Radio 4 presenteert... Radio Kamer Filharmonie - Muziekcentrum ...

Van Skrjabin tot Schubert
2 vrijdag 3 december 2010, 20.15 uur
Aleksander Skrjabin was een voorloper
van latere muzikale ontwikkelingen,
maar rond 1900 noemden critici hem
‘een geestelijk gestoorde’ – vanaf het
moment dat zijn aanvankelijk Chopinachtige
piano-taal zich ontwikkelde
tot een toontaal die zich met niets
meer liet vergelijken. Skrjabin was
niet het soort modernist dat samenwerkte
met progressieve festivaldirecteuren
en theatermakers, zoals Stravinsky.
Daarvoor was hij te wereldvreemd,
ook al bouwde hij als pianist
een internationale concertpraktijk
op. Hij experimenteerde met levitatie,
probeerde over water te lopen en was
ervan overtuigd dat hij kon leren
vliegen. “Ik ben God”, is een veelgeciteerde
opmerking uit zijn dagboek.
Onder invloed van theosofi e en de
ideeën van Friedrich Nietzsche werd
zijn muziek steeds raadselachtiger.
Zijn laatste (orkest-)werken, vol symboliek,
vormden de aanloop tot wat
een ongekende spirituele salto had
moeten worden: een spektakel met
duizenden uitvoerenden, dans, architectuur,
lichtprojecties en geuren,
Aleksander Skrjabin
alles verenigd in een ‘magische bol’
die voor de gelegenheid in India gebouwd
diende te worden. Zelfs zijn
pianosonates uit die periode stijgen
boven de beperkingen van het instrument
uit en hebben orkestraal
potentieel. Componist Peter-Jan
Wagemans nam in 1988 de uitdaging
aan en arrangeerde de Negende
voor groot ensemble.
Skrjabins vroege sonates neigen naar
Chopin en Liszt, maar vanaf de Vierde
is hun invloed alleen nog merkbaar
in de gutsende, eruptieve beweging;
de noten zelf zijn doorgestoten tot
een atonale klankwereld die volkomen
op zichzelf staat. Daarbij is een
interessante rol weggelegd voor de
donkere, lage registers: Skrjabin had
een eerdere blessure aan zijn rechterhand
gecompenseerd door extre-