De minor Bewegingsonderwijs in een notendop - Windesheim ...

Handleiding leergang
Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs
voor leerkrachten basisonderwijs
Windesheim - Zwolle en Almere
Februari 2013
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 1 -

Contact
Beknopte omschrijving doel, opzet en werkwijze
&
Praktische informatie
Projectleider leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs
Corine Visser Windesheim Zwolle - kamer A 0.65
Bereikbaar op: maandag tot en met donderdag
Telefoonnummer: 088 - 469 7887 / 06 - 42450920
E-mail cbj.visser@windesheim.nl
Administratieve ondersteuning leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs
Loraine Veeninga Windesheim Zwolle - kamer A 1.63
Bereikbaar op: maandag t/m vrijdag
Telefoonnummer: 088 - 469 9888
E-mail: l.veeninga@windesheim.nl
Docenten
Werkdagen Docent E-mail
Maandag tot en
met woensdag
Jeroen Steeman j.steeman@windesheim.nl
Woensdag Marjolijn Kelderman-Poppen mj.kelderman-poppen@windesheim.nl
Maandag tot en
met woensdag
Christa Rietberg ce.rietberg@windesheim.nl
Dorine de Wever (EHBO) dorinedewever@hetnet.nl
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 2 -

Inleiding
Dit is de beknopte handleiding van de Leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs van
Hogeschool Windesheim in samenwerking met Hogeschool Saxion Deventer en
Gereformeerde Hogeschool Zwolle.
Je vindt hier de informatie die je nodig hebt om bij aanvang van deze Leergang een goed
beeld te kunnen vormen van de bedoeling en de opzet van het programma.
De volgende onderwerpen komen aan bod:
1. De ‘Leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs’ 4
2. Structuur en inhoud van het programma 5
2.1 Blok 1 - Aanbieden van activiteiten
2.2 Blok 2 - Begeleiden en leerhulp
2.3 Blok 3 - Vakconcepten en planning, brede zorg
2.4 Stagecomponent
3. Werkwijze 10
3.1 Opleidingslessen
Aanwezigheid- en deelnameverplichting
Benodigdheden
Werkvormen
3.2 Zelfstudie en opdrachten
4. Toetsing en afronding 13
4.1 Programma van toetsing en afronding
4.2 Eigen vaardigheid
4.3 Certificaten
5. Tijdelijke bevoegdheidsregeling 15
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 3 -

1. De ‘Leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs’
Context
Sinds in 2001 de wet bevoegdheidsregeling rond het bewegingsonderwijs op de basisschool is
veranderd, zijn studenten die regulier afstuderen aan een Pabo niet meer automatisch bevoegd
voor het geven van bewegingsonderwijs aan de groepen 3 t/m 8.
Het doel van de nieuwe bevoegdheidsregeling is het geven van een kwaliteitsimpuls: het vak
bewegingsonderwijs mag alleen nog gegeven worden door docenten die zich daarin hebben
gespecialiseerd via de Pabo en natuurlijk vakspecialisten die zijn opgeleid aan een Academie voor
Lichamelijke Opvoeding.
Dus: ben je afgestudeerd groepsleerkracht en ben je je opleiding aan de Lerarenopleiding
Basisonderwijs (Pabo) na 1 augustus 2001 begonnen? Dan ben je alleen bevoegd om lessen
bewegingsonderwijs te verzorgen in groep 1 en 2. Wil je als groepsleerkracht ook aan kinderen uit
de groepen 3 tot en met 8 bewegingsonderwijs geven, dan heb je de aanvullende bevoegdheid
Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs voor het primair onderwijs nodig. De ‘Leergang
Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs’ leidt je daartoe op.
Na het volgen van de opleiding:
Ben je in het bezit van de aanvullende bevoegdheid bewegingsonderwijs en mag je
lesgeven in de groepen 3 t/m 8 van het basisonderwijs en aan kinderen tot en met 12 jaar in
het speciaal basisonderwijs;
Heb je kennis van: (1) een breed scala van leerlijnen, bewegingsthema’s en geschikte
activiteiten voor onder-, midden- en bovenbouwgroepen, en thema’s als (2) ongevallen en
veiligheid, (3) (vak)onderwijsconcepten en planning, (4) brede zorg in het
bewegingsonderwijs;
Kun je lessen bewegingsonderwijs en bewegingsactiviteiten veilig en verantwoord
inrichten, instrueren en organiseren;
Kun je bewegingsactiviteiten ontwerpen en differentiatie binnen bewegingsthema’s
aanbrengen, zodat ieder kind op zijn eigen niveau en met plezier kan deelnemen aan de les;
Kun je leerdoelen en leerhulp binnen bewegingsactiviteiten bepalen voor kinderen van
verschillende niveaus;
Kun je bewegingsgedrag van kinderen observeren en bewegingssituaties samen met
kinderen reguleren;
Ben je in staat om op actuele wijze inhoud te geven aan de lessen bewegingsonderwijs.
Kortom: je bent een echte vakspecialist bewegingsonderwijs!
Aanbieders en coördinatie
De Lerarenopleidingen Basisonderwijs van de Gereformeerde Hogeschool Zwolle, Saxion
Hogescholen Deventer en Hogeschool Windesheim (Calo) bieden deze post-hbo Leergang
Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs in Zwolle en Almere aan. Het is ook mogelijk om deze op
locatie (in-service) aan te bieden. De coördinatie en uitvoering ervan is in handen van Windesheim.
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 4 -

