen
Maandag 4 juni. Schotsman, Noord-Beveland;
op zoek naar orchideeën en
ander moois.
Verzamelen SBB parkeerplaats Noorderparkeerplaats.
Komend vanaf Vrouwenpolder
bij de 1e stoplichten op de Veersegatdam de parallelweg
rechts nemen, na ± 2 km op de rotonde rechtsaf,
vindt u deze parkeerplaats aan de rechterzijde van de
8
eerste grote bocht naar links. Tijd: 14.00 uur.
Contactpersonen: Ria Verhagen.
In juli is er geen vrije wandeling.
Maandag 6 augustus. Veerse bos en kreken; zijn de
baggerwerkzaamheden al klaar?
Verzamelen parkeerplaats aan de Kraaiennestweg, tussen
Veere en Vrouwenpolder. Tijd: 14.00 uur.
Contactpersoon: Hilda van Langevelde.
Maandag 3 september. Westkapelse bos en kreken; we
gaan er zeker met het trekvlot overvaren.
Verzamelen parkeerplaats Boudewijnskerke, tegenover de
Vliedberg tussen Zoutelande en Westkapelle
Tijd: 14.00 uur. Contactpersoon: Ria Verhagen.
De wandelingen zijn voor leden van KNNV en IVN. Er is
geen gids. Iedereen praat met elkaar over datgene wat men
de moeite waard vindt. Voor de wandelingen geldt: duur
ongeveer 2 uur en verrekijker meenemen. Bij voortdurende
regen of gladheid gaat de wandeling niet door.
Contactpersonen voor vragen bij slechte weersomstandigheden,
over startplaats of meerijden:
Ria Verhagen: 0118 478307 en Hilda van Langevelde: 0118
551985.
Eindfeest Natuurgidsencursus
2011-2012
Foto: Theo Willemsteijn
Bijna is het dan zo ver, na anderhalf jaar ploeteren krijgen
de gidsen in spé op 8 juni hun diploma.
Eerst nog even de laatste loodjes: de presentaties van hun
eigen gebiedjes in de praktijk.... een heel aantal excursies
krijgen het begeleidingsteam en de mede cursisten voorgeschoteld,
altijd weer een erg leuke activiteit, de gids in
spé in zijn eigen omgeving als het ware.
Het begeleidingsteam is druk aan het lezen; het zijn nogal
wat werkstukken die beoordeeld moeten worden, maar ook
dat is erg leuk om te doen. Op 8 juni weet iedereen meer
en kunnen we terug kijken op wederom een geslaagde
Natuurgidsencursus.
Dingeman, mede namens: Ageeth, Annie en Korrie,

Ondersteuning van de
Natuurgidsencursus
Naast de cursusgelden die de
deelnemers betalen heeft het bestuur
de Rabobank Walcheren –
Noord-Beveland bereid gevonden
de Natuurgidsencursus 2011 –
2012 financieel te steunen door
een donatie uit het zgn. Coöperatiefonds
van de Rabobank.
Ook ontving IVN afdeling Walcheren door tussenkomst van
het IVN-consulentschap Zeeland
een donatie van het
Delta Zeeland Fonds ten behoeve
van de Natuurgidsencursus.
De It. Aronskelk, een bijzonderheid
Ruud Busink
De Italiaanse Aronskelk is een, zoals de naam al zegt
stinzenplant. De gevlekte Aronskelk, die we ook tegen
komen, is op sommige plaatsen in Zuid Limburg inheems,
maar wordt hier in Zeeland ook gezien als een stinzenplant.
Voorjaar 2012 valt het me op dat de Italiaanse Aronskelk
veelvuldig voorkomt, overal zijn de kenmerkende bladeren
te zien met hun opvallende gele nerven. De Aronskelk is
wat betreft voortplanting een wat vreemde eend in de bijt,
hij produceert geen nectar maar heeft een eigen manier
ontwikkeld om te zorgen voor nageslacht. Het grote
kroonblad ziet eruit als een kelk rondom de mannelijke en
vrouwelijke voortplantingsorganen, die klein zijn en zich
onder in de bloem bevinden, de vrouwelijke onder en de
mannelijke boven.
Tot dusver klinkt dit nog normaal, echter boven de mannelijke
bloemen bevinden zich nog een aantal infertiele
mannelijke bloemen met daaraan vergroeid een soort harige
uitsteeksels die als een krans over de vrouwelijke
bloemen heen staan en hierboven bevindt zich weer een
wormvormig aanhangsel dat net als bij ons appendix wordt
genoemd. Als de vrouwelijke bloemen gereed zijn om bevrucht
te worden, dan beginnen er vreemde veranderingen
in de plant plaats te vinden. Door excessieve suikerverbran-
9
ding is de Aronskelk in staat de appendix te verwarmen tot
ca.15 graden boven de heersende temperatuur en begint
daarbij een voor ons onwelriekende geur te verspreiden,
voor sommige insecten echter onweerstaanbaar.
Tegelijkertijd vormt zich aan de binnenkant van de kelk een
olieachtig laagje waardoor deze glad wordt als een glijbaan.
Komt nu een insect, aangetrokken door de appendix, op de
rand van het kroonblad zitten, dan glijdt hij zo naar beneden
richting onderkant kelk, recht op de vrouwelijke bloemen af
en dwars door de harenkrans van de infertiele mannetjes.
Nu verstijven deze uitgroeisels en vormen een soort traliewerk
waaruit het insect niet kan ontsnappen. Hij blijft zo’n
24 uur gevangen. De vrouwelijke bloemen gaan nu een
soort gom afscheiden en het insect dat wanhopig naar een
uitweg zoekt komt hiermee onder te zitten en wordt erg
plakkerig. Heeft het insect al eerder een andere Aronskelk
bezocht, dan draagt het mannelijk zaad bij zich en wordt de
plant bevrucht. Als eventuele bevruchting heeft plaatsgevonden
of het insect zit voldoende onder de gom, dan gaat
de plant de mannelijke bloemen verwarmen waardoor deze
hun stuifmeel los gaan laten en het insect komt er mee
onder te zitten alles blijft aan hem kleven.
Dit proces duurt ongeveer 24 uur, nu gaan de uitsteeksels
verslappen en de olie-achtige laag aan de binnenkant van
de kelk droogt uit, zodat het insect kan ontsnappen en een
bezoek kan brengen aan een volgende Aronskelk om deze
dan weer te bevruchten. Het proces dat eerst vrouwelijke
bloemen bevrucht worden en daarna pas de mannelijke
bloemen hun stuifmeel afgeven is om zelfbestuiving te
voorkomen. Er vindt altijd kruisbestuiving plaats.
In de herfst heeft de plant kolven met opvallend oranjerode
giftige bessen, die dan weer door vogels gegeten worden
om te zaden ergens anders uit te poepen om voor een
volgende generatie Aronskelken te zorgen.
Een wandeling in de Manteling
Op zaterdag 24 maart 2012 zijn we als kleine groep aspirant
natuurgidsen met Henk Sijsenaar, onze ervaren IVN-gids,
vertrokken vanuit Terra Maris in Oostkapelle.
Achtereenvolgens hebben we een rondje gelopen vlakbij
kasteel Westhove en onder andere gezien: de Italiaanse
aronskelk, en met verwondering geluisterd naar een uitgebreide
uitleg van Ruud Busink over de vermeerdering van
de plant. Vervolgens keken we naar speenkruid en de
(gele) bostulp; verder al behoorlijk wat bloeiende narcissen
en hier en daar het mooie maarts viooltje.
