PDF 10,1 MB - Gemeente Heerhugowaard

HEERHUGO W X\ A R D
MONUMENTENLIJST
GEMEENTE HEERHUGOWAARD
Augustus 2000

VOORWOORD
In navolging van vele andere gemeenten heeft het gemeentebestuur van Heerhugowaard besloten
een gemeentelijke monumentenlijst op te stellen, zodat cultuurhistorisch waardevolle objecten voor
de toekomst behouden blijven. Om een goed beeld te krijgen van het cultuurhistorisch erfgoed in
Heerhugowaard, is door de Werkgroep Monumenten Heerhugowaard een inventarisatie gemaakt
van beeldbepalende panden en landschappelijke elementen in de gemeente. De resultaten van dit
onderzoek zijn vastgelegd in Monumentaal Heerhugowaard (Heerhugowaard, 1994).
Op 19 december 1996 is door de gemeenteraad de 'Heerhugowaardse Monumentenverordening
1996' vastgesteld. Op grond van deze verordening kunnen zaken en terreinen die qua bestemming
onroerend zijn, op een gemeentelijke monumentenlijst worden geplaatst.
Het college van Burgemeester en Wethouders heeft, na advies van de werkgroep Monumenten
Heerhugowaard, een selectie van 74 objecten vastgesteld voor nader onderzoek naar de
mogelijkheid van een gemeentelijke monumentenstatus.
Een tweetal panden uit de selectie bleek sindsdien ingrijpend verbouwd, deze zijn derhalve
afgevallen. Drie beeldbepalende panden die niet vermeld staan in Monumentaal Heerhugowaard, zijn
na overleg met de werkgroep aan de selectie toegevoegd: Middenweg 252, Middenweg 401-403
en Stationsweg 48.
In de periode oktober 1998 - juni 1999 zijn alle geselecteerde objecten door architectuurhistoricus
drs. J. van der Lee nader onderzocht en gefotografeerd, waarbij naast het exterieur ook het interieur
is beoordeeld.
Van elk object is een beschrijving gemaakt met een driedelige opzet bestaande uit een inleiding met
algemene gegevens, een omschrijving van het exterieur en, als de eigenaar daarmee instemde, het
interieur, en de motivatie voor een eventuele aanwijzing als gemeentelijk monument.
In de beschrijvingen voorkomende dateringen worden soms verkort weergegeven door middel van
een romeins cijfer gevolgd door een letter. Het romeinse cijfer geeft daarbij de eeuw aan (bv. XIX =
19de eeuw) en de letter de helft (A of B), het kwart (a, b, c of d) of het midden (m) van die eeuw
(bv. XXa = eerste kwart van de 20ste eeuw, XVIIIB = tweede helft van de 18de eeuw, XlXm =
midden van de 19de eeuw).
Daarnaast is in het archief van de gemeente en in het Regionaal Archief Alkmaar (RAA)
archiefonderzoek verricht om van elk pand zoveel mogelijk gevens te achterhalen (bouwjaar,
architect, opdrachtgever, aannemer, etc.). Architectuurhistoricus drs. C. Rogge, verbonden aan het
Bureau Monumentenzorg en Archeologie van de gemeente Alkmaar heeft aanvullende informatie
verstrekt over de Alkmaarse architecten Du Croix en Van Reyendam.
Uit de 74 onderzochte objecten is een nadere selectie vastgesteld van 50 objecten die voor
plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst in aanmerking komen.
De aanwijzing van de gemeentelijke monumenten vindt in twee stappen plaats. Het voornemen om
tot aanwijzing als gemeentelijk monument over te gaan wordt door het college van burgemeester en
wethouders aan belanghebbenden bekend gemaakt. Vanaf de bekendmaking is er sprake van
bescherming van het object volgens de Heerhugowaardse Monumentenverordening. Voor
wijzigingen, sloop etc. moet vooraf een monumentenvergunning zijn verleend.
Vervolgens vindt de aanwijzing tot gemeentelijk monument plaats.
Deze voorlopige monumentenlijst bevat de objecten die het college voornemens is aan te wijzen als
monument. Een uitzondering hierop is Middenweg 30, de aanwijzing van deze boerderij tot
gemeentelijk monument heeft in augustus 1998 plaatsgevonden en is inmiddels onherroepelijk.
Heerhugowaard, augustus 2000
Foto omslag: Boogbrug uit laatste kwart 19" eeuw en Kerkweg 28, voormalige onderwijzerswoning
uit 1889

LIJST VAN GEMEENTELIJKE MONUMENTEN
Adres Object Datering Pag
Hasselaarsweg 2-4
Huygendijk 14-16
Huygendijk 17
Jan Glijnisweg 1 5
Jan Glijnisweg 30
Jan Glijnisweg 57
Jan Glijnisweg 59
Kerkweg 28
Kerkweg, bij 26
Kerkweg, bij 28
Middenweg 28
Middenweg 30
Middenweg 155
Middenweg 166
Middenweg 168
Middenweg 179
Middenweg 200
Middenweg 206
Middenweg 212
Middenweg 252
Middenweg 273
Middenweg 307
Middenweg 354-356
Middenweg 401-403
Middenweg 41 1
Middenweg 433
Middenweg 433a
Middenweg 451
Middenweg 454
Middenweg 479
Middenweg 523
Middenweg 541
Middenweg 584
Molenweg 8
Oostdijk, naast 5
Oostdijk 23
Oostdijk 25
Oostdijk 51
Oterlekerweg 3
Rustenburgerweg 126
Rustenburgerweg 149 -'
Rustenburgerweg 235
Stationsweg 48
Stationsweg 52
Stationsweg 53
Verlaat 1
Verlaat 30
Verlaat 46-48
Westdijk 32-34-36
'T-
café
polderhuis
gemaal
kop-rompboerderij
r.-k. kerk met pastorie
stolpboerderij
onderwijzerswoning
o.l. school met onderwijzerswoning
brug
luidklok
stolpboerderij
stolpboerderij
rentenierswoning met kantoor
pastorie
hervormde kerk
raadhuis
bejaardenhuis
burgemeesterswoning
kassierswoning
woonhuis
rentenierswoning
boerderij
dubbel woonhuis
dubbele arbeiderswoning
stolpboerderij
kop-rompboerderij met paardenstal
woonhuis
tuinderswoning met koolschuur
boerderij met twee schuren
onderwijzerswoning
stolpboerderij met koolschuur
r.-k. kerk met pastorie
stolpboerderij
stolpboerderij
aardappelhut
bakkerij
woning met molenmakerswerkplaats
stolpboerderij
stolpboerderij met kapschuur
kop-rompboerderij
o.l. school met onderwijzerswoning
stolpboerderij met kleinveeschuur
woonhuis
woonhuis
gereformeerde kerk
bakkerij
woonhuis
herberg
maalderij met kunstmestpakhuis
1912 1
1790-1908 4
1877 8
1925 12
1922-1923 15
XVII of XVIII 19
1881-1882 23
1892 resp. 1889 26
XlXd 30
1460 32
XlXd 34
1869 37
XIX resp. XXa 40
1870 43
1870 46
1835 50
1912-1913 53
1912-1913 56
1916 59
1937 62
circa 1880 65
1918 68
1950-1951 72
1916 76
1863 79
1910 resp. 1941 81
1954 85
1927 88
circa 1880 91
1881-1882 93
XVIII resp. XXA 96
1910 100
circa 1885 106
1933 108
circa 1955 111
1923 113
1862 resp. XXa 116
1949-1950 119
1938-'39 resp. XlXd 122
1915 125
1922-1923 128
1929 resp. XIX 131
1919 134
1930 137
1916-1917/1938 140
1916 143
1937 146
XVIII 148
1916-'17 resp. 1929 151

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer:0008-002
Adres: Hasselaarsweg 2
1704 DW Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 1067

Inleiding
Op de hoek van de Middenweg en de Hasselaarsweg gelegen voormalig CAFÉ "Oe
Koffiemolen" daterend uit 1912. Het opvallend gesitueerde pand is opgetrokken in artnouveaustijl.
Uitwendig verkeert het nog grotendeels in de originele staat. Het interieur is
wegens meerdere verbouwingen niet meer oorspronkelijk. Sinds 1996 doet het gebouw dienst
als chinees specialiteiten restaurant.
N.B. De houten aanbouw tegen de linkerzijgevel valt buiten de bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd pand van één bouwlaag onder twee evenwijdige daken:
een afgeplat schilddak gedekt met rode geglazuurde tuiles du nord en een zadeldak met
achterschild boven het linker gedeelte van het pand. Het laatstgenoemde dak heeft een
dekking van rode Hollandse pannen. De buitenmuren zijn opgetrokken in rode machinale
waalsteen in halfsteens verband; de omgaande plint en de risaliet van de voor- en
rechterzijgevel zijn echter gemetseld in kruisverband (in XXd is het voegwerk platvol
vernieuwd en de linkerzijgevel bekleed met rabatdelen).
Blijkens oude ansichten was het linker gedeelte van de voorgevel (Z) oorspronkelijk voorzien
van een opgeklampte dubbele deur en een trapgevel met toppilastertje. De aan de onderzijde
getoogde strek van deze deur is nog aanwezig. Rechts van het linker geveldeel kent de
voorgevel een symmetrische opzet met een middenrisaliet over twee bouwlagen en ter
weerszijden hiervan een deur (links gewijzigd in een raam met enkelruits bowenlicht) en een
venster, alle met een vijfruits bovenlicht bestaande uit een vierkante middenruit met ter
weerszijden twee vierkante ruitjes boven elkaar. De strekken boven de bovenlichten hebben
gecementeerde aanzet- en sluitstenen, de laatste met diamantkop. In de middenrisaliet
bevindt zich op beide bouwlagen een breed venster onder een strek met gecementeerde sluiten
aanzetstenen en een getoogde onderzijde. Het benedenvenster is voorzien van twee
gekoppelde ramen met bovenlichten als genoemd (in het verdiepingsvenster bevond zich
oorspronkelijk een door smalle zij ra men met vierruits bovenlicht geflankeerd middenraam met
een bovenlicht als beneden). Onder het benedenvenster is een eerste steen ingemetseld met
de volgende tekst: "DE EERSTE STEEN/ GELEGD DOOR/ CORNELIS ROOS/ OUD 3 JAAR/ DE
ELFDE JUNI 1912". De middenrisaliet heeft bovenaan een uitkragend gemetseld fries waarop
twee hoekpinakels. Ter weerszijden van de middenrisaliet wordt de voorgevel evenals de
rechterzijgevel beëindigd door een lijstgoot op geprofileerde klossen.
De rechterzijgevel (O) telt zes schuifvensters met in de bovenlichten een roedenverdeling als
voor: rechts twee, in het midden twee, en links twee waartussen een smalle risalerende
ingangspartij die zich uitstrekt over twee bouwlagen. Deze risaliet heeft op de begane grond
een in een raam gewijzigde deur met bovenlicht als in de voorgevel, hierboven een verdiept
liggend gevelvlak met het opschrift ""CAFÉ.", en ter hoogte van de verdieping een
schuif venster als beneden. Zowel dit venster als het deurkozijn eronder worden ontlast door
een strek met een getoogde onderzijde en gecementeerde sluit- en aanzetstenen. Bovenaan
heeft de risaliet evenals voor een uitkragend gemetseld fries en twee hoekpinakels. De
parterrevensters in de rechterzijgevel zijn voorzien van lekdorpels van rode profielsteen en
worden ontlast door strekken met gecementeerde aanzet- en sluitstenen, de laatste met
diamantkopmotief. Links van het middelste vensterpaar zijn boven elkaar twee muurankers
aangebracht (de vensters/deuren in de linkerzijgevel zijn niet oorspronkelijk).
In de achtergevel (N) bevinden zich halverwege twee muurankers boven elkaar en
rechtsboven een klein tweeruits venster.
Waardering
Het voormalige café "De Koffiemolen" is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en
architectuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf bewaard dorpscafé uit het eerste kwart

van de 20ste eeuw, opgetrokken in art-nouveaustijl. Vanwege de beeldbepalende situering op
een kruispunt is het gebouw tevens ruimtelijk van belang.

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-003
Adres: Huygendijk 14-16
1703 RH Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
O 190

Inleiding
In de zuidwesthoek van de Heerhugowaard en onderaan de Huygendijk gesitueerd voormalig
POLDERHUIS dat tussen 1790 en 1908 zijn huidige vorm kreeg. Het in mei 1999 grotendeels
gesloopte middengedeelte van het polderhuis diende als vergaderzaal voor het polderbestuur
van de Heerhugowaard. Links van de vergaderzaal werd in 1869 voor de polderbaas een
vrijstaand woonhuis van twee bouwlagen gebouwd dat naderhand (vermoedelijk in 1908)
naar voren is verlengd en aansloot tegen het naar links verlengde middendeel. De bouw van
het woonhuis werd in eigen beheer uitgevoerd door het aanbesteden van de levering van de
benodigde bouwmaterialen (op 21 april 1869, tegelijkertijd met de jaarlijkse aanbesteding van
de overige voor de polder benodigde materialen) en door het inhuren van werklui. 1 Uit de
bewaarde maandstaten van gedane werkzaamheden en uitbetaalde arbeidslonen over 1869
blijkt dat in de periode mei-juli 8 tot 12 man werkzaam waren en in de periode augustusoktober
2 of 3 man (achter elke naam wordt het aantal gewerkte uren, het uurloon en het
salaris vermeld). De huidige eigenaar van het polderhuis kwam tijdens een verbouwing van de
woning een plank tegen met het opschrift "Den 11 October A 1869/ Willem Joon oud 28
jaren". Diezelfde naam wordt ook meermalen in de maandstaten genoemd. De voor- en
rechterzijgevel van de schuur zijn in de jaren '80 vernieuwd.
N.B. Hoewel het middengedeelte van het polderhuis thans (mei 1999) grotendeels gesloopt is,
wordt dit mede uit historisch oogpunt omschreven in de toestand tijdens de opname in januari
1999.
Omschrijving
Op samengesteld grondplan opgetrokken gebouw bestaande uit een groot rechthoekig volume
(8,5 m breed en 17,5 m diep) van twee bouwlagen onder twee evenwijdige schilddaken en
tegen de rechterzijgevel hiervan een L-vormig volume van één bouwlaag onder twee haakse
zadeldaken. Alle dakvlakken zijn gedekt met zwarte geglazuurde Hollandse pannen
uitgezonderd het rechterzijschild van het schuurgedeelte rechts waarop gesmoorde Hollandse
pannen liggen. De zijgevels van de schuur zijn samengesteld uit brede gepotdekselde delen.
De achtergevel van het schuurgedeelte is evenals de aansluitende achtergevel van het
dwarsgeplaatste middendeel en het uit 1859 daterende woonhuis links opgetrokken in
bruinrode handvormsteen waalformaat in kruisverband met snijvoeg. Het naderhand
aangebouwde voorste gedeelte van het woonhuis is gemetseld in rode machinale waalsteen in
kruisverband met snijvoeg (deels platvol vernieuwd). Het woonhuis heeft een gepleisterde
plint. De voorgevel van het middendeel is grotendeels opgetrokken in oranjerode
handgevormde drielingen in kruisverband met snijvoeg en onderaan gepleisterd. Blijkens
aanwezige verfresten was dit pleisterwerk vroeger geblauwd. Het rechter gedeelte van de
voorgevel van het middendeel is gemetseld in rode machinale drielingen in kruisverband met
snijvoeg; het metselwerk van het linker gedeelte is identiek aan dat van het aangebouwde
voorste deel van het woonhuis. Ter hoogte van de scheiding tussen dit linker- en het
middendeel staat op de nok een rechthoekige schoorsteen van bruinrode baksteen. Achteraan
op de nok van het schuurgedeelte staat een vierkante schoorsteen van rode handvormsteen.
De dakgoten rond het gebouw zijn niet meer oorspronkelijk (thans mastgoten van
asbestcement).
De voorgevel (W) van het middendeel telt drie naderhand ingezette zesruits schuifvensters
(XXB) die bovenaan geflankeerd worden door eveneens naderhand aangebrachte
palmetankers. In het rechter gedeelte bevindt zich een kussendeur onder een gesneden
bovenlicht waarin een amandelvorm geflankeerd door vier pijlpunten. Ter plaatse van de
nieuwe zesruiter in het aangebouwde linker gedeelte van het middendeel bevond zich een
geloogd zesruits schuifvenster als nog aanwezig in de achtergevel van hetzelfde deel.
RAA, archief polder Heerhugowaard, inv.nrs. 638b en 642a.

Verder telt de achtergevel (O) van het middendeel drie dubbele glasdeuren met tweeruits
bovenlicht en in elke deurvleugel een drieruits raam (vóór deze deuren was vroeger een
veranda). Links van de deuren bevinden zich twee kleine vensters boven elkaar waarvan de
bovenste de achterliggende opkamer verlicht en de onderste de kelder daaronder.
De ten opzichte van het middendeel licht risalerende voorgevel (W) van het woonhuis heeft op
de begane grond drie geloogde deuropeningen waarvan de linker naderhand vergroot is (de
deuren zijn vernieuwd). Middenboven bevindt zich een getoogde dubbele paneeldeur met
bovenin elke deurhelft een vierruits raam.
De zijgevels van het woonhuis zijn voorzien van muurankers ter hoogte van de
verdiepingsvloer en een uitkragende rollaag onder de (grotere) verdiepingsvensters die zich
voortzet in de achtergevel. In het jongere rechter deel van de linkerzijgevel (N) bevinden de
muurankers halverwege de begane grond (de ankers ter hoogte van de verdiepingsvloer zijn
verwijderd). Iets hoger telt dit muurdeel drie getoogde drieruits tuimelraampjes van gietijzer.
Het gepleisterde muurvlak rechtsonder markeert de plaats van een verdwenen buitenplee. Het
oorspronkelijke gedeelte van de linkerzijgevel telt vijf kleine tweeruits vensters: boven drie en
rechts beneden twee. De rechterzijgevel van het woonhuis heeft links een deur (XXb) met
bovenlicht en is verder voorzien van vijf getoogde vensters (oorspronkelijk zesruits
schuif vensters): één boven de deur, en zowel rechts van de deur als rechts in de gevel een
vensteras met op beide bouwlagen een venster. De twee parterrevensters worden omlijst
door een vanaf het maaiveld uitgemetseld muurvlak dat ter weerszijden van de verdwenen
wisseldorpel voorzien is van een gecementeerde lijstje en boven de ontlastingsboog van het
venster bekroond wordt door een gecementeerde kroonlijst. Zowel de vensters in deze gevel
als in de achtergevel van het woonhuis worden ontlast door een segmentboog.
De achtergevel (O) van het woonhuis kent een symmetrische opzet met zowel links als rechts
op de parterre twee gekoppelde en getoogde zesruits schuiframen (in de twee linker ramen
ontbreken de roeden) en op de verdieping een geloogd negenruits schuifvenster. De twee
parterrevensters worden op vergelijkbare wijze omlijst als in de rechterzijgevel.
In de voorgevel (W) van de schuur bevonden zich twee twaalfruits vaste ramen als in de
huidige voorgevel (en onderaan vier kleine vensters waarvan de functie onduidelijk is). De
houten bovengevel was vroeger uitgevoerd als een tuitgevel van brede staande delen waarin
een opgeklampte deur met drieruits bovenlicht.
In de linkerzijgevel (N) van de schuur bevinden zich twee opgeklampte deuren waarvan de
linker bovenin beide deurhelften een ruitvormig vierruits raam heeft (de vensters in de
rechterzijgevel van de schuur zijn niet oorspronkelijk).
De in het verlengde van de achtergevel van het middendeel gelegen achtergevel (O) van de
schuur heeft links een zesruits schuifvenster en rechts hiervan een paneeldeur met bovenlicht.
Het interieur van de schuur en de achterliggende keuken verkeert nog gedeeltelijk in de
oorspronkelijke staat. De schuur heeft een onbeschoten sporenkap. Naar verluidt was de
schuurvloer vroeger bestraal met gele klinkertjes. Vanuit de schuur geefl een
spiegelbeklampte deur toegang tot de achter de genoemde kussendeur gesitueerde vestibule.
Dil vertrek heefl een vloer van brede delen, een wille tegellambrisering en een balkenplafond
mei geprofileerde sleutelstukken (ojief prof iel). Tussen de hal en de achlergevel bevindl zich
een (dichtgestort) keldertje mei opkamer. De voormalige keuken rechtsachter is vanuil de
vestibule bereikbaar via een spiegelbeklampte deur. De twee plafondbalken in de keuken
rusten op wandsiijlen voorzien van (ongeprofileerde) korbelen. Tegen de westmuur van de
keuken staal een breed gemelseld fornuis waarin meerdere uilgespaarde ronde galen voor de
kookpollen en pannen en waarboven een gepleisterde hangboezem met een rijke kroonlijst (de
witbelegelde achterwand is nog gedeeltelijk inlaci). Rechls van de hangboezem bevindl zich
een bovenkaslje mei dubbele deur. Een paneeldeur in de noordwand van de vestibule geefl
6

toegang tot de voormalige vergaderzaal in het middendeel. De wanden van de rechthoekige
zaal worden geleed door paarsbruin gemarmerde lisenen waarop een dito omgaande kroonlijst
rust met gesneden bladmotieven. De zaal heeft een houten vloer en een door vier trekstangen
versterkt gestuct spiegelgewelf voorzien van een ronde ventilatieopening waarin zes
gesneden bladmotieven in radiaalvorm. Tegen de noordwand bevond zich een schouw.
Het woonhuis links is inwendig verbouwd. Het vertrek tussen de vergaderzaal en het
woonhuis heeft een wandbetimmering van brede staande delen, een enkelvoudig
balkenplafond en tegen de zuidwand een schouw waarnaast een kast.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt als
merendeels gaaf bewaard gebleven voormalig polderhuis van de Heerhugowaard daterend uit
het laatste kwart van de 18de eeuw met een aangebouwde dienstwoning voor de polderbaas
uit het derde kwart van de 19de eeuw.

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-004
Adres: Huygendijk 17
1703 RG Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 2500

Inleiding
Aan de noordzijde van de Huygendijk gelegen voormalig GEMAAL van de polder
Heerhugowaard daterend uit 1877. Het gemaal werd in eigen beheer gebouwd onder leiding
van de toenmalige polderbaas J. Leguit die het bestek schreef en het gebouw vermoedelijk
ook heeft ontworpen. 2 Het door de ijzergieterij "De Prins van Oranje" te 's Gravenhage
geleverde bemalingswerktuig bestond uit twee vijzels met een doorsnede van 2,05 m, ieder
aangedreven door een ééncilinder condenceerende stoommachine van 60 p.k., waarbij de
benodigde stoom geleverd werd door drie stoomketels 3 . De aanleiding om van wind- op
stoombemaling over te gaan was de overvloedige regenval in de winter van 1874-1875
waardoor een groot deel van de polder ruim 5 weken onder water stond 4 . In de vergadering
van 2 december 1876 besloot het polderbestuur een stoomgemaal te bouwen aan de
Oostertocht op de plaats van vijzelmolen nr. 25. Om de bouw te kunnen bekostigen werd een
lening van 100.000,- aangegaan. In 1889 werd de capaciteit van het gemaal vergroot door
bijplaatsing van een centrifugaalpomp aangedreven door een direct gekoppelde compound
stoommachine met ketel (dezelfde leverancier als in 1877). 5 Om de nieuwe machines te
kunnen plaatsen werd het gebouw naar ontwerp van architect Goldberg vergroot,
vermoedelijk door het aan beide kanten te verlengen (deze aanbouwen met lessenaardak zijn
opgetrokken in machinale baksteen en niet zoals het overige muurwerk in handvormsteen).
Het werk werd gegund aan aannemer J. Oldenburg uit Bergen die met ƒ16.800,- als één na
laagste inschrijver uit de bus kwam had. 6 Wegens het hoge kolenverbruik liet het
polderbestuur in 1906 de ingenieurs W.C. en K. de Wit onderzoek doen naar de toestand van
het stoomgemaal met als doel het en hoe het hoge kolenverbruik terug te dringen. Op hun
advies werden binnen het bestaande gebouw de twee stoommachines met vijzels vervangen
door nieuwe met centrifugaalpompen en twee ketels door nieuwe met een grotere capaciteit.
In 1935 werd het gemaal omgebouwd tot dieselgemaal. Een olietekort als gevolg van de
Tweede Wereldoorlog dwong het polderbestuur reeds zes jaar later over te gaan tot
electrificatie van het gemaal. In de periode 1957-1960 werd het ketelhuis in het rechter
gedeelte van het gemaal verbouwd tot vergaderzaal met (achterin) kluis en toiletgroep, en
werd aansluitend achter de voorgevel een vestibule en een keuken gerealiseerd (in eigen
beheer uitgevoerd naar ontwerp van het "Adviesbureau voor polderbemalingen J. v.d.
Boogaard te Aalsmeer"). 7 De bestaande dubbele paneeldeur in het midden van de voorgevel
maakte hierbij plaats voor een keukenvenster en de vensters ter weerszijden werden
2 In de notulen van de vergadering van het polderbestuur van 12 december 1876 (RAA, archief polder Heerhugowaard,
inv.nr. 26) staat over de bouw het volgende: "Voorts werd de polderbaas gemachtigd tot het aankopen van de
benoodigde gereedschappen voor de bouw der machine alsmede om een bestek te maken en die de Heere Conyn,
Jansen, Graftdyk en de Wit (houtleveranciers, JVDL) toetezenden van het benoodigde damhout en het hout van de
fundeering, en de steenen kalk, en Cement aan te koopen by Stoel te Alkmaar alsmede ook bij Geveke aldaar. Hierna
werd besloten om P. Leguit by den bouw die machine te gebruiken als onderopzigter tegen een loon van / 10,-- per
week, en dat het volk by de uitvoering zullen worden gebruikt wanneer dat noodig is waarvoor hun alsdan een verhoogd
loon zal worden uitbetaald".
3 RAA, archief polder Heerhugowaard, inv.nr. 41 (ingekomen stukken 1906-1910), in opdracht van het polderbestuur
opgesteld onderzoeksrapport van de ingenieurs W.C. en K. de Wit d.d. 7-4-1906 waarin de bestaande toestand van het
stoomgemaal wordt omschreven evenals hoe op de hoge bemalingskosten te bezuinigen. De naam van de leverancier
van de stoommachines blijkt uit de notulen van de vergadering van het polderbestuur van 24-4-1878: "Werd besloten de
Directie van de Maatschappy Yzergietery de Prins van Oranje te 's Gravenhage te berigten dat zy over de derde termyn
van de aannemingsom kunnen disponeren alsmede dat de machines naar genoegen werken."(RAA, archief polder
Heerhugowaard, inv.nr.26)
4 J. Belonje, De Heer-hugawaard (1629-1929); een geschiedenis van den polder, Alkmaar, Van Putten & Oortmeijer,
1929
5 RAA, archief polder Heerhugoward, inv. nr. 41, rapport W.C. en K. de Wit d.d. 07-04-1906
RAA, archief polder Heerhugowaard, inv.nr. 26, vergadering d.d. 1-6-1889
Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 3853

vervangen door een dubbele deur waarvan de rechter toegang geeft tot de vestibule en de
linker tot de machinehal. In de achtergevel kwamen onder meer twee wc-ramen. In 1979
werd het rechter gedeelte van het gemaal in opdracht van de Stichting Huygen-Dyck
verbouwd tot poldermuseum. 8 Tot de ingebruikname van het naastgelegen nieuwe gemaal in
1996 heeft het pand als gemaal dienst gedaan. In 1999 vond een inwendige verbouwing
plaats om het gebouw naast poldermuseum geschikt te maken als trouwzaal.
De schoorsteen rechts achter het gemaal is gesloopt.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan opgetrokken gemaal van één bouwlaag bestaande uit een
hoofdvolume onder twee langgerekte en evenwijdige schilddaken waarop gesmoorde
Hollandse pannen, en in het verlengde van dit dwarsgeplaatste hoofdvolume, tegen beide
kopse zijgevels een aanbouw onder een flauwhellend lessenaardak (met asbestcement
golfplaten) dat bovenaan aansluit tegen de dakvoet van de genoemde schilddaken. De
buitengevels zijn opgetrokken in bruinrode handvormsteen waalformaat in kruisverband met
snijvoeg en voorzien van een plint. Voor het opgaande muurwerk van de aanbouwen is echter
bruinrode machinale waalsteen toegepast. De zijgevels (van de aanbouwen) hebben een
getrapt uitgemetselde bovenrand van gele verblendsteen waarop een gietijzeren lijstgoot rust.
Bovenaan de voor- en achtergevel (van het hoofdvolume) bevindt zich een grotere (houten)
lijstgoot op geprofileerde gootklossen.
De symmetrische voorgevel (2) wordt geleed door drie spaarvelden met kwartronde
bovenhoeken: twee grote liggende velden waartussen een smal veld (waarin oorspronkelijk
een dubbele paneeldeur). Van de drie vensters in elk liggend spaarveld resteren de middelste
en de buitenste. Deze zijn vernieuwd met behoud van de oorspronkelijke roedenverdeling
(twee zesruits onderramen met vierruits bovenlichten). De aanbouwen hebben aan de
voorzijde een hoekliseen die vermoedelijk evenals achter overgaat in een uitgemetselde
bovenrand waarin schootankers (ter plaatse van de dubbele deur in beide aanbouwen bevond
zich blijkens oude ansichten een getoogd venster waarin een meerruits raam met x-vormige
roedenverdeling).
Beide zijgevels zijn voorzien van schootankers onder de genoemde uitkragend gemetselde
bovenrand en hoeklisenen. De rechterzijgevel (O) wordt door een middenliseen in twee
traveeën onderverdeeld, elk met een getoogd bovenlicht (valraam) waarin twee x-vormige
roeden naast elkaar. Links bevindt zich een getoogde deur. De linkerzijgevel (W) had rechts
een getoogd venster als in de voorzijde van de aanbouw (thans twee achtruits liggende vaste
ramen en links hiervan een vernieuwde deur).
De hoge achtergevel (N) van het hoofdvolume is voorzien van een hoge plint en wordt vanaf
2/5 muurhoogte op dezelfde wijze geleed als de voorgevel. In het rechter spaarveld bevinden
zich twee grote getoogde vensters waarin een vast zestienruits onderraam met brede middenroede
en een getoogd bovenlicht in de vorm van een een twaalfruits valraam, eveneens met
brede middenroede. Het middelste spaarveld is blind. In het linker spaarveld zijn twee dichtgezette
halfronde vensters zichtbaar (de drie huidige vensters dateren uit XXc). De uitbouwen
hebben aan de achterzijde een 20-ruits vast raam en een hoekrisaliet die overgaat in een
uitgemetselde bovenrand waarin schootankers. In de hoge plint bevinden zich links twee
dichtgezette ronde muuropeningen, onder het middelste spaarveld een halfronde inlaat, rechts
een tweede dito inlaat, waarnaast een grotere derde inlaat.
In het meermalen verbouwde interieur bevindt zich links van het midden een machinehal met
in het midden van beide zijmuren een brede rechthoekige muuropening waarachter een deels
met hout omtimmerde machinekamer. In elke machinekamer staat een centrifugaalpomp met
electromotor opgesteld. De centrifugaalpompen zijn blijkens opschrift in 1907 vervaardigd
door de Firma Pannevis & Zoon te Utrecht, de electromotoren in 1941 door Smit
Ibidem
10

Electrotechnische industrie in Slikkerveer. In de machinehal hangen vijf zwartglazen
gedenkplaten die in vergulde letters de belangrijkste veranderingen aan het gemaal vermelden.
De oudste hangt tegen de achterwand en heeft als opschrift "STOOMGEMAAL VAN DEN
POLDER/ "HEERHUGOWAARDV IN HET JAAR 1907 VERNIEUWD/ ... [de namen van het
polderbestuur]/ DOOR DE NAAML.VENN. "FABRIEK VAN STOOMKETELS EN WERKTUIGEN/
V/H [voorheen] H & J. SUYVER TE AMSTERDAM/ T. KOOLHAAS - ADVISEUR/ C. MOEYES -
OPZICHTER./ BOUVY-DORDT". De gedenkplaat boven de rechter centrifugaalpomp vermeldt
"POLDER HEERHUGOWAARD/ 1935/ OMGEBOUWD TOT RUWOLIEGEMAAL/ ... [de namen
van het polderbestuur]/ W. WIJTE - OPZICHTER/ ADVISEURS:/ IR. C.G. V. STEENIS & J.
V.D. BOOGAARD". Rechts hiervan hangt een plaat met als opschrift "IN HET JAAR 1961
WERD OP FEESTELIJKE WIJZE IN GEBRUIK GENOMEN/ EEN VERGADERZAAL, GESTICHT IN
DIT GEBOUW, EN GEHEEL DOOR EIGEN/ PERSONEEL TOT STAND GEBRACHT, ONDER HET
BESTUUR VAN:/ ... / M.A. MAGIELSEN - OPZICHTER/ J. V.D. BOOGAARD EN J. DE HAAN -
ADVIESBURO". De gedenkplaat boven de linker centrif ugaalpomp vermeldt "POLDER
HEERHUGOWAARD/ 1941/ DOOR OORLOGSOMSTANDIGHEDEN GEDWONGEN/ IS DIT
GEMAAL GEëLECTRIFICEERD/ ONDER HET BESTUUR VAN/ .../ W. WIJTE. - OPZICHTER/ J.
V.D. BOOGAARD. - ADVISEUR." Rechts hiervan hangt de jongste gedenkplaat "IN HET
JAAR 1972 WERD EEN AANVANG GEMAAKT MET DE AUTOMATISERING/ VAN DE
BEMALING, GEVOLGD DOOR DE BOUW VAN EEN NIEUWE KROOSBRUG/ MET
KROOSHEKREINIGINGSINSTALLATIE, VOLTOOID IN 1975/ ONDER HET BESTUUR EN DE
MEDEWERKING VAN:/ [naast de bestuursleden worden ook de hoofdingelanden, de
machinist-opzichter en de vier medewerkers genoemd]/ J. V.D. BOOGAARD EN J. DE HAAN -
ADVIESBURO/ W. EGAS, LANDUSTRIE - AANNEMERS". In de bergruimte tussen de rechter
machinekamer en de achtergevel zijn de twee kappen zichtbaar. Deze ziende kappen (in de
gemoderniseerde overige vertrekken door verlaagde plafonds aan het oog onttrokken) zijn
uitgevoerd als met brede delen beschoten gordingenkappen. Het vertrek onder het rechter
lessenaardak diende naar verluidt voor de opslag van kolen (de bestrating van oude
straatstenen dateert uit 1979).
Waardering
Het poldermuseum is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch
oogpunt als merendeels gaaf bewaard poldergemaal daterend uit het vierde kwart van de
19de eeuw en als voormalig gemaal van de polder Heerhugowaard. Daarnaast is het gebouw
ruimtelijk van belang vanwege de beeldbepalende ligging tussen de Huygendijk en het lager
gelegen polderland.
11

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-005
Adres: Jan Glijnisweg 15
1703 R L Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 281
12

