Relevant 2/2011 - NVVE

‘Mijn moeder heeft nog
genoten van de omgeving’
We hebben moeder over onze zorgen verteld en gelukkig
begreep ze het. “Ik wil jullie niet in de ellende achterlaten”,
zei ze. Maar ook: “Als jullie me maar niet in de steek
laten.” Diezelfde dag was versterving opeens wel bespreekbaar.
Ik had het boek van Boudewijn Chabot over
versterven en las haar passages voor. En eigenlijk heb ik
ook heel direct, misschien wat hard, gezegd: “Jij wilt dood,
daar moet je dan wel iets voor doen.”
Inge de Lange
duidelijk, vooral over wat
ze niet meer wilde. Alle
mogelijkheden konden
besproken worden met
iedereen in totale openheid:
euthanasie, hulp
bij zelfdoding, zelf medicijnen
verzamelen, versterven.
Mirjam heeft daarin een goede, coördinerende rol
gespeeld. Uiteindelijk heeft het alles bij elkaar best lang
geduurd, een half jaar, maar achteraf gezien was dat misschien
wel positief: voor de verwerking van de kinderen.
Ook bijzonder is de rol van het hospice. En het heeft mij
een nieuwe mogelijkheid getoond: versterven in een hospice.
Want niet iedereen is in staat zo’n verstervingsproces
thuis te begeleiden.’
Ze at sowieso al weinig. Ze voelde zelf
dat helemaal niet eten misschien niet
zo vreselijk was. En we hebben haar
heel expliciet beloofd dat het in haar
tempo zou gaan. Ze woonde toen in
een aanleunflat bij een verzorgingshuis,
maar geen van allen vonden we
het een prettig idee om haar daar te
laten overlijden. Ten eerste omdat er
altijd aanloop is van andere bewoners
als iemand zich een paar dagen niet
laat zien. Mijn moeder zag het niet zitten
elke keer te moeten vertellen waar
ze mee bezig was, bovendien was het
een christelijk huis.
Ook is bij versterven heel intensieve
begeleiding nodig en die kun je zelf bijna
niet geven. Eigenlijk is de huisarts
toen direct op zoek gegaan naar een
andere plek; hij vond al vrij snel een
hospice dat haar wilde opnemen, ook
een christelijk hospice. Het was nieuw
voor hen, iemand die door versterving
wilde overlijden, maar ze stonden er
open voor. Het is in deze bible belt sowieso
behoorlijk lastig een niet-christelijke
instelling te vinden, terwijl je ons
gerust een “ernstig atheïstisch gezin”
kunt noemen. Ook mijn moeder geloofde
niet dat er iets is na de dood.
Er waren in het hospice enkele vrijwilligers die er moeite
mee hadden, bleek later, maar die zijn gewoon op andere
kamers ingezet. Weer een voorbeeld van hoe meewerkend
de leiding van het hospice was, want daar hebben ze ons
niet mee lastiggevallen. De arts in het hospice zei tegen
moeder: “Het gaat in uw tempo. Wij bieden wel eten en
drinken aan, maar u weigert dan.”
Appel
Uiteindelijk heeft ze nog drie weken geleefd. Niet eten was
geen probleem. Alleen nam ze af en toe een stukje appel,
ze was dol op appels.
Niet drinken was moeilijker. Het dorstige gevoel vond ze
naar. En het is natuurlijk ook heel vreemd, want je wilt
haar helpen en helpen betekent geen water geven. Maar
je wilt ook dat ze het zo comfortabel mogelijk heeft en dat
was drinken. Ik dacht dat ik als enige haar af en toe water
gaf. Maar na twee weken was ze nauwelijks achteruitgegaan;
toen bleek dat ze aan iedereen water vroeg. We
hebben toen gezegd: “Als je je hebt bedacht, niets aan de
hand, maar zeg het dan.” Maar dat was absoluut niet aan
de orde. Ze zei: “Jullie hebben gelijk. Ik ga strenger zijn voor
mezelf.” Twee dagen later vroeg ze om palliatieve sedatie.
Haar bewustzijn werd verlaagd. Ze had nog wel contact met
ons, maar voelde niet alles meer. Toen ze onrustig werd en
aangaf dat ze nare dingen zag, is de sedatie dieper gemaakt.
Na nog eens twee dagen is ze rustig gestorven.
Ik voel een enorme dankbaarheid. Ik ben zo blij dat al die
nare scenario’s die ik op een gegeven moment in mijn
hoofd had – en waarvan ik nachten niet kon slapen – geen
werkelijkheid hoefden te worden. Die periode in het hos-