2. Structuur en inhoud van het programma
Structuur
De opleiding bestaat in totaal uit drie blokken van ongeveer een half jaar, die na elkaar en in
volgorde gevolgd dienen te worden. Als je tijdens de Lerarenopleiding Basisonderwijs een
certificaat hebt gehaald voor blok 1 en eventueel blok 2, dan kun je de opleiding vanzelfsprekend
verkorten en instromen in een volgend blok. De studielast is 200 uur per blok, inclusief contacturen
en stages die onderdeel uitmaken van de studie. Ieder blok wordt er in een periode van ongeveer 18
onderwijsweken gewerkt aan een inhoudelijk samenhangend geheel van meerdere modules en een
stagecomponent. Wekelijks zijn er contactmomenten op de opleiding ingeroosterd, waarin zowel de
bijeenkomsten, als toetsmomenten en herkansingsdata worden gepland. Zie voor een schematische
weergave van de hele Leergang de bijlage op pagina 13. De resterende studietijd bestaat uit
stagelessen, voorbereiding van opdrachten en zelfstudie. De studiebelasting bedraagt gemiddeld
10 tot 12 uur per week.
In alle blokken is de studiebelasting van 200 uur onderverdeeld in:
contacttijd (opleidingsbijeenkomsten, toetsen, lesbezoek, eindgesprekken/ expertmeeting);
stagetijd (per stageles een belasting van 3 uur voor voorbereiding, uitvoering en verslaglegging);
zelfstudietijd (bestuderen van theorie, reflecteren, verwerken en analyseren van filmbeelden, etc.).
Contacttijd Stagetijd Zelfstudietijd
Blok 1 56 60 84
Blok 2 56 60 84
Blok 3 47 90 63
Inhoud
Om je een goed beeld te geven van de totale opleiding volgt hieronder een beschrijving van de
modulen die in de drie blokken aan de orde komen. Voor het specifieke programma en de
(stage)opdrachten die centraal staan in de blokken, verwijzen we hier naar de blokreaders.
2.1 Blok 1 Aanbieden van activiteiten
In het eerste blok gaat het allereerst om een veelheid van eenvoudige bewegingsactiviteiten en het
gaat om de ervaring dat deze activiteiten aan kinderen van verschillende leeftijdgroepen
verschillend moeten worden gepresenteerd en vooral georganiseerd. Het gaat er daarbij om dat er
logische volgordes bestaan die op vaktheoretische inzichten zijn gebaseerd. Leeftijd van de
leerlingen en het niveau van bekwaamheid zijn belangrijke richtinggevers, maar niet
doorslaggevend. Uitgangspunt van dit eerste blok is dat je al ervaring hebt met het bewegen van
jonge kinderen. Belangrijk aandachtspunt is dat je tot het inzicht komt dat bewegende kinderen op
oudere leeftijd behoefte hebben om op een andere manier bewegend actief te zijn. Het tegemoet
komen aan die door kinderen gestelde uitdaging staat centraal.
Thema ‘Aanbieden van activiteiten vanuit de optiek dat iedereen mee kan doen’
Dit thema bestaat voor het belangrijkste deel uit het kennismaken met en leren aanbieden van
eenvoudige bewegingsactiviteiten die geschikt zijn voor groep 3-8. Het kennismaken vindt plaats
door het leren organiseren en aanbieden van activiteiten en de activiteiten zelf met medestudenten
uitvoeren.
Ook wordt het reeds opgebouwde begrippenkader rondom beginsituatie, bewegingsthema’s,
hoofdproblemen, etc. verder uitgebreid en verdiept. Je moet je tijdens deze modulen bewust
worden van verschillen in niveau qua deelname en in staat zijn om eenvoudige arrangement- en
regelaanpassingen te maken, zodat alle kinderen mee kunnen blijven doen.
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 5 -