In de buurt van de veel voorkomende brandnetel werd
gezocht (en gevonden) naar hondsdraf en weegbree, die
samen met zuring gebruikt kunnen worden tegen jeuk en
branderige huid na contact met de brandhaartjes van de
brandnetel. Deze planten zijn stikstof minnend. Naast gewone
zuring zagen we ook bloedzuring, zuring met een
paars-rode nerf. Ook kraailook (inheems i.t.t. bieslook)
zagen we, op sommige plaatsen aangevreten door een ree
of damhert, die zich ook tegoed hadden gedaan aan de
bostulpjes.
Vlak bij het kasteel is ook het zogenaamde “Gebed zonder
End” wandelpaadje, waar vroeger de geestelijken hun gebedsronde
zouden hebben gelopen, naar verluid omdat
deze binnen het kasteel niet beschikbaar was.

De zomereik is te onderscheiden van de wintereik onder
andere door het blad dat bij de zomereik een kort steeltje
en door het eikeltje dat een lang steeltje heeft, terwijl dat
bij de wintereik net andersom is. Het Romeins bruggetje is
hier helemaal niet uit de Romeinse tijd maar in de tijd
aangelegd, dat het Franse tuinmodel werd ingeruild door
het Engelse model en hier en daar een kwinkslag werd
gebruikt ter verfraaiing. De pitrus groeide aan de waterkant.
Deze werd vroeger gebruikt als lampenpitje en kinderen
gebruikten het binnenste van de stengel als kauwgum.
Onderweg werden we vrolijk aangevuld door een bonte
specht die erg druk was en zich liet horen maar niet liet zien.
De restanten van de uitkijktoren gepasseerd hebbend zijn
we de Lindelaan afgelopen en via de Goudvissenvijver naar
de beuken/eiken laan gegaan. Bij de vijver staat een
prachtige moerascipres, die in de winter zijn naalden verliest.
De eiken zijn geplant in een rechte lijn tegenover elkaar,
daarom ook wel 'overstaanders' genoemd. De beuken
zijn ontstaan als beukenhaag.
Er kwam natuurlijk nog veel meer ter sprake en het leuke
van deze excursie was dat verschillende IVN-gidsen in spe
hier en daar de uitleg van Henk aanvulden met extra informatie,
waaronder het verhaal van de Hitsige Winterkoning:
De winterkoning bouwt per voorjaar soms wel 8 tot 10
nestjes. En dat doet deze ukkepuk dus echt niet voor zijn
lol. Als hij er namelijk mee klaar is, gaat hij een vrouwtje
paaien door haar een nestje te laten uitzoeken. Heeft ze er
een gekozen, dan verzekert hij haar met nageslacht, gaat
vervolgens op zoek naar een volgende bruid, biedt haar in
een ander nestje onderdak , zorgt weer voor het nageslacht
en gaat zo nog een tijdje door, totdat de meeste nestjes
bewoond zijn met vrouw en jonkies. En tussen die hitsigheid
door zorgt ie ook nog voor al die open blèrende bekkies van
al dat kroost. Of die 8 tot 10 nestjes niet een beetje overdreven
is, is de vraag, maar dat de winterkoning hitsig is,
dat is zeker.
Trouwens volgens de overleveringen is deze winterkoning
ook nog clever, want hij is aan zijn naam gekomen, toen er
ooit in een zachte winter onder de vogels een wedstrijd werd
georganiseerd. Degene die het hoogst kon vliegen mocht
zich de Koning der Vogels noemen. De winterkoning in spe
klampte zich vast aan de rug van een steenarend, vloog er
mee tot op grote hoogte, hoger dan welke vogel ook,
maakte zich los van de steenarend, vloog nog een stukje
hoger en werd, weer terug op aarde, gekroond tot de enige
en echte Winterkoning.
10
Met vriendelijke groet van Anny Krosenbrink, Guido Geers,
Theo Willemstein, Ruud Busink, Hans-Peter Pieterse, Joanna
de Buck
foto: Hans-Peter Pieterse
Boekje: Waarom brandnetel?
Henk Sijsenaar
“Waarom brandnetel”, 2e druk maart 2012, is een verklarend
woordenboek van Nederlandse en wetenschappelijke
namen met bijzonderheden van de 700 meest voorkomende
wilde planten in Nederland. Samensteller is IVN-gids
Frans Kok uit Nieuwegein; het boekje is bestemd voor
natuurgidsen, plantenliefhebbers en andere belangstellenden.
Grootte A5-formaat, 179 pagina’s.
Frans Kok: “Als IVN-natuurgids vind ik het onvoldoende om
alleen eigenschappen en kenmerken van een plant te
kennen. Vooral tijdens excursies heb ik behoefte aan meer
informatie. Waarom heet een Adelaarsvaren een Adelaarsvaren
en waarom is haar wetenschappelijke naam Pteridium
aquilinum? Wat betekenen die namen eigenlijk, enz.?
Heeft de plant bijzondere kenmerken en/of eigenschappen?
Wordt de plant ergens voor gebruikt?
Ik ben informatie gaan verzamelen en heb het gebundeld
in eenhandzaam boekje. Naast de Nederlandse naam
worden de wetenschappelijke geslachts- en soortnaam
toegelicht en verklaard, aangevuld met bijzonderheden.
Als criterium voor opname heb ik de algemeenheid van de
plant genomen. Veel planten zijn zeldzaam omdat het voor
hen noodzakelijke milieu zeldzaam is. We vinden vaak alleen
nog maar in natuurreservaten die nauwelijks toegankelijk
zijn voor een groter publiek. Vandaar mijn keuze om
alleen planten op te nemen die (vrij) algemeen, het gaat om
+ 700 soorten planten. Iedereen kan deze planten tegen-

komen en vinden.
Een voorbeeld:
Brandnetel (grote), Urtica dioica
Urtica: is afkomstig van het Latijnse urere = branden,
vanwege de brandharen, die hol zijn en een scherp, bijtend
vocht bevatten.
Dioica: betekent tweehuizig, de mannelijke en vrouwelijke
bloemen komen op afzonderlijke planten voor.
Grote brandnetel: brand: wanneer de broze punt van een
brandhaar afbreekt, bijvoorbeeld door het pakken van een
blad, dan komt het vocht in de ontstane wond en veroorzaakt
een branderig gevoel.
Netel: komt van een Duits woord ‘nezzi’ dat ‘getwijnd garen’
betekent. Al heel vroeg werden de stengelvezels tot draden
verwerkt, die later dienden om neteldoek te vervaardigen.
Dit neteldoek is later langzamerhand door katoen en
kunstvezels verdrongen.
Bijzonderheden:
- de bloemen zijn eenslachtig.;
- de brandharen zijn schuin afstaande cellen die zich op
een voetstukje boven het blad- of stengeloppervlak verheffen.
Elk van deze cellen is flesvormig met een breed onderste
deel dat zich plotseling versmalt tot een priem, die aan
de top door een scheef opgezet knopje wordt afgesloten.
Als dit kopje wordt aangeraakt, breekt het vervolgens een
‘voorgevormd’, scheef breukvlak af. Over blijft een uiterst
scherpe injectienaald, die indien mogelijk de huid van de
aanraker doorboort. De brede voet van de cel stond onder
spanning en spuit nu met een kracht zijn inhoud door de
priem naar buiten. Het celvocht bevat histamine, dezelfde
stof die ook bij insectenbeten jeuk veroorzaakt;
- de gehele plant, ook het sap, werd in de geneeskunde
gebruikt en wel tegen verstopping, buikloop, neusbloedingen,
waterzucht, bronchitis, eczeem en netelroos;
- men raadde het aan tegen haaruitval, waarschijnlijk staat
dit in verband met de signatuurleer, dat een harige plant
tegen haarziekten of haarkwalen gebruikt kan worden;
- de Germanen hielden de brandnetel voor een heilige plant
en ze was dan ook aan de dondergod Donar gewijd.