Inleiding
Aan de noordwestzijde van de Jan Glijnisweg gelegen KOP-ROMPBOERDERIJ uit 1925. Deze
boerderij werd gelijktijdig met de identieke naastgelegen boerderij Jan Glijnisweg 13 gebouwd
in opdracht van landbouwer K. van Langen voor één van zijn zonen. 9 Aris Groot,
bouwkundige te Heerhugowaard en tevens gemeente-opzichter, tekende voor het door
neorenaissance en art nouveau beïnvloede ontwerp. De bouw was in handen van de
plaatselijke aannemer P. Bot.
In de jaren '70 is de rechterzijgevel van het stalgedeelte vernieuwd.
N.B. De twee moderne dakkapellen boven het woongedeelte maken geen deel uit van de
bescherming.
Omschrijving
Op nagenoeg rechthoekig grondplan gebouwde kop-rompboerderij bestaande uit een relatief
ondiep woongedeelte van één bouwlaag met zadeldak waarachter een breder en enigszins
hoger staldeel van één bouwlaag onder een zadeldak met achterschild. Beide daken hebben de
nokrichting haaks op de weg en een dekking van gesmoorde muidenpannen. De buitengevels
zijn boven een plint rode machinale waalsteen in kruisverband met platvolle voeg opgetrokken
in dito baksteen in halfsteens verband met gesneden stootvoegen en platvolle lintvoegen. De
door rechte wind veren beëindigde voorgevel wordt verlevendigd door banden van gele
verblendsteen ter hoogte van de onder- en bovendorpels van de parterre- en
verdiepingsvensters. De soberder zij- en achtergevels hebben op halve hoogte muurankers en
bovenaan een kunststof mastgoot (vroeger houten blokgoten).
In het midden van de symmetrische voorgevel (ZO) bevindt zich een portiek en ter
weerszijden twee schuifvensters. De via twee betonnen treden bereikbare portiek heeft een
vloer van rode en gele tegels en een originele voordeur onder een bovenlicht. De voordeur is
uitgevoerd als paneeldeur met bovenin een raam met geloogde boven- en onderrand en
hieronder een getoogd draairaampje. Beide ramen zijn beglaasd met geel kathedraalglas.
Zowel de portiek als de schuifvensters worden ontlast door segmentbogen met onderin gele
verblendsteen. De hoogvelden boven de vensters zijn betegeld met gele en blauwe
geglazuurde tegeltjes in schaakbordpatroon. Tussen de segmentbogen bevinden zich
muurankers ter hoogte van de zoldervloer. De eerste verdieping heeft in het midden een groot
driedelig venster onder een brede segmentboog als genoemd. Ter weerszijden van dit venster
bevindt zich een lager tweedelig venster onder een strek waarin eveneens gele verblendsteen.
De driehoekige top van de voorgevel is bekleed met staande vellingdelen. Beneden dit houten
schot is de gevel voorzien van twee muurankers.
De boven het voorste zadeldak uitstekende brandmuur tussen het woon- en stalgedeelte heeft
bovenin een klein vierruits rondvenster van gietijzer. Deze brandmuur wordt evenals de
voorgevel afgesloten door rechte windveren.
In de rechterzijgevel (NO) van het woongedeelte bevindt zich van links naar rechts een
dichtgezet wc-raampje, een keldervenster (valraam), een schuifvenster, en een dichtgezette
deur. De vernieuwde rechterzijgevel van het stalgedeelte telt nog drie oorspronkelijke
geloogde gietijzeren stalvensters (tuimelramen).
De linkerzijgevel (ZW) van het staldeel telt vier geloogde gietijzeren stalvensters (de deur
rechts is in XXd aangebracht). Het woongedeelte heeft in de linkerzijgevel twee moderne
liggende vensters.
In de achtergevel (NW) bevindt zich van links naar rechts een terugliggende dichtgezette
darsdeur, twee getoogde gietijzeren stalvensters, en een opgeklampte staldeur met drieruits
bovenlicht. Twee lage dichtgezette muuropeningen ter hoogte van de twee stalvensters
wijzen erop dat de korte regel naderhand in gebruik is geweest als varkensstal.
g
R.A.A., secretarie-arcief gmeente Heerhugowaard, inv.nr. 133, bouwaanvraag feb. 1926
13

De indeling van de woning is afgezien van de middengang, de (slaap)kamer rechtsvoor en de
achterliggende betonnen kelder gewijzigd. In de achterwand van de kamer rechtsvoor
bevinden zich drie paneeldeuren waarachter van links naar rechts twee legkasten en een
voormalige doorgang. De meeste deuren op de begane grond zijn nog oorspronkelijk en
uitgevoerd als een paneeldeur met bovenin drie liggende ramen voorzien van kathedraalglas.
Een sobere trap met onderaan een kwart leidt naar de verbouwde zolder.
Het stalgedeelte verkeert nog grotendeels in de oorspronkelijke staat en is voorzien van een
uit ronde vierkantstijlen samengesteld rechthoekig vierkant met aan de achterzijde een
overstek. Tot aan de dekbalken van het vierkant is het dak beschoten met brede staande
delen; daarboven zijn de pannen met riet onderschoten. Rond het vierkant bevindt zich een
blauwgeverfde wand van brede staande delen waarin een opgeklampte deur naar de lange
regel links van het vierkant. De lange regel heeft evenals de korte regel middenachter een
betonnen stalvloer en een enkelvoudige zolderbalklaag bevloerd met brede delen. De
verhoogde koestand van de lange regel wordt in vijf vakken verdeeld door vier houten stijlen
die door ijzeren buizen met de wand zijn verbonden. Per vak konden twee koeien gestald
worden. De korte regel bood plaats aan vier koeien, waarmee het oorspronkelijke aantal
koeien op maximaal veertien komt. Om meer vee te kunnen houden is de dars rechtsachter in
de jaren '70 verbouwd tot koestal.
Waardering
De boerderij is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt als grotendeels
gaaf bewaard gebleven kop-rompboerderij uit de jaren '20 van de 20ste eeuw.
14

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-006
Adres: Jan Glijnisweg 30
1703 RL Heerhugowaard
/\
Kadastraal bekend sectie:
P 540
15

Inleiding
Op een ruim perceel aan de zuidoostzijde van de Jan Glijnisweg gesitueerd rooms-katholiek
KERKGEBOUW uit 1922-1923 met bijbehorende PASTORIE uit dezelfde tijd. De aan de H.
Familie gewijde kerk en de rechts hiervan gelegen pastorie werden gebouwd door de
plaatselijke aannemer P. Bot naar ontwerp van de Haagse architect J.F. Klomp (1866-
1946). 10 Opdrachtgever was het kerkbestuur van de nieuw opgerichte parochie van de H.
Familie te Heerhugowaard. Oorspronkelijk zou de kerk een veertig meter hoge fronttoren
krijgen, maar deze kwam wegens bezuinigingen te vervallen. De eerste steen voor de in
neogotische stijl gebouwde kerk werd gelegd op 29 juni 1922 door deken M.P.A. Ooms van
Alkmaar. Links tegen de linkerzijgevel werd in 1946-1947 een ketelhuis met kolenbergplaats
aangebouwd. In 1966 zijn de kerk en pastorie ingrijpend verbouwd. De kerk kreeg middenvoor
een door de Amsterdamse architect Fr. Boogers ontworpen moderne portaaluitbouw
waarboven een open klokkenstoel met twee luidklokken (Aagje en Adriaan genaamd naar hun
schenkers). De gotische tracering in de vensters van de zijgevels van de kerk was reeds
eerder vervangen door een moderne betonnen variant. De pastorie werd naar ontwerp van de
Alkmaarse architect W.E.J. Doedens ingrijpend verbouwd waarbij onder meer dakopbouwen,
erkers verdwenen en de vensterindeling grondig gewijzigd werd (oorspronkelijk merendeels
series van drie of vijf gekoppelde vensters met zes- of negenruits bovenlichten).
Omschrijving
Driebeukige kruiskerk onder één samengesteld dak waarin de lagere zadeldaken van de korte
transeptarmen insnijden. De door twee veelhoekige zijkapellen met dito dak geflankeerde
koorpartij is enigszins smaller en lager dan het schip en voorzien van een vierzijdige
koorsluiting waarboven op het nokeinde een zeszijdige dakruiter. De laatste heeft een
ingesnoerde zeskante spits gedekt met leien en bekroond door een vergulde bol waarop een
kruis. Alle genoemde dakvlakken zijn gedekt met gesmoorde verbeterde Hollandse pannen. Op
het nokeinde boven de voorgevel staat een witgepleisterd klokkentorentje voorzien van een
spitsboogopening waarin een kleine klok en een zadeldakje dat gedekt is met gesmoorde
romaanse pannen en bekroond wordt door een kruis. De buitengevels zijn opgetrokken in
gepleisterde baksteen en witgeverfd boven een donkergrijze plint. Bovenaan hebben de
horizontaal beëindigde gevelvlakken een sterk uitkragende lijst waarlangs een zinken
mastgoot. Het muurwerk wordt rondom geleed door steunberen die op circa tweederde
hoogte inspringen en daar evenals bovenop afgedekt zijn met gesmoorde romaanse pannen.
In de sobere en blinde voorgevel (NW) is de driebeukige opzet van het interieur met een breed
middenschip en smalle zijbeuken herkenbaar doordat het middenschip enigszins risaleert en
door steunberen gescheiden wordt van de zijbeuken. Dit effect wordt versterkt doordat boven
de zijbeuken het dak met een klein voorschild inspringt. Bovenin de door overhoekse
steunberen geflankeerde voorgevel bevindt zich een uitgemetseld kruis van forse afmetingen.
Rechts van de moderne portaaluitbouw zijn boven elkaar drie zwartgeverfde hardstenen
gedenkstenen ingemetseld ter herinnering aan drie gesneuvelde militairen uit de parochie:
Antoon Sijs, overleden op 10 mei 1940, Jan Does en Simon Brink. De twee laatsten vielen in
Indonesië op 23 augustus respectievelijk 19 december 1947.
De zijbeuken worden evenals beide transeptgevels door een steunbeer in twee traveeën
geleed met in elke travee een spitsboogvenster. De spitsboogvensters in de als puntgevel
uitgevoerde transeptgevels zijn hoger. Bovenin de door overhoekse steunberen geflankeerde
transeptgevels bevindt zich een gedrukt spitsboogvenster waarin blank kathedraalglas. De aan
het transept grenzende zijbeuktraveeën hebben een blinde biechtstoeluitbouw met
lessenaarsdak (hierop lagen vroeger pannen). Voorbij de transeptarmen zet de zijbeuk zich met
één travee voort waarin eveneens een spitsboogvenster en waarboven het dak op dezelfde
wijze inspringt als links en rechts boven de voorgevel. Tussen deze zijbeuktravee en de kapel
Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-arcief, perceelsdossier 2881.
16

linksachter heeft de linkerzijgevel (NO) een tot het middenschip inspringend muurvlak waarin
een spitsboogvenster. De achthoekige zijkapellen ter weerszijden van het koor hebben in elk
van de vier vrijliggende zijden een spitsboogvenster voorzien van de oorspronkelijke gotische
tracering in de kop en diagonaal glas in lood (lichtgeel, roze en wit kathedraalglas met een
paarse bies). Het achtzijdige dak van de door een steunbeer verstevigde zijkapellen wordt
bekroond door een zinken piron. De vier zijden van de koorsluiting worden door steunberen
van elkaar gescheiden en zijn elk voorzien van een groot spitsboogvenster met
gebrandgeschilderd glas, een middenstijl en een gotische tracering in de kop. Onderin de vier
koorzijden en de aan het koor grenzende zijde van de zijkapellen bevindt zich een klein
keldervenster met een gedrukte spitsboogvorm en draadglas.
Het gepleisterde en witgesausde interieur van de kerk wordt onderverdeeld in een breed
middenschip en twee zeer smalle zijbeuken, van elkaar gescheiden door pijlers waartussen
spitsbogen. Ter plaatse van de ondiepe transeptarmen opent zich één grote spitsboog naar
het middenschip. Het middenschip wordt overwelfd door drie zesdelige kruisribgewelven
waartussen spitsboogvormige gordelbogen. De zijbeuken en transeptarmen hebben
langgerekte ribgewelven met een rib in de lengte-as die zich aan de uiteinden splitst naar de
hoekpunten. Boven de zijkapellen en de koorsluiting bevindt zich een straalgewelf. Het
oorspronkeljke bankenplan is nog vrijwel intact: in het middenschip twee blokken sobere
vurenhouten banken waartussen een middenpad en in de transeptarmen dito zijbanken. De
zijbeuken fungeren als zijpad en hebben evenals de paden in het middenschip een granitovloer
(wit/rood met zwarte buitenranden). Vooraan in het middenschip staan over de volle breedte
twee marmeren communiebanken. Beide zijn bekleed met bruinroze marmer, afgedekt met
beige kalksteen en geplaatst op een verhoging van zwartgroen marmer. In de voorkant van
beide communiebanken bevinden zich vier nissen waarin een zwartgroen marmeren zuiltje met
vergulde basis en kapiteel (de rechter bank is naderhand rechts ingekort ten behoeve van een
doorgang waardoor de rechter nis ontbreekt). De nissen worden van elkaar gecheiden door
terugliggende mozaïeken met symbolen en voorstellingen die op de communie betrekking
hebben. Het middelste mozaïek van de rechter communiebank toont de mannaregen in de
woestijn hetgeen ook blijkt uit het vergulde opschrift onderaan deze communiebank: "UWE
VADERS HEBBEN HET MANNA GEGETEN IN DE WOESTYN EN ZYN GESTORVEN". Centraal
in de linker communiebank staat het Laatste Avondmaal met als bijbehorende tekst "WIE DIT
BROOD EET ZAL LEVEN IN EEUWIGHEID". De vroeger aan Maria gewijde rechter zijkapel is
gewijzigd in een doopkapel waarbij het zijaltaar is verdwenen. In de aan Sint Jozef gewijde
linker zijkapel staat nog wel het oorspronkelijke zijaltaar. Dit sobere witgepfeisterde altaar
heeft een blad van beige kalksteen en is geplaatst op een marmeren verhoging. Op het via
drie treden bereikbare verhoogde priesterkoor staat een gemoderniseerd hoofdaltaar. In de
linker koorwand is een eerste steen ingemetseld van beige kalksteen met de volgende
inscriptie "ME POSUIT/ REVs. PLUR. DOMs./ M.P.A. OOMS/ DECANUS ALCMARIENSIS/ DIE
28 JUNII 1922." (de zeereerwaarde heer M.P.A. Ooms, deken van Alkmaar, heeft mij gelegd
op 28 juni 1928). De vier gebrandschilderde koorramen tonen van links naar rechts de blijde
Boodschap, de Heilige Familie, de aanbidding der Koningen en de vlucht uit Egypte. Alle vier
ramen zijn geschilderd door H.A. Byvoet. De middelste twee dateren uit 1928, de door L.E.
Nobel gebrande buitenste uit 1949. Het orgel op de vernieuwde orgelgalerij achterin de kerk is
weinig bijzonder: een éénklaviers pneumatisch Vermeulenorgel.
De rechts naast de kerk gesitueerde pastorie wordt met het kerkgebouw verbonden door een
kort tussenlid van twee bouwlagen dat direct voor de zijkapel rechtsachter aansluit tegen het
schip. De parterre van het tussenlid is aan de voorzijde enigszins uitgebouwd onder een
lessenaarsdak. De pastorie heeft een nagenoeg rechthoekige plattegrond en telt twee bouwlagen
onder een samengesteld dak met een ruim overstek, een dekking van gesmoorde
17

verbeterde Hollandse pannen en een geringere dakhelling dan het kerkdak. Boven het
genoemde tussenlid zet het dak zich als zadeldak voort.
Het buitenmuurwerk van de pastorie en het tussenlid sluit aan bij dat van de kerk:
witgepleisterde baksteen boven een donkergrijze onderrand (een plint ontbreekt). De vensters
en deuren in de buitengevels zijn niet meer oorspronkelijk.
De risalerende rechter helft van de brede voorgevel (NW) van de pastorie heeft links ter
hoogte van de verdieping een afgeschuinde hoek waarvoor een op een overhoekse console
geplaatst beeld van Madonna met Kind onder een geschoord en eveneens overhoeks
lessenaarsdakje gedekt met halfronde gesmoorde daktegels. In het terugliggende linker
gedeelte van de voorgevel bevindt zich rechts de voordeur onder een luifel en een
(oorspronkelijk hoger) bovenlicht.
De thans vlakke rechterzijgevel (ZO) was oorspronkelijk voorzien van een parterre-uitbouw
met driezijdig dak en, evenals de voorgevel, een karakteristieke dakopbouw.
Het linker gedeelte van de achtergevel (ZO) risaleert. Deze gevelsprong zet zich niet zoals bij
de voorgevel voort in het dak: het achterschild verspringt hier enkele meters rechts van de
gevelsprong.
Het interieur van de pastorie bevat nog enkele elementen uit de bouwtijd waaronder een hal
met ruime bordestrap, op de eerste verdieping paneeldeuren waarvan de panelen een
kruismotief vormen, en een via een rechte steektrap bereikbare wijn- en kolenkelder met
gecementeerde vloer en wanden en een plafond bestaande uit stalen balken waartussen
t rogge welfjes. De via een trap met bovenaan een kwart bereikbare zolder heeft een met brede
staande delen beschoten kap.
Waardering
De kerk met bijbehorende pastorie is van algemeen belang uit architectuur- en
cultuurhistorisch oogpunt als gedeeltelijk gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een
neogotische kerk uit het eerste kwart van de 20ste eeuw
18

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-007
Adres: Jan Glijnisweg 57
1703 RK Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 2469
19

Inleiding
Op de hoek van de Jan Glijnisweg en de Rustenburgerweg gelegen STOLPBOERDERIJ
genaamd "De Landman" (voorheen "De Rustenburg"). Deze grote stolp met dubbel vierkant
en staart dateert uit de 17de of 18de eeuw. Vermoedelijk is het achterste vierkant naderhand
(in XVIII) toegevoegd, aangezien de twee achterste vierkantstijlen minder zwaar zijn
uitgevoerd en afwijkende poeren hebben. De sobere voorgevel en de linkerzijgevel dateren uit
omstreeks 1900. Eind jaren '30 liet de toenmalige eigenaar Willem Appelman de
rechterzijgevel op het linker gedeelte na vernieuwen 11 . Het interieur is nog grotendeels
oorspronkelijk en onder meer voorzien van een uit de eerste helft vann de 19de eeuw
daterende smuiger waarop dieren staan afgebeeld.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwde stolpboerderij van het Noord-Hollandse type onder een
met gesmoorde Hollandse pannen gedekt schilddak met de noklijn haaks op de weg.
Rechtsachter bevindt zich een staarteinde waarvan het zadeldak gedekt is met dito pannen
(op het zuidwestelijke dakvlak liggen ook rode Hollandse pannen). De voor- en linkerzijgevel
zijn boven een gecementeerde plint opgetrokken in bruinrode machinale waalsteen in
halfsteens verband met gesneden stootvoegen.
De door een kroonlijst beëindigde voorgevel (ZO) telt drie paar T-vensters. Tussen het
middelste en rechter vensterpaar bevindt zich een vernieuwde voordeur met bovenlicht. De
sobere voorgevel wordt verlevendigd door koppen van gele verblendsteen in de strekken
boven de vensters en lekdorpels van groengeglazuurde profielsteen onder de vensters.
Bovenin het voorschild staat een vierkante schoorsteen (in de jaren '80 van de 20ste eeuw
vernieuwd).
De linkerzijgevel (ZW) is voorzien van muurankers op halve gevelhoogte en telt vier geloogde
gietijzeren stafvensters (ter plaatse van het moderne vierruits stolpraam rechts bevond zich
een vijfde dito venster).
Oorspronkelijk hadden de zijgevels een blokgoot op geprofileerde gootklampen (vervangen
door PVC-mastgoten).
Het linker gedeelte van de rechterzijgevel (NO) is boven een gecementeerde plint gemetseld in
rode handvormsteen (formaat circa 18,5 x 3,5 cm) in kruisverband. Ter plaatse van het
meerruits liggende venster (XXc) bevonden zich twee kleine T-vensters. Het vernieuwde deel
van de rechterzijgevel is boven een gecementeerde plint opgetrokken in rode machinale
waalsteen in halfsteens verband met licht verdiepte voeg en telt zes zesruits liggende stalvensters
van ijzer. Links bevindt zich een steunbeer (met ter weerszijden een vierruits
keukenraampje uit XXd) en rechts, ter hoogte van het stalletje aan het einde van de lange
regel, een tweetal kleine zesruits schuifvensters die naar verluidt vroeger ook op deze plek
zaten. Dit laatste geldt ook voor de gietijzeren regenpijp met dito vergaarbak rechts op de
hoek.
De vernieuwde staartgevel (NW) heeft in het midden een opgeklampte staldeur en ter
weerszijden een klein vierruits venster waarvan het rechter met tuimelraam. Rechts bevindt
zich een schootanker. Het door rechte windveren afgeschoten driehoekige voorschot is
voorzien van een opgeklampte deur met drieruits bovenlicht. De zuidwestgevel van de staart
was tot in de jaren '70 gepotdekseld.
De achtergevel (NW) is nog steeds bekleed met brede gepotdekselde delen (de onderste helft
naderhand vervangen door metselwerk). Van links naar rechts heeft de achtergevel een
opgeklampte deur waarin een vierruits raampje en waarboven een vierruits bovenlicht, een
gietijzeren regenpijp met dito vergaarbak, een klein vierruits venster, een terugliggende
opgeklampte darsdeur afgehangen aan drie paar handgesmede duimgehengen en rechts
hiervan een vierruits raampje. Boven het midden van de achtergevel bevindt zich een blokgoot
Mededeling van de eigenaar, de heer T.C. Leek
20

waaronder één geprofileerde gootklamp. Tot in de jaren '80 van de 20ste eeuw stond bovenin
het achterschild een vierkante schoorsteen.
Het interieur heeft een houten draagconstructie bestaande uit een dubbel vierkant met zowel
aan de voor- als achterzijde een overstek. De zware vierkante stijlen van het voorste vierkant
zijn geplaatst op poeren van rode handvormsteentjes met tot bovenaan toe versnijdingen.
Oorspronkelijk had de boerderij een rieten dak. Om de zwaardere last van het pannendak te
kunnen dragen zijn de zijschilden naderhand ondersteund door schoren rustend op een
dwarsbalk aangebracht in de bovenste helft van het vierkant. Het pannendak is met riet
onderschoten. Rond het vierkant bevindt zich een (deels vernieuwde) wand van brede staande
delen. De ten behoeve van een keuken enigszins ingekorte koestal rechts van het vierkant
bood oorspronkelijk plaats aan 28 koeien (thans nog 24). Het gangpad en de koestand zijn
bestraat met blauwbakken en, langs de rand, gele ijsselsteentjes (de grup is naderhand
aangesmeerd). Linksachter in de staart stond de stier. De zoldervloer boven de koestal rust op
een alternerende balklaag waarvan de zwaardere balken ondersteund worden door stijlen en
lisenen (zoldervloer en balklaag zijn vermoedelijk gelijktijdig met de rechterzijgevel vernieuwd).
Vanuit de koestal geeft een opgeklampte deur toegang tot het ruime achterom middenachter.
Het achterom heeft een betonnen vloer en een met brede delen bevloerde enkelvoudige
zolderbalklaag met onder één balk een recht korbeel. Tegen de achterwand staat links een
aanrecht (XXm) met granitoblad en rechts een sobere gepleisterde schouw. Het gepleisterde
rookkanaal boven de schouw is gemetseld in rode handvormsteen en voorzien van een
spekluik. In het smalle wandvlak rechts van de schouw bevindt zich onderaan een opgeklampt
deurtje waarachter een turfkast, en hierboven een kast met paneeldeur. Een vierruits raampje
rechts in de noordwestmuur van het achterom biedt uitzicht op het achterste gedeelte van de
koestal. De wand tussen het achterom en de dars linksachter is voorzien van een
opgeklampte deur en evenals de achterwand van de dars samengesteld uit stijl- en regelwerk
bekleed met brede staande delen. De dansvloer bestaat uit brede vloerdelen (in het midden
vervangen door beton), met uitzondering van het gedeelte bij de darsdeur dat bestraat is met
gele ijsselsteentjes.
Het woongedeelte omvat drie aan de voorgevel grenzende kamers. De kamer rechtsvoor heeft
ter weerzijden van het raam in de zijgevel een kast met paneeldeur. Tegen de linkerzijwand
staat een smuiger van witte tegeltjes en paarse ornamenttegeltjes. De smuiger telt in totaal
zes paarse tegeltableaus die vervaardigd zijn in Utrecht in de eerste helft van de 19de eeuw:
linksboven een man met paard, rechtsboven een stier, rechtsonder een zittende hond met een
halsband waarop zijn naam "FIDEL", linksonder een op een kussen gezeten kat waarboven de
tekst "DEZE KAT/ SNOEPT NIET", en op de boezem een bloemenvaas en bovenin een
vogelkooi (het vogeltje en het drinkbakje zijn als enige niet paars maar respectievelijk geel en
blauw). 12 Het rookkanaal boven de smuiger is gepleisterd. Links van de smuiger geeft een
paneeldeur toegang tot de slaapkamer middenvoor. Dit vertrek heeft een vlakke zoldering van
brede delen omstreeks 1900 verfraaid met een dunne omgaande lijst en meerkleurige hoeken
middenornamenten van papier-maché. In de rococo hoekornamenten zijn rozen verwerkt;
het middenornament toont bladwerk. De achterwand van de slaapkamer heeft in het midden
een spiegelbeklampte dubbele deur waarachter een voormalige bedstede, en ter weerszijden
een paneeldeur waarachter een kast. De houten vloer is bij de voorgevel sterk opgebold
omdat zich hieronder een oude kelder bevindt met een gemetseld gewelf. Een deur links in de
linkerzijwand geeft toegang tot de sobere kamer linksvoor waarin een aantal later
aangebrachte vaste kasten. De plafondbalk in dit vertrek rust via een sleutelstuk met een
17de-eeuws profiel in de voorgevel.
Waardering
De informatie over de herkomst en datering van de tableaus is afkomstig van de heer Jan Pluis, tegeldeskundige te
Noordsleen. Hij vermoedt dat de tableaus van de kat en hond ouder zijn dan de overige en omstreeks 1800 gemaakt zijn
in Utrecht of Alkmaar.
21

De stolpboerderij is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch
oogpunt als merendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een 18de-eeuwse Noord-
Hollandse stolp waarin een bijzondere smuiger uit de eerste helft van de 19de eeuw.
22

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-008
Adres: Jan Glijnisweg 59
1702 PA Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 547
23

Inleiding
Op de hoek van de Jan Glijnisweg en de Rustenburgerweg gelegen voormalige
ONDERWIJZERSWONING daterend uit 1881-1882. De woning werd gelijktijdig met de
naastgelegen en inmiddels gesloopte openbare lagere school én de eveneens gesloopte o.l.
school met onderwijzerswoning (Middenweg 479, zie daar) in De Noord gebouwd in opdracht
van B&W van Heerhugowaard. Alle vier gebouwen zijn ontworpen door de Alkmaarse
architect Willem Frederik du Croix (Leiden 1828 - Alkmaar 1887) in een door neorenaissance
en chaletstijl beïnvloede bouwstijl. Du Croix was vanaf 1856 tot aan zijn overlijden in 1887
stadsarchitect van Alkmaar. 13 Het initiatief tot de scholenbouw kwam van de inwoners van
Heerhugowaard: bij de ingekomen stukken van 1880 bevindt zich een petitie waarin
voorgesteld wordt twee nieuwe scholen te bouwen omdat de bestaande school aan de
Middenweg te ver afgelegen en te klein is voor de circa 300-350 leerlingen. 14 Op 31 augustus
1881 vond in Koffyhuis de Zwaan te Heerhugowaard de aanbesteding plaats van beide
vierklassige (160 leerlingen) scholen met onderwijzers woning. De bouw van de
onderwijzerswoning en school in 't Kruis werd voor 25.500,- gegund aan de Oterleker
aannemer J. Verweel die voor 26.000,- ook de school en onderwijzers woning in De Noord
bouwde. 15 In een brief van 13 juni 1882 deelt Du Croix het college mee dat de voortgang van
de bouw te wensen over laat en dat ook de aan de aannemer opgedragen verbeteringen niet
worden uitgevoerd. Op 31 maart 1922 werd de onderwijzerswoning in 't Kruis verkocht aan
het R.K. Kerkbestuur van de H. Dionysius dat ook de naastgelegen school overnam. 16 Bij een
interne verbouwing troffen de huidige eigenaren onder de oudste behanglaag kranten aan uit
1882.
N.B. De houten bijkeukenaanbouw (XXd) rechtsachter maakt evenals de naastgelegen garage
geen deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Het op T-vormig grondplan gebouwde pand bestaat uit twee rechthoekige bouwvolumes: een
hoofdvolume van twee bouwlagen onder een flauwhellend zadeldak met de noklijn haaks op
de Jan Glijnisweg en tegen de rechterzijgevel hiervan een dwarsvolume van anderhalve
bouwlaag onder een zadeldak met de noklijn evenwijdig aan genoemde weg. Beide daken
hebben rondom een overstek op rijkgeprofileerde klossen en waren oorspronkelijk gedekt met
leien. De buitengevels zijn opgetrokkken in rode machinale waalsteen in kruisverband met
snijvoeg. De voorgevel heeft een hardstenen plint, de overige gevels een gemetselde plint met
een bovenrand van grijze cementsteen. De gevels worden horizontaal geleed door een
omgaande waterlijst van dito kunststeen onder de vensters. Ter hoogte van de
verdiepingsvloer zijn de gevels voorzien van muurankers met bladmotief. De vensters worden
ontlast door segmentbogen van oranjerode verblendsteen met sluit- en aanzetstenen van
grijze cementsteen. De boogvullingen onder de vensters zijn tenzij anders vermeld vernieuwd.
De kopse voorgevel (ZO) van het hoofdvolume heeft op beide bouwlagen twee zesruits
schuifvensters en in de top een klein rondvenster omgeven door oranjerode verblendsteen.
Onder het dakoverstek erboven hangt een makelaar die door een dwarsbalk verbonden wordt
met de gootklossen links- en rechtsboven. In de linkerzijgevel (ZW) bevindt zich linksonder
een keldervenster en halverwege de eerste verdieping een klein venster (in de segmentboog
erboven ontbreken sluit- en aanzetstenen). De begane grond was oorspronkelijk gesloten (het
linker raam dateert uit 1988, het rechter van vóór 1930). Op het linkerdakschild staat rechts
De informatie over de architect werd vriendelijk beschikbaar gesteld door mevr. drs. Carla Rogge, medewerker Bureau
Monumentenzorg en Archeologie van de gemeente Alkmaar.
14 RAA, secretarie-arcief van de gemeente Heerhugowaard, inv. nr. 13
RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv. nr. 130
RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv. nr. 60.3
24

van het midden een rechthoekige schoorsteen van rode machinale waalsteen. De achtergevel
(NW) van het hoge volume is identiek aan de voorgevel, op de begane grond na: een waterlijst
ontbreekt hier, het (oorspronkelijk lager doorgetrokken) zesruits schuifvenster rechts is smaller
en meer naar het midden geplaatst, en links hiervan bevindt zich geen venster maar een
(vernieuwde) keukendeur met bovenlicht onder een segmentboog als genoemd. Om de hoek
zit rechtsonder in de noordoostgevel een tweede keldervenster.
De voorgevel (ZO) van het dwarsvolume telt twee zesruits schuifvensters en heeft links een
dubbele paneeldeur met tweeruits bovenlicht. Onder het dakoverstek wordt deze gevel
verfraaid door een fries van diagonaal siermetselwerk (oranjerode verblendsteen en beige
kalkzandsteen) waaronder een band van beige kalkzandsteen die zich voortzet in de zij- en
achtergevel van het dwarsvolume. De rechterzijgevel (NO) van het dwarsvolume is op een
vierruits zoldervenster na gesloten. Dit venster wordt ontlast door een segmentboog van
oranjerode verblendsteen (zonder sluit- en aanzetstenen) waaronder de oorspronkelijk
boogvulling van oranjerode verblendsteen en beige kalkzandsteen. Onder het dakoverstek
hangt een makelaar die een relatief korte dwarsbalk kruist. De achtergevel (NW) van het
dwarsvolume heeft rechts een geringe uitbouw waarin een (vernieuwde) achterdeur met
bovenlicht en links hiervan een wc-raampje. Ook onder de ontlastingsboog boven de
achterdeur is het oorspronkelijk siermetselwerk van oranjerode verblendsteen en beige
kalkzandsteen nog aanwezig.
Het interieur is nog gedeeltelijk oorspronkelijk en ondermeer voorzien van een gang van
waaruit paneeldeuren toegang geven tot de aangrenzende vertrekken en tot een rechte
steektrap naar de verdieping. De gang heeft een origineel stucplafond met middenornament
(de geglazuurde plavuizen komen uit de kelder). In de woonkamer linksvoor staat een uit de
zijkamer rechtsvoor afkomstige schouw met een zwartmarmeren onderboezem voorzien van
een in- en uitzwenkende plaat (de consoles eronder zijn vervangen). Van de vensters in de
woonkamer hebben de twee in de voorgevel aan de binnenzijde vouwblinden. Onder de
verhoogd gelegen en gemoderniseerde keuken linksachter bevindt zich een kelder die vroeger
toegankelijk was via een vloerluik (thans vanuit de gang). Rond het trapgat op de verdieping
staat een hek waarvan de houten leuning rust op geornamenteerde gietijzeren spijlen. Vanaf
de ruime overloop geven paneeldeuren toegang tot de drie slaapkamers op de eerste
verdieping. De kruipzolder erboven is bereikbaar via een klein opgeklampt luik in het plafond
van de overloop. Boven de rechter helft van het pand bevindt zich een met brede delen
beschoten gordingenkap rustend op spitsboogvormige schenkelspanten.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt a4s
karakteristieke en grotendeels gaaf bewaard gebleven onderwijzerswoning uit het laatste
kwart van de 19de eeuw. Tevens heeft het pand situationele waarde vanwege de
beeldbepalende ligging op de hoek van de Jan G lijnis weg en de Rustenburgerweg.
25

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-009
Adres: Kerkweg 28
1704 DH Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
R 59
26