Dit thema bouwt voort op de bekendheid met het aanbieden vanuit de kleutermodules
bewegingsonderwijs in het Pabo-curriculum. Het inrichten, instrueren en organiseren wordt echter
opnieuw complex door de nieuwe en complexere activiteiten die aan bod komen.
De activiteiten die aan de orde komen dekken meerdere bewegingsthema’s. Ook is er gekeken naar
de mogelijkheid om de activiteiten naast elkaar in de zaal aan te bieden als een groepjesles, met
uitzondering van de bijeenkomsten waar specifiek een andere organisatievorm centraal staat.
Daarnaast is er geprobeerd de activiteiten die aan bod komen op te bouwen qua complexiteit
passend bij het hoofdthema. Dit alles met als belangrijkste doel om je in snel en doeltreffend in de
stage op gang te helpen.
Je leert:
- aan het begin van de les de hele groep zo instructie geven dat de kinderen snel en veilig aan
het werk zijn;
- het wisselen van een activiteit efficiënt regelen;
- de les afsluiten door samen met de kinderen de materialen snel en doelmatig op te ruimen;
- adequate veiligheidsmaatregelen treffen;
- de activiteiten op verschillende niveaus voordoen;
Thema ‘Opbouw en volgorde’
In dit thema leer je zowel nieuwe, complexere als bekende activiteiten inrichten, organiseren en
aanbieden. Centraal hierbij staat dat je inzicht krijgt in de volgordelijnen binnen bewegingsthema’s.
Je leert bewegingsactiviteiten selecteren en aanbieden die aansluiten bij het gemiddelde niveau van
de kinderen. Het doel is dat je tijdens je eigen lessenaanbod verantwoorde keuzes leert maken in de
volgorde en complexiteit van activiteiten passend bij het getoonde bewegingsgedrag van de
leerlingen én vanuit het perspectief van veiligheid.
Thema ‘Differentiatie in aanbieden’
Dit thema staat in het teken van differentiatie. Je zult kennis maken met eenvoudige
differentiatiemaatregelen op het gebied van leervoorstel en arrangementswijziging. Je leert bij
bekende en nieuwe activiteiten te kijken naar differentiatiemogelijkheden, zodanig dat deze
activiteiten in lessituaties met kinderen op 2 niveaus aangeboden kunnen worden. Je leert
activiteiten op verschillende niveaus voordoen en je leert situaties zo aanpassen dat iedereen kan
blijven meedoen.
2.2 Blok 2 Begeleiding en leerhulp
In het tweede blok gaat het vooral om de kennis en het inzicht dat wanneer je op basis van meer
kennis beter naar kinderen leert kijken je tot een verschillend aanbod (differentiatie) dient te
komen. Differentiatie betekent in dit geval een aantal kinderen introduceren in meer of in minder
complexe bewegingssituaties. Dan komt ook het begrip ‘veiligheid’ nadrukkelijker om de hoek
kijken.
Thema ‘Reguleren’
Het eerste thema van het tweede blok staat vooral in het teken van reguleren. Het is in de les
bewegingsonderwijs van belang dat kinderen een bewegingssituatie zelfstandig op gang kunnen
houden. Dat vraagt van kinderen dat ze eenvoudige reguleringstaken kunnen vervullen. Je zult
kennis maken met verschillende reguleringsdoelen en de betekenis die deze doelen hebben voor
leerlingen in het basisonderwijs.
Je leert verschillende reguleringsdoelen toepassen tijdens je lessen, waardoor de kinderen
medeverantwoordelijkheid kunnen dragen voor het creëren van een rustige werksfeer, waarin ze
zich niet opgejaagd voelen. Je zult merken dat deze doelen bijdragen aan een goed leerresultaat
(kennis en inzicht dragen bij aan een goede bewegingsuitvoering).
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 6 -