Bestellen kan door €10,50 (inclusief verzendkosten) over
te maken op girorekening 894285 t.n.v. F. Kok te Nieuwegein
o.v.v. ‘Waarom Brandnetel?’ en het verzendadres.
Informatie: franskok@hetnet.nl.
Teken
Cobie Gouwen
28 februari j.l. was er in het Spiegeltheater in Middelburg
een voorlichtingsavond over teken, georganiseerd door het
Staatsbosbeheer, Het Zeeuws Landschap, de GGD en de
Lymevereniging. De zaal zat wel vol, maar ik had de indruk
dat er nogal wat IVN’ers niet aanwezig waren. Omdat het
toch een belangrijk onderwerp is en er tijdens excursies
best veel vragen over komen lijkt het me goed om een korte
impressie te geven wat er gezegd is.
Het is geen compleet verslag maar er waren antwoorden
op vragen of opmerkingen die ik tijdens excursies nogal
eens hoor. Bijvoorbeeld de opmerking “In Oostenrijk en in
Griekenland (enz) kun je worden ingeënt tegen de ziekte
van Lyme”. Dat ligt iets genuanceerder zoals verderop zal
11
blijken.
Teken kunnen enkele maanden zonder voedsel. Ze verblijven
dan in de vochtige bodem- en strooisellaag onder
bomen en struiken. Ze drinken ca 1 x per jaar een druppel
bloed. De teek kan de ziekte van Lyme overbrengen en ook
de FSME (teken-encefalitis)*. In sommige landen wordt
ingeënt tegen FSME. Dus er wordt wel ingeënt tegen een
ziekte die door teken wordt overgebracht, maar niet tegen
de ziekte van Lyme.
In 1883 werd de Borreliabacterie, de veroorzaker van de
ziekte, voor het eerst in verband gebracht met teken, maar
pas in 1982 werd de bacterie pas beschreven. Van 1994
tot 2010 was er een toename van het aantal Lyme patiënten.
In 2009 werd Lyme als beroepsziekte erkend.
De cyclus van de teek is
als volgt: Een vrouwtje
legt zo’n 2000 larfjes; de
larfjes bevinden zich in de
bodem- en strooisellaag.
Ze drinken bloed van
gastheren zoals muizen,
vogels, egels.
Als ze vol zijn laten ze zich weer vallen, worden nimfen.
Van de nimfen zijn er het meest. De nimf wil ook bloed en
zoekt zelf een gastheer (reeën, vee, mensen). Na het
drinken van het bloed vervelt de nimf tot teek, een mannetje
of een vrouwtje. De vrouwtjes bijten. Via het bloed van
de gastheren komt de Borreliabacterie in de teek.
Zonder gastheren zijn er geen teken. Reeën (grotere dieren)
geven geen Borrelia, maar muizen (kleinere dieren)
wel.
Plaats: De larfje zitten in nesten; De nimfen komen voor op
0 – 50 cm hoogte, bijvoorbeeld op grassprieten; teken van
0 – 15 meter bijvoorbeeld in de strooisellaag, in hoog gras,
op paaltjes en takken langs de bospaden dus net waar de
mens langsloopt. Ze zijn vanaf 4ᵒ C actief en reageren op
warmte, beweging (schaduw/trillingen) en chemische signalen.
Het vastzetten duurt lang, soms liften ze mee in de
kleding en hechten zich pas als je al thuis bent.
Een derde van de teken komt voor in tuinen bij huizen, in
het bos en op speeltoestellen.
Voorkomen is het beste:
- vermijd contact met de vegetatie;
- bedekkende kleding of geïmpregneerde kleding;
- inspuiten van de kleding/huid met Deet.
Achteraf:
- check je kleding (kloppen, borstelen);
- eventueel van kleding wisselen;
- was de kleding op 60 graden.
- controleer jezelf zorgvuldig, met name op warme
plekken zoals oksel, knieholten, liezen, enz.
- bewaar de teek als je er toch een hebt moeten
verwijderen zodat hij zo nodig getest kan worden.
Meer informatie, zie folder “Ziekte van Lyme en de gevolgen”
en de website www.lymevereniging.nl van de Nederlandse
vereniging voor Lymepatiënten.

Zo maar een rondleiding
Johan Antheunisse
Onlangs kreeg ik een verzoekje van een man wiens familie al eens eerder met mij de Bomenwandeling in de binnenstad
van Middelburg gewandeld had. De vraag was of het mogelijk was een aantal Russen rond te leiden van het bedrijf
waarvoor hij werkzaam is. Het behoefde niet speciaal in het Russisch, maar Engels zou toch wel praktisch wezen.
Het leek me wel een leuke uitdaging en met de hulp van mijn dochter Milou (die alles vertaalde in het Engels) hebben
we samen een aangename rondleiding gehad. Ze had vooraf de tekst gelezen in “De boom de bindt” en ondanks dat ik
niet zo tekstvast ben kwamen we er samen toch goed uit. Ze had
van de meest voorkomende bomen een lijstje gemaakt met zowel de Nederlandse, Engelse, Russische én Latijnse
naam. Dit lijstje hebben we aan het begin uitgedeeld. Daarnaast was ze nog gewapend met een woordenboek voor
eventuele moeilijke gevallen.
Bij aanvang van de rondleiding bleken er ook nog wat Belgen en een paar Nederlanders mee te lopen. Na uitleg over
wie we waren en wat we gingen doen zijn we met prachtig weer en een zonovergoten stad met de wandeling begonnen.
Ik kreeg onderweg al gauw door dat we beperkingen hadden; omdat ik eerst iets in het Nederlands vertelde, waarna
Milou het in het Engels herhaalde, kostte het natuurlijk dubbel zo veel tijd om het hele verhaal te vertellen. Bovendien
kwamen we af en toe woorden tegen die zo typisch streek- of plaatsgebonden waren, dat we even naar een ludieke
vertaling moesten zoeken.
Want bijvoorbeeld een Zeeuwse mop heeft toch wat uitleg nodig en wat dacht u van kinderkopjes? Of lindebast dat
gebruikt werd om netten van te vlechten? In de loop van de wandeling kregen we daar steeds meer vat op en kwamen
(vanwege tijdgebrek) alleen toe aan de fraaiste verhalen. Desondanks konden we wel de hele wandeling van de binnenstad
lopen. Die zondag hadden we op het Abdijplein het geluk dat we ook de kruidentuin konden bezoeken. Op het einde
hebben we ons gezelschap op een terras achtergelaten en werden we bedankt voor de uitleg. De Russen hadden alles
goed begrepen, maar één Belg vroeg me of ik soms ook natuurgids was omdat er zoveel over bomen verteld was!
Hieronder vindt u nog een vertaling van de meest voorkomende bomen voor wie het misschien ook eens nodig heeft.