Inleiding
Aan de zuidzijde van de Kerkweg gelegen voormalige ONDERWIJZERSWONING uit 1889 met
bijbehorende OPENBARE LAGERE SCHOOL uit 1892. De linksachter tegen de woning aangebouwde
tweeklassige school (gemeenteschool nr.2) dateert in oorsprong uit 1850 en werd in
1885 naar ontwerp van de Alkmaarse stadsarchitect Willem Frederik du Croix (Leiden 1828 -
Alkmaar 1887) gerenoveerd. 17 In februari 1892 brandde de school af waarna herbouw volgde.
Op 21 mei van dat jaar werd door B&W van Heerhugowaard de wederopbouw aanbesteed.
Het bestek vermeldt onder meer dat de afgebrande ruïne moest worden opgeruimd en dat
enkele bestaande muren en fundamenten moesten worden afgebroken. Het werk werd in drie
delen aanbesteed: 1. de afbraak en het metsel- en stucadoorwerk, gegund aan C. Appelman
voor 1075,-, 2. het timmer-, ijzer-, zink-, lood- en koperwerk, gegund aan O. Keien voor
975,- en 3. het schilder- en glaswerk, gegund aan P. Scholten voor 165,-. 18 Tot de
opheffing van de school in 1934 heeft het gebouw als zodanig dienst gedaan. De door een
trottoir van de Kerkweg gescheiden onderwijzerswoning werd gebouwd op de plaats van een
gesloopte voorganger. De aanbesteding van deze door de Alkmaarse bouwkundige H.J. de
Vries ontworpen woning vond blijkens het door de huidige eigenaar bewaarde bestek plaats
op 6 maart 1889 in het raadhuis aan de Middenweg.
De dubbele portaaluitbouw tegen de rechterzijgevel van het schoolgebouw is in de jaren '70
vervangen door een moderne aanbouw de zich uitstrekt tot de achtergevel van de onderwijzerswoning.
N.B. De bovengenoemde aanbouw maakt geen deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Op nagenoeg vierkant grondplan gebouwde onderwijzerswoning van één bouwlaag onder een
afgeplat schilddak gedekt met zwarte geglazuurde kruispannen. De buitengevels zijn opgetrokken
in rode machinale waalklinkers in kruisverband (het snijvoegwerk is platvol vernieuwd) en
voorzien van een door een rollaag afgesloten plint waarin kleine gietijzeren ventilatieroosters.
Bovenaan worden de gevels beëindigd door een omgaande lijstgoot.
De symmetrische voorgevel (N) van de onderwijzerswoning heeft in het midden onder een getoogd
bovenlicht een paneeldeur waarin een vierruits draairaam met daarvoor een gietijzeren
rooster. Ter weerszijden van de voordeur bevinden zich twee geloogde zesruits schuifvensters.
In het midden van het voorschild staat een gemetselde dakopbouw onder een
flauwhellend zinkgedekt zadeldak met rondom een overstek waarlangs gesneden windveren
die op de hoeken en middenboven bekroond worden door een makelaar. In de voorzijde van
de dakkapel (metselwerk als genoemd) bevindt zich een getoogd schuifvenster met vierruits
onderraam (het enkelruits bovenlicht was vroeger tweeruits), en bovenin een kleine rondnis.
De gesloten zijkanten zijn gemetseld in halfsteens verband.
De zijgevels hebben muurankers ter hoogte van de zoldervloer. In de linkerzijgevel (O) bevindt
zich links een paar geloogde zesruits schuif vensters. De rechterzijgevel (W) was
oorspronkelijk gesloten.
In de achtergevel (Z) bevonden zich links twee gekoppelde en getoogde zesruits
schuifvensters onder één brede segmentboog. De laatste is nog aanwezig. Links van het
RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv. nrs. 13 en 14 (ingekomen stukken). De verbouwing in 1885
betrof vermoedelijk onder meer het aanbrengen van nieuwe ramen en schoolborden, het splitsen van de bestaande
school in twee lokalen en het vergroten van het portaal (vergelijk de memorie van toelichting d.d. 19-6-1883 en de
begroting d.d. 14-2-1883). De aanbesteding vond plaats op 20 juli 1885, waarna het werk door het gemeentebestuur
voor ƒ 1.329,- gegund werd aan de laagste van de twaalf inschrijvers, aannemer J. van Zalingen te Oudkarspel.
Diezelfde dag werd de verbouwing van de school (nr. 2) aan de Middenweg aanbesteed en gegund aan de plaatselijke
aannemer K. Schuit voor / 2.080,-. Blijkens de rapporten van Du Croix waren beide verbouwingen op 15 november
1885 voltooid.
RAA, secretarie-arcief van de gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 130
27

midden heeft de achtergevel een geloogd keldervenster waarvoor drie diefijzers. De rechter
helft van de achtergevel wordt door de genoemde aanbouw aan het oog onttrokken.
Het interieur van de onderwijzerswoning verkeert nog gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat.
Achter de vestibule ligt een smallere middengang van waaruit paneeldeuren toegang geven tot
de aangrenzende vertrekken en tot een trap halverwege de linker gangwand waarnaast rechts
een legkast. Oeze steektrap met bovenaan een kwart leidt naar zolder. Onder de trap bevond
zich een bedstede die zowel vanuit de kamer rechtsvoor als de keuken rechtsachter
toegankelijk was. Links van de gang waren oorspronkelijk twee kamers en suite waartussen
een dubbele schuifdeur met aan weerskanten kasten. De roodgemarmerde schouw uit de
voorste kamer bevindt zich thans in een huis aan de Witte Paal in Schagen. De achterwand
van de achterkamer was uitgevoerd als bedstedenwand (twee bedsteden). Vanuit de
voormalige keuken rechtsachter leidt een spiltrap naar de onderliggende kelder waarvan de
vloer en de lambrisering betegeld zijn met bruingegfazuurde plavuizen. De tussen de keuken en
de gang gesitueerde vroegere wc heeft een originele tegelvloer. Rond het trapgat op zolder
staat een hek waarvan de houten handlijsten rusten op geornamenteerde gietijzeren spijlen.
De zolder heeft een vloer van brede delen, een gepleisterde borstwering en een met brede
delen beschoten gordingenkap. Middenvoor is met brede delen een dienstbodenkamer
afgeschoten. In deze via een opgeklampte deur toegankelijke kamer bevindt zich links een
ruime kast met opgeklampte dubbele deur en rechts een bedstede zonder deuren (hebben er
nooit gezeten).
De voormalige schoolgebouw linksachter heeft een rechthoekige plattegrond en is één
bouwlaag hoog onder een zadeldak met de noklijn haaks op de weg en een dekking van
gesmoorde OVH-pannen (oorspronkelijk gesmoorde Hollandse pannen). Het buitenmuurwerk is
uitgevoerd in rode machinale waalklinkers in kruisverband met snijvoeg (de achtergevel is
naderhand gepleisterd). De kopse voor- en achtergevel zijn vormgegeven als een door een
rollaag afgedekte tuitgevel met onderaan schouders en bovenin een klein gietijzeren
rondvenster met bloemvormige roedenverdeling. Verder waren de kopse gevels oorspronkelijk
blind, omdat tegen deze muren aan de binnenzijde een schoolbord hing.
Ter hoogte van het voormalige achterste klaslokaal telt de linkerzijgevel (O) drie vensters: een
vierruits stolpraam met zesruits bovenlicht temidden van twee vijftienruits schuifvensters met
vaste onderramen en naar beneden schuivende bovenlichten (de drie vensters van het voorste
lokaal hebben in XXd plaats gemaakt voor een deur en twee moderne ramen).
De rechterzijgevel (W) wordt door de genoemde aanbouw aan het oog onttrokken.
Van de twee klaslokalen, die vanuit de aanbouw toegankelijk zijn via twee paneeldeuren met
laag aangebrachte kindvriendelijke deurkruk, is het achterste lokaal nog grotendeels intact. Dit
vertrek wordt gescheiden van het gewijzigde voorste lokaal door een houten dwarswand van
brede staande delen waarin een doorgang. Het achterste lokaal heeft een met brede delen
beschoten tongewelf waarvan de dwarsdoorsnede niet halfrond maar vijf hoekig is. In het
midden van het gewelf bevindt zich een achthoekig luik naar de zolder, waarvan de met brede
delen beschoten gordingenkap rust op houten spanten. De zijwaartse krachten van de kap
worden opgevangen door in het lokaal aangebrachte ijzeren trekstangen die in het midden
door twee vertikale stangen met het gewelf verbonden worden. Verder hangen tegen de
achterwand twee ijzeren staven met haak waaraan vroeger het schoolbord hing. Aan het
gewelf is te zien dat linksachter de kachel stond opgesteld.
Waardering
De voormalige openbare lagere school van Veenhuizen met bijbehorende onderwijzerswoning
is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf
bewaard gebleven dorpsschool met onderwijzerswoning uit het laatste kwart van de 19de
28

eeuw. Tevens heeft het gebouw situationele waarde vanwege de landelijke ligging aan de
Kerk weg.
29

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-011
Adres: Kerkweg, bij 28
Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
R 27 (gedeeltelijk)
30

Inleiding
In de Kerkweg gelegen BRUG over het punt waar de Noorder- en Zuiderkruistocht
samenvloeien. Gezien de vormgeving van de brugleuning dateert de brug vermoedelijk uit het
laatste kwart van de 19de eeuw.
Omschrijving
Circa vijf meter brede vaste boogbrug gemetseld in rode handvormsteen vechtformaat in
halfsteens verband (het tongewelf) en kruisverband (de zijkanten). Het voegwerk is platvol
vernieuwd. Beide brugleuningen zijn samengesteld uit drie gietijzeren balusters die op twee
hoogtes door smeedijzeren staven met elkaar verbonden worden. De ruim 1 meter hoge balusters
hebben een door een bloemknop bekroonde florale vormgeving en ter hoogte van de
onderste staaf een ring waarboven en -onder een kraallijst.
Waardering
De brug is van algemeen belang uit cultuurhistorisch oogpunt als gaaf bewaard gebleven en
voor het platteland zeldzame boogbrug uit het laatste kwart van de 19de eeuw.
31

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-010
Adres: Kerkweg, bij 26
Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
R 118 (gedeeltelijk)
32

Inleiding
In Mechelen gegoten bronzen KLOK uit 1460 genaamd Dionysius. De klok is afkomstig uit de
in 1965 gesloopte hervormde kerk van Veenhuizen (bouwjaar 1862) en hing ook in de aan de
heilige Dionysius gewijde voorgangers op de plaats van de gesloopte kerk. Sinds 1983 hangt
de klok in een stalen klokkenstoel naast het nieuwe kerkgebouw.
Omschrijving
Bronzen luiklok met een gewicht van 280 kilo. De klok draagt het volgende opschrift: "INT *
JAER * ONS * HEREN * M * CCCC * LX * DYONISIUS * IS * MYN * NAEM * MYN *
GHELUYT * SY * GODE * BEQUAEM". Het bladfries onder de tekstrand wordt onderbroken
door drie reliëfs voorstellend de kroning van Maria, de zweetdoek van Veronica en een
dubbelkoppige adelaar.
Waardering
De klok is van algemeen belang uit cultuurhistorisch oogpunt als gaaf bewaard gebleven
15de-eeuwse luiklok van de gesloopte kerk van Veenhuizen.
33

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-012
Adres: Middenweg 28
1703 RC Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 5271
34

Inleiding
Op een ruim erf aan de zuidoostzijde van de Middenweg gelegen STOLPBOERDERIJ die gezien
de zware vierkantsconstructie in oorsprong dateert uit de 17de of 18de eeuw. 19 In het vierde
kwart van de 19de eeuw zijn de buitengevels van deze Noord-Hollandse stolp vernieuwd. Een
tegen de binnenzijde van de paneeldeur halverwege de darswand bevestigd plankje, waarop in
potlood de tekst "M. Klaver/timmerman in den/Heer Hugo/Waard 1884", doet vermoeden dat
deze verbouwing in 1884 heeft plaatsgevonden. Sindsdien heeft het exterieur slechts kleinere
wijzigingen ondergaan. Zo zijn in 1955 de twee bedsteden tussen de woon- en slaapkamer
verwijderd en is ter plaatse in de voorgevel een raam aangebracht (het derde raam van
links). 20 Het interieur verkeert nog gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan opgetrokken stolpboerderij van het Noord-Hollandse type onder een
rietgedekt schilddak met de noklijn haaks op de weg. Het dak heeft een omgaande
pannenrand van zwarte geglazuurde Hollandse pannen. Zowel bovenin het voor- als het
achterschild staat een vierkante schoorsteen van rode machinale baksteen. De rechterzijgevel
en het rechter gedeelte van de linkerzijgevel zijn gemetseld in rode machinale waalsteen in
halfsteens verband met snij voeg boven een plint in kruisverband. De enigszins hoger
opgetrokken voorgevel is uitgevoerd in hetzelfde metsel- en voegwerk, maar dan in
kruisverband. Links van het rechter muurgedeelte heeft de linkerzijgevel een houten darswand
van brede horizontale rabatdelen boven een gecementeerde plint. De halfsteens achtergevel is
naderhand gecementeerd en evenals de zijgevels voorzien van schootankers op halve
gevelhoogte.
De voorgevel (NW) telt zes geloogde (vroeger zesruits) schuifvensters waarvan de kozijnen en
bovenlichten nog oorspronkelijk zijn: in het midden twee, links drie (waarvan de rechter in
1955 geplaatst is), en rechts één. Links van het laatstgenoemde venster bevindt zich de
vernieuwde voordeur met getoogd bovenlicht (vroeger een paneeldeur die toegang gaf tot de
koestal). Onder het bijgeplaatste venster bevindt zich een dichtgezet keldervenster. De
voorgevel wordt afgesloten door een bakgoot op gootklossen.
De achter- en zijgevels hebben (vernieuwde) mastgoten die rusten op oude geprofileerde
gootklampen. De rechterzijgevel (ZW) telt vier getoogde gietijzeren stalvensters (waartussen
telkens een klein modern raam). Links bevindt zich een smal venster met bovenlicht (en rechts
hiervan een modern uitzetraampje).
De darswand (NO) heeft links een klein valraam, in het midden een paneeldeur met
geprofileerd kalf en bovenlicht, en rechts twee kleine valramen. In het gemetselde rechter deel
van de linkerzijgevel bevindt zich links een vierruits stolpraam en rechts een vast raam, beide
naderhand ingezet.
De achtergevel (ZO) heeft van links naar rechts een vernieuwde staldeur (vroeger een in
tweeën gedeelde opgeklampte deur), een gewijzigd venster met drieruits bovenlicht, een wcraampje,
en een terugliggende opgeklampte darsdeur afgehangen aan handgesmede
duimgehengen. De mastgoot (asbestcement) mondt rechts uit in een gietijzeren vergaarbak.
Het interieur heeft een houten draagconstructie bestaande uit een in bovenaanzicht
rechthoekig vierkant met aan de voorzijde een overstek. De zwaar uitgevoerde vierkantsstijlen
hebben een rechthoekige dwarsdoorsnede. Rond het vierkant is de vroeger blauwgeverfde
wand van brede staande delen nog grotendeels aanwezig (het gedeelte tussen het vierkant en
de dars is verwijderd). Ter hoogte van de rechts van het vierkant gesitueerde koestal bevindt
1. Vroeger heette de boerderij "Veldzigt". Deze naam komt onder meer voor op de eerste Topographische en Militaire Kaart
van het Koninkrijk der Nederlanden, waarvan het gedeelte dat de Heerhugowaard beslaat dateert uit 1857-1858.
2. Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 3562.
35

zich in de wand een opgeklampte deur en rechts hiervan een opgeklampte dubbele
bedsteedeur met in elke deurhelft een kleine hartvormige opening. De koestal liep
oorspronkelijk door tot aan de voorgevel, maar is naderhand ingekort. Achteraan bood de
koestal plaats aan een dubbele rij koeien. Deze in het achterom uitgebouwde korte regel (hier
stond het jongvee) heeft evenals de lange regel een verhoogde koestand met een rand van
gele ijsselsteentjes. De zoldervloer boven de koestal en het achterom is samengesteld uit
brede delen. In de achterwand van het achterom bevindt zich van rechts naar links een opgeklampte
kastdeur, een schouw met een bordenplank op geprofileerde consoles, en een houtof
turfbak waarboven een kastje met een opgeklampte deur. De muur tussen het achterom en
de koestal is gepleisterd. Het achterom en de dars worden van elkaar gescheiden door een
halfsteens muur van rode machinale waalsteen met daarin een opgeklampte deur. De
darsvloer is bij de darsdeur bestraal met ijsselsteentjes en voor het overige met rode
machinale klinkers. Boven de schouw van het achterom bevindt zich een gepleisterde
rookkanaal waarin ter hoogte van de zolder een opgeklampt spekluik. Het rookkanaal boven
de schouw van de kamer middenvoor is eveneens gepleisterd.
Het woongedeelte bevat nog diverse oorspronkelijke elementen waaronder vloeren, wanden
en plafonds van brede delen, schuifblinden aan de binnenzijde van de vensters, en
paneeldeuren in de woonkamer middenvoor. Van de twee paneeldeuren in de achterwand van
de woonkamer geeft de rechter toegang tot een kast en de linker tot een in het vierkant
uitgebouwde bedstede (thans trapkast). Onder de twee in 1955 uitgebroken bedsteden
tussen de woonkamer en de slaapkamer linksvoor bevindt zich een niet meer toegankelijke
kelder met naar verluidt gepleisterde muren en een vloer van blauwbakken.
Waardering
De stolpboerderij is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch
oogpunt als grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een rond een oudere kern
opgetrokken Noord-Hollandse stolp uit het laatste kwart van de 19de eeuw. Tevens is de
boerderij vanwege haar markante hoofdvorm ruimtelijk van belang.
36

Datum:
Monumentnummer:
Adres: Middenweg 30
1703 RC Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
3679 (gedeeltelijk)
37

Inleiding
Aan de zuidoostzijde van de Middenweg gelegen STOLPBOERDERIJ daterend uit 1869. De
stolp werd gebouwd in opdracht van de 21-jarige Eefje Kaper op een stuk weiland dat zij
gekocht had van Helena Heerles. Het exterieur van de boerderij verkeert op de vernieuwde
voorgevel na nog grotendeels in de originele state. In het interieur is het stalgedeelte nog
vrijwel oorspronkelijk.
Links van de stolp staat verder van de weg af een voormalige varkensschuur. Deze schuur
dateert vermoedelijk uit het eerste kwart van de 20ste eeuw en maakt evenals de achter de
boerderij gelegen boomgaard deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan opgetrokken stolpboerderij van het Noord-Hollandse type onder een
rietgedekt schilddak met een korte nok haaks op de weg en een omgaande pannenrand van
zwartgeglazuurde (voorgevel) of gesmoorde Hollandse pannnen (achter- en zijgevels).
Bovenin het voorschild staat een vierkante schoorsteen van rode machinale baksteen (de
dakkapel eronder is niet oorspronkelijk). De halfsteens achter- en zijgevels zijn opgetrokken in
rode machinale baksteen waalformaat met snijvoeg (het voegwerk van de rechterzijgevel is
platvol vernieuwd). Genoemde gevels hebben vernieuwde goten (met hout omtimmerde
kunststof bakgoten op houten gootklossen) en op halve hoogte muurankers waarmee de
achterliggende wandstijlen verankerd worden. De naderhand vernieuwde voorgevel
(spouwmuur) is uitgevoerd in hetzelfde metsel werk, maar met platvolle voeg. De voorgevel
(NW) wordt afgesloten door een gootlijst op klossen en telt vijf vaste ramen met tweeruits
bovenlichten (uitzetramen): rechts twee, in het midden twee, en links één. Rechts van het
laatstgenoemde venster bevindt zich de voordeur die voorzien is van een geloogd vierruits
raam.
In het midden van de rechterzijgevel (ZW) bevindt zich een (vernieuwde) deur met bovenlicht
en rechts hiervan een getoogd gietijzeren stalvenster. Links in de gevel is een venster als
voor aangebracht.
De linkerzijgevel (NO) telt drie kleine tuimelramen.
De achtergevel (ZO) heeft links een terugliggende opgeklampte darsdeur en in het midden drie
geloogde stalvensters waarvan de middelste nog voorzien is van een gietijzeren raam (de
staldeur en het muurgedeelte rechts hiervan zijn recent vernieuwd).
De inwendige houten draagconstructie bestaat uit een vierkant met ronde vierkantsstijlen en
bovenaan zowel aan de voor- als achterzijde een overstek. Halverwege het voorste overstek
bevindt zich een gecementeerd rookkanaal met een geringe dwarsdoorsnede. De houten
wand rond het vierkant is op een aan de dars grenzend gedeelte na nog geheel aanwezig. Ter
hoogte van het gewijzigde woongedeelte vóór is deze samengesteld uit brede staande delen
en voor het overige uit smalle delen. Een opgeklampte deur in de wand geeft vanuit het
vierkant toegang tot de lange regel (koegang) links hiervan. De laatste heeft een gangpad en
grup van grijze tegels en ter weerszijden van de grup een rand van gele ijsselsteentjes. De
zoldervloer boven de lange regel rust op een alternerende balklaag waarbij de zwaardere
balken ondersteund worden door een muurstijl en een op de verhoogde koestand geplaatste
stijl. De aan de achterzijde gesitueerde korte regel heeft een betonnen vloer en een
enkelvoudige balklaag ondersteund door een onderslagbalk rustend op twee stijlen ter
weerszijden van de verhoogde koestand. Tegen beide stijlen is een uit brede horizontale
rabatdelen samengesteld zijschot aangebracht met een ojiefvormige voorzijde. Tussen de
korte regel en de dars rechtsachter bevindt zich een uit smalle staande delen samengestelde
wand met daarin een opgeklampte schuifdeur.
Het gewijzigde woongedeelte heeft nog wanden van brede delen en een enkelvoudige
balklaag van betrekkelijk zware balken (doorsnede 13 x 20 cm). Onder het vloerluik ter
38

plaatste van de doorgang naar de kamer rechtsvoor bevindt zich een halfhoge kelder met een
vloer van rode plavuizen en blauwgeverfde gepleisterde wanden.
De verder van de weg gelegen voormalige varkensschuur links van de boerderij heeft een
rechthoekige plattegrond en telt één bouwlaag onder een zadeldak met de noklijn haaks op de
weg. Het linkerdakschild (NO) is gedekt met rode Hollandse pannen; op het rechterdakschild
(ZW) liggen gesmoorde muidenpannen. De halfsteens buitenmuren zijn opgetrokken in rode
machinale baksteen waalformaat met platvolle voeg en voorzien van een plint in kruisverband
en muurankers op halve hoogte. De als topgevel uitgevoerde voor- en achtergevel worden
afgesloten door rechte windveren.
De door een makelaar in de vorm van twee zwanen bekroonde voorgevel (NW) heeft op de
begane grond twee naderhand ingezette tweeruits betonnen stalvensters en ter hoogte van de
hooizolder twee vierruits tuimelramen. In het midden van de rechterzijgevel (ZW) bevindt zich
een opgeklampte deur met ter weerszijden een getoogd gietijzeren stalvenster (de
opgeklampte deur rechts is evenals het wc-raai-npje ernaast naderhand aangebracht).
De linkerzijgevel (NO) telt drie getoogde gietijzeren stalvensters. Linksonder bevindt zich een
opgeklampte luik (voor de varkens) en rechts hiervan twee dito luiken naast elkaar. Onder het
rechter stalvenster zat een derde muuropening, maar deze is naderhand dichtgezet.
Links in de achtergevel (ZO) bevindt zich een opgeklampte dubbele deur waarboven een
segmentboog met daaronder een gecementeerde boogvulling voorzien van siermotieven. De
achtergevel heeft rechts een getoogd gietijzeren stalvenster (door de houten aanbouw aan het
oog onttrokken). Middenboven geeft een opgeklampte deur met bovenlicht toegang tot de
hooizolder.
Inwendig heeft de varkensschuur een betonnen vloer, gecementeerde wanden, en een met
brede delen bevloerde enkelvoudige zolderbalklaag waaronder een ijzeren onderslagbalk
rustend op ijzeren stijlen (1-balken). Twee circa 1 meter hoge betonnen dwarsmuren haaks
op de noordoostgevel markeren de plaats van de varkenshokken. Uit de achter de voorgevel
gesitueerde verhoogde stalvloer met grup blijkt dat de schuur (naderhand?) tevens diende als
kleinvee- of jongveestalling. De kap is uitgevoerd als een met riet onderschoten sporenkap
samengesteld uit afwisselend lichte en zwaardere sporenparen, de laatste met hanenbalk.
In de achter de boerderij gelegen boomgaard staan enkele hoogstam fruitbomen.
Waardering
De stolpboerderij met bijbehorende varkensschuur en boomgaard is van algemeen belang uit
cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf bewaard gebleven
voorbeeld van een Noord-Hollandse stolp uit het derde kwart van de 19de eeuw. Daarnaast
is de boerderij ruimtelijk van belang vanwege haar markante hoofdvorm.
39

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-014
Adres: Middenweg 155
1702HB Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 3849
40

Inleiding
Aan de noordwestzijde van de Middenweg gelegen RENTENIERSWONING daterend uit het
laatste kwart van de 19de eeuw. In XXa liet de toenmalige eigenaar, burgemeester W. van
Slooten, rechtsachter op circa 1 meter van de achtergevel een klein KANTOOR bouwen, dat
evenals de vlak achter het huis gelegen waterput deel uit maakt van de bescherming.
Typologisch is het pand een renteniers woning. Dit type woonhuis werd in de tweede helft
van de 19de eeuw veel gebouwd op het platteland van Noord-Holland. Kenmerkend zijn de
rechthoekige hoofdvorm, de enkele bouwlaag met schilddak, en de symmetrische opzet van
de voorgevel, vaak met een risalerende en/of verhoogde middenpartij (hier niet het geval) en
hoekpilasters. In 1952 werd het woonhuis in opdracht van het Nederlands Hervormd
Kerkbestuur te Heerhugowaard verbouwd tot verenigingslokaal waarbij de rechterzijgevel en
de rechter helft van het interieur werden gewijzigd. 21 Sinds 1974 doet het pand weer dienst
als woonhuis.
N.B. Het naderhand gerealiseerde tussenlid en de tegen de achtergevel van het genoemde
kantoortje aangebouwde garage vallen buiten de bescherming.
Omschrijving
Op nagenoeg vierkant grondplan gebouwd woonhuis van één bouwlaag onder een met
zwarte geglazuurde Hollandse pannen gedekt schilddak met de noklijn evenwijdig aan de
weg. Op beide nokeinden staat een (vernieuwde) vierkante hoekschoorsteen van rode
baksteen. Oe buitengevels zijn boven een gepleisterde plint opgetrokken in rode
handvormsteen waalformaat met snijvoeg: de voorgevel in kruisverband, de achter- en
zijgevels in halfsteens verband. In de door een bakgoot op klossen afgesloten achter- en
zijgevels bevinden zich op twee hoogten muurankers.
De door een op klossen rustende lijstgoot beindigde voorgevel (ZO) kent een symmetrische
opzet met in het midden een paneeldeur onder een getoogd bovenlicht en ter weerszijden
twee geloogde T-vensters. In de paneeldeur bevinden zich twee tweeruits draairamen naast
elkaar waarvoor gietijzeren deurroosters. De hoeken van de voorgevel worden gemarkeerd
door een gepleisterde hoekpilaster met zowel in de voor- als zijkant een verdiept veld.
In de rechterzijgevel (NO) bevond zich tot 1952 links en rechts een getoogd schuifvenster
met een staande roede in het onderraam en bovenlicht, en links van het rechter venster een
hoog aangebracht raampje (thans bevindt zich rechts van het midden en links een stolpraam
met getoogd bovenlicht en rechts een horizontaal in tweeën gedeelde opgeklampte deur met
getoogd bovenlicht en in de bovendeur een getoogd drieruits raam voorzien van blank
kathedraalglas).
De linkerzijgevel (ZW) heeft links en rechts een stolpraam met bovenlicht, en links van het
midden een hoog aangebracht raampje.
In de achtergevel (NW) bevindt zich rechts een dito raampje (ter plaatse van de dubbele
deur links hiervan zat tot 1974 een zesruits schuifvenster) en links een dichtgezet venster.
Van het oorspronkelijke interieur resteren enkele paneeldeuren (waren blijkens aanwezige
verfresten oorspronkelijk blauw geverfd), een uit brede staande delen samengestelde
zijwand in de kamer rechtsvoor, en een door dito wanden omtimmerde en evenwijdig aan de
gewijzigde middengang gesitueerde steektrap met onderaan kwart leidend naar de zolder.
De zolder heeft een originele vloer van brede delen en een met brede delen beschoten
gordingenkap uit de bouwtijd rustend op drie spanten. Van de twee gecementeerde
rookkanalen is de rechter schuin gemetseld. De oorspronkelijke stucplafonds en schouwen
op de parterre zijn verdwenen. De vloer van de onderkelderde opkamer rechtsachter is
verlaagd en de kelder volgestort met zand. De opkamer was voorzien van een hoekschouw.
21 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 842.
41

Links van de gang bevond zich een voorkamer en linksachter een keuken, beide met een
schouw halverwege de scheidingsmuur. De vensters in de voorgevel waren aan de
binnenzijde voorzien van schuifblinden.
Het voormalig kantoor rechtsachter heeft een vierkante plattegrond en een hoogte van één
bouwlaag onder een met zwarte geglazuurde pannen gedekt tentdak. De buitengevels zijn
opgetrokken in rode machinale waalsteen in halfsteens verband (voegwerk platvol
vernieuwd) en bovenaan voorzien van een bakgoot. Links in de voorgevel (ZO) van het
kantoor bevindt zich een opgeklampte deur van kraaldelen (deze door het latere tussenlid
aan het oog onttrokken deur was oorspronkelijk blauw geverfd). De rechterzijgevel (NO)
heeft halverwege van een zesruits schuifvenster. In het midden van de linkerzijgevel (ZW)
bevindt zich eveneens een zesruiter (vroeger een schuifvenster, thans een vierruits
stolpraam met tweeruits bovenlicht). De achtergevel (NW) wordt door de naderhand
aangebouwde garage nagenoeg aan het oog onttrokken.
Inwendig heeft het kantoor een balkenplafond van brede delen en een onbeschoten
sporenkap. In het plafond bevinden zich een luik en twee dichtgezette ronde openingen die
de plaats van de verdwenen kachels markeren.
Van de waterput op het achtererf is de vierkante bovenbouw opgetrokken in rode machinale
waalsteen en afgedekt door een hardstenen dekplaat waarin een ronde opening (het
oorspronkelijke tongewelf van de put is in XXd ingestort).
Waardering
Het woonhuis met bijbehorend kantoor en waterput is van algemeen belang uit cultuurhistorisch
en architectuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld
van een rentenierswoning uit het laatste kwart van de 19de eeuw.
42

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-015
Adres: Middenweg 166
1702 HE Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 411
43

Inleiding
Op een ruim perceel aan de zuidoostzijde van de Middenweg gelegen voormalige PASTORIE
uit 1870. Het pand is evenals de gelijktijdig gebouwde naastgelegen hervormde kerk
opgetrokken in neoromaanse trant. Aannemer was vermoedelijk Pieter Ruiter uit Winkel die
ook de kerk gebouwd heeft. De architect van de kerk en pastorie is vooralsnog onbekend.In
1970 werd de pastorie in twee woningen gesplitst waarbij het interieur volledig werd
vernieuwd en het exterieur enkele kleine wijzigingen onderging. 22 Zo werden de driehoekige
geveltoppen in gewijzigde vorm vernieuwd, de bestaande twee dakkappellen vervangen
door vier nieuwe, en maakten de zijingang in de linkerzijgevel en de bijkeuken linksachter
plaats voor een nieuwe entree respectievelijk een grotere anbouw waarin een woonkamer
en bijkeuken. Naar verluidt lagen op de daken oorspronkelijk leien.
N.B. De vier genoemde dakkapellen maken evenals de aanbouw linksachter geen deel uit
van de bescherming.
Omschrijving
Op nagenoeg rechthoekig grondplan gebouwd pand waarvan het risalerende linker gedeelte
twee bouwlagen telt onder een met gesmoorde tuiles gedekt zadeldak met de nok haaks op
de weg. De rechter helft van het pand is één bouwlaag hoog onder een tegen het hoge
linker volume aansluitend dwarsgeplaatst mansardedak. Op de twee ondervlakken van het
mansardedak liggen gesmoorde kruispannen, de flauwhellende bovenvlakken zijn gedekt
met zink. De buitengevels zijn boven een gepleisterde plint gemetseld in rode
handvormsteen waalformaat in kruisverband met snijvoeg. In de voor- en zijgevels is daarnaast
gele baksteen toegepast, onder meer voor de ontlastingsbogen en sierlijsten. Ter
hoogte van de verdiepingsvloer bevinden zich in alle gevels rozetankers. De kopse voor- en
achtergevel van het hoge volume zijn uitgevoerd als een met hardsteen afgedekte tuitgevel;
de zijgevels van het hoge volume en de voorgevel van het lage volume worden bovenaan
afgesloten door een gootlijst waaronder een vermoedelijk uit gele bakstenen samengestelde
overhoekse muizentand (thans rood geverfd).
De voorgevel (NW) is evenals de linkerzijgevel (NO) op circa 3/5 parterrehoogte voorzien
van een overhoekse muizentand van gele baksteen. Deze muizentanden worden
onderbroken door pilasters met een verdiept veld en bovenaan een afwaterende hardstenen
deksteen waaronder siermetselwerk. De voorgevel van het lage volume wordt door pilasters
in twee traveeën geleed. In de rechter travee bevinden zich twee rondboogvensters met
vierruits onderraam. De linker travee wordt door een liseen onderverdeeld in twee
spaarvelden waarvan de rechter voorzien is van een dito rondboogvenster en de linker van
een paneeldeur (XXb) onder een halfrond bovenlicht. De door gestapelde hoekpilasters
geflankeerde voorgevel van het hoge volume heeft in het midden van de parterre een door
smalle tweeruits zijlichten geflankeerd rondboogvenster waarin een vierruits raam. Het
verdiepingsvenster erboven kent een vergelijkbare indeling, maar met een rechthoekig
bovenlicht. Boven het verdiepingsvenster bevindt zich een rollaag van gele baksteen (het
tweedelige zoldervenster in de gewijzigde geveltop was oorspronkelijk samengesteld uit
gekeperde ramen). De bovenlichten op de begane grond worden ontlast door rondbogen van
gele baksteen. Onder elk parterrevenster in de voor- en linkerzijgevel bevindt zich een
verdiept veld van gele baksteen.
De symmetrische linkerzijgevel (NO) wordt door vier gestapelde pilasters als voor in drie
traveeën geleed. In de smalle middentravee bevinden zich ter hoogte van de eerste verdieping
twee smalle drieruits schuifvensters (ter plaatse van de moderne ingang op de begane
grond bevond zich een paneeldeur waarin een vierruits raam en waarnaast rechts een wcraampje).
Beide zijtraveeën hebben een driedelig parterre- en verdiepingsvenster als in de
22 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 1797.
44

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-016
Adres: Middenweg 168
1702 HE Heerhugowaard
Kastraal bekend sectie:
N 410
46