Thema ‘Observeren, leerdoelen stellen en leerhulp geven’
Tegen de tijd dat dit thema aan bod komt ben je al behoorlijk wat verder gevorderd in je leerproces
als lesgever in het vak bewegingsonderwijs. Naarmate je de basisprincipes van het lesgeven beter
onder de knie krijgt, zul je je blik op steeds meer en andere details in het bewegingsgedrag van
kinderen kunnen gaan richten. De tijd is dan rijp om aandacht te besteden aan het stellen van
specifieke leerdoelen op maat, het observeren en vaststellen van bewegingsniveaus en het geven
van gepaste leerhulp. Constateren dat er iets niet lukt is één, maar dat ‘iets’ nader analyseren en er
oplossingen voor bedenken is het doel van dit thema.
Thema ‘Ongevallen en veiligheid’
Dit thema heeft een ander karakter dan de andere thema’s, omdat de onderwerpen die aan bod
komen niet direct met bewegingsproblematiek te maken hebben. Ze liggen meer op het gebied van
preventie en scheppen van goede voorwaarden, veiligheid in het gebouw, zicht op de fysieke
belastbaarheid bij basisschoolkinderen en handelend kunnen optreden bij kleine ongelukken en
blessures.
In dit thema doe je kennis op van veel voorkomende typische bewegingsblessures en de eerste
hulpverlening daarbij. Verder wordt je geïntroduceerd in inspanningsfysiologische en
(sport)trainingsprincipes die bij een les bewegingsonderwijs aan basisschoolkinderen van belang
zijn. Natuurlijk passeren ook onderwerpen als ‘inventaris en veilige zaalinrichting’ en
‘verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid’ de revue.
2.3 Blok 3 Visie en maatwerk
Het einddoel van de leergang is de ontwikkeling tot een vakbekwame leraar die onafhankelijk van
een methode goede leerstofkeuzes kan maken en daarin planmatig doorgaande leerlijnen kan
realiseren. Het afrondende blok 3 heeft dan ook als thema ‘maatwerk en visie’. Je zult je
ontwikkelen tot een leraar die boven de stof staat en uit een rijk repertoire steeds kan putten. Je
zult toewerken naar het hanteren van de volledige spanbreedte die kenmerkend is voor een
‘maatwerk’ les bewegingsonderwijs: met betrekking tot de betere bewegers vraagt dat om
uitdagingen te kunnen blijven bieden aan de groep die excelleert binnen de reguliere les en dat
terwijl je er tegelijkertijd steeds voor blijft zorgen dat de minder goede bewegers ook evenveel aan
hun trekken komen.
Vanuit 3 thema’s wordt input gegeven aan de afsluitende stage van de leergang, waarin je je verder
ontwikkelt tot ‘vakbekwaam leraar bewegingsonderwijs’:
Thema ‘Onderwijsvisie en planning’
In dit thema leer je verschillende opvattingen over onderwijs betekenis te geven in het
bewegingsonderwijs en daarnaast verschillende vakspecifieke onderwijsopvattingen (zoals het
relationele en het medisch-biologische vakconcept en sportoriëntatie) te herkennen, keuzes
daarbinnen te maken en toe te passen op een adequate wijze. Ook leer je lange termijndoelen te
hanteren en lessenseries te plaatsen in een groter perspectief van het leerproces van de kinderen.
Je leert verschillende vormen van planning en je leert daarbij de leerlijnen bewegingsonderwijs te
hanteren als referentiekader voor je eigen methodisch/ didactische ordening. Verder komt ook het
afstemmen van binnenschoolse leerlijnen op een buitenschools bewegings- en sportaanbod aan
bod.
Thema ‘Ontwerpen’
In dit thema leer je om bewegingsarrangementen te ontwerpen en tijdens de les bij te stellen opdat
kinderen van verschillende niveaus van bewegen in een optimale leersituatie terecht komen. Je
wordt daarmee voor het leveren van maatwerk op het niveau van individuele leerlingen minder
afhankelijk van methoden en van de inrichting van de gymzalen.
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 7 -

Thema’s ‘Brede zorg’ en ‘De goede beweger in groep 8’
In deze thema’s staat de zorg centraal die de leerkracht heeft zowel in de voorbereiding, de
uitvoering als de evaluatie van de lessen bewegingsonderwijs voor de belangen van alle kinderen in
de les. Het accent ligt enerzijds op complexe activiteiten voor de goede bewegers in groep 8.
Complex verwijst hier naar ‘moeilijke’ activiteiten om uit te voeren, maar ook moeilijke activiteiten
om door jou als leerkracht aan te bieden. Je krijgt de gelegenheid om zelf complexe
bewegingssituaties te leren uitvoeren, gerichte leerhulp hierbij te geven en hulp te verlenen in
complexe en meer risicovolle activiteiten. Het accent ligt anderzijds op zorgverbreding. Binnen
zorgverbredend onderwijs moeten er voor elke leerling voldoende leerkansen zijn.
In dit blok wordt bekeken in hoeverre dat te realiseren is binnen de reguliere les. We kijken
nadrukkelijk naar de zorg binnen de les: waar is extra zorg nodig, kan ik deze ook bieden en kan ik
tevens de voortgang van de les als geheel realiseren?
2.4 Stagecomponent
In de Leergang is een aanzienlijk deel van de studiebelastingtijd ingeruimd voor stage.
De opleiding is volledig ingericht op het leren lesgeven aan groep 3 t/m 8, dus alleen lessen
gegeven aan deze groepen mogen als stagelessen worden opgevoerd. Uitgangspunt is dat je een
zekere spreiding kunt realiseren en niet al je lessen in dezelfde bouw verzorgt. Met het oog daarop
dien je per blok ook een aantal keer een dag(deel ) les te kunnen geven.
Let op!
Indien je werkzaam bent in het speciaal onderwijs dan geldt de aanvullende eis dat je alle verplichte
stage-dagdelen verzorgt op een school voor regulier basisonderwijs.
Blok 1 ‘Aanbieden van activiteiten’ Blok 2 ‘Begeleiding en leerhulp’ Blok 3 ‘Maatwerk en visie’
Aanbieden van activiteiten;
Opbouw en volgorde binnen
leerlijnen;
Hanteren van verschillende
organisatievormen;
Differentiatie in aanbieden van
bewegingsthema’s;
12 lessen aan de eigen groep (mits je lesgeeft
aan 3 t/m 8)
Aan het einde van het blok geef je twee keer
een dagdeel les van 4 lessen aan
verschillende groepen.
Reguleren van
Bewegingssituaties;
Observeren , leerdoelen
en leerhulp;
Fysiologie en
ontwikkeling van
kinderen
Aansprakelijkheid,
ongevallen en veiligheid;
(Vak)onderwijsvisie en
planning;
Ontwerpen van
bewegingssituaties;
Brede zorg
De goede beweger in
groep 8
Stage Stage Stage
Blok 1 Blok 2 Blok 3
Je verzorgt in totaal 20 stagelessen:
Je verzorgt in totaal 20
Je verzorgt in totaal 30
stagelessen:
stagelessen:
6 lessen aan de eigen groep vanuit
het thema ‘reguleren’ (mits je
lesgeeft aan 3 t/m 8)
6 lessen aan de eigen groep vanuit
het thema ‘observeren en leerhulp’
(mits je lesgeeft aan 3 t/m 8)
Aan het einde van het blok geef je
twee keer een dagdeel les van 4
lessen aan verschillende groepen.
Aan het begin van het blok geef je
4 keer een dagdeel les van 4
lessen aan verschillende groepen –
tenminste 4 lessen aan groep 8!
8 lessen in een lessenserie in het
kader van het thema ‘brede zorg’
aan de eigen groep (mits je
lesgeeft aan groep 3 t/m 8)
4 lessen in groep 8 in het kader
van het thema ‘de goede beweger
in groep 8’
2 finalelessen aan de eigen groep
in het kader van je afstuderen
(mits je lesgeeft aan groep 3 t/m
8)
Overzicht thema’s en stagecomponent per blok
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 8 -