Als u de ontbrekende namen in weet te vullen, dan hoor ik dat graag…
Nederlands English Pусский Latin
Acacia Acacia Акация Robinia pseudoacacia
Anna Paulownaboom Anna Pavlovna tree Анна Павловна Де́рево Paulownia styraciflua
Berk Birch Берёза Betula pendula
Beuk Beech Бук европе́йский Fagus sylvatica
Eik Oak Дуб Quercus robur
Esdoorn Maple Клён Acer pseudoplatanus
Fladderiep Fluttering elm Вяз гла́дкий Ulmus laevis
Ginkgoboom Ginkgo Ginkgo biloba
Haagbeuk Common hornbeam Граб обыкнове́нный Carpinus betulus
Iep Elm Вяз Ulmus
Klimop Common ivy Плющ обыкнове́нный Hedera helix
Kastanjeboom Chestnut Каштан Aesculus hippocastanum
Lijsterbes Sorbus Ряби́на Sorbus aucuparia
Lindeboom Lime tree Липа Tilia
Magnoliastruik Magnolia Магнолия Magnolia soulangeana
Muurleeuwenbek Ivy-leaved toadflax Cymbalaria muralis
Paardenkastanje Aesculus Ко́нский кашта́н Aesculus
Plataan Platanus Платан Platanus acerifolia
Taxus Taxus Тис Taxus baccata
Tulpenboom Tulip tree Тюльпанное дерево Liriodendron tulipifera
Valeriaan Valerian Валериа́на лека́рственнаяValeriana officinalis
Vleugelnoot Wingnut Pterocarya fraxinifolia
Vlinderstruik Butterfly-bush Буддлея изме́нчивая Buddleja davidii
Witte abeel Abele Тополь белый Populus alba
Zilverlinde Silver lime Липа серебри́стая Tilia tomentosa
12

Een roodborstje in de tuin
Henk Sijsenaar
Niet echt zeldzaam maar toch ook weer niet vanzelfsprekend
in de buurt. Toch maak je regelmatig kans om in je
tuin een roodborstje (Erithacus rubecula) te spotten. Hij is
helemaal niet schuw voor een vrije vogel en kijkt rustig toe
wat er staat te gebeuren, misschien zelfs wel wat nieuwsgierig.
Het zal dan meestal wel gaan om de vraag of er wat
te eten valt.
Onze stadstuin is ommuurd en op die muurtjes is het
roodborstje vaak te vinden. De roodborst is een eenling, hij
heeft een sterke territoriumdrift en alleen in het voorjaar zie
je er wel eens twee in de buurt van elkaar; dat zullen dan
wel vogels van verschillend geslacht zijn. De roodborstjes
in de tuin schijnen niet het hele jaar door dezelfde te zijn;
het zijn trekkers dus wat wij in de winter zien zijn noorderlingen,
vanwege de kou wat afgezakt naar onze contreien.
In mijn jeugd leerde ik in een liedje dat het roodborstje (in
de winter) tegen het raam kon tikken. “Laat mij er in, laat
mij er in”. Jaren later begreep ik pas dat hij er helemaal niet
in wilde maar in de spiegelende ruit een rivaal zag die moest
worden weggejaagd. Frustrerend voor zo’n beestje.
Vogels hebben wel wat met spiegels; het heeft niks met
roodborstjes te maken maar de tuin van onze vakantiewoning
werd op een gegeven moment regelmatig bezocht door
een pauw van een boerderij in de buurt, een vrouwtje met
aanvankelijk een paar jongen maar later nog slechts één.
Wij wilden tegen de tuinmuur een overtollige spiegel
plaatsen en hadden hem zolang in de border tegen de muur
gezet. De pauw ontdekte hem, of liever gezegd haar
spiegelbeeld, en vond kennelijk wat aanspraak wel aardig
want vanaf dat moment koos ze een plaatsje voor de
spiegel als nachtverblijf samen met haar jong.
Wel grappig natuurlijk maar minder leuk was dat ze alle
planten ook aardig vond en naar hartenlust alle planten in
haar omgeving opvrat. We hebben de spiegel weggehaald
en daarna de pauw nooit meer terug gezien.
Terug naar de roodborst; bij kasteel Westhove was jaren
geleden de parkeerplaats nog in het park zelf gesitueerd.
Je kon daar mee maken dat, als je je autodeur open liet
staan en bij de kofferruimte van schoenen wisselde, een
roodborstje de gelegenheid te baat nam om in de auto te
zoeken naar wat eetbaars. Zoiets geeft je dag wat extra’ s.
In de wetenschapsbijlage van de NRC van 17 december
2011 werd een onderzoek besproken over de rol van de
kleur in het verenkleed van roodborstjes. De kleurtekening
is bij verschillende vogels onder andere van belang bij de
partnerkeuze. Van het roodborstje zou dit aspect nog niet
zijn onderzocht. Wel was al in 1943 ontdekt dat die kleur
een rol speelt bij de territoriumstrijd. Spaanse en Britse
biologen hebben nu geconstateerd dat mannetjes hun
leeftijd en daarmee hun ervaring met hun rode borst tonen.
De onderzoekers maten de grootte van de vlek en van de
omringende grijze veren bij mannetjes en vrouwtjes van
verschillende leeftijd. De rode borst is aanvankelijk vrij klein.
Bij het vrouwtje wordt hij kleiner maar bij het mannetje groeit
hij met de jaren. Hoe groter dus de vlek hoe ouder en
daarmee aantrekkelijker de mannetjes zijn, meer ervaring
13
dus de overlevingskans is groter?
Het onderzoek wordt voortgezet. Maar gewoon genieten bij
het zien of het horen van een roodborstje is voor mij voldoende.
Column: Natuur in de tuin
Behangen
Annemarie Priemis
In mijn tuin staat een Judasboom of wel Cercis met de
Latijnse naam. Dit boompje is nog maar klein en groeit ook
niet zo snel, maar kan prachtig bloeien in het voorjaar. Het
heeft mooi gevormd, rond lichtgroen blad. Op een keer
ontdekte ik dat een heleboel bladeren beschadigd waren.
Bij nadere beschouwing leek het net of er iemand halve
cirkels uitgeknipt had aan de randen. Keurig gedaan overigens!
Meteen keek ik of er misschien rupsen in zaten of
iets dergelijks, maar er was niets te zien. Terwijl ik daar nog
een beetje beteuterd stond te kijken, kwam er een soort bij
aanvliegen die op een blad ging zitten en vervolgens begon
te knippen met haar bek. Je hoorde ook echt knipgeluiden!
Binnen de kortste keren had zij een halve cirkel uitgeknipt
en vloog er mee weg. Nadat ik van mijn verbazing bekomen
was, ben ik in het vlinderboek, waar ook insecten in staan,
gaan zoeken en kwam tot de conclusie dat het hier een
behangersbij betrof. Dit diertje rolt de uitgeknipte stukjes
blad op en maakt ze aan één kant dicht en doet er nectar
en stuifmeel in. Dan legt ze er een eitje in en sluit de andere
kant. Op deze manier vult ze een hele nestschacht. Nadat
ik dit allemaal gelezen had, had ik vrede met de aangetaste
blaadjes van mijn boompje. Hopelijk gaat ze volgend jaar
ergens anders “behangen”.

Mijn allereerste excursie
Ger Ruyg
Nu de laatste Natuurgidsencursus er bijna opzit denk ik nog
wel eens terug aan onze cursus, ik geloof 1995-1996. We
hadden ook een stage opdracht. Ik kwam terecht bij de
gidsenploeg op Neeltje Jans van het Zeeuws Landschap.
Ik heb een excursie meegelopen met Petra Sloof. Ze zaten
toentertijd niet goed in hun gidsen en ik werd meteen ingelijfd.
Nog eenmaal meelopen met Maaike de Wilde en toen
werd ik voor de leeuwen gegooid.