Inleiding
Op een ruim perceel aan de zuidoostzijde van de Middenweg gelegen Nederlands-hervormde
KERK daterend uit 1870. Deze in neoromaanse trant opgetrokken kerk werd gebouwd door
aannemer Pieter Ruiter uit Winkel. De architect is vooralsnog onbekend. In de jaren '60 is de
kerk gerenoveerd, waarbij onder meer de vloer is vernieuwd. Aan de weg staat sinds 1983
een uit XXB daterend ijzeren TOEGANGSHEK dat deel uit maakt van de bescherming. Dit
hek stond oorspronkelijk aan de overkant van de Middenweg (ter hoogte van nr. 159).
N.B. Het tegen de achtergevel aangebouwde ontmoetingscentrum valt buiten de
bescherming.
Omschrijving
Driebeukige pseudobasiliek van zes traveeën met een naar voren uitgebouwd middenschip
waarin een fronttoren is opgenomen. Zowel op het zadeldak van het middenschip als de
flauwhellende lessenaarsdaken van de zijbeuken liggen leien in Maasdekking. De
rechthoekige toren heeft een door een vergulde haan bekroonde achtzijdige spits met een
dubbele dekking van rechthoekige leien waarvan de onderhoeken zijn afgeschuind. De
buitengevels zijn opgetrokken in rode handvormsteen waalformaat in kruisverband met snijvoeg
(deels platvol vernieuwd). Het muurwerk wordt verlevendigd door de toepassing van
gele handvormsteen, onder meer in de rondbogen boven de vensters en rond de ingang. De
zijgevels van de zijbeuken en de achtergevel hebben een door een rollaag afgesloten
gemetselde plint. Rond de gehele voorzijde van de kerk (ook de voorkant van de zijbeuken)
is de plint bekleed met hardsteen. De gevels worden verder horizontaal geleed door de
verlengde lekdorpels van de verdiepingsvensters waaronder een overhoekse muizentand van
gele handvormsteen. Boven de in hardsteen uitgevoerde verlengde lekdorpels springt het
opgaande muurwerk enigszins terug. De zijgevels van de zijbeuken en van het middenschip
(behalve ter weerszijden van de toren) worden bovenaan afgesloten door een gootlijst
waaronder een dubbele overhoekse muizentand van rode handvormsteen. Op het gietijzeren
rondvenster bovenin de voorgevel na zijn alle vensters uitgevoerd als gietijzeren
rondboogvenster met een rechthoekige roedenverdeling (het glas is vernieuwd) en in de
vensterkop een rond (tuimel)raampje.
De voorgevel (NW) van het naar voren uitgebouwde middenschip wordt door vier
steunberen in drie traveeën geleed. De overhoekse steunberen springen op circa 3/5 hoogte
in, de hogere steunberen ter weerszijden van de middelste travee hebben bovendien een
lage derde geleding. In de voorzijde van elke geleding bevindt zich een verdiept veld met
onderin gele handvormsteen. De versnijdingen en de bovenzijde van de twee middelste
steunberen worden afgedekt door een afwaterende hardstenen dekplaat waaronder
uitkragend siermetselwerk. In de middelste travee bevindt zich een dubbele paneeldeur
onder een halfrond bovenlicht. De ingang wordt omlijst door een puntgevel van gele
handvormsteen met een hardstenen deklijst. Boven de ingang bevindt zich achtereenvolgens
een hoog rondboogvenster waaronder de verlengde lekdorpel plaatselijk verhoogd is, en een
klein rondvenster onder een gemetselde keperboog. In de door een klimmend boogfries van
gele baksteen beëindigde zijtraveeën bevindt zich halverwege een smal rondboogvenster en
op de begane grond een klein rondboogvenster waaronder een hardstenen lekdorpel en een
klein verdiept veld van gele handvormsteen. Onder het boogfries wordt het muurwerk
geleed door een lijst van siermetselwerk (onder meer een gele overhoekse muizentand) die
zich evenals de boogfries voortzet bovenaan de zijgevels van het uitgebouwde voorste deel
van het middenschip. In deze zijgevels bevinden zich vergelijkbare vensters als in de
zijtraveeën van de voorgevel, maar hier geplaatst binnen rechthoekige spaarvelden.
De voorgevel (NW) van elke zijbeuk is beneden voorzien van een rondbogige voormalige
deuropening (thans een raam) en boven een rondboogvenster.
De rechthoekige bovenbouw van de toren heeft in alle vier zijden twee galmgaten
waaronder een waterlijst ingeklemd tussen haakse steunberen op de hoeken. De door een
47

uitkragende band van rode koppen omkaderde galmgaten zijn in de zijkanten van de
bovenbouw lager doorgetrokken. Boven de galmgaten in de voor- en zijkanten bevindt zich
een door een dito band omgeven wijzerplaat. In de achterzijde ontbreekt een wijzerplaat. Ter
hoogte van de wijzerplaten wordt de toren rondom verlevendigd door vertikale banden van
gele koppen rustend op een door de koppen van de galmgaten onderbroken waterlijst.
De zijgevels van de zijbeuken worden door steunberen in zes traveeën geleed met vanwege
de achterliggende galerij per travee twee rondboogvensters boven elkaar. De eerste travee
heeft echter in plaats van een benedenvenster een rechthoekig spaarveld. De onderste
vensters zijn minder hoog en voorzien van een lekdorpel van schuingemetselde baksteen.
Tussen de beneden- en bovenvensters bevindt zich onder de genoemde gele muizentand
een verdiept veld bestaande uit twee metsellagen gele handvormsteen. De steunberen
hebben halverwege een geleding die evenals de boven de goot uitstekende bovenzijde van
de steunberen afgedekt is door een afwaterende hardstenen dekplaat waaronder uitkragend
siermetselwerk: halverwege onder meer een gele muizentand, bovenaan een gele rondboog.
De achtergevel (ZO) is ter plaatse van de zijbeuken gesloten. De licht risalerende achtergevel
van het middenschip is uitgevoerd als een tuitgevel met een getrapt uitgemetselde bovenrand
en een gekeperd spaarveld waarbinnen een groot rondboogvenster omlijst door een
rechthoekig vlak. De laatste heeft een uitkragende gemetselde bovenrand en onder de
ontlastingsboog een dito lijst die zich voorbij het spaarveld voortzet. De tuit bovenop de
gevel wordt afgedekt door een hardstenen zadeldakje.
Het op de tegelvloer (XXc) na geheel gepleisterde interieur verkeert nog grotendeels in de
oorspronkelijke staat. Middenschip en zijbeuken worden van elkaar gescheiden door een
rondboogarcade waarvan de zuilen achthoekige basementen hebben en geprofileerde
kapitelen. In de zijbeuken bevindt zich op halve hoogte een galerij die voorzien is van een
houten balustrade en zich langs de noordwestmuur voortzet als orgelgalerij (het orgel wordt
verderop beschreven). De zijbeuksgalerijen hebben een getoogd en gepleisterd houten
plafond. Het vlakke stucplafond onder de galerij wordt verfraaid door omlijste vierkante
vakken. Boven het middenschip bevindt zich een tongewelf met een geleding van
afwisselend gestileerde gordelbogen en verdiepte rechthoekige velden met floraal middenornament.
Ter plaatse van de gordelbogen zijn trekstangen aangebracht. Aan elk van de
voorste drie trekstangen hangt een grote geelkoperen kroonluchter. De rondboogvensters in
de zijbeuken hebben een gestucte omlijsting. Het rondvenster in de zuidoostmuur heeft een
brede omlijsting waarin afwisselend langwerpige velden en cirkels. Op de orgelgalerij staat
sinds 1974 een uit de hervormde kerk van Lutjebroek afkomstig tweeklaviers orgel met
zijkantbespeling dat blijkens opschrift in 1873 vervaardigd is door de bekende Amsterdamse
orgelbouwer Pieter Flaes. De kas heeft een traditioneel front met door een siervaas
bekroonde zijtorens en een hogere middentoren waarop een zogenaamde muziektrofee
samengesteld uit onder meer een harp, een viool, een luit, trommels, trompetten en een
klarinet. Afgezien van het vaastype is het front vrijwel identiek aan de Flaes-orgels in de
hervormde kerken van Beets (1868) en Uitgeest (1869). Boven het orgel bevindt zich in de
wand een wijzerplaat. De orgelgalerij wordt ondersteund door twee ranke gietijzeren zuilen
met een achthoekig basement, een gecanneleerde schacht en een Korintisch kapiteel
(naderhand zijn vier stalen kolommen toegevoegd). De wand onder de orgelgalerij wordt
door vier gecanneleerde pilasters in drie traveeën geleed. In de brede middelste travee
bevindt zich een dubbele paneeldeur naar het achterliggende portaal. Tegen beide
zijtraveeën is een witmarmeren gedenkplaat bevestigd met verguld opschrift De linker
vermeldt "L.S./ DE STICHTING DER ZELFSTANDIGE/ HERVORMDE GEMEENTE/ HEER
HUGO WAARD/ IS AAN GEVANGEN DEN 2 MAART 1866/ EN MET GODS HULP
VOLTOOID/ DEN 15 APRIL 1871/ DE EERSTE STEEN GELEGD/ DOOR/ Wm VADER. WZ/
DEN 4 MEI 18707 EBEN HAëZER" (het laatste betekent: tot hiertoe heeft de Heer ons
geholpen). Op de rechter gedenkplaat staan de namen van de tien leden van de "DE
48

COMMISSIE/ TOT DE GEMEENTE-STICHTING" (de wandlampen boven de gedenkplaten zijn
niet oorspronkelijk). Het brede ingangsportaal wordt overwelfd door een geloogd
stucplafond met diagonale banden. Zowel links als rechts in het portaal bevindt zich een
trap met halverwege een kwart. De trappen hebben een op gietijzeren spijlen rustende
handlijst die onderaan eindigt in een rijke gedraaide trappaal. Bovenaan beide trappen geeft
een paneeldeur toegang tot de galerijen en tot de toren waarvan de zolders met brede delen
bevloerd zijn. In de toren hangt een bronzen luidklok die blijkens opschrift in 1949 gegoten
is door Jacobus van Bergen te Midwolda ter vervanging van een Hemonyklok uit 1655. Op
de klok staat het volgende gedicht vermeld: "UW HEMONY, NA DUITSE ROOF GELUKKIG
TERUGGEVONDEN,/ MAG WEER IN CULEMBORG GODS WERK EN WEG VERKONDEN./
DIES BRENGT, HEER HUGO WAARD, DEEZ' STAD U WELVERDIENDE EER/ EN SCHENKT
MET DANKBAARHEID EEN NIEUWE KLOK U WEER."
Het toeaangshek aan de Middenweg bestaat uit een dubbel spijlenhek afgehangen aan
gietijzeren hekpijlers in de vorm van een door een gestileerde eikel bekroonde gecanneleerde
zuil met achthoekig basement. De aan de achterkant door een smeedijzeren staaf
geschoorde hekpijlers hebben rijkgekrulde smeedijzeren wangen waarvan de buitenranden
bezet zijn met vijfpuntige florale motieven (om het ongewenst passeren te bemoeilijken toen
de sloot ter weerszijden nog niet gedempt was). Het onderste gedeelte van het dubbele hek
bestaat uit een diagonaal raster van gietijzer waarop tussen de spijlen aangebrachte
gietijzeren siermotieven in de vorm van een punt tussen bladranken. Het hek heeft een
geprofileerde bovenrand bestaande uit twee gesmede staven waartussen diagonale
kruismotieven. De smeedijzeren spijlen worden bekroond door een gietijzeren sierpunt.
Waardering
Het kerkgebouw met bijbehorend toegangshek is van algemeen belang uit architectuur- en
cultuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf bewaard gebleven neoromaanse kerk uit het
derde kwart van de 19de eeuw. Daarnaast heeft de kerk tesamen met de naastgelegen
voormalige pastorie stedenbouwkundige waarde vanwege de beeldbepalende ligging in het
centrum van Heerhugowaard. Tevens is de kerk van belang vanwege het daarin aanwezige
Flaes-orgel uit 1873.
49

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-017
Adres: Middenweg 179
1701 GA Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
D 2822
50

Inleiding
Aan de noordwestzijde van de Middenweg gelegen voormalig RAADHUIS uit 1835,
opgetrokken in neoclassicistische stijl. Het rechter gedeelte van het pand deed aanvankelijk
dienst als veldwachterswoning en was later in gebruik als onderwijzerswoning. Van de
haaks tegen de achtergevel aansluitende tweeklassige openbare lagere school resteert het
voorste gedeelte. In 1951 werd het achterste gedeelte van de school verbouwd tot
werkplaats van Openbare Werken. 24 De rest van het pand is in 1955 verbouwd tot
gezondheidscentrum, toegankelijk via een nieuwe serre-achtige entree tegen de achtergevel.
In 1984 volgde een verbouwing tot woonhuis waarbij de door een plat dak vervangen kap
op het ingekorte schoolgedeelte terugkeerde. De in chaletstijl uitgevoerde dakopbouw
middenvoor dateert gezien de stijlkenmerken en de ter plaatse doorgezaagde dakgording van
na de bouwtijd (vermoedelijk de jaren '60 of '70 van de 19de eeuw). Tot de bouw van een
nieuw raadhuis in 1914 heeft het pand als zodanig dienst gedaan.
N.B. De genoemde aangebouwde entree tegen de achtergevel en de twee moderne
dakkapellen op het voormalige schoolgedeelte vallen buiten de bescherming.
Omschrijving
Op L-vormig grondplan gebouwd pand van één bouwlaag onder een L-vormig schilddak
gedekt met gesmoorde OVH-pannen. De in rode handvormsteen gemetselde voor- en
rechterzijgevel van het woonhuis zijn geblokt gepleisterd, de linkerzijgevel is vlak
gepleisterd, en de (witgesausde) achtergevel van het woonhuis is evenals de rechterzijgevel
van het voormalige schoolgedeelte gemetseld in rode handvormsteen formaat circa 17,5 x
3,5 cm in kruisverband met snijvoeg (het rechter gedeelte van laatstgenoemde gevel is
uitgevoerd in rode machinale baksteen van dezelfde grootte). De zijgevels hebben, evenals
de hoger opgetrokken voorgevel, een plint en worden afgesloten door een op klossen
rustende bakgoot waaronder schootankers. Op het dak staan twee (vernieuwde)
hoekschoorstenen van rode baksteen.
De door hoekpilasters beëindigde voorgevel (ZO) kent een symmetrische opzet met in het
midden een door pilasters geflankeerde vernieuwde voordeur (oorspronkelijk een dubbele
paneeldeur) met bovenlicht en ter weerszijden twee twaalfruits schuifvensters (de linker
twee ramen zijn binnen de bestaande kozijnen vernieuwd). Tussen de bovenlichten van de
twee rechter vensters bevindt zich een hardstenen eerste steen met de inscriptie: "DE
EERSTE STEEN AAN DIT/ GEBOUW IS GELEGD/ DEN 11den MEI 1835, DOOR/ JAN
DIRKSZOON WAIBOER/ OUD XI JAREN/ ZOON VAN DEN BURGEMEESTER/ DEZER
GEMEENTE/ HEER HUGO WAARD." Het rijkgeprofileerde hoofdgestel dat de voorgevel
afsluit dateert gezien de opliggende paneel- en cirkelmotieven van het fries vermoedelijk uit
het laatste kwart van de 19de eeuw. Ter plaatse van de dakopbouw boven de voordeur is
het hoofdgestel onderbroken. De witgesausde dakopbouw heeft geblokt gepleisterde
hoeklisenen en een flauwhellend zadeldak met overstek waaronder floraal ajourwerk en
middenvoor een rode leeuw met vergulde kroon. In de voorzijde van de dakopbouw
bevinden zich twee gekoppelde en getoogde vensters waarboven een ronde opening
bestemd voor de vlaggenmast.
In de rechterzijgevel (NO) van het woonhuis bevindt zich links en rechts een twaalfruits
schuifvenster. De rechterzijgevel van het voormalige schoolgedeelte is rechts voorzien van
drie wc-raampjes (de twee opgeklampte deuren met drieruits bovenlicht in de linker
gevelheft dateren uit XXc)
De linkerzijgevel (ZW) telt vijf twaalfruits vensters (deels uit XXc; het kozijn van het tweede
venster van rechts dateert gezien het kwartronde hoekprofiel vermoedelijk uit de bouwtijd).
24 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 4933.
51

In de achtergevel (NW) van het woonhuis bevindt zich links een twaalfruits venster (en
rechts hiervan een nieuw zesruits venster).
Het interieur op de begane grond is door meerdere verbouwingen weinig oorspronkelijk. De
uit brede delen samengestelde zoldervloer rust op een enkelvoudige balklaag. De deels van
na de bouwtijd daterende gordingenkap is met brede delen beschoten. Op het rechter
kapspant is met potlood de naam Jan Borst geschreven (vermoedelijk de timmerman die het
spant vervaardigd heeft). Middenvoor was een zolderkamer afgeschoten.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit cultuur- en architectuurhistorisch oogpunt als
uitwendig grotendeels gaaf bewaard voormalig raadhuis uit het tweede kwart van de 19de
eeuw, opgetrokken in neoclassicistische stijl.
52

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-018
Adres: Middenweg 200
1701 GG Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 4333
53

Inleiding
Aan de zuidoostzijde van de Middenweg gelegen voormalig BEJAARDENHUIS daterend uit
1912-1913. Dit "Tehuis voor Ouden van dagen en Hulpbehoevenden" werd in opdracht van
de gemeente gebouwd naar ontwerp van gemeente-opzichter Aris Groot. De aanbesteding
vond plaats op 27 december 1912, waarna het werk gegund werd aan de plaatselijke
aannemer Gerrit Hartland, die met 5321,- de laagste van de tien inschrijvers was. 26
Initiatiefnemer achter de nieuwbouwplannen was gemeenteraadslid J. Met die in de raadsvergadering
van 7 februari 1912 voorstelde een nieuw armenhuis te bouwen. Na
onderzoek ging de gemeenteraad op 7 mei 1912 accoord met nieuwbouw "om de oude
arme menschen een beter thuis te verschaffen". In de raadsvergadering van 19 juli 1912
werden vier door de gemeentearchitect gemaakte plannen beoordeeld en werd het vierde als
meest geschikte uitgekozen. In 1950 liet de gemeente het gebouw volgens de plannen van
gemeentearchitect E. Besteman renoveren door de plaatselijke aannemer A.J. de Koning. 26
Hierbij werden onder meer de twee slaapzalen rechts op de begane grond verbouwd tot een
ruime conversatiezaal in oud-Hollandse stijl. Op de tot dan als bergruimte gebruikte
zolderverdieping kwamen één- en tweepersoons slaapkamers en twee slaapzalen met
chambrettes. De twee bestaande aanbouwen tegen de achtergevel werden evenals de
vensters en deuren vernieuwd. Naderhand was in het gebouw de gemeentelijke sociale
dienst gehuisvest. In 1983 werd het pand verbouwd tot sociowoning voor geestelijk
gehandicapten.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd pand van één bouwlaag onder een fors zadeldak
waarvan de noklijn evenwijdig loopt aan de weg. Het dak is gedekt met rode muidenpannen
(de dakkapellen dateren uit 1950). De buitengevels zijn opgetrokken in rode machinale
waalsteen in kruisverband met snijvoeg. In de voor- en achtergevel bevinden zich
rozetankers ter hoogte van de verdiepingsvloer. De kopse zijgevels zijn uitgevoerd als
tuitgevel en voorzien van muurankers ter hoogte van de verdiepingsvloer en de gordingen
van de kap.
De oorspronkelijk symmetrische voorgevel (NW) heeft een licht risalerende middenpartij van
twee bouwlagen onder een flauwhellend zadeldak waarop rode muidenpannen. De voorzijde
van de verhoogde middenpartij is uitgevoerd als een door hoeklisenen geflankeerde tuitgevel
waarin op de parterre oorspronkelijk drie gekoppelde T-vensters met zesruits bovenlichten
(sinds 1950 twee vierruits ramen met tweeruits bovenlicht) en ter hoogte van de verdieping
twee gekoppelde dito vensters (vanaf 1950 een groot liggend venster samengesteld uit vier
vierruits ramen met tweeruits bovenlicht). Ter weerszijden van de middenpartij wordt de
voorgevel beëindigd door een op geprofileerde klossen rustende lijstgoot waaronder een
gemetseld fries dat zich ook voortzet langs de middenpartij. Het fries bevat een reeks
cirkelvormige siermotieven van gele verblendsteen. Ter weerszijden van de middenpartij was
de voorgevel voorzien van een paneeldeur met bovenin een zesruits raam en een zesruits
bovenlicht. Links en rechts bevonden zich twee gekoppelde T-vensters met zesruits
bovenlichten (het rechter deel van de voorgevel telt sinds 1950 twee kruisvensters voorzien
van vierruits onderramen en tweeruits bovenlichten; in het linker deel bevindt zich links een
dito venster en rechts hiervan een voordeur met zesruits bovenlicht). De tussendorpels van
de parterrevensters worden geflankeerd door gele verblendsteen.
De symmetrische rechterzijgevel (ZW) had links en rechts op de parterre en in het midden
van de verdieping twee gekoppelde T-vensters met zesruits bovenlicht (vanaf 1950
kruisvensters).
2S . RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 130.
n . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 4300.
54

In de linkerzijgevel (NO) bevond zich links en middenboven een dito tweedelig venster en in
het midden van de begane grond een enkel T-venster met zesruits bovenlicht (sinds 1950
middenboven een kruisvenster, links een liggend venster waarin twee vierruits ramen, en in
het midden een horizontaal in tweeën gedeelde deur met tweeruits bovenlicht en in de
bovendeur een getoogd vierruits raam).
In het midden van de achtergevel (ZO) bevonden zich twee gekoppelde T-vensters met
zesruits bovenlicht en rechts hiervan achtereenvolgens een paneeldeur als voor en twee
raampjes (thans in het midden twee zesruits vensters en ter plaatse van het kleine tweeruits
venster links twee gekoppelde deuren met bovenlicht). Bovenaan de achtergevel bevindt
zich een zinken bakgoot.
Het interieur verkeert grotendeels in de staat die het met de verbouwing van 1950 kreeg.
De begane grond heeft een T-vormige gang van waaruit paneeldeuren (voornamelijk
vierpaneelsdeuren) toegang geven tot de diverse vertrekken (merendeels gemoderniseerd).
De in oud-Hollandse stijl ontworpen conversatiezaal in het rechter gedeelte van de begane
grond heeft een plafond van moerbalken en kinderbinten. De moerbalken rusten op
ojiefvormig geprofileerde sleutelstukken waaronder lisenen. De deuren in deze zaal zijn aan
de binnenzijde betimmerd met geprofileerde schrootjes en voorzien van smeedijzeren
sierbeslag (een cartouchevormig deurschild en gehengen met een uiteinde in de vorm van
een Franse lelie). Blijkens een artikel in het NHD van 27-1-1951 was het middelpunt van de
conversatiezaal een grote oud-Hollandse schouw met op de zware balk boven de haard een
spreuk van Ovidius waarin de wens werd uitgesproken dat de levensjaren die de mens nog
gegeven zijn aangenaam en zoet mogen zijn. Op het snijpunt van de gang beneden bevindt
zich een ruime rechte steektrap (uit 1950) waarlangs een rijkgekrulde smeedijzeren
trapleuning met houten handlijst. De leuning zet zich voort rond het trapgat op de
verdieping. De laatste heeft een gang in de lengte-as van het gebouw die zich ter plaatse
van de trap verbreedt. Vanaf de gang op de verdieping geven vierpaneelsdeuren toegang tot
de (gemoderniseerde) kamers. Zowel de paneeldeuren op de begane grond als die op de
verdieping hebben een gebombeerde omlijsting. De vliering heeft een met smalle planken
beschoten gordingenkap. Oorspronkelijk werd de begane grond door twee dwarsgangen in
drieën gedeeld: in het linker gedeelte woonden de huisvader en -moeder, in het midden was
de gecombineerde woon- en eetzaal waarachter een gang en twee kleine slaapkamers, en
rechts bevonden zich de mannen- en vrouwenslaapzaal.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt als
in hoofdvorm gaaf bewaard gebleven gemeentelijk bejaardenhuis uit het eerste kwart van de
20ste eeuw.
55

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-019
Adres: Middenweg 206
1701 GH Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 5065
lüJ. U. Uil
«i «i
V--
56

Inleiding
Op de hoek van de Middenweg en de Sportlaan gelegen voormalige
BURGEMEESTERSWONING uit 1935 genaamd "'t Huygenwaert". Deze in de stijl van de
Amsterdamse School opgetrokken villa werd in opdracht van B&W van Heerhugowaard
gebouwd naar ontwerp van ir. H. Thunnissen van het Haagse architectenbureau Thunnissen
- Hendricks. 27 De uitvoering was in handen van de plaatselijke aannemer P. Bot. Thunnissen
en Bot waren geen onbekenden van elkaar, omdat zij tussen 1928 en 1940 als architect en
aannemer samenwerkten aan de bouw van de St. Willibrordusstichting in Heiloo.
Middenweg 206 is gebouwd met een partij bakstenen die overbleef bij de bouw van Willibrord.
28 Oorspronkelijk waren bijna alle vensters volledig beglaasd met pastelkleurig glas in
lood. Ook zijn uit drie parterrevensters één of twee middenstijlen gezaagd. Verder verkeert
het exterieur evenals het interieur nog vrijwel in de oorspronkelijke staat. Tot 1972 heeft
het pand dienst gedaan als burgemeesterswoning.
Waardering
Op nagenoeg rechthoekig grondplan gebouwde villa van twee bouwlagen onder een
rietgedekt tentdak waarvan de linker (NW) en rechter (ZO) dakschilden lager zijn
doorgetrokken tot boven de parterre. Het dak heeft aan alle vier zijden een ruim overstek.
Op elk van de vier dakschilden staat een door riet omgeven dakkapel met in de houten
voorzijde twee kleine vensters die al dan niet gekoppeld zijn. Tegen de rechterzijgevel sluit
rechts een rechthoekige garage aan onder een rietgedekt schilddak dat voorzien is van een
ruim overstek en haaks insnijdt in het rechterdakschild. De buitengevels zijn tot vlak boven
de onderdorpels van de parterrevensters opgetrokken in rode genuaneerde machinale waalsteen
in Noords verband met platvolle voeg en daarboven in gele machinale baksteen
(formaat ca. 19x5 cm) in Noords verband met Dudokvoeg. De vensters hebben zwarte
geglazuurde lekdorpeltegels. In de vierdelige parterre- en verdiepingsvensters zijn de
buitenste ramen openslaande ramen en de binnenste uitgevoerd als vaste ramen.
In de voorgevel (ZW) bevindt zich van links naar rechts een liggend venster (oorspronkelijk
driedelig) liggend venster, een hoog aangebrachte zandstenen gevelsteen met de naam "'t
HUIJGENWAERT", een vierdelig liggend venster waaruit de middenstijl verwijderd is, en in
het terugliggende rechter deel van de parterre een dubbele glasdeur met onderin elke
deurhelft twee liggende raampjes. De deur opent naar een vóór de rechter gevelhelft
geplaatste houten veranda waarvan het rietgedekte lessenaardak rust op vijf vierkante
stijlen met driehoekige hoekverstijvingen. De met gesmoorde rietvorsten afgedekte nok van
het lessenaardak sluit aan tegen de voorgevel. De vloer van de veranda is betegeld met rode
plavuizen. Ter hoogte van de eerste verdieping kent de voorgevel een symmetrische opzet
met in het midden een stolpraam en ter weerszijden een door drie stijlen in vieren gedeeld
liggend venster. De drie vensters worden geflankeerd door drie brede banden van oranjerode
handvormsteen ijsselformaat.
In de linkerzijgevel (NW) bevinden zich twee liggende vensters waarvan het linker door drie
stijlen in vieren gedeeld wordt (van de drie stijlen in het rechter vensters resteert de linker).
De rechterzijgevel (ZO) is voorzien van een langgerekt venster dat oorspronkelijk door vijf
stijlen onderverdeeld was in zes ramen met gewoon glas (de tweede en vierde stijl zijn
naderhand verwijderd). De zuidwestgevel van de genoemde garage-uitbouw rechts tegen de
rechterzijgevel is blind. In de kopse zuidoostgevel van de garage bevindt zich een vóór de
gevel geplaatste opgeklampte dubbele deur met bovenin elke deur drie gekoppelde
raampjes. De noordoostgevel van de garage is halverwege voorzien van een smal venster
waarin ruitvormig (blank) glas in lood.
1. Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceeldossier 4483.
28 . Mededeling van de heer J. Schreurs, Middenweg 206.
57

De achtergevel (NO) van het woonhuis heeft van rechts naar links een stolpraam, een smal
venster als in de noordoostgevel van de garage, een ondiepe rondboogportiek waarin een
opgeklampte rondboogdeur van eiken veilingdelen met bovenin een rond draairaampje, een
kelderkoekoek met ijzeren rooster, een muurspleet waarachter een wc-raampje, een drietal
kleine keukenvensters waarvan het middelste verhoogd is met een bovenlicht, en in het
enigszins terugliggende linker geveldeel een (naar de bestaande vorm vernieuwde)
bijkeukendeur met vierruits raam en bovenlicht. De gevelsprong rechts van de
laatstgenoemde deur zet zich boven het dak voort in een hoge rechthoekige schoorsteen.
De rondboogportiek heeft een vloer van rode tegels waarvoor een gemetselde stoep en
getrapt gemetselde dagkanten die onderaan en ter hoogte van de boogaanzet verfraaid
worden met een blok zandsteen. De eerste verdieping telt drie stolpramen. Tussen het linker
en middelste bevindt zich een muurspleet als beneden.
Het interieur is nog grotendeels oorspronkelijk en onder meer voorzien van
sobere stucplafonds, met eiken triplex beklede deuren en eikenhouten vensterbanken op de
parterre, in de ruime woonkamer eiken parket, een sierschouw van rode handvormsteen en
onder het linker voorraam een vaste boekenkast, tussen de woonkamer en de "serre"
rechtsvoor een dubbele schuifdeur waarin pastelkleurig glas in lood, in de ambtskamer twee
vaste kasten waartussen een zich over twee wanden uitstrekkende eiken boekenkast, in de
keuken een kastenwand waarin drie deuren voorzien van een vijftienruits raam, in de
bijkeuken een vloer van rode plavuizen, en in de centrale hal een vloer van rode tegels, een
met eiken omtimmerd balkenplafond en een bordestrap met eikenhouten treden en een
geheel met eiken triplex beklede trapleuning waarboven een eiken handlijst. Halverwege de
halwand tegenover de bordestrap bevindt zich een sierschouwtje van rode handvormsteen
(thans gepleisterd) waarvan de haard betegeld is met meerkleurige 17de-eeuwse vogeltegels
(ruim boven de haard bevond zich een eikenhouten bordenplank). Vanuit de hal leidt een
deur waarin een achtruits raam van pastelkleurig glas in lood naar de vestibule.
Laatstgenoemde heeft een vloer van roodbruine schilpadtegels en grijsporfieren tegels in
schaakbordpatroon (per vier) binnen een rand van zwarte tegels, en een gele geglazuurde
tegellambrisering met een boven- en onderrand en bies van zwarte geglazuurde tegels.
Boven de lambrisering bevindt zich in de muur tussen de vestibule en de hal een
gebrandschilderde raam met het gemeentewapen en daaronder een banderol met het opschrift
"HEER HUYGENWAERT". De eerste verdieping heeft een ruime overloop van waaruit
acht éénpaneelsdeuren met bovenin een liggend raam van kathedraalglas toegang geven tot
de omliggende vertrekken (vijf slaapkamers, een badkamer, een wc en een kamer die
bestemd was als bergruimte). De meeste slaapkamers zijn voorzien van één of twee vaste
kasten met éénpaneelsdeur. Vanaf de overloop leidt een vergelijkbare bordestrap als
beneden naar de met vellingdelen betimmerde overloop op de zolder. Hier bevindt zich een
dienstbodenkamer. De kapconstructie bestaat uit een gordingenkap waarop vierkante
daksporen rusten die het rieten dak dragen. Onder de bordestrap in de hal beneden leidt een
rechte steektrap naar de onderliggende betonnen kelder. Tegen één van de kelderwanden
staat een kleine witmarmeren gedenkplaat met in vergulde letters de inscriptie "AB ANNO
INCARNATIONIS/ D[O]M[INI] M.C.M XXXV/ IR. H. THUNNISSEN. ARCH./ P. BOT.
AANNEMER." (de twee eerste regels luiden vertaald: vanaf het jaar van de vleeswording
van de Heer 1935; het is niet duidelijk of en waar deze gedenkplaat gehangen heeft).
Waardering
De villa is van algemeen belang uit architectuurhistorisch en cultuurhistorisch oogpunt als
grotendeels gaaf bewaard gebleven burgemeesterswoning uit de jaren '30 van de 20ste
eeuw opgetrokken in de stijl van de Amsterdamse School.
58

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer 0008-020
Adres: Middenweg 212
1701 GH Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 2764
59

Inleiding
Aan de zuidoostzijde van de Middenweg gelegen voormalige KASSIERSWONING daterend
uit 1916. Het in art-nouveaustijl opgetrokken pand werd gebouwd door en naar ontwerp
van timmerman J. Kamp te Heerhugowaard. 29 Opdrachtgever was J. Borst, kassier van de
plaatselijke Boerenleenbank. In 1988 is het pand verbouwd waarbij onder meer het interieur
op de begane grond werd vernieuwd en de bestaande uitbouw linksachter vervangen werd
door een nieuwe aanbouw over de volle breedte van de achtergevel. 30
N.B. De genoemde aanbouw uit 1988 maakt geen deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd pand van één bouwlaag onder een met gesmoorde
kruispannen gedekt mansardedak waarvan de noklijn haaks staat op de weg. De
buitengevels zijn opgetrokken in rode machinale waalsteen in halfsteens verband met
snijvoeg en voorzien van een plint gemetseld in kruisverband. De kopse voor- en achtergevel
tellen elk vijf muurankers ter plaatse van de kapgordingen. In beide zijgevels bevinden zich
twee muurankers op halve gevelhoogte.
De voorgevel (NW) heeft links een ondiepe portiek (tot 1988 voorzien van de originele paneeldeur
waarin naast elkaar twee draairamen met daarvoor siersmeedwerk) en in het
midden twee schuifvensters met in de bovenlichten glas in lood. De portiek en vensters
worden elk ontlast door een strek met een getoogde onderzijde en een gepleisterde
sluitsteen met diamantkop. Middenboven bevindt zich een samengesteld venster bestaande
uit een door een dito strek ontlast stolpraam met meerruits roedenverdeling geflankeerd
door smalle en lagere drieruits zijramen in de vorm van een (vertikaal) gehalveerd
spitsboogvenster. De bovengevel heeft een opvallende vorm met boven het middengedeelte
opengewerkt horizontaal siermetselwerk tussen pilastertjes met een gecementeerde top, ter
weerszijden van het middendeel een kwartrond zijdeel, en links- en rechtsonder een naar
opzij uitkragend pilastertje met gecementeerde top.
In de linker helft van de rechterzijgevel (ZW) bevonden zich tot 1960 drie kleine vensters (in
dat jaar vervangen door het huidige venster).
De linkerzijgevel (NO) had tot 1988 links een klein T-venster en rechts hiervan een
stolpraam (thans een tweeruits liggend venster).
De in 1988 gepleisterde achtergevel (ZO) is uitgevoerd als geknikte tuitgevel. Ter plaatse
van het huidige venster middenboven bevond zich tot 1988 een opgeklampte deur met
vierruits bovenlicht. Links en rechts hiervan heeft de achtergevel nog steeds een klein
vierruits venster (in de door de moderne aanbouw aan het oog onttrokken begane grond
bevond zich links een T-venster met drieruits bovenlicht).
Het interieur is op de begane grond niet meer oorspronkelijk, afgezien van het balkenplafond
en de naar de zolder leidende trap met onderaan een kwart (in 1988 is de trap verplaatst). 31
29 . RAA, secretarie-archief van de gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 131, bouwaanvraag f eb.
1916.
30 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 3592.
31 . Blijkens de ontwerptekening uit 1916 was oorspronkelijk rechts van de gang een voorkamer
die vermoedelijk dienst deed als kantoor, en aan het einde van de gang, in de achterste helft van
het pand een woonkamer. De achterwand van de voorkamer bestond uit twee kasten waartussen
een schouw, de rechterzijwand uit twee bedsteden waartussen een kast. De
achterliggende woonkamer had in de rechter wand links een bedstede en rechts een trap naar de
zolder. Een door kasten geflankeerde deur in de achterwand gaf toegang tot de uitgebouwde
keuken annex bergplaats.
60

De zolderverdieping heeft een gordingenkap (dakbeschot vernieuwd). In beide zijwanden van
de aan de voorgevel grenzende slaapkamer bevindt zich een driepaneelsdeur waarachter een
bergruimte.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt als
karakteristieke en merendeels gaaf bewaard gebleven kassierswoning uit het eerste kwart
van de 20ste eeuw, opgetrokken in art-nouveaustijl.
61

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-021
Adres: Middenweg 252
1701 GJ Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 1066
62

Inleiding
Op de hoek van de Middenweg en de Van Veenweg gelegen WOONHUIS daterend uit
1937. Het prominent gesitueerde pand werd in opdracht van de gezusters A. en A.
Scholten gebouwd naar ontwerp van de Heerhugowaarder architect Eef Besteman in een
aan de late Amsterdamse School verwante bouwtrant. Aannemer was Groot en Besteman
te Heerhugowaard - Alkmaar. 32 In 1997 is het interieur verbouwd en de uitbouw linksachter
gewijzigd en vergroot.
N.B. De bovengenoemde uitbouw maakt geen deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd woonhuis van twee bouwlagen onder een tamelijk
flauwhellend schilddak met de nok haaks op de Middenweg. Het dak is gedekt met bruine
verbeterde Hollandse pannen en heeft rondom een ruim overstek. De in halfsteens verband
gemetselde buitengevels zijn opgetrokken in handvormsteen vechtformaat: tot aan de
lekddorpeltegels van de parterrevensters miskleurig en daarboven bruinrood. De brede
terugliggende voegen hellen enigszins achterover. De rechterzijgevel (Z) heeft links een
halfronde erker, die niet gemetseld is in halfsteens maar in koppenverband. De lekdorpeltegels
onder de vensters zijn uitgevoerd in gres.
De voorgevel (W) heeft links een (vernieuwde) voordeur met daarvoor een gemetselde stoep
uit de bouwtijd en rechts een enigszins uit de gevel komend liggend parterrevenster waarin
een vast middenraam tussen smalle openslaande zijramen die voorzien zijn van een
bovenlicht in de vorm van een uitzetraampje waarin glas in lood. Het blinde linker gedeelte
van de eerste verdieping wordt verlevendigd door een siermotief van bruine en lichtgroene
tegels met in het midden een rood tegeltje. Rechts van dit gesloten muurvlak springt de
verdieping terug ten behoeve van een breed inpandig balkon op de hoek van de voor- en de
rechterzijgevel. Het balkon dat zich uitstrekt boven de genoemde halfronde erker, heeft een
gemetselde borstwering met buitenom een uitkragende betonnen sierband en bovenop een
dubbele ijzeren handlijst. Op de hoek wordt deze onderbroken door een gemetselde pijler die
het dakoverstek boven het balkon ondersteund. Het balkon is toegankelijk via een dubbele
glasdeur in de achterwand met in elke deurhelft een twaalfruits raam. In het smalle
gevelvlak links van de achterwand van het balkon bevindt zich een achtruits venster.
De halfronde erker van de rechterzijgevel (Z) telt vijf gekoppelde ramen. Rechts heeft de
rechterzijgevel op beide bouwlagen een driedelig venster waarin een door openslaande
ramen geflankeerd vast middenraam.
De linkerzijgevel (N) heeft links een vergelijkbaar, maar kleiner driedelig venster, en rechts
twee kleine vaste glas-in-loodramen. Rechts van het midden bevindt zich vlak boven de
grond een klein openslaand raam en bovenaan een groter openslaand glas-in-loodraam.
Afgezien van laatstgenoemd venster is de eerste verdieping blind (de dakkapel halverwege
het linkerdakschild dateert uit 1997).
In de achtergevel (O) bevindt zich links een dubbele glas-in-looddeur en op de eerste verdieping
een paneeldeur waarin een negenruits raam. Rechts op het achterschild staat een
rechthoekige schoorsteen van bruinrode handvormsteen vechtformaat.
De indeling van het interieur is zowel op de begane grond als de parterre gewijzigd. Wel zijn
de originele paneeldeuren zoveel mogelijk gehandhaafd. Het merendeel heeft bovenin een
liggend glas-in-loodraampje; enkele deuren op de verdieping bovenin drie raampjes (het middelste
breder) van blank kathedraalglas. De naar de gang verplaatste twee schuifdeuren
tussen de voormalige kamers en suite zijn geheel gevuld met glas in lood. De oorspronkelijk
onbevloerde zolder heeft een beschoten gordingenkap.
32 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 3455.
63