Aandachtspunten
De ervaring leert dat het soms een hele puzzel is om binnen je baan organisatorisch de
mogelijkheden te scheppen om aan je stageverplichting te voldoen. Dat vraagt
medewerking van de schoolorganisatie en leidinggevenden (in het bijzonder wanneer er
meerdere groepsleerkrachten van de school op hetzelfde moment de leergang volgen).
Vroegtijdig overleg met je werkgever over de eventuele organisatorische consequenties van
je deelname aan deze opleiding is sterk aan te bevelen.
Voor het geven van de lessen bewegingsonderwijs is een goed ingerichte gymzaal verplicht.
Dit stelt je in staat om alle activiteiten ook daadwerkelijk aan te bieden. De
basisinventarislijsten kun je vinden achterin het Basisdocument.
Veel basisscholen geven de lessen in de zomer buiten. Let op dat deze opleiding zich alleen
richt op de lessen die in de gymzaal gegeven worden.
Gedurende de leergang zal er veelvuldig worden gevraagd om, ter illustratie van je
leerproces en het bereikte lesgeefniveau, videomateriaal van je lessen te verzamelen. Houd
hier rekening mee. Zorg dat je in bezit bent van een videocamera en een programma
waarmee je videobeelden makkelijk kunt verwerken in gangbare formaten.
Begeleiding ten aanzien van de stage
De stage wordt ‘aangelijnd’ door verschillende typen opdrachten, passend bij de thematiek en
de inhoud van de verschillende opleidingsthema’s. De opbouw van de complexiteit van de
opdrachten is met zorg uitgedacht. Omdat veiligheid en aansprakelijkheid bij het verzorgen van
lessen bewegingsonderwijs op de achtergrond altijd een belangrijke rol spelen, raden we je aan
om bij het samenstellen van je lessen aan te sluiten bij de onderwerpen die tijdens de
opleidinglessen aan bod zijn geweest.
Tijdens de opleidingslessen wordt door voorbereiding en nabespreking duidelijk richting
gegeven aan accenten waarmee je in je stagelessen aan de slag gaat. Op die manier helpen we
je om je eigen leerproces te sturen. Videobegeleiding is een belangrijk hulpmiddel om inzicht te
krijgen in je eigen leerproces. Daarom maak je elk blok bij diverse opdrachten videobeelden.
Deze worden in diverse werkvormen op de opleiding gepresenteerd en van feedback voorzien
en vormen een belangrijk aanknopingspunt voor de docent in de begeleiding en beoordeling.
Gedurende blok 2 vindt er een begeleidingsbezoek plaats op je stageschool. Een
opleidingsdocent woont een (of meerdere) les(sen) van je bij, kijkt ter plekke met je mee en
probeert je op die manier op maat en in je eigen context van nuttige input te voorzien. In
overleg met de cursisten worden deze stagebezoeken ingepland.
Als het begeleidingsbezoek in blok 2 daar aanleiding toe geeft dan vindt er gedurende blok 3
een tweede stagbezoek plaats om voldoende lesgeefniveau te borgen.
Voor specifieke informatie over stageprogramma’s en -opdrachten
verwijzen we naar de blokreaders.
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 9 -