Ik hoopte in stilte dat er niemand zou komen opdagen, maar
toen ik aankwam bij de vlaggen stonden er al een man of
twintig te wachten. Het ergste vond ik nog om de kaartjes
voor twee gulden per persoon te innen. Ik dacht: “die arme
mensen krijgen weinig waar voor hun geld”. Maar dat viel
mee, terwijl anders een excursie anderhalf uur duurde,was
ik meer dan twee uur onderweg, want ik verdwaalde in het
duingebied van Neeltje Jans. Maar het is toch allemaal goed
gekomen. Maar mijn allereerste excursie was in het landje
langs de Valkenisseweg bij Biggekerke.
Aan het eind van onze Natuurgidsencursus moesten wij op
deze plaats een proefexcursie doen. Dit natuurgebiedje is
gesticht door de Soroptimistenclub afdeling Walcheren
samen met stichting Landschapsbeheer Zeeland en samen
zorgen zij voor het onderhoud.
Hetty Begheyn, Marijke de Heer en Henk van Splunder
hadden dit gebiedje uitgezocht. Een natuurterrein met
kleine landschapselementen. Ik herinner me een meertje
met een eilandje in het midden, veel kikkers, knotwilgen ,
meidoorns; een kleine karekiet zong in het riet. Er werd wat
verteld over het ontstaan van dit gebiedje en we maakten
een rondwandeling.
Toen was ik als eerste aan de beurt om daar een excursie
te geven. Een beetje zenuwachtig. Niet tegen de wind in
praten en de luisteraars niet tegen de zon in laten kijken.
Gelukkig duurde het maar tien minuten en toen was Annie
aan de beurt. Volgens Hetty had ik het er wel aardig afgebracht,
maar ik zei te veel “eh, eh”. Ik ben blij, dat ze me
daar toen op gewezen heeft. Ik ben er toen op gaan letten
en het was inderdaad erg. Ik heb me dat toen afgeleerd.
In 1999 koos Magda Willemsen dit landje als haar gebiedje.
Ik citeer nu verkort uit een artikel, dat ze toen in Op de
Hoogte schreef:
Voorjaar: Ik word verwelkomd door het gekwaak van de
groene kikker. De meidoornheg staat prachtig in bloei. In
het water de dotterbloem, watermunt, lisdodde, riet en harig
wilgenroosje. In mei zie ik voor het eerst de blauwe waterjuffer
en ontelbare kikkervisjes. De karekiet zingt in het riet,
maar laat zich niet zien.
Zomer: In het gras ontelbare jonge groene kikkers en
sprinkhanen. Veel vlinders o.a. bruin zandoogje, groot
dikkopje en koolwitjes. In augustus veel libellen prachtig
blauw en roodbruin van kleur.
Herfst: De bomen en struiken raken steeds meer blad kwijt
en daardoor zijn de lege vogelnesten in de meidoornheg te
zien, ware kunstwerken.
Op een paal zit een torenvalk. Verder zijn er veel vogels:
14
winterkoninkjes, roodborstjes op het eiland in de knotwilgen
en pimpelmeesjes in de meidoorns.
Winter: De wilgen zijn kaal en nu is mooi het wilgerozetje
te zien, het werk van de wilgerozetgalmug.
In januari gaan we de wilgen knotten, ook de meidoornhaag
wordt uitgedund. Een nieuwsgierige roodborst vliegt met
ons mee en wipt van de ene naar de andere struik. In februari
bloeit op het talud het klein hoefblad al weer met
mooie gele bloemetjes.
Aldus Magda Willemsen. Ik zou best weer eens in het
landje langs de Valkenisseweg bij Biggekerke willen kijken.
Bijen met uitsterven bedreigd?
Samenvatting van een presentatie van 10 minuten in de
NGC 2011-2012
Annie Krosenbrink
De Europese Unie telt naar schatting 700.000 bijenhouders,
de meesten zijn hobbyisten.
Een bijenkast kan elke dag ruim drie kilogram honing
maken, dat is meer dan de bijen zelf nodig hebben. Daar
kan de imker dus best wel wat van meenemen maar hij
geeft de bijen suikerwater terug; dit kunnen de bijen opeten
in plaats van de honing.
Vroeger werden bijen gedood om de honing te verzamelen.
In 1851 werd de bijvriendelijke kast met houten ramen
uitgevonden. Die wordt tegenwoordig nog steeds gebruikt.
De sterftegraad bij bijen neemt al enkele jaren op rij toe; in
Europa en Noord Amerika: 30 – 85 %. In Nederland 29.1 %.
Bijen verlenen goede diensten als producent van honing
en bestuiver van bomen en planten. Circa 30 % van ons
plantaardig voedsel is afhankelijk van bestuiving door dieren,
waarvan 80 % honingbijen.

Tot nu toe zijn betrouwbare gegevens over de omvang van
het probleem schaars en raakt de wetenschap het maar
niet eens over de precieze oorzaak van de hoge sterftegraad.
Europa wenst daarom het fenomeen te onderzoeken
en presenteerde enkele initiatieven.
De Europese Commissie heeft alvast een laboratorium in
Frankrijk aangeduid als referentielab voor onderzoek naar
de gezondheid van de bijenpopulatie.
Daarnaast kijkt de Commissie naar nieuwe mogelijkheden
om de ontwikkeling van nieuwe medicijnen te stimuleren en
worden pesticides getoetst op hun veiligheid voor bijen.
Net als andere dieren kunnen honingbijen ziek worden,
veroorzaakt door bacteriën, schimmels en virussen, of door
andere insecten. Sommige ziekten komen bij de larfjes
voor, andere bij de poppen en weer andere bij de volwassen
bijen. Een aantal oorzaken:
Kalkbroed
Bijen kunnen vooral in de lente last hebben van schimmel.
Dit noemen we kalkbroed. Deze schimmel groeit op de
bijenlarfjes. De sporen komen in de darmen van de larfjes
terecht waarna ze dood gaan van de honger. Dan bedekt
de schimmel het larfje, en wordt het een soort witte ‘mummie’.
De mummies kunnen ook zwart worden als de
schimmel veel sporen maakt. De bijenhouder ziet deze
mummies als de werkbijen ze opruimen, of hij ziet in de
honingraten witte en zwarte plekjes.
Europees vuilbroed
Een andere ziekte die vooral in de lente voorkomt is Europees
vuilbroed. Met vuilbroed bedoelen we dat de bijenlarfjes
besmet zijn door een bepaalde bacterie. Normale larfjes
zijn mooi wit; zieke en dode larfjes zien er anders uit. Er
rersteert een rubberachtig hoopje. De werksters verwijderen
deze dode larfjes uit de cellen maar kunnen de besmetting
daardoor overbrengen.
Daar blijft het niet bij; andere belagers zijn de Mijt, de
Wasmot, de Bijenkastkever, de Bijenluis en een nieuwe
parasiet, de Nosema ceranae.
Naast deze plagen hebben bijen last van bestrijdingsmiddelen
zoals insecticiden, verstedelijking, klimaatverandering
en luchtverontreiniging.
Beschermde diersoort
De bij is een beschermde diersoort in Nederland; er zijn
steeds minder bijen en dat is heel slecht voor de natuur en
tuinbouw.
Bronnen: diverse waaronder de lezing van entomoloog
Elias over o.a. bijen met uitsterven bedreigd en het artikel
Bestuivingscrisis door Ben van Raay en Gerard Reijn
(Volkskrant, 7 juni 2011)
15
Gehoord en gezien
Ger Ruyg
De sprinkhaanrietzanger.