Waardering
Het pand is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt als karakteristiek
en grotendeels gaaf bewaard woonhuis uit de jaren '30 van de 20ste eeuw. Tevens
heeft het pand situationele waarde vanwege de beeldbepalende ligging op een driesprong.
64

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-022
Adres: Middenweg 273
1701 GD Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 5202
65

Inleiding
Aan de westzijde van de Middenweg gelegen RENTENIERSWONING daterend uit
omstreeks 1880. De woning werd gebouwd door de plaatselijke aannemer Bernardus Kamp
(1841-1915) die er vermoedelijk ook ging wonen (de huidige eigenaar is een achterkleinzoon
van hem). Typologisch is het pand een rentenierswoning. Dit type woonhuis werd in de
tweede helft van de 19de eeuw veel gebouwd op het platteland van Noord-Holland.
Kenmerkend zijn de rechthoekige hoofdvorm, de enkele bouwlaag met schilddak, en de
symmetrische opzet van de voorgevel waarin de nadruk ligt op de veelal risalerende en
verhoogde middenpartij. Stilistisch vertoont Middenweg 273 uiteenlopende invloeden: de
getoogde bovendorpels van de vensters gaan indirect terug op de Franse barokarchitectuur
van de 17de en 18de eeuw, de paneeldeur en de banden in de dakopbouw zijn neorenaissance
kenmerken, en het flauwhellende zadeldak met ruim overstek van de
dakopbouw wijst op invloed van de chaletstijl. Naderhand is de woning vergroot met een
aanbouw over de volle breedte van de achtergevel. In 1997-1998 heeft een renovatie
plaatsgevonden waarbij onder meer het voegwerk en de dakgoten zijn vernieuwd
(kunststof), de begane grond werd verbouwd en de zwarte geglazuurde Friese golfpannen
op het voorschild zijn vervangen door gesmoorde Hollandse pannen.
De LEILINDEN in de voortuin maken deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd woonhuis van één bouwlaag onder een met gesmoorde
Hollandse pannen gedekt schilddak waarvan de noklijn evenwijdig loopt aan de weg. De
nokeinden worden bekroond door een vierkante piron van rode baksteen. De genoemde
aanbouw aan de achterzijde heeft een aangekapt lessenaarsdak waarop eveneens
gesmoorde Hollandse pannen. De buitenmuren zijn boven een gepleisterde plint opgetrokken
in rode handvormsteen waalformaat in halfsteens verband met snijvoeg (de bovenste helft
van de achtergevel is gemetseld in machinale waalsteen).
De symmetrisch opgezette voorgevel (O) heeft in het midden een paneeldeur met getoogd
bovenlicht en ter weerszijden twee getoogde schuif vensters. De paneeldeur is voorzien van
een gietijzeren deurrooster met in het midden een klein paardenhoofd. Vóór de deur ligt een
twee treden tellende stoep van gele baksteen. In de segmentbogen boven de vensters en de
deur is gele baksteen toegepast. Bovenaan wordt de voorgevel afgesloten door een lijstgoot
die in het midden onderbroken wordt ten behoeve van een kleine gemetselde dakopbouw.
De laatste is voorzien van een flauwhellend zinkgedekt zadeldak met overstek en een klein
getoogd T-venster waarboven een segmentboog als genoemd. Ter hoogte van de onder- en
bovendorpel van het venster wordt de dakopbouw verfraaid door een band van gele
baksteen. Het muurvlak onder het T-venster wordt verlevendigd door een uitkragende
metsellaag van rode baksteen en een overhoekse muizentand van gele baksteen.
In de rechterzijgevel (N) bevindt zich rechts een door een middenstijl in tweeën gedeeld
venster en in de aanbouw een klein enkelruits venster (de twee vensters in de linkerzijgevel
(Z) zijn modern).
De achtergevel (W) heeft op halve gevelhoogte muurankers en van links naar rechts een
tweeruits liggend venster, een achterdeur en een door een middenstijl in tweeëen gedeeld
venster.
Het interieur bevat nog enkele oorspronkelijke elementen waaronder een laddertrap naar de
zolderverdieping en een met brede delen beschoten gordingenkap. De twee slaapkamers op
zolder zijn gezien de vierpaneelsdeuren naderhand afgeschoten. In de rechter slaapkamer
bevinden zich twee vaste kasten met hergebruikte dubbele paneeldeuren. Volgens een oudbewoonster
is op één van de door tapijt en modern plaatmateriaal aan het oog onttrokken
vloerdelen in dit vertrek het bouwjaar geschreven.
66

In de voortuin staan halverwege de openbare weg en de voorgevel vier leilinden op rij.
Waardering
Het pand met bijbehorende leilinden is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch
oogpunt als grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een
rentenierswoning uit de tweede helft van de 19de eeuw.
67

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-023
Adres: Middenweg 307
1701 GE Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 5263 (gedeeltelijk)
68

Inleiding
Op de hoek van de Middenweg en de Westtangent gelegen BOERDERIJ uit 1918 genaamd
"Scherpenheuvel". Deze voormalige pachtboederij bestaande uit een woongedeelte
waarachter een dwarsgeplaatste Zuid-Hollandse stal werd ontworpen en gebouwd door de
plaatselijke aannemer, bouwkundige en gemeente-opzichter Aris Groot. 33 Opdrachtgever
was H.A.C. Fabius, "Kapitein der Huzaren" te 's Gravenhage. De in nieuw-historiserende
stijl opgetrokken boerderij verving een afgebrande stolpboerderij. Dat gekozen werd voor de
bouw van een Zuid-Hollandse stal en niet voor een stolpoerderij hangt wellicht samen met
de herkomst van de opdrachtgever. Afgezien van de uit de jaren '60 daterende lage
aanbouw tegen de linkerzijgevel van het woongedeelte verkeert de boerderij nog vrijwel in
de originele staat. Ook het interieur is nog gedeeltelijk oorspronkelijk.
In 1942 of '43 liet de toenmalige bewoner P. Blauw voor zijn invalide vrouw S. Nierop links
in de voortuin een tuinhuis bouwen. Dit markante en opvallend gesitueerde gebouwtje
maakt deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Op T-vormig grondplan opgetrokken boerderij bestaande uit een woongedeelte van één
bouwlaag onder een afgeplat schilddak met uitgeknikte dakvoet en overstek, en daarachter
een groter dwarsgeplaatst staldeel van één (enigszins lagere) bouwlaag onder een hoog
schilddak met de noklijn evenwijdig aan de Middenweg. Alle dakvlakken zijn gedekt met
gesmoorde verbeterde Hollandse pannen. Zowel het woonhuis als de stal heeft een
rechthoekige plattegrond evenwijdig aan de Middenweg en buitenmuren opgetrokken in rode
machinale baksteen waalformaat in kruisverband met snijvoeg. De op het westen gelegen
achtergevel van de stal is om vochtdoorslag tegen te gaan afgewerkt met een pleisterlaag
voorzien van schijnvoegen (imitatie natuursteenblokken). Bovenlangs alle gevels bevindt zich
een houten bakgoot op balkjes (woning) of klossen (stal).
Het woongedeelte heeft een symmetrische opgezette voorgevel (O) met in het midden een
horizontaal in tweeën gedeelde paneeldeur waarvan de bovendeur voorzien is van een
twintigruits raam met gewelfde bovenrand. Ter weerszijden van de deur bevindt zich een
gekoppeld schuifvenster met achtruits bovenlichten en paneelblinden beschilderd in rood-wit
zandlopermotief. Zowel de deur als beide vensters worden ontlast door een strek van
afwisselend gele verblendsteen en grijze baksteen. Tussen de strek van de deur en het als
luifel fungerende dakoverstek erboven bevndt zich een ingemetselde naamsteen met in
opliggende letters "Scherpenheuvel". Links en rechts van de strek is in opliggende cijfers
het bouwjaar "19" en "18" aangebracht; ter weerszijden van de strekken boven de vensters
bevindt zich een schootanker. De dakvoet is boven beide vensters plaatselijk verhoogd,
vermoedelijk om een beter lichtinval te krijgen en/of een levendiger gevelbeeld. In het
midden van het voorste dakschild staat een kleine dakkapel met stolpraam en
lessenaarsdak. Beide raamhelften hebben bovenin twee kleine ruiten. De twee planken opzij
van het lessenaarsdak eindigen onderaan in een krulmotief (waartussen vroeger een zinken
mastgoot). Op de nokeinden van het voorschild staat een eenvoudige gemetselde piron van
gele baksteen.
De rechterzijgevel (N) heeft twee vensters als voor (beide zijn naderhand enigszins naar rechts
verplaatst), echter zonder strekken van afwisselend gele en grijze baksteen. Twee
schootankers halverwege de gevel markeren de plaats van de vroegere binnenmuur tussen
de voor- en de achterkamer. Rechtsonder bevindt zich een keldervenster voorzien van vier
diefijzers en een strek van afwisselend gele en grijze baksteen. Links op het rechterdakschild
staat een dakkapel als voor. Hier is ook de zinken mastgoot onderaan het lessenaarsdakje
nog aanwezig. Rechtsboven is in het dakvlak een origineel drieruits legraam van gietijzer
aangebracht.
33 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 4227.
69

In de linkerzijgevel (Z) bevindt zich rechts een vierruits stolpraam van na de bouwtijd (XXc).
De rest van de gevel wordt door de latere aanbouw grotendeels aan het oog onttrokken. De
achterdeur, een horizontaal in tweeën gedeelde paneeldeur met in de bovendeur een zestienruits
raam, is verplaatst van links in de gevel naar de voorzijde van de aanbouw. Op het
linkerdakschild staan twee dakkapellen als voor.
De stal telt in beide smalle muurdelen ter weerszijden van het woongedeelte twee stalvensters
(het rechter venster van het linker muurdeel wordt door de genoemde aanbouw aan
het oog onttrokken). Deze liggende stalvensters hebben een strek van afwisselend gele en
grijze baksteen en een opvallende raamindeling: een vierkante middenruit met ter
weerszijden twee kleine vierkante ruitjes boven elkaar.
In beide symmetrisch opgezette zijgevels van de stal bevindt zich links en rechts een
stalvenster van bovengenoemd type, echter met een rode strek. Beide gevels hebben in het
midden een opgeklampte dubbele deur (oorspronkelijk een schuifdeur) waarboven een
dakkapel voorzien van een lessenaarsdak en een dubbele deur naar de hooizolder. Elke
deurhelft van laatstgenoemde deuren heeft bovenin een vierruits raam en daaronder een
diagonaal beschoten paneel. De linkerzijgevel (Z) wordt onderaan verfraaid door een rollaag
van oranjerode verblendsteen.
De gepleisterde achtergevel (W) is voorzien van een dubbele rij gietijzeren muurankers en
telt acht stalvensters als in de zijgevels. Rechts (vroeger ook links) bevindt zich een
opgeklampte deur met een bovenlicht waarvan de roedenindeling overeenkomt met die van
de stalvensters. In het achterschild zijn twee originele gietijzeren legramen aangebracht. Op
de nok van het dak staan drie kleine houten ventilatie-opbouwen uit de bouwtijd, elk
voorzien van een bitumengedekt tentdakje.
Het interieur van het woongedeelte is nog gedeeltelijk oorspronkelijk en bevat onder meer
paneeldeuren met bovenin een zes- of achtruits raam, in de keuken linksvoor een witte
tegellambrisering met een groengeglazuurde onder- en bovenrand, de laatste met florale
motieven in art-nouveaustijl, in de gang een vergelijkbare tegellambrisering met een
bovenrand met golfmotief en daaronder een band van groene en witte tegeltjes in
schaakbordpatroon, tegen de rechter gangwand een rechte steektrap met een houten
leuning samengesteld uit vierkante balusters voorzien van vertikale en horizontale
siergleuven, op de zolder aan de voorzijde drie afgeschoten slaapkamers uit de bouwtijd, elk
toegankelijk via een spiegelbeklampte deur waarnaast aan de binnenzijde een originele
wastafel. Alle drie kamers hebben een vlak plafond, de middelste van smalle delen, de
buitenste van kraalschroten. De kap is uitgevoerd als een beschoten gordingenkap. Een
opgeklampte deur halverwege de uit brede staande delen samengestelde achterwand van de
zolder geeft toegang tot de hooizolder boven de stal. De ongedeelde hooizolder heeft een
vloer van brede delen waarin vóór de deur boven de rechterzijgevel een opgeklampt trapluik.
De met riet onderschoten gordingenkap rust op vier houten spanten. Op zolder staan nog de
oorspronkelijke schuifdeuren tussen de voor- en achterkamer: paneeldeuren met bovenin
een achtruits raam voorzien van geel glas (de huidige schuifdeuren in de kamer zijn
afkomstig uit het schuin tegenover gelegen en in XXc gesloopte woonhuis "Huize
Cornelis"). De Zuid-Hollandse stal op de begane grond bood plaats aan een dubbele rij
koeien (in totaal 32 stuks). De betonnen vloer heeft het volgende dwarsprofiel: een
gangpand, grup, koestand, goot, voergang, goot, koestand, grup, en gangpad. De brede
zoldervloer wordt ondersteund door twee rijen houten stijlen waarop onderslagbalken
rusten.
Het zeshoekige tuinhuis heeft een in rode machinale baksteen waalformaat in halfsteens
verband met terugliggende voeg opgetrokken borstwering waarop rondom staande vensters
(twee aan iedere kant; de ramen zijn deels vast deels openslaand). Aan de westzijde wordt
de borstwering onderbroken voor een dubbele deur waarin twee ramen. Het tuinhuis is
voorzien van een steil zeszijdig tentdak gedekt met rode Romaanse pannen en bekroond
70

door een bolvormige piron. Inwendig heeft het tuinhuis een houten vloer van smalle delen
en een zeszijdig, in dwarsdoorsnede korfboogvormig gewelf betimmerd met latjes. Onder de
twee ramen van de zuidgevel bevindt zich een lage vaste kast voorzien van twee
paneeldeurtjes.
Waardering
De boerderij met bijbehorend tuinhuis is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch
oogpunt als gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een uit het eerste kwart
van de 20ste eeuw daterende boerderij met Zuid-Hollandse stal. Daarnaast heeft de
boerderij zeldzaamheidswaarde vanwege haar bijzondere opzet en situationele waarde
vanwege de opvallende ligging op een kruispunt.
71

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-024
Adres: Middenweg 354-356
1701 GM Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 4281 en 4282
72

Inleiding
Aan de oostzijde van de Middenweg gesitueerde DUBBEL WOONHUIS, in 1950-1951
gebouwd voor twee medewerkers van de tegenover gelegen coöperatieve melkfabriek
"Excelsior" (in 1981 gesloopt). Het pand werd ontworpen in de stijl van de Delftse School
door het Alkmaarse architectenbureau C.D. van Reijendam & H.J. Hermans. 34 De
bouwkosten bedroegen circa 30.000,-. In de linker woning (nr. 356) woonde de onderdirecteur
van de melkfabriek en in de kleinere rechter woning de centrifugist (nr. 354).
Achter het pand bevindt zich een dubbele stenen BERGING in dezelfde bouwstijl. Deze
wordt door een MUUR op de grens van de achtertuinen verbonden met de achtergevel. De
schuur en de muur dateren uit de bouwtijd en maken deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Op nagenoeg rechthoekig grondplan gebouwd dubbel woonhuis van één bouwlaag onder
een zadeldak met de noklijn evenwijdig aan de weg. Het dak heeft een uitgezwenkte
dakvoet en rondom een overstek. De rechter helft van de rechterzijgevel (Z) is uitgebouwd
onder een vergelijkbaar, maar kleiner zadeldak. De voorgevel (W) heeft links van het midden
een risalerende tuitgevel van anderhalve bouwlaag onder een zadeldak dat insnijdt in het
voorschild. Links van deze risaliet is het hoofddak lager doorgetrokken boven een
uitgebouwd portiek. Op alle genoemde dakvlakken liggen rode verbeterde Hollandse pannen.
Halverwege de nok van het hoofddak staat een in rode handvormsteen gemetselde
rechthoekige schoorsteen met terugliggende hoeken en een dekplaat van beton. De in
halfsteens verband met verdiepte voeg gemetselde buitenmuren zijn boven een door een
uitkragende strekkenlaag afgesloten trasraam van rode handvormsteen waalformaat
opgetrokken in oranjerode handvormsteen waalformaat (in de achtergevel ontbreekt een
uitkragende strekkenlaag). Bovenaan de rechtbeëindigde gevelvlakken bevindt zich een op
geprofileerde gootklossen rustende lijstgoot waaronder een uitkragende band van
laatstgenoemde baksteen. Alle hoeken van het pand zijn bovenaan in het vlak van de kopse
gevel getrapt uitgemetseld. De vensters hebben lekdorpels van schuinomhoog geplaatste
bakstenen op hun plat (bij nr. 356 vernieuwd) en worden ontlast door strekken of, bij de
geloogde vensters, segmentbogen.
In de rechter helft van de voorgevel (W) bevinden zich drie vierruits schuif vensters. De
genoemde risalerende tuitgevel heeft beneden drie gekoppelde dito vensters en
middenboven een getoogd venster waarin twee door een middenstijl gescheiden vierruits
ramen. In de smalle rechterzijde van de risaliet bevindt zich een smal tweeruits
schuifvenster. De uitgebouwde portiek links opent zowel naar de voor- als linkerzijgevel met
een getoogde muuropening. In die aan de voorzijde bevindt zich een ijzeren spijlenhek. De
portiek heeft een tweekleurige tegelvloer en een getoogd plafond. De opgeklampte voordeur
is samengesteld uit geprofileerde vertikale delen en voorzien van een raampje met geslepen
glas. Rechts op het voorschild staat een dakkapel met vierruits stolpraam en getoogd dak.
De linkerzijaevel (N) heeft links twee gekoppelde vierruits openslaande ramen en in het
midden twee met diagonaal (blank) glas in lood beglaasde valraampjes waartussen onderaan
een klein keldervenster (valraam). De eerste verdieping telt twee vierruits vensters (links een
stolpvenster, in het rechter twee tweeruits openslaande ramen). In de top van beide zijgevels
bevindt zich een smal raampje ter verlichting van de vliering.
De rechterzijgevel (Z) heeft links op de parterre een vierruits schuifvenster en op de
verdieping een vierruits openslaand venster. In de uitgebouwde rechter gevelhelft bevindt
zich rechts een vierruits openslaand venster en links een (vernieuwde) opgeklampte
voordeur met raampje onder een getoogd bovenlicht waarboven een uitkragende betonnen
latei die in het midden eveneens getoogd is. Ook de top van de uitbouw is voorzien van een
smal raampje. In de smalle linkerzijde van de uitbouw bevindt zich een klein getoogd
34 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier C4328.
73

halvenster waarin diagonaal (blank) glas in lood. De in het verlengde van de achtergevel
gelegen rechterzijde van de uitbouw is voorzien van een vierruits openslaand venster.
Ter weerszijden van de scheidingsmuur haaks op de achtergevel (O) bevindt zich een
dubbele tuindeur met in beide deurhelften een door een liggende roede in tweeën gedeeld
raam en boven elke deurhelft een tweeruits bovenlicht. De rechter woning heeft links
hiervan een vergelijkbare achterdeur die evenals de (vernieuwde) achterdeur rechts voorzien
is van een tweeruits bovenlicht. Op het achterschild staan twee dakkapellen waarvan het
platte dak een overstek heeft. De brede linker dakkapel heeft nog met zink beklede zijkanten
en is voorzien van een vierruits stolpraam met rechts hiervan een tweeruits openslaand
raam. De voorzijde van de rechter dakkapel bestaat uit twee tweeruits openslaande ramen.
Het interieur van de rechter woning (nr. 354) verkeert nog vrijwel in de originele staat en
bevat onder meer in de kamers op beide bouwlagen boardpiafonds met een vakindeling en
paneeldeuren met bovenin een liggend raam van blank kathedraalglas. De twee kamers en
suite op de begane grond worden gescheiden door een dubbele schuifdeur met tienruits
ramen en zijn elk voorzien van een hoekschouw waarvan de in rode handvormsteen
gemetselde onderboezem wordt afgedekt door een zwart granito plaat. De achterwand van
de ondiepe haard bestaat uit in visgraatverband gemetselde bakstenen op hun plat (de haard
in de voorkamer heeft een rondboogvorm, die in de achterkamer is getoogd). De voorkamer
is voorzien van een vaste kast met paneeldeur linksvoor (de kast linksachter in de
achterkamer is verwijderd). De hal bij de voordeur heeft een vloer van lichtgele tegels met
een contrasterende rand en plint van rode tegels. Vanuit de hal leidt een scheluwe trap met
houten handlijst naar de verdieping. De in geel beton-emaille lambrisering in de hal zet zich
voort langs de trap. Onder de trap bevindt zich een halfverdiepte trapkast. Het halletje bij de
achterdeur heeft een granito vloer en een lambrisering van betonemaille.
Beide woningen hebben op de verdieping drie slaapkamers, en een doucheruimte met
granito vloer. De vertrekken op de verdieping zijn toegankelijk via paneeldeuren waarvan de
meeste met bovenin een liggend raam van blank kathedraalglas. De verdieping heeft een
borstwering en een beschoten gordingenkap.
De linker woning (nr.356) is op de begane grond gedeeltelijk verbouwd (de deuren zijn deels
vernieuwd en de kamers en suite samengevoegd waarbij de schuifdeuren en de schouwen
zijn verwijderd). De keuken linksachter heeft een granitovloer en een hoekschouw. In de
gang bevindt zich een scheluwe trap met bovenaan een kwart waarlangs een spijlenhek en,
langs de muur, een ronde handlijst. Onder de trap is een halfverdiepte trapkast gesitueerd
en een toilet toegankelijk via een paneeldeur met bovenin een liggend raam van blank
kathedraalglas. De gang heeft een vloer en (gewitte) lambrisering als in de rechter woning.
De dubbele berging op het achtererf heeft een rechthoekige plattegrond (breder dan diep) en
een flauwhellend zadeldak met rode verbeterde Hollandse pannen en de nok haaks op de
weg. Het buitenmuurwerk is vrijwel identiek aan dat van het woonhuis (een uitkragende
strekkenlaag ontbreekt). De voor- en achtergevel van de schuur zijn uitgevoerd als
puntgevel. In de voorgevel (W) bevindt zich links en rechts een (vernieuwde) schuurdeur en
middenboven een ruitvormig siermotief van vier terracotta tegels. De zijgevels zijn beide
voorzien van een klein openslaand vierruits raam en een zinken bakgoot waaronder klossen.
De achtergevel (O) is blind.
De circa 4,5 m lange manshoge muur tussen de achtergevel van het woonhuis en het
midden van de westelijke schuurgevel is gemetseld in oranjerode handvormsteen in
halfsteens verband met verdiepte voeg. De muur wordt halverwege versterkt door een
liseen en bovenop afgedekt met een rollaag.
Waardering
74

Het pand met bijbehorende berging en muur is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch
oogpunt als voormalige personeelswoningen van de coöperatieve melkfabriek
"Excelsior" en als karakteristiek en gaaf bewaard gebleven dubbel woonhuis uit het midden
van de 20ste eeuw, opgetrokken in de stijl van de Delftse School.
75

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-025
Adres : Middenweg 401-403
1704 BA Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 2225 en 2226
76

Inleiding
Circa veertig meter ten westen van de Middenweg en aan de spoorlijn Heerhugowaard -
Obdam gelegen DUBBELE ARBEIDERSWONING uit 1916. Het pand werd gebouwd naar
ontwerp van Aris Groot, bouwkundige te Heerhugowaard en tevens gemeente-opzichter. 35
Opdrachtgever was het bestuur van de ruim 50 meter zuidelijker gelegen coöperatieve
zuivelfabriek "Excelsior" dat de woningen liet bouwen voor twee van haar medewerkers. De
sobere architectuur van het pand kan omschreven worden als late art nouveau. In 1962-
1963 werd tussen de achtergevel en het uit de bouwtijd daterende dubbele schuurtje op het
achtererf een dubbele bijkeuken gerealiseerd (ontwerp en uitvoering: C. Kooij te
Heerhugowaard). 36
N.B. De bovengenoemde bijkeukens (thans keukens) vallen buiten de bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd dubbel woonhuis van één bouwlaag onder een wolfdak
gedekt met gesmoorde muidenpannen. De oost-west gerichte nok wordt aan beide uiteinden
bekroond door een bolvormige piron. Verder staan op de nok twee kleine vierkante
schoorstenen van rode machinale waalsteen. De halfsteens buitengevels zijn eveneens
opgetrokken in rode machinale waalsteen met snijvoeg en voorzien van een in kruisverband
gemetselde plint (zelfde steen en voegwerk). Om vochtdoorslag tegen te gaan is de kopse
westgevel vermoedelijk al bij de bouw gepleisterd. In de voorgevel en de zijgevels bevinden
zich muurankers op halve gevelhoogte en in de zijgevels ook ter hoogte van de verdiepingsvloer.
De voorgevel wordt in tegenstelling tot de overige gevels verlevendigd door
twee sierbanden van gele verblendsteen ter hoogte van de onder- en bovendorpels van de
vensters. Bovenaan de voor- en achtergevel bevindt zich een zinken mastgoot. De vensters
worden ontlast door rollagen die in de voorgevel elk verfraaid zijn met vier koppen van gele
verblendsteen.
De symmetrische voorgevel (Z) telt zes vensters (oorspronkelijk T-ramen met zesruits
bovenlicht): links een tweetal T-vensters, in het midden twee enkele vensters waarvan de
ramen binnen het bestaande kozijn vernieuwd zijn, en rechts een paar vensters met zesruits
bovenlichten.
In de kopse rechterzijgevel (O) bevindt zich links een T-venster met zesruits bovenlicht en
middenboven een binnen het bestaand kozijn vernieuwd raam. De linkerzijgevel (W) heeft
alleen middenboven een (vernieuwd) venster.
Beide woningen hebben in de achtergevel (N) twee smalle vensters waarvan de ramen met
behoud van het bestaande kozijn vernieuwd zijn.
Het interieur van beide woningen is nog merendeels oorspronkelijk en onder meer voorzien
van paneeldeuren, balkenplafonds, in de woonkamer een door legkasten met paneeldeur
geflankeerde schouw waarvan de houten onderboezem verfraaid is met snijwerk (bij nr.403
wordt de onderboezem door een moderne ombouw aan het oog onttrokken), een rechte
steektrap waaronder een verdiepte trapkast met een opgeklampte deur, en op de
oorspronkelijk vermoedelijk ongedeelde zolder een met brede delen beschoten gordingenkap.
Elke woning had op de begane grond twee aan de achtergevel grenzende slaapkamers
waarvan er één naderhand bij de woonkamer getrokken is. De twee vertrekken middenvoor
deden oorspronkelijk dienst als keuken (thans slaapkamers).
K . RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 131 (bouwaanvraag 8-4-1916)
36 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 3647 (bouwaanvraag 24-
11-1962).
77

Het dubbele schuurtje midden op het achtererf is uitgevoerd in hetzelfde metsel- en
voegwerk als het woonhuis en voorzien van een met gesmoorde muidenpannen gedekt
zadeldak waarvan de nok haaks staat op de lengterichting van het woonhuis. In beide
zijgevels bevindt zich een (uitzet)raampje en een aan twee handgesmede duimgehengen
afgehangen opgeklampte deur van vellingdelen. De achtergevel (N) is voorzien van twee
raampjes. Inwendig wordt de schuur door een dwarsmuur in twee smalle ruimten verdeeld,
elk met een betonnen vloer en een ziende en met brede delen beschoten gordingenkap.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt als grotendeels
gaaf bewaarde dubbele arbeiderswoning uit de jaren ' 10 van de 20ste eeuw,
gebouwd in opdracht van de coöperatieve zuivelfabriek "Excelsior".
78

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-026
Adres: Middenweg 411
1704 BA Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 2620
79

Inleiding
Aan de westzijde van de Middenweg gelegen STOLPBOERDERIJ daterend uit 1863. Deze
kleine stolp heeft boven de voormalige stalgevel links nog een traditionele lage wand (het
aangekapte dakje dat buiten de gebinten van een koestal steekt).
Omschrijving
Kleine stolpboerderij van het Noord-Hollandse type met een rechthoekige plattegrond en een
rietgedekt schilddak. Het laatste heeft de nok haaks op de weg en een omgaande
pannenrand van rode Hollandse pannen. In het voorschild bevindt zich een getrapte spiegel
van dito pannen. De lage wand boven de linkerzijgevel is eveneens gedekt met rode
Hollandse pannen.
De buitengevels zijn gemetseld in halfsteens verband en bovenaan voorzien van een zinken
mastgoot (het voegwerk is grotendeels platvol vernieuwd). De voor- en linkerzijgevel zijn
uitgevoerd in rode handvormsteen waalformaat. Het onderste gedeelte van de achtergevel is
opgetrokken in rode handvormsteen vechtformaat. Hierboven is de achtergevel evenals de
gehele rechterzijgevel gemetseld in rode machinale waalsteen.
In de nagenoeg symmetrische voorgevel (O) bevinden zich twee paar schuifvensters. Links
van het linker venster is op halve gevelhoogte een schootanker aangebracht. De voorgevel
is onderaan geblauwd. Bovenin het voorschild staat een schoorsteen van rode machinale
waalsteen (de schoorsteen is evenals het rookkanaal eronder vernieuwd).
De rechterzijgevel (N) telt vijf muurankers op halve muurhoogte en heeft links twee kleine
dichtgezette vensters. Rechts bevindt zich een opgeklampte deur en links hiervan twee
halfronde gietijzeren tuimelraampjes (het tweeruits venster in het midden is naderhand
aangebracht).
De vensters in de lage linkerzijgevel (Z) zijn niet oorspronkelijk (XXd). Ter plaatse van het
rechter venster bevonden zich twee bedstederaampjes. De kleine vierkante vensters rechts
van het midden en links waren uitgevoerd als tuimelraam. Rechts van elk van beide vensters
bevindt zich een schootanker op halve gevelhoogte.
De achtergevel (W) heeft links een terugliggende opgeklampte darsdeur. Ter plaats van het
moderne venster halverwege de gevel bevond zich een halfrond gietijzeren tuimelraampje.
Links hiervan bevindt zich een schootanker (rechts van het raam zat vermoedelijk een
tweede schootanker). De uit XXd daterende deur rechts verving een voorganger van na de
bouwtijd.
De houten draagconstructie in het interieur bestaat uit een lichtgebouwd vierkant met aan
de voorzijde een ruim overstek en achter een geringer overstek. De ranke vierkantsstijlen
zijn geplaatst op poeren van rode handvormsteen. De kap is uitgevoerd als sporenkap.
Rechts van het vierkant bevindt zich de (ten behoeve van een slaapkamer ingekorte) dars
waarvan de vloer vroeger bestraat was met rode baksteen (thans beton). De aan de
binnenzijde gepleisterde rechterzijgevel is ter hoogte van de dars geblauwd. Van de
enkelvoudige zolderbalklaag boven het als bijkeuken fungerende achterom middenachter is
de middelste balk nog oorspronkelijk. De koestal links van het vierkant is reeds lang geleden
bij het woongedeelte getrokken en geheel verbouwd. Van het aan de voorgevel grenzende
woongedeelte is de enkelvoudige zolderbalklaag nog oorspronkelijk. In de woonkamer
linksvoor bevonden zich vroeger zowel rechts als links twee bedsteden.
Waardering
De stolpboerderij is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch
oogpunt als grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een kleine Noord-Hollandse
stolp daterend uit het derde kwart van de 19de eeuw.
80

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-027
Adres: Middenweg 433
1704 BB Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 1157
81