3. Werkwijze
3.1 Opleidingslessen
Lesdagen en tijdstippen
De lessen worden in Almere gegeven op dinsdagavond van 18.00 tot 21.30 uur. In Zwolle worden
lessen gegeven op maandagavond van 18.00 tot 21.30 uur (blok 3), op woensdagmiddag van 14.30
tot 18.00 uur (blok 1) of op woensdagavond van 18.00 tot 21.30 uur (blok 2). Gedurende de
opleiding zijn de lestijden in Zwolle dus per blok verschillend. Houd er daarom bij (her)inschrijving
rekening mee dat je op de aangegeven momenten beschikbaar kunt zijn voor het volgen van de
Leergang. Tijdens toetsings- en afrondingsweken kan van bovenstaande tijden worden afgeweken
in verband met de te plannen toetsen, eindgesprekken en presentaties.
In principe wordt altijd gestart met een uur in het theorielokaal en daarna wordt de les vervolgd in
het praktijklokaal. Er is geen strikte scheiding tussen theorie- en praktijkuren als het gaat om het
bespreken van relevante theoretische aspecten en praktijkervaringen.
Aanwezigheids- en deelnameverplichting
Voor de opleidingsbijeenkomsten geldt een aanwezigheidsverplichting. Bovendien wordt niet
slechts aanwezigheid bij, maar ook actieve deelname aan de opleidingslessen als afrondingseis
gesteld, omdat we voor het leren doorgronden van bewegingsactiviteiten het zelf bewegend
ervaren van doorslaggevend belang achten.
De volgende regelingen zijn daarbij van kracht:
Aanwezigheidsverplichting
Per blok mogen maximaal 2 opleidingslessen gemist worden.
De betreffende opleidingsdocent bepaalt op welke manier afwezigheid kan worden
gecompenseerd.
Indien niet aan de aanwezigheidsverplichting is voldaan, kan het blok niet worden afgerond. In
dergelijke gevallen vindt geen restitutie van middelen plaats en dient de cursist zich opnieuw in
te schrijven voor het blok in een volgende cursusronde.
We adviseren in dit verband om ook goed rekening te houden met de vakantiespreiding: de
vakantieweken in de regio Zwolle of Almere kunnen afwijken van de vakantieweken in de regio
waar je werkzaam bent. Voor de cursusplanning kunnen we in de meeste gevallen geen
rekening houden met vakanties in verschillende regio’s. Wees er dus alert op dat
opleidingsbijeenkomsten kunnen plaatsvinden in jouw schoolvakantieweken!
Deelnameverplichting
In verband met de eisen die gesteld worden aan actieve deelname tijdens de opleidingslessen
wordt afgeraden om met langdurige of chronische blessure te starten aan een blok.
Ook verder gevorderde zwangerschappen kunnen actieve deelname tijdens de opleidingslessen
en stagelessen belemmeren. We raden dan ook aan om in geval van een gevorderde
zwangerschap deelname aan de Leergang tijdelijk op te schorten.
Als je gedurende een blok geblesseerd raakt en de blessure is van korte duur, dan word je op
een andere manier actief ingezet tijdens de opleidingslessen. Mocht blijken dat je door de
blessure toch langere tijd gedurende het blok bent uitgeschakeld, dan behoudt de opleiding
zich het recht voor om een bindend advies te geven om deelname aan de Leergang tijdelijk te
staken.
In geval van een blessure die langer aanhoudt dan twee weken consulteert de cursist een
arts/fysiotherapeut om een goede inschatting te kunnen maken van de ernst van de blessure en
de prognose voor actieve deelname in de opleidingslessen en de stage. De cursist stelt hiervan
de blokdocent op de hoogte, zodat (in overleg met het kernteam van de Leergang) in een vroeg
stadium een goede afweging gemaakt kan worden ten aanzien van al dan niet tijdelijk staken
van deelname aan het blok.
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 10 -