De meeste broedvogels
zijn weer uit het warme
zuiden in Nederland teruggekeerd.
De Tjiftjaf, de
Fitis,de Zwartkop en de
Braamsluiper, ze zingen
weer uit volle borst. De
zwaluwen en de sterntjes waren laat dit jaar. De eerste
Boerenzwaluw zag ik pas op 11 april en het eerste Visdiefje
een dag later. Voor mij is de lente nog steeds niet begonnen,
want ik heb nog steeds niet de Koekoek horen roepen.
Hij komt zeker dit jaar niet naar het Nollebos. Zo rond Koninginnedag
is meestal ook het Oranjetipje weer te zien op
het Look zonder look in het Nollebos, maar ik heb hem nog
niet kunnen ontdekken.
Wie ik wel reeds half april hoorde was de Sprinkhaanrietzanger
in het ruige duingebied tussen Hotel Westduin en
Dishoek. Het gezang is onmiskenbaar. Het geluid lijkt op
het tsjirpen van een sprinkhaan, maar heeft nog het
meeste weg van het geluid van een freewheelende fiets.
Meestal zijn het doortrekkers, maar gisteren hoorde ik hem
nog steeds tsjirpen, dus waarschijnlijk blijft hij hier broeden.
Het is voor hem dan ook een ideaal gebied, ondoordringbaar
door braamstruiken, meidoorns, duindoorn en liguster.
Ze broeden in het algemeen in de duinen, daar waar
veel struikgewas is. Dus niet in het riet en daarom is
waarschijnlijk de naam veranderd in Sprinkhaanzanger. In
mijn vogelboeken wordt nog de oude naam gebruikt, maar
op internet heet hij tegenwoordig Sprinkhaanzanger.
Ik heb nog nooit een Sprinkhaanzanger kunnen ontdekken,
alleen maar gehoord. Het is een heel schuw vogeltje, dat
het grootste deel van zijn tijd doorbrengt tussen dichte
struiken en lage planten. Men vangt alleen een glimp van
het vogeltje op, als het zich van het ene naar het andere
bosje rept. Het is vrij moeilijk om te weten waar hij zit, want
onder het zingen, beweegt hij zijn kop van links naar rechts,
zodat het lijkt of het geluid steeds van een andere kant komt.
P.S. Gisteren 9 mei hoorde ik eindelijk de Koekoek roepen.
Ik kan er niet opkomen.
We worden allemaal een dagje ouder en het bovenstaande
zinnetje ligt me tegenwoordig voor in de mond. Vooral de
naam van iemand schiet me pas veel later te binnen. Maar
ik heb het ook met de namen van planten en vogels. Op
een wandeling boven over de duinen bij Dishoek vraagt
mijn vrouw, wat zijn dat voor witte bloempjes. “Ik weet het
wel, maar ik kan er niet opkomen, het heeft met een
groente te maken” Maar ineens wist ik het weer. Wit winterpostelein.
Gisteren fietsten mijn vrouw en ik langs het fietspad onder
aan de duinen richting Zoutelande. Langs de bermen staan
op sommige plaatsen allemaal witte bloemen. “Wat zijn dat
voor witte bloemen” vraagt mijn vrouw. “Ze zijn vrij algemeen,
het zijn… ik kan er niet opkomen”. De hele fietstocht

zit ik er over te prakkiseren, maar thuis gekomen weet ik
het nog steeds niet. Dadelijk de flora erbij gepakt en het is
de Akkerhoornbloem. Wat stom, dat ik daar niet op kan
komen.
De naam akkerhoornbloem klopt eigenlijk niet. De plant is
niet op akkers te vinden. Het is een uitbundige lentebloeier.
Zij is de opvallendste witbloemige voorjaarsplant van
droge grasvelden en bermen op arme zandgrond.
Kieviten
Sinds de aanleg van het nieuwe bos Dishoek broeden er
elk jaar in de grasweiden grenzend aan de Galgeweg een
paartje kieviten en een paartje scholeksters. Toevallig vond
ik het nest van de kieviten. Een kuiltje in de grond bedekt
met stro’tjes en vier eieren. Nu zult u wel denken, dat ik als
geboren Fries het nest doelbewust gezocht zou hebben,
maar dat was echt niet het geval.
In één van de vijvertjes in het gebied verblijven steeds twee
Nijlganzen en ik wilde eens kijken of ze daar soms een nest
hadden. Op weg daar naar toe vond ik het nest. Ik hoop dat
ze succes hebben. Want het wemelt er van de eksters en
kraaien. Ook zitten er veel reigers. Maar vorig jaar heb ik
daar toch jonge kieviten gezien.
Ik moet bekennen, dat ik in mijn jonge jaren wel naar kievietseieren
gezocht heb en veel gevonden. Bij de poelier
kregen we 25 cent voor een ei. Dat was toen een heel
bedrag, ik kreeg toen nog geen zakgeld. Tot 10 april
mochten we eieren zoeken en daarna deden we het ook
niet meer. Ik hoop dat jullie mij deze jeugdzonde vergeven.
De weilanden op Terschelling waren toen nog heel kleinschalig
en het wemelde er van de kieviten, grutto’s , tureluurs
en scholeksters.
Mijn eerste kievitsei vond ik toen ik vijf jaar was en wel in
de tuin van mijn grootouders. Ik zie mijn grootmoeder nog
in de deuropening staan in klederdracht. “Ik zag daarnet
een kievit zitten bij die boom, misschien heeft hij wel een ei
gelegd” Inderdaad vond ik een kievitei. Trots vertelde ik
het aan iedereen. Pas veel later kwam ik er achter, dat ik
was beetgenomen.
Te laat!!
Cobie Gouwen
Terugdenkend aan de afgelopen periode na de laatste Op
de Hoogte is ‘te laat’ de kreet die wel erg veel voorkwam.
In februari had ik een klagerig relaas over het feit dat ik echt
niet weet wat ik uit mijn pen (nou ja toetsenbord) moet laten
16
komen omdat er geen excursies waren. De dag nadat ik
het stukje ingeleverd had was er weer een. Gelukkig een
beetje bizar dus daar kan ik wat mee, maar ‘te laat’ dus.
Hoewel je ook kan zeggen dat de inleverdatum te vroeg
viel, maar ja, ik heb het nu over ‘te laat’.
De excursie was rond Hoeve Van der Meulen in ’s Heer
Abtskerke. En het was koud, niet te geloven. Ik was heel
verbaasd dat er überhaupt mensen waren komen opdagen.
De groep wordt daar in twee delen gesplitst en één groep
gaat eerst naar buiten (met mij dus) en dan naar binnen
(met een kenner van de boerderijenstichting); de andere
groep andersom.
De reden dat er mensen waren komen opdagen bleek eigenlijk
dat ze in het huis wilden kijken. De eerste groep had
dus pech, die moest wel met me mee. Ik heb zo min mogelijk
stilgestaan omdat het ook zo slordig staat om als je
weggaat een paar vastgevroren luitjes achterlaat. Tot het
moment van wisseling van de wacht was ik dus trots op de
bezoekers die onder deze barre omstandigheden zo dapper
waren om in de buitenlucht rond te stappen.
Helaas, van de tweede groep verdween er direct al een
paar en de anderen verdwenen een voor een met een groet
en de opmerking dat ze blij waren dat ze binnen waren
geweest.