Inleiding
Op een ruim erf aan de westzijde van de Middenweg gelegen KOP-ROMPBOERDERIJ uit
1910 genaamd "Maria Jacoba Hoeve" met bijbehorende PAARDENSTAL uit 1941. In 1910
werd de bestaande 18de-eeuwse stolpboerderij op deze plaats verbouwd tot de huidige
boerderij. Daartoe werd het vierkant naar voren toe vergroot met een tweede vierkant
waartegen een nieuw woonhuis in art-nouveaustijl werd aangebouwd. Van de oorspronkelijke
stolp resteert het vierkant en de darswand rechts die sinds 1910 door een
aangebouwde varkensschuur aan het oog onttrokken wordt. De in opdracht van C. Kuiper
Jz. gebouwde paardenstal rechts op het achtererf verving een voorganger op dezelfde
plaats. De nieuwe paardenstal "dienende tot een tweetal boxen voor twee dekhengsten"
werd ontworpen en vermoedelijk ook gebouwd door Klaas Silver uit Hoogwoud. 37 In 1948
werd het bestaande keukenraam (een T-raam) in de rechterzijgevel van de woning
vervangen door een eveneens door Silver ontworpen driedelig keukenvenster.
N.B. Buiten de bescherming vallen de moderne ligboxenstal (ca. 1972) tegen de
linkerzijgevel en de aanbouw (1962) tegen de achtergevel van de boerderij.
Omschrijving
Kop-rompboerderij bestaande uit een op vrijwel rechthoekig grondplan (haaks op de weg)
opgetrokken woongedeelte van één bouwlaag onder een afgeplat schilddak waarop
bruingeglazuurde tuiles du nord, en een nagenoeg vierkant stalgedeelte onder een (vroeger
rietgedekt) schilddak met bovenin het (kleine) voor- en achterschild een uilenbord.
Linksachter bevindt zich een staarteinde waarvan het zuidelijke dakschild nog gedekt is met
zwarte geglazuurde Hollandse pannen (op het onderaan uitgezenkte noordelijke dakschild
liggen thans gesmoorde kruispannen, evenals op het achterschild). Het dak van de woning
werd bekroond door een terracotta vorstkam. De buitengevels zijn opgetrokken in rode
machinale waalsteen in kruisverband met snijvoeg (deels platvol vernieuwd). De gevels van
het woonhuis worden evenals de afgeknotte voorgevel van het schuurgedeelte beëindigd
door een blinde balustrade van gele verblendsteen waarop een betonnen lijstgoot. Boven het
trasraam van het woonhuis bevindt zich een afsluitende rollaag van oranjerode verblendsteen.
De vensters van het woonhuis hebben lekdorpels van gewapend beton en worden
ontlast door dito lateien waarin lineaire siermotieven en waarboven een rollaag van
afwisselend oranjerode en gele verblendsteen. De schuifvensters in de voor- en linkerzijgevel
van het woongedeelte zijn voorzien van glas in lood in de bovenlichten.
De voorgevel (O) van het woonhuis heeft in het midden een ondiepe portiek waarin een
opvallend vormgegeven Jugendstil paneeldeur onder een bovenlicht met glas in lood. Van de
twee druppelvormige middenpanelen van de voordeur is de onderste dicht en de bovenste
voorzien van geel kathedraalglas. Bovenin de voordeur bevindt zich een kussenvormig raam
van groen kathedraalglas. De via een hardstenen trap van drie treden bereikbare portiek is
voorzien van een lambrisering van geglazuurde crèmekleurige tegels met een geprofileerde
boven- en onderand van bruingeglazuurde tegels. Boven de portiek bevindt zich een op
getrapt uitgemetselde consoles van gele verblendsteen rustend balkon met een betonnen
vloer en een balkonhek van gele verblendsteen. De hoekpijlers worden bekroond door een
siervaas. Het balkon is toegankelijk via een dubbele glasdeur met een bovenlicht waarin glas
in lood. De balkondeur ligt terug in een hoge gemetselde dakopbouw met plat dak. Bovenin
de voorkant van de dakopbouw bevindt zich een nauwelijks terugliggende gevelsteen met
de naam "MARIA JACOBA/ HOEVE." De naamsteen wordt ingeklemd tussen de zijkanten
van de dakopbouw die bovenaan verfraaid zijn met een band van gele verblendsteen. Het
linker gedeelte van de voorgevel is uitgevoerd als een driezijdige erker met in de voorkant
een schuifvenster en in de schuine zijden een smaller schuifvenster. Boven het rechter
37 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 1876.
82

erkerraam zet de genoemde blinde balustrade zich in een rechte lijn voort tot aan de linker
hoekpijler van het balkonhek zodat een afdakje ontstaat. De rechter gevelhelft is voorzien
van een schuifvenster en een afgeschuinde hoek waarin een smaller schuifvenster.
In de rechterzijgevel (N) van de woning bevindt zich van rechts naar links een paneeldeur
voorzien van een twaalfruits raam van geel kathedraalglas en een bovenlicht, een (in 1948
verbreed) keukenvenster, een kelderkoekoek waarboven een dubbele glasdeur met
tweedelig bovenlicht, en linksboven een rond gietijzeren ventilatierooster. Zowel halverwege
het rechter- als linkerdakschild staat een dakkapel voorzien van een stolpraam en een
lessenaarsdak waarop bruingeglazuurde kruispannen.
De linkerzijgevel (Z) van het woongedeelte heeft van rechts naar links
twee schuifvensters met luiken, een (vernieuwde) dubbele glasdeur met bovenlicht, en een
paneeldeur met bovenlicht.
In de voorgevel (O) van het schuurgedeelte bevindt zich links een tweeruits stalvenster
(valraam) en rechts twee door een middenstijl in tweeën gedeeld stalvensters aangebracht
op verschillende hoogtes. De rechts tegen de schuur aangebouwde voormalige
varkensschuur heeft zowel in de smalle voor- als achterzijde een opgeklampte dubbele deur.
De rechterzijgevel (N) van de varkensschuur is voorzien van een gecementeerde plint,
schootankers op halve gevelhoogte en een zinken mastgoot (de vier zesruits stalvensters
van schokbeton zijn niet oorspronkelijk). In de rechter gevelhelft bevinden zich drie
dichtgezette muuropeningen waardoor de varkens naar buiten konden.
De door de varkensschuur aan het oog onttrokken oorspronkelijke rechterzijgevel is
onderaan gemetseld in rode handvormsteen vechtformaat in halfsteens verband en
daarboven samengesteld uit brede gepotdekselde delen. De hoogte van deze gevel bedraagt
maar liefst circa 4 meter.
De linkerzijgevel (O) van het schuurgedeelte is door de genoemde ligboxenstal niet
zichtbaar.
In de achtergevel (W) bevindt zich naast het moderne stalvenster links een opgeklampte
darsdeur die niet terugligt maar boven de dakvoet uitsteekt onder een afzonderlijk
lessenaarsdak. Rechts van de darsdeur wordt de achtergevel evenals de noordgevel van het
staarteinde door het genoemde melklokaal aan het oog onttrokken. De westgevel van de
staart is vernieuwd.
Het interieur van het woonhuis verkeert nog grotendeels in de oorspronkelijke staat. De
vestibule en de daarvan door een tochtdeur waarin een geëtst art-nouveauraam gescheiden
middengang hebben een meerkleurige (blauw/bruinrood/grijs) vloer van ornamenttegels, een
gemarmerde lambrisering, en een vlak stucplafond. Vanuit de middengang geven
paneeldeuren die aan de gangzijde gehout zijn (imitatie eiken) toegang tot de aangrenzende
vertrekken: links van de gang twee kamers en suite waartussen een door kasten
geflankeerde dubbele schuifdeur, en rechts een voorkamer, een trap met onderaan een
kwart naar zolder en waarnaast een kleine onderkelderde tussenkamer, en een gemoderniseerde
keuken. De sobere tussenkamer is vanuit de voorkamer en keuken toegankelijk
via een paneeldeur. De voorkamer heeft een stucplafond met een floraal middenornament,
door een lijst verbonden hoekornamenten in de vorm van een door takken met bladeren en
besjes omgeven vogelnestje met op de rand een vogel, en een omgaande buitenrand van
gestileerde bladeren. Dit stucplafond is nog voorzien van de originele kleuren: een beige
fond, groene en geelgroene bladeren, rode besjes, bruine takken en nestjes, blauwe eitjes en
gele vogels. De twee kamers en suite links van de gang hebben een nagenoeg identiek
stucplafond dat echter naderhand gewit is. In de linker voorkamer bevindt zich rechts van
de schuifdeur geen kast maar een hoekschouw waarvan de zwartmarmeren art nouveau
onderboezem verfraaid is met dunne vergulde omkaderingen waarbinnen dito gestileerde
florale motieven. De achterwand van de getoogde haardopening is bekleed met crèmekleurige
tegels. Achterin de middengang geeft een vergelijkbare deur als naar de vestibule (het
83

geëtste raam is hier gesneuveld en vervangen door gewoon glas) toegang tot een brede
dwarsgang die zich uitstrekt tot beide zijgevels en voorzien was van een gemarmerde
lambrisering als in de middengang. In de westmuur van de gang bevinden zich vier dubbele
paneeldeuren met achter de linker een originele bedstede, en links een opgeklampte deur
naar de achterliggende koestal (achter de tweede dubbele deur van links bevond zich
vermoedelijk ook een bedstede; de ruimten achter de andere deuren zijn onherkenbaar
gewijzigd). De ruime zolder heeft een vloer van brede delen en een met dito delen beschoten
gordingenkap. Middenvoor is met brede delen een slaapkamer afgeschoten toegankelijk via
een opgeklampte deur. Ten zuiden van deze slaapkamer bevindt zich een bergruimte
waarvan de hergebruikte dubbele paneeldeur mogelijk afkomstig is uit de stolpboerderij.
De inwendige draagconstructie van het schuurgedeelte bestaat uit een dubbel vierkant
waarvan het voorste lichter is uitgevoerd dan het achterste. De vierkantsstijlen van het
achterste vierkant rusten op poeren van rode handvormsteen. De kap is uitgevoerd als een
sporenkap (tot aan de bovenbalken van het vierkant zijn de pannen met riet onderschoten).
De verbouwde koestal links van het vierkant heeft evenals het gemoderniseerde achterom
middenachter een enkelvoudige zolderbalklaag waarop brede delen (zowel de koestal als het
achterom en de dars hebben thans een vlakke beton vloer). In de blauwgeverfde wand
tussen de koestal en het vierkant bevindt zich links een opgeklampte deur.
De paardenstal rechts op het achtererf heeft een rechthoekige plattegrond en een hoogte
van één bouwlaag onder een zadeldak gedekt met rode muidenpannen van geringe dikte. De
buitengevels zijn opgetrokken in rode machinale waalsteen in halfsteens verband. De als
puntgevel uitgevoerde voor- en achtergevel worden beëindigd door rechte windveren.
De symmetrische voorgevel (O) heeft op de begane grond twee smalle vensters en ter
hoogte van de zolder een kleine dubbele paneeldeur onder een halfrond drieruits bovenlicht
(de rechter deurhelft ontbreekt; in de linker deurhelft bevindt zich een raam)
De zijgevels van de paardenstal zijn eveneens symmetrisch opgezet. In de linkerzijgevel (Z)
bevinden zich drie gekoppelde opgeklampte deuren waarvan de buitenste horizontaal in
tweeëen gedeeld worden. De rechterzijgevel (N) telt drie kleine vensters waarvan de linker
en middelste nog voorzien zijn van een vierruits raam. Bovenaan heeft deze gevel
gootklossen (de dakgoot ontbreekt) en halverwege muurankers.
In de achtergevel (W) van de paardenstal bevindt zich rechts van het midden een klein
venster.
Waardering
De boerderij met bijbehorende paardenstal is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en
architectuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf bewaard gebleven art nouveau koprompboerderij
uit het eerste kwart van de 20ste eeuw met een 18de-eeuwse kern.
Daarnaast is de boerderij ruimtelijk van belang vanwege haar markante hoofdvorm en riante
ligging. Wegens het gaaf bewaarde interieur heeft de boerderij tevens
zeldzaamheidswaarde.
84

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-028
Adres: Middenweg 433A
1704 BB Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 1352
85

Inleiding
Aan de westzijde van de Middenweg gelegen WOONHUIS uit 1954 genaamd "Op de Hoge
Wurft". Het landelijk gelegen pand werd ontworpen en gebouwd door aannemer Jb. de
Vries uit Nieuwe Niedorp als rentenierswoning voor veehouder C. Kuiper die boerde in de
naastgelegen Maria Jacoba Hoeve (Middenweg 433). De architectuur van het volgens de
Premieregeling Woningbouw gebouwde pand vertoont invloeden van de Amsterdamse
School. Op 15 januari 1954 werd de bouwvergunning verleend en in juli van datzelfde jaar
vond de afschouw plaats. 38 De vensters in de voor-, linkerzij- en achtergevel waren vroeger
voorzien van roedenramen. In de rechterzijgevel zijn deze nog wel aanwezig. De linkerzijgevel
(Z) is omstreeks 1996 opnieuw opgetrokken met behoud van de bestaande indeling.
Omschrijving
Op samengesteld grondplan gebouwd pand bestaande uit een evenwijdig aan de weg
gesitueerd rechthoekig hoofdvolume van twee bouwlagen onder een rietgedekt wolfsdak
waarvan het rechter deel van het rechterdakschild en de linker helft van het achterschild
zich enigszins glooiend lager voortzetten boven de rechthoekige keuken/schuuruitbouw
rechtsachter. Het wolfsdak heeft een ruim overstek en de noklijn evenwijdig aan de weg.
Op de nok staat rechts van het midden een vierkante schoorsteen van rode handvormsteen.
De buitengevels zijn opgetrokken in oranjerode handvormsteen waalformaat in halfsteens
verband met platvolle voeg. Het door een rollaag afgesloten trasraam is uitgevoerd in rode
handvormsteen waalformaat, eveneens in halfsteens verband met platvolle voeg. De vensters
hebben lekdorpeltegels van gres en een rollaag ter ontlasting van de bovendorpel.
In de voorgevel (O) bevindt zich links een groot venster (waarin vroeger twee zesruits
ramen) en rechts een kleiner venster (oorspronkelijk vierruits). Beide vensters kunnen met
een luik worden afgesloten. Rechtsboven is de dakvoet van het voorschild opgewipt ten
behoeve van een dakopbouw waarin twee gekoppelde ramen (vroeger vierruits). Onder dit
venster is in witte gotische letters de naam "Op de Hoge Wurft"
op de voorgevel geschilderd. In de voorgevel van de schuuruitbouw tegen de rechter helft
van de rechterzijgevel bevindt zich een opgeklampte dubbele rondboogdeur.
De rechterzijgevel (N) heeft links van de uitgebouwde schuur een voordeur waarin een vierruits
raam van geslepen glas. Direct boven de deur bevindt zich een waterlijst en een negenruits
halvenster voorzien van Frans antiekglas. Dit venster en de deur worden omlijst door
een uitgemetselde rand ter breedte van een strek. Boven de ingang wordt het overstek
geschoord en is een zinken mastgootje aangebracht om het regenwater op te vangen. De
lage rechterzijgevel van de uitgebouwde schuur telt twee vierruits vensters van geringe
afmeting en heeft rechts een klein luikje.
In de linkerzijgevel (Z) bevindt zich een groot liggend parterrevenster (waarin vroeger links
en rechts een zesruits raam) voorzien van luiken. De eerste verdieping heeft links en rechts
een venster waarin twee openslaande ramen (vroeger vierruits). Boven de verdieping is de
linkerzijgevel bekleed met gepotdekselde schaaldelen en voorzien van een halfrond tweeruits
zoldervenster.
De achtergevel (W) heeft rechts een dubbele glasdeur (vroeger met twee zesruits ramen)
waarboven een bovenlicht (voorheen vierruits) en een houten balkon dat toegankelijk is via
een dubbele glasdeur (vroeger met twee vierruits ramen) waarboven de dakvoet is
opgewipt. Het tegen de uitbouw rechtsachter aansluitende balkon heeft een dicht hek van
gepotdekselde schaaldelen. De kinderbinten onder de balkonvloer worden gedragen door
een moerbalk waarvan het rechter balkeinde kruist met een uit de gevel komende
dwarsbalk. De twee balken zijn verfraaid met een kwartrond geprofileerd uiteinde en worden
op het snijpunt geschoord. De lage risalerende linker gevelhelft heeft in de smalle zuidzijde
een venster en op het westen rechts een tweedelig liggend keukenvenster (waarin vroeger
38 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 1876.
86

twee tweeruits ramen) en links een opgeklampte deur waarnaast een uitbouwtje met in de
zuidkant een luikje. Boven het genoemde keukenvenster bevindt zich halverwege het
dakvlak een door riet omgeven dakkapel waarin een tweedelig liggend venster.
Het interieur is nog gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat en onder meer voorzien van
boardplafonds en opdekdeuren op beide bouwlagen, een onderkelderde hal waarin een trap
met onder- en bovenaan een kwart en een lattenleuning, en een keukenkast waarin vijf
raampjes van blank kathedraalglas boven elkaar. De badkamer op de verdieping heeft een
granitovloer, de vliering een onbeschoten gordingenkap.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt als merendeels
gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een uit de jaren vijftig van de 20ste eeuw
daterend woonhuis opgetrokken in de stijl van de Amsterdamse School.
87

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-029
Adres: Middenweg 451
1704 BB Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 1132
88

Inleiding
Op een ruim erf aan de westzijde van de Middenweg gesitueerde TUINDERSWONING
genaamd "Sunny Home" met naastgelegen KOOLSCHUUR. Beide panden werden in 1927
gebouwd in opdracht van de tuinder Aris Kist. 39 De bijkeuken rechtsachter dateert evenals de
aanbouw tegen de achtergevel van de koolschuur uit 1959. 40 Naderhand heeft de serre tegen
de achtergevel van de woning plaats gemaakt voor een als keuken dienende uitbouw van de
kamer linksachter.
N.B. De genoemde latere aanbouwen tegen de achtergevel van het woonhuis en de schuur
maken geen deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Op nagenoeg rechthoekig grondplan gebouwd woonhuis van één bouwlaag onder een met
rode geglazuurde tuiles du nord gedekt zadeldak. Het dak heeft rondom een overstek en de
nok haaks op de weg. Boven het uitgebouwde rechter gedeelte van de rechterzijgevel (N) zet
het noordelijke dakvlak zich lager door. De buitengevels zijn opgetrokken in rode machinale
waalsteen in halfsteens verband met snijvoeg. Het door een rollaag afgesloten trasraam is
gemetseld in kruisverband. De voor- en achtergevel zijn uitgevoerd als topgevel en voorzien
rechte windveren. In de zijgevels bevinden zich muurankers ter hoogte van de
verdiepingsvloer. Onderaan het op getrapt geprofileerde klossen rustende dakoverstek boven
de zijgevels bevindt zich een bakgoot. De vensters zijn voorzien van bruine geglazuurde
lekdorpeltegels.
De voorgevel (O) heeft links een driezijdige erker met zowel in de voorzijde als in de smallere
schuine zijden een schuifvenster met in het bovenlicht glas in lood. Het platte erkerdak kraagt
over op getrapt geprofileerde klossen. Rechts heeft de voorgevel een portiek waarvan de
zijwanden tot boven aan toe betegeld zijn met witte geglazuurde tegels afgewisseld met
donkergroene geglazuurde banden. De portiekvloer is evenals de trede ervoor en de latei
boven de portiek afgewerkt met (zwart/wit) granito. De door glas in lood zij- en bovenlichten
omgeven voordeur is uitgevoerd als een in de stijl van de Amsterdamse School vormgeven
paneeldeur met twee vertikale opliggende latten waartussen gepotdekselde delen en bovenin
een draairaampje. Ter hoogte van de verdieping heeft de voorgevel een uit drie gekoppelde
zesruits ramen (de buitenste openslaand) samengesteld terugliggend venster waarvoor twee
kolommen die een latei dragen. De kolommen zijn voorzien van getrapt uitkragende kapitelen.
Zowel de kolommen als de latei hebben een granito afwerkingslaag als de latei boven de
portiek. Vóór het terugliggende verdiepingsvenster bevindt zich een houten bloembak rustend
op vier getrapt uitkragende klossen.
De linkerzijgevel (Z) heeft rechts een schuifvenster met in het bovenlicht glas in lood (het
venster links is gewijzigd).
In de linker helft van de rechterzijgevel (N) bevindt zich rechts een wc-raampje, links een op
gelijke hoogte aangebracht liggend gias-in-loodraampje, en middenonder een klein
keldervenster beveiligd door twee dief ijzers. Het risalerende rechter geveldeel heeft in de
noordzijde een schuifvenster en in de smalle oostzijde een openslaand venster.
In de achtergevel (W) bevindt zich ter hoogte van de verdieping rechts een glasdeur en links
een klein venster.
Het interieur is nog grotendeels oorspronkelijk en onder meer voorzien van een gang met
tweekleurige granitovloer, paneeldeuren met bovenin drie liggende ramen, een onderkelderde
trap met bovenaan een kwart waarlangs een lattenhek, links van de gang twee kamers en
39 . Mededeling van mevrouw Van Langen, Middenweg 451.
40 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 1595.
89

suite waartussen een dubbele schuifdeur, en rechtsachter de voormalige keuken. Beide
kamers en suite hebben ten noorden van de schuifdeur een kast en ten zuiden een
hoekschouw waarvan de onderboezem bekleed is met roze/beige marmer en de haard is
betegeld met witte geglazuurde tegels als in de portiek. De verdieping heeft naar verluidt een
beschoten gordingenkap en telt drie slaapkamers.
De schuin achter het woonhuis gelegen koolschuur heeft een rechthoekige plattegrond en een
hoogte van één bouwlaag onder een mansardekap met gesmoorde muidenpannen en de
noklijn haaks op de weg. De buitenmuren zijn opgetrokken in rode machinale waalsteen in
halfsteens verband met snijvoeg. De zijgevels hebben muurankers op halve gevelhoogte. In de
kopse voor- en achtergevel bevinden zich bovendien muurankers ter hoogte van de
verdiepingsvloer en de vliering.
De symmetrische voorgevel (O) van de schuur heeft zowel op de begane grond als de
verdieping een opgeklampte deur en ter weerszijden een hoog aangebracht liggend venster
voorzien van een tweeruits raam (bij de rechter vensters nog uitgevoerd als tuimelraam).
Beide zijgevels zijn voorzien van vier dito vensters en een opgeklampte deur rechts (de deur
in de rechterzijgevel is dichtgezet). De vensters in de rechterzijgevel zijn met uitzondering
van het linker nog voorzien van tuimelramen. In de achtergevel (W) bevindt zich rechts een
opgeklampte deur, links een dichtgezet venster, en ter hoogte van de zolderverdieping twee
(vernieuwde) vensters waartussen een dichtgezette deur. Inwendig heeft de koolschuur een
betonnen begane-grondvloer, gepleisterde muren, een houten schot in de lengte-as, en een
houten verdiepingsvloer rustend op een enkelvoudige balklaag. In het voorste gedeelte van
de schuur bevond zich een koollift. De kap is uitgevoerd als een beschoten gordingenkap.
Waardering
Het woonhuis en de naastgelegen schuur zijn van algemeen belang uit cultuurhistorisch en
architectuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf bewaard gebleven tuinderswoning en
koolschuur daterend uit de jaren '20 van de 20ste eeuw. De koolschuur heeft tevens
zeldzaamheidswaarde omdat het één van de laatste van de vele koolschuren is die in de
Heerhugowaard gestaan hebben.
90

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-030
adres: Middenweg 454
1704 BK Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 636
91

Inleiding
Aan de oostzijde van de Middenweg gelegen BOERDERIJ genaamd "Hoeve Oostwijk"
bestaande uit een stolp waarvoor omstreeks 1880 een woonhuis is gebouwd. Links van de
boerderij bevindt zich een KOOLSCHUUR uit 1906 en rechts op het achtererf staat een
KLEINVEESCHUUR. Beide schuren maken deel uit van de bescherming. Wegens bezwaren
van de eigenaar konden de panden alleen vanaf de openbare weg worden beoordeeld.
Omschrijving
Het woonhuis is gebouwd op rechthoekig grondplan en één bouwlaag hoog onder een
zadeldak met de noklijn evenwijdig aan de weg en een dekking van gesmoorde kruispannen.
De buitenmuren zijn opgetrokken in rode machinale waalsteen in kruisverband (voorgevel) of
halfsteens verband (zijgevels). Op de nok staat links van het midden een vierkante
schoorsteen van dito baksteen. De kopse zijgevels zijn uitgevoerd als tuitgevel.
De voorgevel (W) is voorzien van hoekpilasters en wordt afgesloten door een lijstgoot
waaronder een overhoekse muizentand en een in visgraatverband gemetseld fries. Rechts en
links van het midden heeft de voorgevel een paar geloogde schuif vensters. Onder elk van
de vier vensters bevindt zich een in visgraatverband gemetseld spaarveld. De deur links in
de voorgevel is vervangen door een venster.
De linkerzijgevel (N) heeft rechts een klein schuifvenster, middenonder een drieruits keldervenster
en links een (vernieuwde) paneeldeur met tweeruits bovenlicht. Ter hoogte van
de zolderverdieping bevinden zich twee kleine tweeruits vensters. De rechterzijgevel (Z)
heeft links een klein venster en rechts een groter venster waarin twee openslaande ramen
en een bovenlicht (de bovengevel is naar de bestaande vorm vernieuwd).
De door een klein tussenlid van het woonhuis gescheiden stolpboerderij heeft een
rechthoekige plattegrond en een schilddak met de nok haaks op de weg. Het voor- en
linkerzijschild zijn boven een pannenrand van gesmoorde Hollandse pannen gedekt met riet.
Op het rechterzijschild liggen rode Hollandse pannen. De buitengevels zijn opgetrokken in
rode machinale waalsteen.
In de door het woonhuis deels aan het oog onttrokken voorgevel (W) bevindt zich links een
raampje en rechts een tweeruits stalvenster van schokbeton. De linkerzijgevel (N) heeft
rozetankers op halve gevelhoogte en is van rechts naar links voorzien van een terugliggende
opgeklampte darsdeur met in de linker helft een loopdeur, twee vensters waartussen een
opgeklampte deur, een opgeklampte schuifdeur en een vierruits stalvenster (de
rechterzijgevel is in XXB vernieuwd).
De koolschuur links van de stolpboerderij is gebouwd op rechthoekig grondplan en één
bouwlaag hoog onder een mansardekap met de nok haaks op de weg. De buitengevels zijn
gemetseld in rode baksteen in halfsteens verband. Op het dak liggen gesmoorde dakpannen.
In de voorgevel (W) bevindt zich rechts een klein liggend tweeruits venster en ter hoogte
van de zolderverdieping links en rechts een klein tweeruits venster.
De kleinveeschuur rechtsachter heeft een rechthoekig plattegrond en een hoogte van één
bouwlaag onder een met rode Hollandse pannen gedekt zadeldak waarvan de noklijn parallel
loopt aan de weg. De kopse noord- en zuidgevel zijn uitgevoerd als tuitgevel en evenals de
westgevel opgetrokken in rode baksteen.
Waardering
De boerderij met bijbehorende twee schuren is van algemeen belang uit cultuur- en architectuurhistorisch
oogpunt als grotendeels gaaf bewaard woonhuis uit XlXd vóór een oudere
stolpboerderij met kleinveeschuur, en als voorbeeld van een koolschuur uit het eerste kwart
van de 20ste eeuw.
92

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-044
Adres: Stationsweg 48
1702 AG Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
N 2980
134

Inleiding
Aan de noordoostzijde van de Stationsweg gelegen WOONHUIS daterend uit 1919. Het
karakteristieke pand is ontworpen en gebouwd door de Heerhugowaarder aannemer Jan
Leegwater. 57 De architectuur vertoont eigentijdse kenmerken zoals schuifvenstens met
meerruits bovenlichten en een combinatie van schoonmetselwerk en contrasterend
pleisterwerk.
In 1949 liet de toenmalige eigenaar, de weduwe De Jong - Groot te Alkmaar, rechts in de
rechterzijgevel een venster aanbrengen (ontwerp en uitvoering: A. Swager te
Heerhugowaard). 58 De uitgebouwde bijkeuken linksachter maakte begin jaren zeventig plaats
voor een nieuwe aanbouw.
N.B. De genoemde moderne aanbouw tegen de achtergevel valt buiten de bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd woonhuis van één bouwlaag onder een zadeldak met de
noklijn evenwijdig aan de weg. Het dak heeft rondom een overkragende dakrand en is
gedekt met gesmoorde kruispannen. De buitengevels zijn tot aan de wisseldorpels van de
parterrevensters gemetseld in rode machinale waalsteen en daarboven gepleisterd en
witgesausd. Het door een omgaande rollaag afgesloten schoonmetselwerk is uitgevoerd in
halfsteens verband met snijvoeg boven een in kruisverband gemetselde plint. De vensters
worden ontlast door strekken van rode waalsteen die contrasteren met het omringende
witgesausde pleisterwerk.
In de voorgevel (ZW) bevindt rechts van het midden een voordeur
(oorspronkelijk een lagere paneeldeur waarin een negenruits raam) met meerruits bovenlicht.
Rechts heeft de voorgevel twee gekoppelde schuiframen met negenruits bovenlichten, links
een driedelig schuifvenster waarin een middenraam met twaalfruits bovenlicht tussen
smallere zijramen met zesruits bovenlicht. Bovenaan de voorgevel bevindt zich een bakgoot
rustend op klossen die naar voren uitsteken.
De als puntgevel uitgevoerde kopse zijgevels zijn voorzien van muurankers ter hoogte van
de verdiepingsvloer en rechte windveren die bekroond worden door een makelaar. In de
rechterzijgevel (ZO) bevindt zich links een smal schuifvenster met zesruits bovenlicht en
middenboven een schuifvenster met negenruits bovenlicht (het venster rechts beneden is
niet oorspronkelijk).
De linkerzijgevel (NW) heeft rechts een smal schuifvenster met zesruits bovenlicht, links een
schuifvenster met negenruits bovenlicht en middenboven een schuifvenster met zesruits
bovenlicht.
De achtergevel (NO) is links voorzien van een tweeruits venster. Bovenaan bevindt zich een
zinken mastgoot.
Het interieur heeft nog gedeeltelijk de oorspronkelijke indeling met een middengang, linksvoor
een woonkamer, en linksachter een slaapkamer (het voormalige kantoor rechtsvoor en
de achterliggende keuken zijn naderhand samengevoegd tot één vertrek). De originele
paneeldeuren zijn nog merendeels aanwezig. Een steile laddertrap leidt naar de zolder waar
rechts een slaapkamer afgeschoten is. De laatste is toegankelijk via een opgeklampte deur.
De zolder heeft een vloer van brede delen en een eveneens met brede delen beschoten
gordingenkap.
Waardering
". Mededeling van de eigenaar, de heer L.D. Stuurman.
58 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 3721.
135

Het pand is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt als karakteristiek
en grotendeels gaaf bewaard woonhuis uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.
136

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-045
Adres:
Kadastraal bekend sectie:
N 2978
Stationsweg 52
1702 AG Heerhugowaard
137

Inleiding
Aan de noordoostzijde van de Stationsweg gelegen WOONHUIS uit 1930. De woning werd
gebouwd door aannemer J.C Klerq te Heerhugowaard. 59 Opdrachtgever was aannemer Jan
Leegwater Jbzn. die er zelf ging wonen en het huis ook heeft ontworpen in een door de
Amsterdamse School beïnvloede bouwtrant. In 1946-1947 werd het pand in opdracht van
het Gereformeerde Kerkbestuur van Heerhugowaard verbouwd tot pastorie (ontwerper en
aannemer: Jb. Lugtig te Heerhugowaard). 60 Bij deze verbouwing waarvan tekeningen
ontbreken zijn vermoedelijk op de zolder meerdere slaapkamers gerealiseerd (blijkens de
ontwerptekening uit 1929 was oorspronkelijk alleen vóór op de zolder een kamer afgeschoten).
Om meer licht te krijgen werden toen ook de drie bestaande gekoppelde glas-inloodramen
op de eerste verdieping van de voorgevel vervangen door twee negenruits
vensters. Tot 1969 heeft het pand dienst gedaan als predikantswoning.
Omschrijving
Vrijstaand woonhuis gebouwd op een onregelmatig grondplan en bestaande uit een
rechthoekig hoofdvolume (7,5 x 9 m) van één bouwlaag onder een steil zadeldak met de
noklijn haaks op de weg waartegen aan alle vier zijden een rechthoekige uitbouw: zowel
tegen de voorgevel en als tegen de rechterzijgevel een erker met plat dak, tegen de
linkerzijgevel een uitgebouwde hal onder een insnijdend zadeldak, en tegen de achtergevel
een bijkeuken met plat dak. Beide erkers zijn rondom voorzien van ramen en een kroonlijst
rond het overkragende dak. De twee genoemde zadeldaken hebben een dekking van
gesmoorde tuiles du nord. Op het rechterdakschild van het hoofddak staat middenboven een
vierkante schoorsteen van rode machinale waalsteen. De buitengevels zijn opgetrokken in
machinale waalsteen in Vlaams verband (de achtergevel in halfsteens verband) met
snijvoeg: tot en met een omgaande rollaag ter hoogte van de lekdorpels van de
parterrevensters paarsrode waalsteen en daarboven rode waalsteen. De kopse voor- en
achtergevel zijn uitgevoerd als een puntgevel met een overkragende dakrand. Bovenaan de
zijgevels bevindt zich een bakgoot die aan de kant van de voorgevel uitsteekt. De vensters
rusten op lekdorpels van afwaterend gemetselde baksteen (de twee ramen in de bijkeuken
hebben een houten lekdorpel) en worden ontlast door een (staande) rollaag.
In de voorgevel (ZW) bevindt zich links een stolpraam met in het bovenlicht glas in lood. De
erker tegen de rechter gevelhelft heeft in beide zijkanten een smal raam met bovenlicht en
in de voorzijde een door smalle zijramen geflankeerd liggend middenraam onder één langgerekt
bovenlicht. De drie bovenlichten in de erker zijn eveneens voorzien van glas in lood (de
twee negenruits verdiepingsvensters en het raampje ter hoogte van de vliering zijn naderhand
aangebracht). Bovenin de voorgevel bevindt zich verticaal metselwerk van paarsrode
machinale waalsteen in halfsteens verband.
De rechterzijgevel (ZO) heeft rechts een stolpraam met bovenlicht. In de serre-achtige erker
links bevindt zich in de voorkant een door zijramen geflankeerd stolpraam, en in beide
zijkanten twee gekoppelde ramen (oorspronkelijk waren de ramen in deze erker halverwege
voorzien van een horizontale roede).
De linkerzijgevel (NW) heeft links een keukenvenster (oorspronkelijk een stolpraam met bovenlicht).
De noordwestgevel van de hal-uitbouw links van het midden is uitgevoerd als een
symmetrische puntgevel met op de begane grond drie smalle glas-in-loodramen en ter
hoogte van de verdieping een driehoekig venster. Evenals de voorgevel heeft het zadeldak
erboven een overkragende dakrand en onderaan een naar voren uitstekende bakgoot. In de
smalle zuidwestzijde van de uitbouw bevindt zich de voordeur: een paneeldeur waarin vier
raampjes met geslepen glas boven elkaar (het bovenste uitgevoerd als draairaampje, de
59 . RAA, secretarie-archiefgemeente Heerhugowaard, inv.nr. 134, bouwaanvraag 11 dec. 1929.
60 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 1717.
138

overige vast). Boven de deur bevindt zich een vlakke houten luifel die rechts rust in de
zijgevel en linksvoor op een expressief vormgegeven houten stijl die zich onderaan verjongt
en bovenenaan voorzien is van een gestileerd kapiteel. De stijl is geplaatst op een
borstwering die de voortzetting vormt van het onderste muurdeel van de noordwestgevel
van de uitbouw. In de bovenkant van de borstwering is een smalle bloembak uitgespaard.
De stoep vóór de deur is betegeld met rode en, langs de rand, zwarte tegels. In de
noordoostzijde van de uitbouw bevindt zich een keldervenster waarin een valraam en twee
dief ijzers.
De achtergevel (NO) heeft in het midden van de eerste verdieping een deurkozijn (waarin
vroeger een dichte paneeldeur, thans een vijftienruits raam) en ter weerszijden een
(naderhand vergroot) venster (het vlieringraampje en de dubbele tuindeur links op de
parterre en het vlieringraampje zijn naderhand aangebracht). De uitgebouwde bijkeuken
linksachter is voorzien van twee kleine vensters: een door een horizontale roede in tweeën
gedeeld raam in het midden van de zuidoostkant en een enkelruits uitzetraam rechts in de
noordoostgevel. In laatstgenoemde gevel bevindt zich links een paneeldeur waarin een door
een horizontale roede in tweeën gedeeld raam. Een tweede, thans dichtgezette paneeldeur
bevond zich rechts in de noordwestzijde en gaf toegang tot het achterliggende
klompenhossie.
Het interieur verkeert nog gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat. De onderkelderde hal heeft
een vloer van smalle delen, een omgaande paneellambrisering, een balkenplafond en een
bordestrap waarlangs een houten spijlenleuning met onderaan een dito hoofdbaluster.
Vanuit de hal geven paneeldeuren met bovenin kathedraalglas toegang tot de omringende
vertrekken, waaronder een kantoortje linksvoor (de vroeger door een openslaande dubbele
glas-in-looddeur gescheiden woon- en slaapkamer en suite, en de keuken linksachter zijn
thans samengevoegd tot één vertrek; vanuit de woonkamer gaf een schuifdeur met glas in
lood toegang tot de erker tegen de rechterzijgevel). Vanuit de keuken geeft een paneeldeur
toegang tot de onder de hal gesitueerde sobere kelder. Blijkens de ontwerptekening bestond
de zolderverdieping op een afgeschoten kamer aan de voorzijde na uit één ongedeelde
ruimte (thans een ruime, met veilingdelen afgeschoten overloop van waaruit paneeldeuren
toegang geven tot drie slaapkamers en een badkamer; de vliering erboven is bereikbaar via
een steektrap). De kap is uitgevoerd als een met brede delen beschoten gordingenkap.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt als karakteristiek
en grotendeels gaaf bewaard woonhuis uit het tweede kwart van de 20ste eeuw,
opgetrokken in een door de Amsterdamse School beïnvloede bouwtrant.
139

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-046
Adres: Stationsweg 53
1702 AB Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
O 499
\
140