Advies
Overleg tijdig indien je problemen voorziet ten aanzien van het voldoen aan je aanwezigheids-
en/of deelnameverplichting.
Benodigdheden
We maken gebruik van de volgende literatuur:
Basisdocument Bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs
ISBN 978 90 72335 51 7 (6 e gewijzigde druk)
verkrijgbaar in de boekwinkel of te bestellen via het Jan Luiting Fonds (www.janluitingfonds.nl)
Perspectieven op Bewegen - didactiek bewegingsonderwijs voor de basisschool
ISBN 97 89 081 009 119
verkrijgbaar in de boekwinkel of te bestellen via 't Web (www.hetweb.nl)
Voor de module ‘ongevallen en veiligheid’ heb je het vernieuwde EHBSO-zakboekje ‘Sport
Blessurevrij’ nodig. Het is te downloaden via www.nocnsf.nl.
De website van de methode Bewegen samen Regelen (bij inschrijving voor de Leergang ontvang
je een inlogcode voor de website)
Bovendien heb je voor de opleidingslessen en voor je eigen lessen bewegingsonderwijs in de stage
natuurlijk geschikte sportkleding en –schoenen nodig.
Voorbeelden van een aantal gehanteerde werkvormen
De standaardles
Voorbeeld door de docent: De docent zorgt voor de inrichting, organisatie en aanbieden van de
activiteiten. Er wordt een les gegeven zoals de docent die ook zou geven aan een groep kinderen op
de basisschool. Tevens wordt bespreekbaar gemaakt waarom het lesgeven aan elkaar in deze
organisatievorm plaats vindt en hoe er in de stage met een groepje lesgegeven kan worden. De
docent licht de werkwijze toe.
Zelf uitproberen
Groepjes cursisten krijgen aan de hand van beschrijvingen van activiteiten de opdracht om deze
klaar te zetten en zelf uit te proberen.
Onderlinge instructie
Tijdens de praktijklessen worden activiteiten via onderlinge instructie uitgevoerd. Van te voren
worden de verschillende opdrachten ingedeeld. Groepjes cursisten zijn verantwoordelijk voor de
voorbereiding en uitvoering van deze opdrachten tijdens de praktijklessen.
Observeren
Tijdens de praktijklessen zal veelvuldig sprake zijn van participerend observeren van het eigen en
andermans bewegingsgedrag. Ook zullen cursisten af en toe de opdracht krijgen om beeldmateriaal
met bewegingssituaties te observeren en te analyseren.
Praktijkproblematiek
Naar aanleiding van een stukje video en/of mondelinge inbreng van een ervaring uit de
stagepraktijk worden centrale thema’s in de modules geëxpliciteerd.
a. medecursisten stellen verhelderende vragen
b. gezamenlijk wordt de situatie geanalyseerd
c. iedere deelnemer geeft de aanpak die hij gekozen zou hebben
d. dit wordt vergeleken met de aanpak van de inbrenger
e. conclusies van de inbrenger
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 11 -

De Leergang Bewegingsonderwijs: vooral ook een groepsgebeuren
Tijdens de praktijklessen, maar ook tijdens de meer theoretisch getinte onderwijsmomenten, kan er
veel met en van elkaar geleerd worden. Dat veronderstelt een actieve en op anderen gerichte
bijdrage en leerhouding.
3.2 Opdrachten en zelfstudie
In de Leergang Bewegingsonderwijs komen verschillende soorten opdrachten aan bod. Alle
opdrachten worden aangezet in/ vanuit de lessen op de opleiding en ze zijn direct gelinkt aan de
centrale thematiek in de verschillende modules. Het gaat om:
- praktijkopdrachten, tijdens de opleidingslessen;
- voorbereidingsopdrachten ten behoeve van de opleidingslessen;
- lesopdrachten om uit te voeren in de stagepraktijk;
- bewegingsonderwijs-gerelateerde opdrachten om uit te voeren in de stagepraktijk;
- Videoanalyse opdrachten van eigen lesfragmenten;
- Zelfstudie opdrachten en reflectieopdrachten.
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 12 -

4. Toetsing en afronding
4.1 Programma van toetsing en afronding
Er worden verschillende toetsvormen ingezet om te kunnen bepalen of cursisten voldoen aan de
certificeringeisen van een blok.
Gedurende een blok vormen presentaties van opdrachten en filmbeelden tussentijdse toets- en
begeleidingsmomenten, waarop de opleidingsdocent je van feedback kan voorzien. Dergelijke
tussentijdse opdrachten dien je naar genoegen te hebben gedaan;
- Voor het inleveren van tussentijdse opdrachten en het verzorgen van presentaties op de
opleiding worden door de docent data vastgesteld voor de eerste en tweede
gelegenheid;
- Alleen als je gebruik maakt van de 1 e inlevergelegenheid en de docent beoordeelt je
opdracht als ‘onvoldoende’, dan heb je nog de kans om aan de hand van de feedback
van de docent aanvullingen en verbeteringen aan te brengen. Je kunt je opdracht dan
nog een keer opnieuw inleveren voor beoordeling op de 2 e inlevergelegenheid;
- Als je ervoor kiest om opdrachten pas bij de 2 e gelegenheid in te leveren dan neem je
een zeker risico: als je uitwerking dan als onvoldoende wordt beoordeeld, ben je
namelijk niet meer in de gelegenheid om nog aanpassingen te doen en ben je
automatisch aangewezen op de eerstvolgende inlevergelegenheid in de volgende
cursusronde;
- Zowel voor tussentijdse opdrachten als voor presentaties geldt dat ze naar genoegen
afgerond dienen te zijn alvorens er sprake kan zijn van eindafronding van een blok.
Aan het eind van ieder blok vindt de definitieve afronding plaats. In de opleidingslessen wordt
aandacht besteed aan toetstraining-/voorbereiding;
Om te kunnen starten in een volgend blok dien je het voorgaande blok te hebben afgerond.
Indien een tentamen of een eindpresentatie/-gesprek met onvoldoende is beoordeeld, dan kun
je van een tweede afrondingsgelegenheid gebruik maken. Voor tentamens zijn de
herkansingsdata centraal gepland. Voor eindpresentaties/-gesprekken geldt dat je binnen een
termijn van 4 weken alsnog tot een afronding dient te komen met je docent.
Indien je onverhoopt niet binnen de gestelde termijn en de twee afrondingsgelegenheden tot
afronding van het blok komt, dan ben je aangewezen op de eerstvolgende
afrondingsgelegenheid in de volgende cursusronde. Voor deelname aan extra toetsmomenten
wordt per afrondingsgelegenheid €100,- aan administratiekosten in rekening gebracht.
Formele afwijkingen van het studieprogramma en verschillen van inzicht met betrekking tot
beoordeling vereisen toestemming van de examencommissie van de opleiding. Daarnaast is ook
het kwaliteitssysteem van de Lerarenopleiding van toepassing.
N.B.: Om aan het volgende blok te kunnen deelnemen dien je tijdig her in te schrijven via het
daarvoor bestemde inschrijfformulier op de website. Je bent dus niet automatisch ingeschreven
voor alle opeenvolgende blokken.
Blok 1
Blok 2
Blok 3
Eigen
Vaardigheid*
Eigen
Vaardigheid*
Schriftelijk
tentamen
Schriftelijk
tentamen
Stagemap Presentaties speeddate en expertmeeting
Stagemap Toetsing
EHBO**
Presentaties:
expertmeeting
Eigen Vaardigheid* Stagemap Eindpresentatie en afstudeergesprek
Lesbezoek
Toetsoverzicht
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 13 -