Ik hield dus één persoon over. Een meneer uit Zeeuws
Vlaanderen die niet veel last van de kou had. Zelf heb ik,
tot wanhoop van mensen in mijn omgeving en tot nadeel
van de Delta gas- en electriteitsverdiensten, ook niet zo
gauw last van de kou. Dus we hebben nog lekker de weideroute
gelopen en er een lekkere lange excursie van gemaakt.
Ik zeg altijd: er is geen slecht weer, alleen slechte
kleding. Dat hij een warme wollen muts op had met de
opdruk “koud, hè” vond ik wel een beetje een open deur.
De weideroute had ik trouwens sinds de opening van de
Hoeve niet meer gelopen en destijds onder zomerse omstandigheden.
Dus bij de rode bloemen linksaf, daar had ik
nu niet veel aan. Bekend is onderhand wel mijn totaal gebrek
aan richtinggevoel dus ik sloeg toch nog even verkeerd
af. Ik had het gauw in de gaten maar toch: ‘te laat’. Hij
merkte al op dat we voor zijn gevoel de andere kant op
moesten.
Verder heb ik geen excursies gedaan maar ben wel met
schoolkinderen op stap geweest. Dat is zo wisselend.
Eergisteren (red.: begin mei) een hele leuke groep 8. Een
verademing, want in uitstapjes daarvoor had ik soms het
idee dat het een beetje leek op een handvol ontsnapte
vlooien. Het sprong alle kanten op. Er is een opdracht in de
voorbeelden die we van Karel Leeftink hebben gekregen
en daar staan de kinderen met hun ogen dicht en vertellen
wat ze horen. Nou, vogels hoorden we niet en ik heb de
houding aangepast door: ogen dicht en een hand voor je
mond. Dat werd door de vogels erg op prijs gesteld.
Helaas had ik dat idee ook een beetje ‘te laat’, zodat er niet
zo veel meer te horen was dan tjiftjaf en fazant. Die handvol
ontsnapte vlooien kan men ook inwisselen voor een doosje
teken op een nat vloeipapier. Tijdens de informatieavond
over teken (Zie artikel “Teken”.) werd dat namelijk doorgegeven.
Ik heb altijd een setje dode teken tussen laboratoriumglaasjes
bij me om ze te laten zien : nimf, volwassen
mannetje en volwassen vrouwtje. Ik kan u wel vertellen dat

een doosje levende voor meer sensatie zorgt.
Morgen (zaterdag 12 mei) twee excursies, allebei bij Hoeve
Van der Meulen; hopelijk ook met iets te melden, maar ja
dat is ‘te laat’ voor dit stukje, wat eerlijk gezegd ook wat aan
de late kant is. Henk Sijsenaar had zeer streng een datum
van inzending gemeld, maar ik heb nog een uur voordat het
twaalf uur, dus toch nog net op tijd.
O ja, een excursie meelopen was er wel bij deze keer; eerst
Neeltje Jans en aansluitend Oranjezon, georganiseerd voor
de gidsen door het Zeeuws Landschap. Een strak schema,
maar drie keer raden wie er ‘te laat’ kwam aanhobbelen.
Makkelijke vraag met een heel makkelijk antwoord. Voor
de zekerheid geef ik het antwoord toch maar: jawel: ikke
dus.
Jakobskruiskruid, wat moet je er mee
Henk Sijsenaar
Je ziet ze alweer overal in natuurgebieden, weiden en
wegbermen, de rozetten van het Jakobskruiskruid (senecio
jacobaea); van de week in de Schotsman tijdens een
Oranjetipje op Judaspenning
17
proefexcursie (woensdag 2 mei) was dat ook het geval. Een
mooie plant, de waardplant van de Sint-Jacobsvlinder, een
overdag vliegende nachtvlinder die haar eitjes er op afzet.
Maar is iedereen daar blij mee? Daarover zijn de meningen
duidelijk verdeeld; de plant is behoorlijk giftig en in de wei
zal het vee er met een boogje omheen gaan, maar zelfs
nadat hij is afgemaaid blijft het gif actief en dat brengt mee
dat Jakobskruiskruid in het hooi een gevaar betekent voor
het vee, vooral voor paarden, dat het dan niet meer als nieteetbaar
herkent.
Niettemin, het is een schoonheid met dat scherm aan
composieten en als je dan ook nog een Sint-Jacobsvlinder
ontdekt of de geel-zwarte rups zich te goed ziet doen dan
is het genieten maar je kunt je goed voorstellen dat boeren
en natuurbeheerders met grazers over de vloer ze liever
zien verdwijnen.
In mei 2011 is Tess van de Voorde, onderzoeker bij Wageningen
Universiteit en het Nederlands Instituut voor Ecologie
gepromoveerd op het onderwerp. Jakobskruiskruid is
een pionier en de bestrijding gebeurt meestal door verwijdering.
Mevrouw Van de Voorde stelt dat verwijdering niet
helpt, integendeel, het is dweilen met de kraan open. Je
kunt het beter laten staan en na een paar jaar is er geen
Jakobskruiskruid meer te bekennen.
Dat zou komen omdat de bij de plant behorende microorganismen
de grond rond het wortelgestel ongeschikt
maakt voor een verder bestaan van de plant. Er zijn zelfs
vaak ook nog planten in dezelfde biotoop die voorkomen
dat de plant zich kan vestigen.Zij noemt witte klaver, duizendblad,
reukgras en ringelwikke. Veel van de plantensoorten
die in schrale weiden voorkomen gedijen zelfs beter
op grond waarop jakobskruiskruid gegroeid heeft.
Het is natuurlijk wel goed om jakobskruiskruid niet in het
zaad te laten komen dus tijdig maaien (en dan natuurlijk het
maaisel opruimen) helpt om te voorkomen dat nazaten zich
kunnen ontwikkelen.

Colofon
IVN vereniging voor natuur- en milieueducatie is een vereniging
van vrijwilligers, die wil bijdragen aan een duurzame
samenleving dor mensen te betrekken bij natuur, milieu en
landschap.
Verspreid over Nederland heeft het IVN zo’n 170 afdelingen;
een kleine 18.000 leden zetten zich in voor natuur en
milieu door middel van allerlei voorlichtende en educatieve
activiteiten.
Het lidmaatschap van IVN afdeling Walcheren bedraagt
€ 17, voor huisgenootleden € 8.50, inclusief “Op de Hoogte”,
de kwartaaluitgave voor leden en relaties van IVN
Walcheren en het IVN magazine “Mens & Natuur”. Beide
verschijnen 4x per jaar. Lidmaatschap van de afdeling
houdt tevens in lidmaatschap van de landelijke vereniging.
Lid worden? Dat kan door contact op te nemen met Peter
Neve, De Walestraat 23, 4371 CE te Koudekerke;
telefoon 0118 55 23 43, e-mail: penning@zeelandnet.nl.
Contributiebetaling op bankrekening 73 348 15 t.n.v. IVN
Walcheren te Koudekerke.
De nieuwe acherwand voor de IVN-kraam
Een IVN-kraam op de kijk- en doedag van Staatsbosbeheer
Joanna de Buck
Staatsbosbeheer (SBB) organiseerde op 2de Paasdag, 9
april 2012, een feestdag met allerlei kijk- en doeactiviteiten,
vooral voor jonge kinderen bij Kasteel Westhove. Ook IVN
Walcheren was uitgenodigd om met een kraam aanwezig
te zijn en zodoende waren we present met kraam en vier
IVN-ers waaronder cursisten van de lopende Natuurgidsencursus
die regen en wind weerstonden met koffie, thee en
een verzorgde lunch.
Veel kinderen kwamen langs om een boekenlegger te
18
Website IVN afdeling Walcheren: www.ivn.nl/walcheren.