Inleiding
Op een ruim perceel aan de zuidwestzijde van de Stationsweg gelegen gereformeerde KERK
daterend uit 1916-1917. Deze kleine zaalkerk voor circa 100 kerkgangers werd gebouwd
door en naar ontwerp van de plaatselijke timmerman-aannemer Jan Leegwater. 61
Opdrachtgever was de Raad der Gereformeerde Kerk te Heerhugowaard. De kerk werd
gebouwd naast de uit 1912 daterende christelijke school. Na de ingebruikname van het
nieuwe kerkgebouw op 8 maart 1917 werd het oude kerkje aan de Middenweg (een tot
kerkzaal verbouwde stal) verkocht aan genoemde "ome Jan" Leegwater. 62 In 1938 werd de
Stationswegkerk vanwege het groeiende ledental vier meter naar voren vergroot en
inwendig voorzien van een galerij (vergunning 8-6-1938; af se hou w augustus 1938). Ook
deze uitbreiding is ontworpen en gebouwd door J. Leegwater. De nieuwe voorgevel in de
stijl van de Amsterdamse School kreeg een karakteristiek torentje bekleed met koper. Onder
de ranke torenspits kwam een luidklok te hangen. Sinds de uitbreiding van '38 is het exterieur
op de vernieuwde deur in de achtergevel na ongewijzigd. In de sobere kerkruimte
bevindt zich een Pels-orgel uit 1939 (in 1956 vergroot).
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwde zaalkerk onder een zadeldak met achterschild en de
noklijn haaks op de weg. Het dak is gedekt met gesmoorde platte Friese pannen (het
voorste gedeelte van het rechterzijschild met zwarte geglazuurde dito pannen). De zijgevels
en de achtergevel zijn opgetrokken in rode machinale waalsteen in halfsteens verband met
snijvoeg en worden beëindigd door een lijstgoot op uitkragende gootklossen. Het trasraam
wordt afgesloten door een rollaag (ontbreekt in het jongere voorste gedeelte).
De in Noords verband gemetselde voorgevel (NO) is uitgevoerd als topgevel en heeft een
symmetrische opzet. In het midden bevindt zich een door lisenen geflankeerde dubbele
paneeldeur onder een betonnen luifel, en ter weerszijden een drieruits stalen rondvenster.
De luifel fungeert als basis voor twee dichter op elkaar geplaatste lisenen waartussen een
hoog drieruits stalen verdiepingsvenster (een uitzetraam waaronder twee vaste ramen).
Bovenin de gevel worden deze lisenen verbonden door een kleinere betonnen luifel
waarboven een klein raampje. Beide luifels hebben een afwerkingslaag van fijn grind. De
lisenen steken door de uitkragende dakrand en vormen tesamen met de bovenste luifel de
basis van een met koper bekleed torentje. Dit is samengesteld uit een ranke vierzijdige spits
geplaatst op een tussen twee zijwanden ingeklemde uitkragende plaat waaronder een kleine
luidklok hangt. De twee zijwanden zijn aan de bovenzijde flauw ingekeept. Alle vensters in
de voorgevel zijn beglaasd met blank kathedraalglas.
Beide zijgevels worden door ranke steunberen met als deksteen een afwaterende betontegel
in vijf traveeën geleed. In elk van de middelste drie traveeën bevindt zich een driedelig venster
voorzien van drie ramen waarvan het bovenlicht beglaasd is met kathedraalglas. Bij de
middelste ramen ligt de tussendorpel hoger en is het bovenlicht uitgevoerd als valraam. De
achterste travee van beide zijgevels heeft een smal en geheel met kathedraalglas beglaasd
venster met bovenlicht. In de brede (en jongere) voorste travee bevinden zich een drietal
kleine vensters met kathedraalglas. De linkerzijgevel (ZO) heeft bovendien rechtsboven een
dito vierde venster. In deze gevel is onder het venster in de tweede travee van rechts een
witmarmeren eerste steen ingemetseld met de volgende inscriptie: "DE EERSTE STEEN/ IS
GELEGD DOOR/ NEELTJE GOOTJES P.d[ochter]/ OUD 2 JAAR/ 27-9-1916" (tot 1938
bevond deze gedenksteen zich linksonder in de voorgevel).
61 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 4007.
62 . Gereformeerde kerk Heerhugowaard 100 jaar onderweg, Heerhugowaard, 1988, p. 19.
141

De achtergevel (ZO) wordt versterkt door drie steunberen als genoemd. Rechts van het
midden bevindt zich een smal venster (de achterdeur met bovenlicht links van het midden is
in XXd vernieuwd).
Het interieur verkeert nog gedeeltelijk in de vooroorlogse staat.
De kerkruimte heeft sinds de bouw een betonnen vloer en een met liggende veilingdelen
beschoten ziende kap waarin halverwege een plafond van dito delen (de oorspronkelijk uit
veilingdelen samengestelde lambrisering langs de wanden is vernieuwd). De kapspanten zijn
om en om voorzien van vakwerk onder de horizontale plafondbalk. Twee smeedijzeren
trekstangen versterken de kapconstructie. In de linker wand van het achter de voordeur
gesitueerde ingangsportaal bevindt zich links een rondboogvormige doorgang waarachter
een scheluwe trap naar de galerij. Rechts hiervan is als gedenksteen de hardstenen
grafsteen ingemetseld van Klaas Bakker (1831-1901), één van de grondleggers van de
gereformeerde gemeente in Heerhugowaard. In tegenstelling tot beneden zijn op de galerij
de oorspronkelijke vaste kerkbanken nog aanwezig. Deze sober vormgegeven banken staan
opgesteld in twee blokken (beneden vroeger drie blokken waartussen twee paden). Van
beneden af gezien helt de houten (veilingdelen) balustrade tesamen met het voorste
gedeelte van de galerij naar achteren over. Tegen de achterwand van de kerkzaal is rechts
een gedenksteen bevestigd ter nagedachtenis aan drie in de oorlog omgebrachte
gemeenteleden. Boven de huidige preekstoel vóór in de kerk hangt een in 1939 door de
Alkmaarse orgelbouwer B. Pels vervaardigd pneumatisch orgel met open front. In 1956
werd dit éénklaviers orgel door de Amsterdamse firma Fonteijn - Gaal uitgebreid, waarbij de
bestaande speeltafel rechtsvoor vervangen werd door de huidige, twee klavieren tellende
eikenhouten speeltafel linksvoor. Een vernieuwde deur links van de preekstoel (vroeger een
paneeldeur) geeft toegang tot de achtergelegen sobere consistoriekamer. In de ruimte
rechtsachter (thans keuken) bevond zich een bordestrap naar de boven de consistorie
gelegen zolder. De vliering boven de kerkruimte heeft een beschoten gordingenkap. In de
Tweede Wereldoorlog deed de vliering dienst als schuilplaats voor onderduikers en
wapenopslagplaats.
Waardering
Het kerkgebouw is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt als
grotendeels gaaf bewaard gebleven gereformeerde dorpskerk uit het eerste kwart van de
20ste eeuw met een karakteristieke voorgevel uit 1938 in de stijl van de Amsterdamse
School.
142

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008047
Adres: Verlaat 1
1704 J N Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 2615
143

Inleiding
Op een ruim erf aan de noordwestzijde van het Verlaat gelegen voormalige BAKKERIJ
daterend uit 1916. Het pand werd gebouwd door aannemer Rutsen uit Nieuwe Niedorp op
de plaats van een gesloopte boerderij. 63 Opdrachtgever was bakker Meurs. In 1918, reeds
twee jaar na de bouw, werd de bakkerij gewijzigd in een groentewinkel. Vanaf circa 1932
had paardenslager Vos er een slagerij met achterliggende slachtplaats.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd pand van één bouwlaag onder een met gesmoorde
Hollandse pannen gedekt zadeldak met achterschild en de noklijn haaks op de weg. De
voorgevel is opgetrokken in rode machinale waalsteen in kruisverband met snijvoeg. De
halfsteens zijgevels zijn gemetseld in dito baksteen in halfsteens verband boven een in
kruisverband gemetseld trasraam. Halverwege de begane grond hebben de voor- en zijgevels
muurankers. Bovenaan de zijgevels bevindt zich een op gootklossen rustende zinken
bakgoot die zich voortzet boven de naderhand gepleisterde achtergevel.
De voorgevel (ZO) wordt door lisenen in drie traveeën geleed. In de smalle middentravee
bevindt zich op de begane grond een vernieuwde voordeur met bovenlicht en op de eerste
verdieping een T-venster met drieruits bovenlicht. De linker travee is voorzien van een
breder dito venster, de rechter travee van een winkelpui waarin, onder zes bovenlichten met
geel kathedraalglas, rechts een paneeldeur met daarin een raam en links hiervan een door
twee vertikale roeden in drieëen gedeeld etalageraam. Elke muuropening in de voorgevel
wordt ontlast door een strek van oranjerode verblendsteen met boven- en onderin koppen
van gele verblendsteen en gecementeerde aanzet- en (verhoogde) sluitstenen met
diamantkopmotief. De strekken boven de twee T-vensters en de voordeur hebben een
gekeperde onderzijde waaronder aansluitend een bovendorpel met gekeperde bovenkant.
Vanaf de twee middelste lisenen loopt ter hoogte van de zoldervloer een uitgemetselde band
schuin omhoog tot aan de uitkragende rand onderlangs het dakoverstek. De voorgevel
wordt beëindigd door rechte windveren die samenkomen in een gepunte makelaar waarvan
de doorhangende onderkant door een dwarslat verbonden wordt met de windveren.
In de rechterzijgevel (NO) bevinden zich twee kleine vierruits tuimelramen en rechts een
dubbele deur met bovenin elke deurhelft drie raampjes. De bovenranden van de zes
raampjes vormen een keperboog.
De vensters in de linkerzijgevel (ZW) zijn gewijzigd.
De achtergevel (NW) heeft links een groot tweeruits raam dat voorzien is van draadglas en
aan de rechterzijde geflankeerd wordt door een paneeldeur met tweeruits bovenlicht. Rechts
van het midden bevindt zich een keukenvenster.
Het interieur heeft op de begane grond nog nagenoeg de oorspronkelijke indeling met in het
verlengde van de middengang een rechte steektrap naar de zolder, en ter weerszijden van
de gang twee vertrekken: links twee kamers en suite, rechtsvoor de voormalige winkel, en
rechtsachter de vroegere bakkerij (later slachtplaats). In het laatstgenoemde vertrek is de
met brede delen bevloerde enkelvoudige zolderbalklaag zichtbaar. De overige vertrekken
hebben thans verlaagde plafonds. Onder de gangtrap leidt een houten trap naar de kelder
waarvan de vloer is betegeld met bruingeglazuurde plavuizen. De zolder heeft een met brede
delen beschoten gordingenkap. Middenvoor is hier met brede staande delen een kamer
afgeschoten, toegankelijk via een paneeldeur voorzien van een door een staande roede in
tweeën gedeeld raam waarboven en -onder drie ruitjes van geel kathedraalglas. In de
noordoostwand van deze kamer bevinden zich twee deuren met achter de vernieuwde
rechter een voormalige bedstede en achter de paneeldeur links een kast (de overige
zolderkamers dateren van na WOU).
1. De gegevens in de inleiding werden verstrekt door de eigenaar, de heer T. Bakker.
144

Waardering
Het pand is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt als
grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een uit het eerste kwart van de 20ste
eeuw daterende bakkerij op het platteland.
145

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-048
Adres: Verlaat 30
1704JP Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 1922
146

Inleiding
Op een ruim erf aan de zuidoostzijde van het Verlaat gelegen WOONHUIS uit 1937. Het
pand werd gebouwd naast de nieuwe provinciale weg door aannemer C. Leegwater die zelf
in het buurpand Verlaat 32 woonde. 64 Leegwater leverde ook het ontwerp van dit in late
Amsterdamse School opgetrokken woonhuis. Opdrachtgever was meesterschilder W.
Langedijk.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd woonhuis van één bouwlaag onder een steil zadeldak
waarvan de noklijn haaks staat op de weg. Het dak heeft een overstek en een dekking van
zwarte geglazuurde Romaanse pannen. Het linkerdakschild is enigszins lager doorgetrokken
en voorzien van een uitgezwenkte dakvoet. Onderaan beide zijschilden bevindt zich een
bakgoot die zich voortzet tegen de voorgevel en eindigt op enige afstand van de hoek. De
buitengevels zijn gemetseld in rode handvormsteen vechtformaat in halfsteens verband met
terugliggende voeg. Linksachter bevindt zich een uitbouw (op de bouwtekeninng aangeduid
als "bergplaats") onder een plat dak met overstek. De gevels van deze uitbouw zijn vanaf
borsthoogte bekleed met brede gepotdekselde delen.
De voorgevel (NW) heeft op de begane grond rechts van het midden een driedelig liggend
venster waarin een vierkant middenraam tussen zijramen voorzien van blank glas in lood. In
het midden van de eerste verdieping is een lager liggend venster aangebracht dat door drie
stijlen wordt onderverdeeld in vier ramen (de buitenste openslaand). Onder de in diagonaal
siermetselwerk uitgevoerde top van de puntgevel bevindt zich een smal zoldervenster dat
door twee uitkragende bakstenen visueel wordt geleed. Het ruim boven de voorgevel
uitstekende zadeldak heeft rechte windveren. Op de hoek van de voor- en linkerzijgevel wijkt
de parterre boven borstweringshoogte terug. In de korte noordwestzijde van deze
rechthoekige inham bevindt zich een smal venster voorzien van blank glas in lood, in de
noordoostzijde een driedelig liggend venster waarvan het rechter zijraam om de hoek in de
voorgevel geplaatst is. Het boven de terugliggende hoek uitstekende zadeldak wordt
ondersteund door een vierkante stijl op de hoek van de borstwering. Tegen de voorzijde van
de laatste bevindt zich een halfronde bloembak gemetseld in koppenverband.
De linkerzijgevel (ZW) heeft in het midden een vlakke voordeur waarin een raam, en links
een liggend venster voorzien van een vierkant vast raam dat aan de linkerzijde geflankeerd
wordt door een openslaand raam. In de aansluitende voorgevel (NW) van de uitbouw
linksachter bevindt zich een opgeklampte deur waarin links- en rechtsboven een smal
raampje. De linkerzijgevel (ZW) van de uitbouw telt drie gekoppelde ramen.
In de rechterzijgevel (NO) van het woonhuis bevindt zich links een vernieuwd venster en
rechts een dito liggend venster waarin, evenals zijn voorganger, een stijl rechts van het midden.
Ter hoogte van de verdiepingsvloer is de rechterzijgevel voorzien van sierankers.
De achtergevel (ZO) en het interieur konden wegens bezwaren van de eigenaar niet
beoordeeld worden.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt als grotendeels
gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een woonhuis de jaren dertig van de 20ste
eeuw.
64 Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 4025.
147

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-049
Adres: Verlaat 46-48
1704JP Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 769
148

Inleiding
Op de hoek van het Verlaat en de langs de Westerlangereis lopende Niedorperdijk gelegen
voormalige HERBERG daterend uit de 18de eeuw. Het momenteel in tweeën bewoonde pand
diende tussen 1919 en 1930 als pakhuis van de NV Handelsraad LTB Kring Koolstreek.
Daarvoor was het een café met bovengelegen danszaal en een later aangebouwde doorrijstal
tegen de zuidoostgevel. De doorrijstal werd in 1941 gesloopt en met het vrijkomende hout
werd de kap van het herenhuis geheel vernieuwd. Omstreeks 1960 is het pand voor dubbele
bewoning geschikt gemaakt, waartoe het interieur werd verbouwd en ook het exterieur
wijzigingen onderging: het venster in het midden van de gevel aan het Verlaat maakte plaats
voor een deur, het linker venster van de gevel aan de Niedorperdijk werd vervangen door
twee deuren en ter plaatse van de in het interbellum aangebrachte pakhuisdeur middenboven
keerde een (kleiner) venster terug. Ook werd in het midden van de zuidoostgevel ter hoogte
van de eerste verdieping een smal venster aangebracht. De schuifvensters zijn successievelijk
in XXd vervangen met behoud van de oorspronkelijke kozijnen en de 19de-eeuwse
roedenverdeling. Op een ingekleurde tekening van C. Bok uit 1820 (prentverzameling gemeente
Alkmaar) staat het huis nog afgebeeld met een kleinere, 18de-eeuwse roedenverdeling
in de vensters en luiken ter weerszijden van de vensters op de begane grond.
Onder de vensters zijn in deze eeuw lekdorpels aangebracht van schuingeplaatste rode
machinale baksteen. Van het in de loop van de 20ste eeuw meermalen verbouwde interieur
zijn de kelders, de schouw in de keuken, de balklagen en de rookkanalen op zolder nog oorsponkelijk.
Omschrijving
Op vierkant grondplan gebouwd herenhuis van twee bouwlagen onder een afgeplat tentdak
gedekt met hergebruikte gesmoorde Hollandse pannen en bekroond door vier eenvoudige
hoekschoorstenen van rode baksteen (vroeger hoger) waarvan de westelijke en de oostelijke
alleen een decoratieve functie hebben. Op het noordoostelijke dakvlak aan de kant van de
Niedorperdijk liggen rond het midden nog de oorspronkelijke zwarte geglazuurde Hollandse
pannen. Het geheel onderkelderde pand is boven een gecementeerde plint opgetrokken in
rode handvormsteen (formaat circa 18/19x4 cm) in kruisverband. Het voegwerk is platvol
vernieuwd. Aan het metselwerk is te zien dat op de hoek van het Verlaat en de Niedorperdijk
na de bouwtijd een ingang heeft gezeten. De gevels worden afgesloten door een in de jaren
'40 aangebrachte zinken bakgoot op houten gootklossen.
De voorgevel (NO) aan de Niedorperdijk heeft in het midden, op de plaats waar
oorspronkelijk de voordeur zat, een dubbele deur (XXc) waarboven gekoppelde tweeruits
bovenlichten en een rollaag. Rechts hiervan bevindt zich een twaalfruits schuifvenster (het
13 cm brede kozijn is voorzien van een kwartrond hoekprofiel) waarboven een anderhalfsteens
strek, en uiterst rechts, ter hoogte van de verdiepingsvloer, een schootanker. Links
bevond zich oorspronkelijk ook een schuifvenster. De eerste verdieping heeft in het midden
een zesruits liggend venster en ter weerszijden hiervan een negenruits schuifvenster.
De rechterzijgevel (NW) aan het Verlaat is links en rechts voorzien van een twaalfruits
schuifvenster waarboven, evenals boven het voormalige venster in het midden, een anderhalfsteens
strek van lichtrode handvormsteen. Beide raamkozijnen zijn 11,5 cm breed en
voorzien van een ojiefprofiel. Onder het linker venster bevindt zich een kelderluikje. De eerste
verdieping telt drie negenruits schuifvensters.
De linkerzijdevel (ZO) is blijkens nog aanwezige verfresten onderaan geblauwd geweest.
Linksonder zit een vernieuwd vierruits keldervenster. Op de begane grond was rechts de
doorgang vanuit de aangebouwde doorrijstal naar het café. Deze muuropening is in 1941
dichtgezet met miskleurige machinale baksteen afkomstig van de gesloopte doorrijstal. Het
twaalfruits schuifvenster in het midden van de begane grond dateert van na de bouwtijd.
Links bevond zich oorspronkelijk ook een venster (wellicht het venster dat nu in het midden
zit) waarvan de in lichtrode handvormsteen gemetselde strek nog aanwezig is. Later was
hier een deur en momenteel een klein keukenraam (jaren '40). Hierboven wordt de verdiepingsbalklaag
door vier schootankers verankerd. Ter weerszijden van het smalle
149

verdiepingsvenster bevindt zich een negenruits schuifvenster dat gewijzigd is in een stolpraam
met drieruits bovenlicht.
De kelderverdieping is van buitenaf toegankelijk via een opgeklampte deur van rabatplanken
rechtsonder in de achtergevel (ZW). Links in deze gevel bevindt zich een tweede
opgeklampte deur waarvan alleen de bovenste helft zichtbaar is. De zeer brede vertikale
delen van deze deur wijzen op een hoge ouderdom. Tussen beide deuren bevinden zichn
twee kleine keldervensters met een liggende ovaalvorm (oeil de boeuf). De begane grond telt
twee twaalf ruits schuif vensters onder anderhalf steens strekken. Het linker venster heeft een
ojiefprofiel, het rechter een kwartrond profiel. Tussen beide vensters bevindt zich een wcraampje.
De eerste verdieping heeft links van het midden één negenruits schuifvenster. In
het midden van de gevel zijn vermoedelijk in deze eeuw ter hoogte van de vloeren van de
begane grond en de eerste verdieping twee zware kruisvormige muurankers aangebracht.
Links van het onderste bevindt zich een schootanker en rechts van het bovenste een tweetal
schootankers boven elkaar.
In het interieur is de indeling op de begane grond en de eerste verdieping met uitzondering
van de keuken in de zuidhoek van de begane grond niet meer oorspronkelijk. Tegen de
noordoostmuur heeft de keuken een schouw met een bovenaan halfronde gietijzeren haardplaat
zonder voorstelling en een gepleisterde boezem rustend op een klassiek geprofileerde
schouwbalk. De achterwand van de onderboezem was tot het eind van de jaren '60
betegeld met blauwe tegeltjes met bijbelse voorstellingen (door een vorige bewoner verwijderd).
De vloer-, wand- en plafondafwerking op de begane grond en de eerste verdieping
wordt door moderne afwerkingsmaterialen grotendeels aan het oog onttrokken. In het
oostelijke vertrek op de begane grond is het balkenplafond in het zicht gelaten (de houten
vloer is hier rond 1960 vervangen door een betonnen). Dit plafond bestaat uit brede delen
rustend op 18 cm brede balken voorzien van kwartronde hoekprofielen. Onder de evenwijdig
aan de Niedorperdijk lopende balken is een stalen onderslagbalk aangebracht. Dit laatste is
vermoedelijk gedaan toen het pand in gebruik was als pakhuis met als doel om de verdiepingsvloer
zwaarder te kunnen belasten. Ook werd toen de vloer van de voor pulpopslag
gebruikte zolder verstevigd door het aanbrengen van een dubbele beplanking. In de woonkamer
van de bovenwoning zijn de 15 cm brede, ongeprofileerde zolderbalken in het zicht
gelaten. De zolder telt twee schuingemetselde rookkanalen van rode handvormsteen
(ijsselformaat) in halfsteens verband. De kap is beschoten. De via een houten steektrap
bereikbare kelderverdieping wordt door twee elkaar kruisende muren in vier kwarten verdeeld
waarvan alleen het zuidelijke voorzien is van een verharde vloer bestraal met rode handvormstenen
op hun plat. Dit vertrek is toegankelijk via de genoemde deur rechts in de
zuidwestgevel. In het balkenplafond boven deze ruimte is het haardgewelf onder de schouw
in de keuken verwijderd. Tegen dezelfde noordoostmuur bevindt zich in de aangrenzende
kelderruimte aan het Verlaat nog wel een haardgewelf dat in dwarsdoorsnede kwartrond
uitgemetseld is. Uit de aanwezigheid hiervan valt af te leiden dat op de begane grond in de
westhoek een kamer was met schouw.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch oogpunt als merendeels
gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een herberg daterend uit de 18de eeuw. Het
monumentale gebouw heeft situationele waarde vanwege zijn beeldbepalende ligging pal op
de hoek van het Verlaat en de Niedorperdijk.
150

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-050
Adres: Westdijk 32-34-36
1704AK Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
O 2184
151

Inleiding
Aan de zuidzijde van de Westdijk gelegen voormalige ELECTRISCHE MAALDERIJ "De Goede
Verwachting" uit 1916-1917 met naastgelegen KUNSTMESTPAKHUIS uit 1929. De
maalderij werd gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School naar ontwerp van de
Hoornse architect H. Cramer. Opdrachtgever was het Bestuur der Coöperatieve Aankoopvereeniging
met Malerij "De Goede Verwachting" te Heerhugowaard. Op 12 september
1916 diende het bestuur een vergunningaanvraag voor de bouw van een "electrische malerij
met kantoor, paardenstal, privaten, kapberg, steiger, en een dubbele arbeiderswoning". 66
Over de functie van het gebouw vermeldt de aanvraag "Zij zal dienen tot het malen van graan,
als mais, gerst, tarwe, enz. voor veevoeder, het breken van Amerik. koeken tot brokken en het
vermalen hiervan tot meel. Voorts tot het opslaan van veevoeder als graan, koeken, pulp, enz.
De beweegkracht zal worden voortgebracht door electromotoren, waarvoor de stroom zal
worden geleverd door de K.E.M.". Blijkens de ontwerptekening bevond de paardenstal, waarin
twee boxen en een tuigenkast, zich in een uitbouw linksachter. Voor het vertikale en het
horizontale transport in de maalderij waren een jakobsladder respectievelijk een ondergrondse
dwarstransporteur aanwezig. In 1929 liet de vereniging tussen de maalderij en de dubbele
arbeiderswoning ten westen hiervan een kunstmestpakhuis bouwen naar ontwerp van de
bouwkundige (en gemeentearchitect) Aris Groot. 66 De bouw werd uitgevoerd door de
plaatselijke aannemers P.Hittema, Goed en Boekenstyn. Wegens bezwaren van de eigenaar
tegen een aanwijzing als gemeentelijk monument zijn de maalderij en het kunstmestpakhuis
vanaf de openbare weg beschreven. De dubbele arbeiderswoning is te zeer verbouwd om voor
plaatsing in aanmerking te komen.
N.B. De latere aanbouwen (XXd) tegen de linkerzij- en achtergevel van de maalderij, het
tussenlid tussen de maalderij en het kunstmestpakhuis, en de dubbele arbeiderswoning maken
geen deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd fabriekspand van twee bouwlagen onder een plat dak. De
buitenmuren zijn opgetrokken in rode machinale waalsteen in kruisverband met snijvoeg. Het
trasraam wordt afgesloten door een omgaande rollaag. Bovenaan de gevels bevindt ,zich een
(anderhalf)steens brede bovenrand van verticaal metselwerk. Zowel de voorgevel als beide
zijgevels worden op regelmatige wijze geleed door vijf lisenen waarvan de buitenste op circa 1
m uit de hoek geplaatst zijn. Elke liseen wordt bekroond door een hardstenen blok waarvan de
zijkanten zijn afgeschuind. Ook de vier bovenhoeken van het gebouw zijn verfraaid met een
hardstenen blok. Daarnaast is onder meer hardsteen toegepast voor de kegelvormige
stootblokken onderaan ter weerszijden van de dubbele deuren in de voorgevel. De vensters
zijn voorzien van afwaterend gemetselde lekdorpels.
De symmetrisch opgezette voorgevel (N) heeft een getrapte gevelbeëiniging doordat de
middelste travee hoger is opgetrokken dan de twee flankerende traveeën en de laatste op hun
beurt weer boven de overige traveeën uitsteken. In de middelste travee bevindt zich een
dichtgezette deuropening, een vierkant verdiepingsvenster en bovenin een liggend spaarveld.
De twee flankerende traveeën hebben ook bovenin een (lager) liggend spaarveld en op beide
bouwlagen een dubbele paneeldeur met in elke deurhelft een zeshoekig raam met X-vormige
roeden. De parterredeuren worden ontlast door een zware betonnen latei waarvan de
bovenkant een flauwe kepervorm heeft. Boven de verdiepingsdeuren bevindt zich een zware
strek met een vergelijkbare bovenzijde. De rechter deur heeft hierboven een houten hijsbalk
met ijzeren haak. De minder brede flankerende traveeën zijn op beide bouwlagen voorzien van
een hoog aangebracht vierkant venster waarboven een strek (naar verluidt waren de vensters
66 . RAA, secretarie-archief gemeen
66 . RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 134, bouwaanvraag 12-8-1929.
152

oorspronkelijk voorzien van draadglas dat zonder raamhout direct in de muur was
aangebracht).
In beide zijgevels is een rij dichtgezetfe verdiepingsvensters met een vergelijkbare grootte als
de voorgevelvensters zichtbaar (in elk van de vijf brede traveeën één paar). Tegen de rechter
travee van de linkerzijgevel (O) sluit het voormalige kantoor aan. Deze éénlaagse uitbouw
heeft een vierkante plattegrond en een plat dak. Het kantoor is toegankelijk via een
(vernieuwde) deur met bovenlicht links in de voorgevel (N) van het kantoor. Rechts hiervan
bevinden zich twee schuifvensters met XX-vormige roedenverdeling in het bovenlicht. De
linkerzijgevel (O) van het kantoor is blind. Beide gevels zijn bovenaan verfraaid met
siermetselwerk in de vorm van een breed fries van om en om inspringende paren drieklezoren
in schaakbordpatroon. Evenals bij het hoofdgebouw is op de hoek bovenaan een blok
hardsteen toegepast. De rechterzijgevel (W) van de maalderij wordt ter hoogte van de parterre
door het genoemde tussenlid aan het oog onttrokken.
Inwendig heeft de maalderij een gewapend betonskelet.
Het evenwijdig aan de maalderij gesitueerde kunstmestpakhuis heeft een rechthoekige
plattegrond, één volledige bouwlaag en een zolderverdieping met borstwering onder een met
grijze golfplaten van asbestcement gedekt zadeldak waarvan de noklijn haaks staat op de dijk.
De buitenmuren zijn gemetseld in geelrode machinale waalsteen in halfsteens verband met
snijvoeg. De kopse voorgevel (N) is uitgevoerd als een sobere tuitgevel afgedekt met een
rollaag waaronder muurankers. In het midden van de symmetrische voorgevel bevindt zich
zowel op de begane grond als de verdieping een dubbele paneeldeur onder een betonnen latei.
De twee deurhelften van de parterredeur zijn evenals die van de maalderij voorzien van een
zeshoekig raam met roeden in X-vorm. De kleiner zolderdeur heeft bovenin elke deurhelft een
liggend rechthoekig raam waarin een XX-vormige roedenverdeling. Op de latei boven
laatstgenoemde deur rust een stalen hijsbalk (H-balk). De rechterzijgevel (W) telt zes hoog
aangebrachte (dichtgezette) parterrevensters waarboven een doorgaande betonnen latei
(wellicht een vloerplaat) die zich om de hoek voortzet in de voorgevel. Bovenaan de
rechterzijgevel bevindt zich een boeiboord waaronder muurankers. De linkerzijgevel wordt door
het genoemde tussenlid aan het oog onttrokken.
Waardering
De voormalige maalderij "De Goede Verwachting" met bijbehorend kunstmestpakhuis is van
algemeen belang uit architectuurhistorisch en cultuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf
bewaard gebleven electrische maalderij uit de jaren '10 van de 20ste eeuw, opgetrokken in de
stijl van de Amsterdamse School.
153

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-031
Adres: Middenweg 479
1704 BC Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 203
93

Inleiding
Aan de westzijde van de Middenweg gelegen voormalige ONDERWIJZERSWONING
uit 1881-1882. De woning werd tesamen met de inmiddels gesloopte achterliggende
openbare lagere school gebouwd naar ontwerp van de Alkmaarse architect Willem Frederik
du Croix (1828 Leiden - 1887 Alkmaar) in een door neorenaissance en chaletstijl beïnvloede
bouwstijl. Opdrachtgever was de gemeente Heerhugowaard die gelijktijdig in 't Kruis een
o.l. school (gesloopt) met onderwijzerswoning (Jan Glijnisweg, zie daar) liet bouwen,
eveneens naar ontwerp van Du Croix. Willem Frederik du Croix was van 1856 tot aan zijn
dood in 1887 stadsarchitect van Alkmaar. 41 Het initiatief tot de scholenbouw kwam van de
inwoners van Heerhugowaard: bij de ingekomen stukken van 1880 bevindt zich een petitie
waarin voorgesteld wordt twee nieuwe scholen te bouwen omdat de bestaande school aan
de Middenweg te ver afgelegen en te klein is voor de circa 300-350 leerlingen. 42 Op 31
augustus 1881 vond in Koffyhuis de Zwaan te Heerhugowaard de aanbesteding plaats van
beide vierklassige (160 leerlingen) scholen met onderwijzerswoning. De bouw van de
onderwijzerswoning en school in De Noord werd voor 26.000,- gegund aan de Oterleker
aannemer J. Verweel die voor 25.500,- ook de school en onderwijzerswoning in 't Kruis
bouwde. 43 In een brief van 13 juni 1882 deelt Du Croix het college mee dat de voortgang
van de bouw te wensen over laat en dat ook de aan de aannemer opgedragen verbeteringen
niet worden uitgevoerd. De gemeente verkocht in 1922 de onderwijzerswoning aan het "RK
Kerkbestuur der Parochie van het Heilig Hart van Jezus" die ook de achterliggende school
had overgenomen.
In de naderhand gepleisterde linkerzijgevel bevond zich een vierruits zoldervenster. De
voorgevel was oorspronkelijk voorzien van zesruits schuifvensters. De bovenlichten hiervan
zijn vernieuwd en uit de onderramen zijn de roeden gezaagd.
In de achtertuin bevindt zich een WATERKELDER uit de bouwtijd die deel uit maakt van de
bescherming.
N.B. De moderne aanbouw tegen de achtergevel valt buiten de bescherming.
Omschrijving
Op T-vormig grondplan gebouwd pand bestaande uit twee rechthoekige bouwvolumes: een
hoofdvolume van twee bouwlagen onder een flauwhellend zadeldak met de noklijn haaks op
de weg en tegen de linkerzijgevel hiervan een dwarsvolume van anderhalve bouwlaag onder
een zadeldak met de noklijn evenwijdig aan de weg. Beide daken hebben een op rijke
klossen rustend overstek waarlangs een rijkgeprofileerde daklijst. Blijkens oude foto's was
het dak van het hoofdvolume oorspronkelijk gedekt met zink (thans asfaltbitumen) en lagen
op het dak van het dwarsvolume ruitvormige daktegels (thans leien). Halverwege de
rechterzijgevel bevindt zich een uitgebouwde entree onder een flauwhellend lessenaarsdak
(thans met bitumineuze dekking). De buitengevels zijn opgetrokken in rode machinale
waalsteen in kruisverband met snijvoeg. De voorgevel heeft een hardstenen plint die zich
voortzet tot en met de voorzijde van de genoemde uitbouw, de overige gevels hebben een
gemetselde plint met een bovenrand van grijze kunststeen. De gevels worden geleed door
een omgaande waterlijst van dito kunststeen onder de vensters en door banden van beige
kalkzandsteen ter hoogte van de wissel- en bovendorpels van de vensters. Ter hoogte van
de verdiepingsvloer zijn de gevels voorzien van muurankers met bladmotief. De
41 . De informatie over de architect werd vriendelijk beschikbaar gesteld door mevr. drs Carla
Rogge, medewerker Bureau Monumentenzorg en Archeologie van de gemeente Alkmaar.
2. RAA, secretarie-archief van de gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 13.
3. RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 130.
94

schuifvensters worden ontlast door segmentbogen van oranjerode verblendsteen met
gepleisterde aanzet- en sluitstenen en een bovenrand van beige kalkzandsteen. De boog vullingen
onder de vensters zijn voorzien van diagonaal siermetselwerk van beige kalkzandsteen
en deels zwartgeverfde oranjerode verblendsteen.
De kopse voorgevel (O) van het hoge volume heeft op beide bouwlagen twee schuifvensters
en in de top een door oranjerode verblendsteen omgeven rondvenstertje waaronder een
muuranker als genoemd. Onder het dakoverstek erboven hangt een makelaar die door een
dwarsbalk verbonden wordt met de klossen halverwege het dakoverstek. Het dwarsvolume
heeft aan de voorzijde twee schuifvensters en bovenaan een band van beige kalkzandsteen
en drie velden met siermetselwerk als boven de vensters.
In de rechterzijgevel (N) bevindt zich middenboven een venster (het liggende venster
erboven is in XXB aangebracht). De uitgebouwde entree tegen het midden van de blinde
parterre heeft in de oostzijde een dubbele paneeldeur met bovenlicht waarboven een
segmentboog en boogvulling als genoemd. De noordgevel van de uitbouw is gesloten. In de
westgevel van de uitbouw bevindt zich rechts een paneeldeur met bovenlicht en links een
wc-raampje waarvoor twee dief ijzers. Zowel het wc-raampje als het bovenlicht van de
achterdeur worden ontlast door een strek van oranjerode verblendsteen.
De linkerzijgevel (Z) van het dwarsvolume heeft in het midden een (vernieuwde) dubbele
deur met bovenlicht en middenboven een (nieuw) zoldervenster. De linkerzijgevel van het
hoofdvolume is gesloten.
De achtergevel (W) van het hoofdvolume is boven de gewijzigde begane grond vrijwel
identiek aan de voorgevel, alleen zijn hier de schuifvensters nog voorzien van hun zesruits
roedenindeling (de boogvullingen zijn naderhand aangesmeerd) en heeft de achtergevel geen
makelaar en dwarsbalk. De achtergevel van het dwarsvolume wordt door een latere
aanbouw grotendeels aan het oog onttrokken.
Het interieur verkeert nog grotendeels in de oorspronkelijke staat en is onder meer voorzien
van een dwarsgang van waaruit paneeldeuren toegang geven tot de aangrenzende
vertrekken, tot een keldertrap en tot een scheluwe trap naar zolder. Zowel op de parterre als
de verdieping worden de oorspronkelijke stucplafonds door verlaagde plafonds aan het oog
onttrokken. Het stucplafond van de gang heeft naar verluidt bij de ingang een rozetvormig
ornament. In de kamer rechtsvoor staat tegen de noordmuur een originele schouw met een
zwartmarmeren onderboezem waarvan de in- en uitzwenkende plaat rust op twee consoles
waaronder een bladmotief. De vloer van de onderkelderde keuken rechtsachter lag
oorspronkelijk verhoogd ten opzichte van de overige vertrekken (in XXB verlaagd). De
keldervloer was betegeld met gele en groene geglazuurde plavuizen in schaakbordpatroon.
Rond het trapgat op de verdieping staat een hek waarvan de houten handlijst rust op
geornamenteerde gietijzeren spijlen. Vanaf de ruime overloop (ten behoeve van een
badkamer verkleind) geven paneeldeuren toegang tot de drie slaapkamers op de eerste
verdieping. De kruipzolder erboven is bereikbaar van een opgeklampt luik in het plafond van
de overloop. De linker helft van het pand heeft een met brede delen beschoten
gordingenkap rustend op spitsboogvormige schenkelspanten.
Achter de woning bevindt zich een dubbele waterkelder waarvan de twee door rondbogen
verbonden rechthoekige reservoirs afgedekt zijn met hardstenen platen. De keldervloer en
het onderste gedeelte van de wanden is naar verluidt betegeld met groene en gele
geglazuurde plavuizen in schaakbordpatroon.
Waardering
Het pand met bijbehorende waterkelder is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorisch
oogpunt als karakteristiek en grotendeels gaaf bewaard gebleven onderwijzerswonig
uit het laatste kwart van de 19de eeuw.
95