4.2 Eigen vaardigheid *
In alle blokken wordt eigen vaardigheid meegewogen. Als vakspecialist bewegingsonderwijs zul je
een aantal basisvaardigheden moeten leren beheersen. Daarom is in de landelijke certificeringeisen
gesteld dat kernactiviteiten voor verschillende leerlijnen op niveau 2/3 van leerlingen in groep 7/8
moeten kunnen worden uitgevoerd (zie hiervoor de niveauduidingen in ‘Basisdocument
Bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs’). Per blok wordt een aantal kernactiviteiten expliciet
ingezet en begeleid met het oog op het optimaliseren van het eigen niveau van deelnemen. Als het
niveau van eigen vaardigheid daar aanleiding toe geeft dan zal de opleidingsdocent individuele
cursisten adviseren over manieren om extra te oefenen om alsnog aan de gestelde eis te voldoen.
Blok 1 Blok 2 Blok 3
Rechtstandig
minitrampspringen
Touwzwaaien
Staand glijden
Chaosdoelenspel
4.3 EHBO in blok 2**
Hurkwendsprong
Ringzwaaien
Overlooptikspel
Bewegen op muziek
Lummelen
Steunzwaaien
Over de kop gaan
Cirkelbal
Overzicht activiteiten eigen vaardigheid
In blok 2 worden twee opleidingslessen verzorgd door een geregistreerd EHBO-docent. In deze
lessen wordt je in theorie en praktijk geïntroduceerd in een veel voorkomende typische
bewegingsblessures en de eerste hulpverlening daarbij. Er wordt in dit korte tijdsbestek niet
opgeleid voor een officieel erkend EHBO-diploma. Wel worden tijdens de tweede opleidingsles
theoretische kennis en praktische vaardigheden getoetst.
Cursisten die in het bezit zijn van een geldig EHBO- óf BHV-diploma met als extra toevoeging 1 e
hulp aan kinderen kunnen al tijdens de eerste opleidingsles hun praktische vaardigheden laten zien
en de theoretische toets maken. Tijdens deze bijeenkomst dient dan een copy van het geldige
diploma te worden overlegd aan de EHBO-docent.
Cursisten die niet in het bezit zijn van een geldig ehbo- of BHV-diploma met als extra toevoeging 1 e
hulp aan kinderen wonen beide opleidingslessen bij. Tijdens de bijeenkomsten wordt er vooral
praktisch geoefend (inclusief reanimatie op een junior-pop). De meeste theorie dient thuis te
worden doorgenomen.
4.4 Certificaten
De Leergang wordt getoetst en geregistreerd door de Stichting Post-HBO Nederland en is
opgenomen in het register Postinitieel Stelsel Primair Onderwijs.
Voor ieder afgerond blok ontvang je een door de opleiding uitgeven en landelijk geldig
deelcertificaat. Als je de hele Leergang met goed gevolg hebt afgesloten, ontvang je naast het
laatste deelcertificaat ook het officiële getuigschrift voor de brede bevoegdheid voor
bewegingsonderwijs voor het primair onderwijs en wordt je geregistreerd door de stichting Post-
HBO Nederland.
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 14 -

5. Tijdelijke bevoegdheidsregeling
Op het moment dat je met het post-hbo traject van de Leergang bent gestart ben je wettelijk voor
de maximale duur van twee aaneengesloten jaren bevoegd om zelfstandig op je school
bewegingsonderwijs aan de groepen 3 tot en met 8 te verzorgen, mits je de Leergang actief volgt
en in het bezit bent van een geldig pabo-diploma.
Handleiding leergang Vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs - 15 -