Nieuws is ook te vinden op: http//twitter.com/#!/IVN
Walcheren.
Op de Hoogte is een gratis uitgave van IVN afdeling Walcheren
voor leden en relaties en verschijnt 4x per jaar.
Oplage 145 exemplaren. Op de Hoogte Is ook te vinden op
de website van de afdeling.
Redactie: Cobie Gouwen
Annemarie Priemis
Henk Sijsenaar (eindredactie)
Redactieadres: Spuistraat 7, 4331 EX Middelburg
telefoon: 0118 62 48 48;
e-mail: sijgelaar@zeelandnet.nl.
Vaste correspondent: Ger Ruyg.
Het volgende nummer komt uit rond 25 augustusi 2012;
kopij (bij voorkeur als bijlage in “word” bij een e-mail) inleveren
vóór 11 augustus 2012.
maken; plakstrookjes waarop ze plantjes of takjes en
schelpjes konden drukken*.
Nog altijd populair zijn zoekkaarten, knuffels en kalenders.
Ondanks het wat minder prettige weer werd het een mooie
dag; de SBB-medewerkers hielpen waar nodig.
Onze nieuwe kraambekleding trok veel publiek, mooie
kleuren en eigentijdse beelden. We kijken uit naar een
volgende keer met beter weer en nog meer publiek.
* in IVN kleur met het nieuwe logo beschikbaar gesteld door
Angelique de Cock.

Bestuur en werkgroepen
Bestuur:
Voorzitter: Henk Sijsenaar; Spuistraat 7, 4331 EX Middelburg.
Tel. 0118 624848; e-mail: sijgelaar@zeelandnet.nl.
Secretaris: Joanna de Buck; Oostkapelseweg 21, 4353 ED Serooskerke.
Tel. 0118 592801; e-mail: jomaiza@yahoo.com
Penningmeester: Peter Neve; De Walestraat 23, 4371 CE Koudekerke.
Tel. 0118 552343; e-mail: penning@zeelandnet.nl. Bankrekening: 7334815.
Bestuurslid: Hilly Bosch; Kenau Hasselaarstraat 85, 4385 KL Vlissingen.
Tel. 0118 460671; e-mail: hillynieuw@zeelandnet.nl.
Bestuurslid: Gerda Schuddebeurs; Glacisstraat 91, 4381 SB Vlissingen.
e-mail: gerdasch@zeelandnet.nl.
Website: Theo Willemstein; e-mail: willemst@kpnplanet.nl.
Public relations: Trudy van Hoof; e-mail: trudyvanhoof@hotmail.com.
Werkgroepen:
Natuurpaden: Johan Antheunisse; P. Duvelaer van Campenstraat 12, 4336 AS Middelburg. Tel. 0118 628814; e-mail:
milijobo@zeelandnet.nl; website: www.bomenmb.dds.nl.
Excursies: Wim van Strien; Noordweg 418, 4333 KL Middelburg.
Tel. 0118 615796; e-mail: wmstrijs@zeelandnet.nl
Cursussen: Dingeman Steijn; J.P. van de Brandestraat 21, 4336 BC Middelburg.
Tel. 0118 627932; e-mail: d.steijn@zeelandnet.nl.
Presentaties: Natuur voor groen en grijs: Hilly Bosch, zie bij Bestuur.
Op de Hoogte (ook) via e-mail.
Op de Hoogte kan zowel op papier als digitaal via e-mail
worden ontvangen. De standaard is papier;
wilt u hem ookof alleen via e-mail ontvangen dan kunt u
zich per e-mail aanmelden bij de redactie: e-mailadres:
sijgelaar@zeelandnet.nl onder vermelding van:
Foto’s voorpagina
19
a. Op de Hoogte ook via e-mail naar e-mailadres ….
b. Op de Hoogte alleen via e-mail naar e-mailadres ….
De Berenklauw is in 2011 gefotografeerd op het Bolwerk in
Middelburg. Deze gevaarlijke plant dwingt toch ook veel
respect af door zijn krachtige groei en schitterende bloemen.
Ook in de uitgebloeide fase is hij nog lang erg mooi.
De lammetjes stonden ergens in een wei en dat kan je in
het voorjaar overal zien. Het is nog niet zo eenvoudig om
ze vast te leggen op foto, want ze zijn erg beweeglijk.
Foto’s: Annemarie Priemis

Inhoud Indien onbestelbaar rewtour: Spuistraat 7, 4331 EX Middelburg
Algemeen
2 Uit het bestuur
2 IVN-er Rinus Davidse geridderd
2 Redactioneel
3 Vervulde vacatures bij IVN-Walcheren
7 Laatst Nieuws: Zomer op Hof Nieuwlands Rust
8 Eindfeest Natuurgidsencursus 2011-2012
9 Ondersteuning van de Natuurgidsencursus
18 Colofon
19 Bestuur en werkgroepen
19 Foto’s voorpagina
20 Inhoud
Activiteiten
4 IVN Zomerweek in Mechelen (Zuid-Limburg)
4 IVN Woesteland
4 IVN-excursies 2012
5 Rondleidingen voor Staatsbosbeheer
6 Project: Walcherse Waterparels
7 Project: Natuur voor Grijs en Groen
7 Ontwikkelingen in Serooskerke
7 IVN De Zeeuwse Delta
8 IVN-cursus Natuurfotografie
8 KNNV Walcheren: Vrij wandelen
Artikelen
9 Het verhaal van de Aronskelk
9 Een wandeling in De Manteling
10 Boekje: Waarom Brandnetel?
11 Teken, wat is daarmee?
12 Zo maar een rondleiding
13 Een roodborstje in de tuin
13 Column: Natuur in de tuin: Behangen
14 Mijn allereerste excursie
14 Bijen met uitsterven bedreigd?
15 Gehoord en gezien
16 Te laat
17 Jakobskruiskruid, wat moet je er mee?
18 Een IVN-kraam op de Kijk- en doedag van SBB
20 Natuurpresentatie ouderen
Natuurpresentatie ouderen*
Inge Hartingsveld
Onder het motto “wanneer de oudjes de natuur niet meer
kunnen bezoeken bezoekt de natuur de oudjes” hebben
Johan Antheunisse en ik op vrijdag 24 februari jl. een
presentatie gehouden in het verzorgings- en bejaardentehuis
“Eben-Haeser” in Middelburg.
Met behulp van PC, beamer en scherm vertelde Johan op
onnavolgbare wijze over bijzondere bomen en struiken in
voor vele aanwezigen herkenbare plaatsen in Middelburg.
Ik heb het vogelleven in die bomen met behulp van de door
Wim Phaff beschikbaar gestelde opgezette vogels mogen
belichten.
Uitgebreid werd over het nut van de bomen verteld, zowel
als natuur als economisch belang.
Johan had diverse voorbeelden van houtsoorten te tonen
zoals heel zwaar hout (pokhout) en vederlicht hout (triplex).
Ook de houten kleppers kwamen aan bod, inclusief een
klepperdemonstratie.
Na afloop bleken zowel de ouderen als de verzorgers wild
enthousiast en vonden dit voor herhaling vatbaar.
Hilly Bosch, de aanstichtster van dit evenement, gaat meer
bekendheid aan deze presentatie geven. Dit soort presentaties
kan ook op andere locaties worden gehouden,
coördinator Hilly Bosch.
* In het kader van het nieuwe project “Natuur voor groen en
grijs”
IVN vereniging voor natuur- en milieueducatie Afdeling Walcheren