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-032
Adres: Middenweg 523
1704 BE Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 1234
96

Inleiding
Op een ruim erf aan de westzijde van de Middenweg gelegen STOLPBOERDERIJ genaamd
"Lelyhof". Gezien de zware vierkantsconstructie en de in gele handvormsteen opgetrokken
linkerzijgevel dateert deze voormalige pachtboerderij tenminste uit de 18de eeuw. In 1730
wordt het omschreven als "een huismanswoning met plantage en heerschapsvertrekken
onder hetselve dak". Eigenaar in dat jaar is de Amsterdamse koopman Matthijs Ooms. Aan
zijn echtgenote Margaretha Lely dankt de boerderij haar naam. 44 De huidige, uit 1915
daterende voorgevel werd in opdracht van Nan Pool ontworpen en gebouwd door C.
Hartland, "Mr. Timmerman" te Heerhugowaard. 45 In 1950 maakte het riet op het rechterdakschild
plaats voor een pannendak en werd de tegen de rechterzijgevel aangebouwde
koolschuur vervangen door een enigszins bredere "aardappelbewaarplaats" (ontworpen door
P.J. Oudeman i.o.v zijn vader Klaas Oudeman). 46 De wapensteen in de achtergevel van de
koolschuur werd daarbij overgezet naar de nieuwe achtergevel. Het is onduidelijk waar deze
wapensteen oorspronkelijk was ingemetseld en van welke familie dit wapen is (mogelijk
bevond het zich in de vroegere voorgevel). In 1966 is het woongedeelte in de boerderij
verbouwd en vergroot.
Rechts van de boerderij staat een KOOLSCHUUR daterend uit het interbellum. Deze schuur
werd gebouwd in opdracht van de veehouder en tuinder Klaas Oudeman die sinds zijn
huwelijk in 1918 de boerderij pachtte.
Van de dubbele water- en windsingel rond de enigszins verhoogd gelegen boerderij resteert
het gedeelte langs de Middenweg. Dit maakt evenals de koolschuur, de bomen langs de
oprijlaan en de vijf in de onderstaande omschrijving genoemde vruchtbomen deel uit van de
bescherming.
N.B. De tegen de rechterzijgevel van de boerderij aangebouwde schuur is uitsluitend
beschermd vanwege de wapensteen in de achtergevel.
Omschrijving
Grote stolpboerderij van het Noord-Hollandse type met een rechthoekig grondplan en een
schilddak waarvan de nok haaks staat op de weg. Het linkerdakschild is gedekt met riet en
voorzien van een in het midden verhoogde pannenrand (vroeger van rode Hollandse pannen,
nu van rode verbeterde Hollandse pannen). Op de overige drie dakvlakken liggen gesmoorde
kruispannen (de dakgoten boven de achter- en zijgevels zijn modern). Het voorschild heeft
bovenin een vierkante schoorsteen (XX) van rode machinale waalsteen en lager een brede
dakkapel (XXb) met gepotdekselde zijwanden, twee lage stolpramen en een lessenaarsdak
waarop eveneens gesmoorde kruispannen.
De voorgevel (O) is gemetseld in paarsrode machinale waalsteen in kruisverband met snijvoeg
en wordt afgesloten door een bakgoot waaronder een met ruitmotieven verfraaid fries
van dito baksteen met accenten van contrasterende gele baksteen. De voorgevel telt vier
voormalige schuifvensters (de ramen zijn met behoud van de bestaande kozijnen
vernieuwd): links één, links van het midden twee, en rechts van het midden één. De
voordeur rechts van het linker venster was uitgevoerd als een sobere art nouveau
paneeldeur waarin een raampje en waarboven een bovenlicht. Vóór de voordeur ligt een vermoedelijk
uit 1916 daterende betonnen stoep. Onder het tweede venster van links bevindt
zich een kelderkoekoek (het kelderraam is vernieuwd). De voorgevel heeft rechts een grote
dubbele paneeldeur met bovenin beide deurhelften een zesruits liggend raam van geel kathe-
44 . Monumentaal Heerhugowaard, p. 270.
45 . RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 130 (bouwaanvraag 14-5-1915).
46 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 12.
97

draalglas. De bovendorpels van de vensters en deuren in de voorgevel worden ontlast en
omkaderd door zandstenen lateien.
De linkerzijgeve| (Z) is opgetrokken in gele handvormsteen ijsselformaat in kruisverband (de
vensters en deuren in deze gevel zijn niet oorspronkelijk).
De in rode machinale baksteen gemetselde rechterzijaevel (N) is vermoedelijk bij de bouw
van de genoemde aardappelbewaarplaats vernieuwd.
De achtergevel (W) van de boerderij is boven een gepleisterde plint opgetrokken in rode
machinale waalsteen in halfsteens verband met platvolle voeg. Links bevindt zich een terugliggende
opgeklampte darsdeur waarnaast een opgeklampte deur met bovenlicht. Rechts
van de darsdeur telt de achtergevel vier tweeruits stalvensters waartussen drie zich
verjongende steunberen die de gevel verstevigen en halverwege voorzien zijn van een
muuranker. Rechts bevindt zich een (vernieuwde) deur waarnaast een aangebouwd boenhok
van rode baksteen onder een flauwhellend lessenaarsdak.
De wapensteen links in de achtergevel (W) van de tegen de rechterzijgevel aangebouwde
schuur is uitgevoerd in zandsteen en toont een adellijk familiewapen. Het in vier kwartieren
(1 en 3 met een horizontale band, 2 en 4 met drie spanen) gedeelde wapen wordt bekroond
door een helm waarop een mannentorso die in beide armen een spaan vasthoudt.
Het interieur is afgezien van de vierkantsconstructie niet meer oorspronkelijk. Het dubbele
vierkant is samengesteld uit zware en in doorsnede vrijwel rechthoekige grenen vierkantsstijlen
geplaatst op poeren van rode handvormsteentjes. Van de twee vierkanten is het voorste
kleiner en gebouwd op een rechthoekig grondvlak. Het achterste vierkant heeft een
nagenoeg vierkant grondvlak. Het houten hooischot rond het vierkant is niet meer aanwezig
(langs het achterom middenachter en de voormalige koestal links van het vierkant
vervangen door een halfsteens muur). De dars rechts van het vierkant en het achterom zijn
nog herkenbaar. De verbouwde koestal links van het vierkant strekte zich uit tot de
voorgevel. In de zomer werd het voorste gedeelte van de koestal ingericht als "staltje".
Vermoedelijk omdat hier 's zomer gewoond werd en niet op het achterom, bevond de haard
zich niet zoals gebruikelijk in het achterom maar vooraan in de koestal, direct voorbij de
vierkantsstijl linksvoor. Deze haard was betegeld met vrij dikke witgeglazuurde tegels met
blauwe (bloem?)motiefjes. Het brede rookkanaal boven de haard was gemetseld van
boerengeeltjes en voorzien van een opgeklampt spekluik. De bestrating van de koegang in
de koestal bestond eveneens uit boerengeeltjes die nog aanwezig zijn onder de huidige
vloer. Ook de rand (rolla) van de onverharde verhoogde koestand was gemetseld van
boerengeeltjes.
Langs de Middenweg is de dubbele windsingel nog aanwezig (de tussenliggende watersingel
is gedempt). Ter weerszijden van de oprijlaan rechts op het erf staan esdoorns. De
notenboom op het schapenweidje vóór de boerderij verving een oude dito boom. Links van
de boerderij staan vier oude hoogstam prinsenperenbomen.
De koolschuur rechts van de boerderij heeft een rechthoekige plattegrond en een hoogte
van één bouwlaag onder twee evenwijdige zadeldaken met de noklijn haaks op de weg en
een dekking van rode kruispannen. In beide buitenste dakvlakken komen twee rijen van drie
(of vier) glazen kruispannen voor die de twee zolders verlichten. De buitenmuren zijn
opgetrokken in rode machinale waalsteen in halfsteens verband met snijvoeg. Zowel in het
midden van de kopse voor- als achtergevel bevindt zich een ingang met ter weerszijden
hiervan een klein tweeruits venster. Beide zijgevels hebben muurankers op halve
gevelhoogte en tellen elk acht kleine liggende vensters waarin een door een horizontale
roede in tweeën gedeeld valraam. Ter isolatie zijn tegen de binnenkant van de buitenmuren
met cement aangesmeerde platen van geperst stro aangebracht (hiertegen werden
bovendien losse rietmatten geplaatst). De balken van de met brede delen bevloerde
98

enkelvoudige zolderbalklaag zijn om en om voorzien van dunne korbelen en worden in het
midden ondersteund door het in de lengte-as geplaatste koolrek dat bestaat uit een rij stijlen
waartegen (in verband met de ventilatie) aan weerszijden op meerdere hoogtes horizontale
planken zijn bevestigd. In het voorste gedeelte van de zoldervloer bevindt zich rechts en
links een luik dat toegang geeft tot een van de twee lage bergzolders. De zolders hebben
met brede delen beschoten gordingenkappen.
Waardering
De stolpboerderij met bijbehorende bomen en koolschuur is van algemeen belang uit cultuuren
architectuurhistorisch oogpunt als merendeels gaaf bewaard gebleven Noord-Hollandse
stolp uit de 18de eeuw, en als zeldzame en gave koolschuur uit het interbellum. Vanwege
haar markante hoofdvorm en ruime ligging in de dorpskern van De Noord is de boerderij
tevens ruimtelijk van belang.
99

Datum: 28-08-2000
Monumentennummer: 0008-033
Adres: Middenweg 541
1704 BE Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 748
100

Inleiding
Aan de westzijde van de Middenweg gelegen rooms-katholiek KERKGEBOUW uit 1910 met
bijbehorende PASTORIE uit dezelfde tijd. De aan het Heiig Hart van Jezus gewijde kerk en
de rechts hiervan gesitueerde pastorie werden gebouwd naar ontwerp van architect C.P.W.
Dessing (Naaldwijk 1844 - Gouda 1913) te Gouda. De aanbesteding van de bouw vond
plaats op 30 december 1909 waarna het werk voor 62.782,- gegund werd aan de
Haarlemse aannemers Schiphorst en Philips. 47 Op 21 april 1910 werd de eerste steen
gelegd door deken H. Ebbenhuizen van Alkmaar die op 22 november van datzelfde jaar de
kerk inzegende. De kerkwijding vond plaats in mei 1911 door bisschop A.J. Galliër van
Haarlem. Reden voor de bouw van een kerk in De Noord was dat de Dionysiuskerk voor de
parochianen in het noordelijk deel van de Heerhugowaard te ver lag en te klein werd.
Daarom benoemde Galliër in april 1909 de kapelaan van de Haagse Jozefkerk Chr. Helwig
tot kapelaan in 't Veld met de opdracht een nieuwe parochie voor te bereiden. De nieuwe
parochie zou gewijd worden aan het Heilig Hart van Jezus. Over de plaats van de nieuwe
kerk ontstond naijver tussen de parochianen omdat zowel aan de Middenweg als aan de
Veenhuizerweg een gratis bouwterrein werd aangeboden. Bij bisschoppelijk besluit werd
uiteindelijk gekozen voor het door de weduwe C. Woltman-Elpers te Amsterdam beschikbaar
gestelde perceel aan de Middenweg. De Heilig Hartkerk is gebouwd in
neoromaanse trant. De bovenbouw van de markante hoektoren vertoont byzantijnse
invloeden. Wellicht heeft Dessing zich hierbij laten inspireren door de romaans-byzantijnse
architectuur van de Sacré-Coeur (1876-1919) in Parijs, de belangrijkste Heilig Hartkerk ter
wereld. In 1953-1954 werd tegen de linkerzijgevel van de kerk een kleine Mariakapel
aangebouwd in aangepaste stijl (ontwerp: architect Overtoom te Alkmaar; uitvoering:
Langedijk). De vijf gebrandschilderde koorramen zijn in 1961 vervaardigd door de bekende
glazenier Joep Nicolas in Tegelen. De overige ramen in de kerk zijn in 1958-1959 voorzien
van pastelkleurig glas in lood (atelier fa. Geutjes te Venlo geadviseerd door Joep Nicolas). In
1968 is het priesterkoor verhoogd en vergroot en zijn het hoogaltaar, de uit 1939 daterende
houten communiebanken en de preekstoel uit 1926 (Maas, Haarlem) verwijderd.
De door een klein tussenlid met de kerk verbonden pastorie is opgetrokken in een relatief
sobere baksteenarchitectuur die aansluit bij het kerkgebouw.
N.B. De twee naderhand gerealiseerdee lage aanbouwen tegen de sacristie vallen buiten de
bescherming.
Omschrijving
Driebeukige basiliek met een ingebouwde hoektoren en een halfrond gesloten koor dat
smaller en lager is dan het dertien traveeëen tellende middenschip. Zowel op het zadeldak
van het middenschip als op het eveneens door een kruis bekroonde koordak liggen leien met
afgeschuinde hoeken (zgn. lammekoppen) in Maasdekking. De zijbeuken strekken zich uit
tot aan de dertiende schiptravee en zijn voorzien van een lessenaardak waarop dito leien.
Tegen de noordzijde van het koor sluit een sacristie aan met een rechthoekige plattegrond
en een hoogte van één bouwlaag onder een schilddak met eenzelfde leidekking en de noklijn
haaks op de lengterichting van de kerk. De nokeinden van het schilddak worden bekoond
door een zinken piron. De buitenmuren zijn opgetrokken in rode machinale waalsteen in
kruisverband met platvolle voeg. De voorgevel (O) heeft een door een afgeschuinde
bovenrand beëindigde plint van dito metselwerk die zich voorzet rond de hoektoren
linksvoor en tot en met de voorgevel van de pastorie. De genoemde daken hebben een
dakrand van vertikale leien met een gepunte onderzijde. Hieronder worden de gevels
verfraaid door getrapt uitkragend siermetselwerk waarin bij de zijbeuken en de sacristie
47 . Parochiecentrum (pastorie), Registrum memoralia.
101

koppen van gele verblendsteen en bij het middenschip en het koor bovendien een keperfries
van gele verblendsteen.
In de voorgevel (O) bevindt zich een groot en sober rondboogportaal met schuine
dagkanten. Het portaal omvat twee opgeklampte dubbele deuren waarvan de voorzijde
bekleed is met eiken kraaldelen en verfraaid met verfijnd floraal sierbeslag. Boven elke
dubbele deur bevindt zich een hardstenn latei en een halfrond bovenlicht omlijst door een
gemetselde rondboog. Het muurvlak boven beide bogen is beschilderd met een afbeelding
van het Heilig Hart en de tekst "EERBIED IN GODS HUIS" tussen een alfa en omega
(kleuren: roze, lichtgeel, rood en bruin). De genoemde lateien hebben een gekartelde
onderrand, een geloogde bovenzijde en in het midden een kruismotief. Rechts tegen de
voorgevel bevindt zich de halfrond uitgebouwde voormalige doopkapel (thans mortuarium)
waarin vijf smalle rondboogvensters. De door een (halve) zinken piron bekroonde halve
koepel van de kapel is gedekt met schubvormige zinken platen en heeft een leien dakrand
als genoemd. Boven de piron wordt de voorgevel verlevendigd door een smalle rondboognis.
Links van de koepel bevindt zich een smal rondboogvenster, en recht boven de laatste een
Heilig Hartbeeld dat evenals de vijfzijdige console eronder en de dito baldakijn (met
kruismotief) erboven uitgevoerd is in crèmekleurig kalksteen. De voorgevel heeft boven het
ingangsportaal een groot rondvenster waarboven een spaarveld beëindigd door een
klimmend rondboogfries. Dit fries omlijst een vijftal rondboogvensters in de top van de gevel
die naar het midden toe hoger en breder worden en voorzien zijn van kathedraalglas. De
voorgevel wordt afgesloten door een rechte daklijst waaronder uitkragend siermetselwerk
met koppen van gele verblendsteen. De enigszins risalerende hoektoren links is gebouwd
vierkant grondplan en heeft ter hoogte van de parterre in de zuidzijde een drietal
(dichtgezette) rondboogvensters (het middelste is breder en hoger) en in de voorzijde een
klein rondboogportaal waarin een enkele deur als in het hoofdportaal met daarboven een
vergelijkbare hardstenen latei en eveneens een halfrond bovenlicht. Enkele meters boven het
torenportaal bevinden zich drie kleine gekoppelde rondboogvensters. Halverwege heeft de
toren aan alle vier zijden een rechthoekig spaarveld met bovenin een vierkante wijzerplaat
waaronder een met gele verblendsteen verfraaid fries en hieronder (behalve aan de kant van
het middenschip) twee grote gekoppelde rondboogvensters voorzien van kathedraalglas
(lichtgroen binnen een lichtgele rand). Boven wordt de vierkante torenschacht afgesloten
door een blinde balustrade. Vanaf de bovenzijde van de genoemde vensters is de toren
voorzien van afgeschuinde hoeken die boven de balustrade overgaan in steunberen die de
ronde bovenbouw van de toren flankeren. Tussen de gelede en door een zadeldakje
afgedekte steunberen telt de bovenbouw telkens drie gekoppelde en op ranke pijlers
rustende rondbogen waarboven drie vierkante spaarvelden voorzien van een ronde opening.
Op de ronde bovenbouw rust een spits koepeldak gedekt met leien in Maasdekking en
bekroond door een bol waarop een kruis.
Zowel de zijgevels als het koor worden geleed door steunberen waarvan de bovenzijde (bij
de lichtbeuk) en de twee geledingen (bij de zijbeuken en het koor) afgedekt zijn met een gemetseld
lessenaardakje. In elke zijbeuk- en lichtbeuktravee bevinden zich drie gekoppelde
rondboogvensters waarvan de middelste hoger en enigszins breder is uitgevoerd. De niet
door zijbeuken geflankeerde laatste schiptravee heeft in plaats hiervan echter een groot
rondvenster. Tegen de voorlaatste zijbeuktraveeën sluit een kleine biechtstoeluitbouw aan
(bij de noordgevel door de latere laagbouw aan het oog onttrokken) met twee smalle
vensters waarin kathedraalglas en rond het platte dak een leien rand als genoemd. De
rechthoekige Mariakapel tegen de eerste zijbeuktravee na de hoektoren heeft een leigedekt
lessenaardak met dito dakrand. In deze aanbouw ontbreken vensters. Bovenin de westgevel
van het middenschip bevindt zich een klein rondboogvenster. Op beide dakvlakken van het
schipdak staan vier dakkapellen voorzien van een persienne, leigedekte zijkanten en een dito
zadeldak bekroond door een piron.
102

Het koor telt zeven rondboogvensters waarboven een gemetselde lijst. De muurvlakken
hierboven worden verlevendigd door terugliggende vertikale banden (vijf per travee).
Halverwege het koordak staat een dakkapel als op het schipdak, maar met in plaats van een
persienne een opgeklampt luik waarin een opening in de vorm van een vierpas.
In de noordgevel van de sacristie bevinden zich twee glas-in-loodramen (XXb). De dakkapel
boven deze gevel heeft een vierruits stolpraam, leigedekte zijkanten en een plat dak. Op de
blinde oostegevl staat links een hogere tweede dakkapel. De westgevel van de sacristie telt
vier vensters als in de noordgevel.
Het interieur van de kerk verkeert nog gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat. Het brede
middenschip en de smalle, als zijpad fungerende zijbeuken worden van elkaar gescheiden
door een rondboogarcade van kruispijlers. De rondbogen en de pijlers zijn, evenals de
overige bogen in de kerk, gemetseld in gele verblendsteen en op de overgang verfraaid met
blauwgeglazuurd (en geelgeglazuurd) tegel- en metselwerk. De buitenrand van de rondbogen
bestaat uit een rollaag van afwisselend gele verblendsteen en geelgeglazuurde baksteen. De
kruispijlers hebben evenals de gepleisterde wanden een plint (basement) van rode klinkers
en zetten zich voort als lisenen waartegen gemetselde consoles die de gordelbogen van het
boven het middenschip aangebrachte houten tongewelf dragen. Ook de lisenen en de
consoles zijn verfraaid met blauw- en geelgeglazuurd siermetselwerk. Het uit brede delen
samengestelde tongewelf van het middenschip heeft boven elke lichtbeuktravee een
steekkap en is geschilderd in de originele kleurstelling: okergele gordelbogen en ribben,
waarbinnen een grijswit fond met een lichtblauwe buitenrand en een groene bies met
bladmotieven. De langsnaden tussen de delen worden geaccentueerd door een okergele
rand met kleinere bladmotieven. Bovenin het tongewelf bevinden zich drie- en
vierpasvormige ventilatieopeningen. Het wandvlak boven de arcade wordt verlevendigd door
kleine geloogde spaarvelden (drie per travee) waarvan de in gele verblendsteen gemetselde
segmentbogen aanzetten hebben van blauwgeglazuurde baksteen. Onder het rondvenster in
de westelijke schiptravee bevinden zich vijf gekoppelde rondboognisjes (zelfde materiaalgebruik),
en lager een blinde rondboog van gele verblendsteen. De zijbeuktraveeën
worden overwelfd door dwarsgeplaatste en gestucte tongewelven, en van elkaar
gescheiden door rondbogen die aan de wandzijde rusten op eveneens in gele verblendsteen
gemetselde lisenen. De genoemde biechtstoelen hebben in de zijbeuken een houten uitbouw
waarin twee paneeldeuren voorzien van rijkgesneden panelen en een negenruits raam met
pastelkleurig kathedraalglas. De biechtstoelen hebben een gekartelde bovenrand waaronder
een fries van driepassen. De overige deuren in de kerk zijn uitgevoerd als achtpaneelsdeur
(Amerikaans grenen). In het middenschip is het oorspronkelijke bankenplan, twee door een
middenpad gescheiden blokken, nog aanwezig. De zijkanten van de in Amerikaans grenen
uitgevoerde banken zijn verfraaid met een driebasboog en een vierpas. De met zwart-wit
geblokte biezen verfraaide driekleurige granito vloeren zijn in de zijbeuken voorzien van
cirkelvormige middenmotieven met kruis. Het middenschip opent met een rondboog naar het
koor. De halfronde achterwand van het door een (gestucte) halve koepel overwelfde koor
telt zeven in 1961 door Joep Nicolas vervaardigde gebrandschilderde rondboogvensters
waartussen lisenen van gele verblendsteen met bovenaan siermetselwerk als bij de
kruispijlers. Van de door rondbogen van gele verblendsteen ontlaste koorramen zijn de twee
buitenste voorzien van ondoorzichtig non-figuratief glas in grijstinten. De vijf overige ramen
tonen thema's uit het Nieuwe Testament: bovenin v.l.n.r. de Aanbidding der Koningen, de
doop in de Jordaan, het Laatste Avondmaal, de Verrijzenis, en Pinksteren, en onderin v.l.n.r.
de Vlucht naar Egypte, de Wonderbare visvangst, de Intocht in Jeruzalem, de Graflegging,
en Petrus en Paulus.
Het houten zangersbalkon achterin de kerk strekt zich uit over de eerste travee van het
middenschip en heeft een houten balustrade met twee rechthoekige hoofdbalusters die
voorzien zijn van een zadeldakje en verfraaid met gotische drie- en vierpassen. De balken
103

onder de balkonvloer hebben geprofileerde sleutelstukken; de moerbalk onder de balustrade
wordt aan de uiteinden ondersteund door een rijk vormgegeven schoor. Achter de
zangerstribune opent een ruime rondboog naar een door een houten tongewelf overwelfde
orgelruimte (het orgel en het loze orgelfront zijn niet oorspronkelijk). Een paneeldeur in de
rechter wand van deze ruimte geeft toegang tot de eerste torenzolder. De zangerstribune is
bereikbaar via een trappenhuis met houten bordestrap links van het onder de orgelruimte
gesitueerde ingangsportaal. Dit vanuit de kerkruimte via twee dubbele paneeldeuren met
halfrond bovenlicht bereikbare portaal heeft een tweekleurige granito vloer en twee gestucte
en door een rondboog gescheiden kruisgraatgewelven (de buitenrand is uitgevoerd in gele
verblendsteen). De voormalige doopkapel links van het trappenhuis opent met een rondboog
waarin een smeedijzeren hek naar de zijbeuk. De doopkapel heeft een granito vloer en wordt
overwelfd door een kruisgraatgewelf en een halve koepel. Het (naar rechtsvoor verplaatste)
doopvont is uitgevoerd in wit/geel/grijs marmer en voorzien van een ovaal bekken waarop
een geelkoperen deksel. Laatstgenoemde wordt bekroond door een kruis en draagt het
volgende randschrift: "PER + BAPTISMUM + MEMBRA + CHRISTI + AC + DE +
CORPORE + EFFICIMUR + ECCLESIAE". De rechts van het portaal gesitueerde bergruimte
is zowel vanuit het portaal als de kerk via een paneeldeur toegankelijk, de aangrenzende
onderste torenruimte via de genoemde buitendeur en een in de zijbeuk uitkomende
paneeldeur. De onderste torenruimte heeft een granitovloer en langs de muur een houten
trap met lattenhek leidend naar de eerste torenzolder. Het uurwerk op de tweede
torenzolder is blijkens opschrift in 1916 vervaardigd door Eijsbouts in Asten
("NEDERLANDSCHE FABRIEK/ VAN TORENUURWERKEN/ B. EIJSBOUTS ASTEN/ N 547
ANNO 1916"). Bovenin de toren hangen vier klokken: een uit 1946 daterende Andreasklok
ter vervanging van een in de oorlog geroofde voorganger en drie kleinere klokken
geschonken bij het 75-jarig bestaan van de parochie in 1985. De aangebouwde Mariakapel
opent met een rondboog naar de (zuidelijke) zijbeuk en wordt overwelfd door een halve
koepel. De kap boven het tongewelf is uitgevoerd als een met brede delen beschoten
gordingenkap.
De pastorie heeft een rechthoekige plattegrond en telt twee bouwlagen onder een afgeplat
schilddak gedekt met lammekoppen. Op het dak staan vier dakkapellen voorzien van een
stolpraam: op het achterschild twee met plat dak, halverwege het rechterzijschild één met
zadeldak en op het voorschild eveneens één met zadeldak. Het buitenmuurwerk is op het
snijvoegwerk na identiek aan dat van de kerk (ook hier alleen aan de straatzijde een plint).
Ook worden hier de gevels afgesloten door een dakrand van vertikale leien waaronder
uitkragend siermetselwerk met daarin koppen van gele verblendsteen. De vensters in de
achter- en zijgevels worden ontlast door strekken, de vensters in de voorgevel door
segmentbogen waaronder een boogvulling van siermetselwerk samengesteld uit rode
baksteen en gele verblendsteen. De bovenlichten van de vensters zijn beglaasd met glas in
lood. Op beide zijgevels staan twee rechthoekige schoorstenen van rode baksteen met een
sierband van gele verblendsteen en een getrapt uitgemetselde bovenrand waarin eveneens
gele verbendsteen.
De voorgevel (O) is verfraaid met sierankers en telt vijf vensterassen met op beide
bouwlagen schuifvensters. De middelste vensteras heeft op de parterre geen venster maar
een terugliggende en getoogde paneeldeur waarboven een rond bovenlicht voorzien van glas
in lood. De linker twee vensterassen zijn samengenomen in een geringe hoekrisaliet waarvan
de afgewolfde geveltop beëindigd wordt door een getrapt fries waaronder middenboven
twee smalle zoldervensters naast elkaar.
De rechterzijgevel (N) is voorzien van vier smalle schuifvensters: links op beide bouwlagen,
rechts beneden en halverwege de verdieping.
In de linkerzijgevel (Z) bevindt zich rechts op beide bouwlagen een schuifvenster van het
laatstgenoemde type en middenboven een breder venster. Onder de laatste heeft de
104

linkerzijgevel een kleine rechthoekige uitbouw met een plat dak, in de zuidzijde linksboven
een klein vensters en in de oostzijde twee kleine vensters boven elkaar. Het aansluitende
tussenlid is één bouwlaag hoog onder een plat dak. In de oostgevel van het tussenlid
bevindt zich een door een klein zijraam geflankeerde paneeldeur, in de westgevel links een
tweeruits venster en rechts een deur waarin een raam. De aansluitende achtergevel (W) van
de pastorie heeft op de begane grond van links naar rechts twee dubbele paneeldeuren met
raam en bovenlicht, een in een venster gewijzigde achterdeur met bovenlicht, en een
keukenvenster waarin twee door een middenstijl gescheiden schuif vensters. Onder het
laatstgenoemde venster bevindt zich een kelderkoekoek waarin twee kelderramen. Ter
hoogte van de eerste verdieping telt de achtergevel vijf stolpramen met bovenlicht.
Inwendig verkeert de pastorie nog gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat en bevat onder
meer: in de vestibule een stucplafond met middenornament (vruchten) en een tochtpui
(ramen en deur vernieuwd), aansluitend een ruime T-vormige gang waarin een tot aan de
zolder leidende bordestrap met houten handlijst en hoofdbaluster (spijlen vernieuwd), onder
de trap een rechte laddertrap naar de kelder waarvan de -vloer betegeld is met lichtgele
tegels en het plafond bestaat uit ijzeren liggers waartussen gecementeerde troggewelfjes,
rechts van de gang twee kamers en suite gescheiden door een dubbele schuifdeur (dichte
paneeldeuren) met ter weerszijden in elke kamer een kast met paneeldeur (één deur
ontbreekt), in beide kamers een stucplafond met een radiaalvormige vakindeling en een
middenornament bestaande uit een kruis waarvan de armen uitmonden in een boom met
vruchten (tegen de noordwand van de voorste kamer hangt een ingelijste en door architect
C.P.W. Dessing gesigneerde presentatietekening van de kerk en pastorie), in de kamer
linksvoor een Jugendstil stucplafond met florale midden- en hoekornamenten en een
zwartmarmeren schouw in neorenaissancestijl met boven de geloogde haardopening een
sluitsteen met diamantkop, op de verdieping in de kamer linksvoor een Jugendstil
stucplafond met florale middenornamentenals laatstgenoemd, en in het (voormalige) kamertje
middenvoor een stucplafond met floraal middenornament. Rechts van de gang op de
eerste verdieping waren oorspronkelijk drie kamers (thans één). In de voormalige voorste
kamer van de drie bevindt zich een schouw waarvan de sobere onderboezem geheel met
eikenhout is bekleed en voorzien is van een rondboogvormige haardopening. Bovenaan de
eerdergenoemde bordestrap geeft een paneeldeur (waarin vermoedelijk naderhand een raam
is aangebracht) toegang tot de zolder waar zich drie slaapkamers bevinden uit de bouwtijd:
middenvoor, linksvoor en linksachter (de kamer rechtsachter is naderhand afgeschoten). Alle
drie kamers zijn toegankelijk via een paneeldeur die evenals de deur bovenaan de trap nog
geschilderd is in de originele kleurstelling: lichtgele panelen binnen lichtgroene stijlen, regels
en kozijnen (de paneeldeuren op de parterre en de verdieping zijn vervangen door vlakke
opdekdeuren). De zolder heeft een gepleisterde borstwering en een met brede delen
beschoten gordingenkap.
Waardering
De kerk met bijbehorende pastorie is van algemeen belang uit architectuur- en cultuurhistorische
waarde als grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een in neoromaanse
trant gebouwde kerk uit het eerste kwart van de 20ste eeuw. Tevens heeft de kerk met
haar beeldbepalende romaans-byzantijnse toren grote stedenbouwkundige waarde.
105

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-034
Adres: Middenweg 584
1704 BR Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
S 2375
106

Inleiding
Aan de oostzijde van de Middenweg gelegen STOLPBOERDERIJ uit omstreeks 1885. De
stolp wordt door een ruim voorerf gescheiden van de Middenweg. De geblokte hoekpilasters
van de voorgevel wijzen op neoclassicistische invloeden. Vanaf omstreeks 1928 werd de
stolp bewoond door een uit Hem afkomstige tuinder die op de ingekorte koestal linksachter
enkele koeien hield en het vierkant gebruikte voor de opslag van onder meer kool,
aardappelen, etc. Het achter het vierkant gesitueerde achterom werd verbouwd tot
bewaarplaats van pootaardappelen waartoe in de achtergevel een grote glazen pui werd geplaatst.
De rechterzijgevel is evenals het interieur vernieuwd.
Omschrijving
Op nagenoeg vierkant grondplan gebouwde stolpboerderij van het NoordHollandse type
onder een rietgedekt schilddak met de nok haaks op de weg en een omgaande pannenrand
van verschillende soorten dakpannen: vóór zwarte geglazuurde Hollandse pannen, rechts en
achter gesmoorde Hollandse pannen en links rode Hollandse pannen. Onderaan de
buitenmuren bevindt zich een gepleisterde plint (de dakgoten bovenaan de gevels zijn niet
oorspronkelijk). De zij- en achtergevels zijn gemetseld in rode machinale waalsteen in
halfsteens verband en voorzien van snijvoegen en schootankers op halve gevelhoogte.
De voorgevel (W) is opgetrokken in dito waalsteen in kruisverband (en deels staand
verband) met snijvoeg. De gevel wordt verfraaid door geblokt gemetselde hoekpilasters en
telt vijf geloogde T-vensters met houten lekdorpels: rechts twee, in het midden twee, en
links één (het raampje tussen beide vensterparen is naderhand geplaatst). Rechts van het
linker venster bevindt zich een in XXb vernieuwde voordeur onder een getoogd tweeruits
bovenlicht.
De rechterzijgevel (Z) heeft in de rechter helft twee geloogde darsvensters (vroeger van
gietijzer; de tussenliggende deur is naderhand geplaatst; het keukenvenster en de deur links
dateren uit 1959 48 ).
In de linkerzijgevel (N) bevinden zich links twee tweeruits stalvensters en rechts een dichtgezet
stalvenster (de overige vensters in deze gevel zijn niet oorspronkelijk).
De achtergevel (O) heeft links een terugliggende opgeklampte darsdeur (de onderste
deurhelft is gewijzigd). Rechts bevindt zich een opgeklampte deur met bovenlicht waarnaast
een tweeruits stalvenster en een klein raampje (de glazen pui in het midden van de
achtergevel is niet oorspronkelijk). De bakgoot bovenaan de achtergevel rust op
geprofileerde gootklampen.
Het interieur is afgezien van de vierkantsconstructie, de sporenkap en de met brede delen
bevloerde enkelvoudige zolderbalklaag boven het (gewijzigde) woongedeelte niet meer
oorspronkelijk. Het enkele vierkant heeft een ruim overstek aan de voorzijde. De ronde
vierkantstijlen zijn voorzien van telmerken en geplaatst op (oudere?) poeren van rode
handvormsteen. Enkele schoren van het vierkant hebben gezien de inkepingen een andere
functie gehad.
Waardering
De stolpboerderij is van algemeen belang uit cultuur- en architectuurhistorisch oogpunt als
redelijk gaaf bewaard gebleven Noord-Hollandse stolp uit het vierde kwart van de 19de
eeuw. Vanwege haar markante hoofdvorm is de boerderij tevens ruimtelijk van belang.
48 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 1973.
107

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-035
Adres: Molenweg 8
1704 DL Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
R 188
108

Inleiding
Aan de zuidzijde van de Molenweg gelegen STOLPBOERDERIJ uit 1933. De in opdracht van
Evert Schoen door de Heerhugowaarder timmerman W.F. Kuiten gebouwde stolp verving
een afgebrande voorganger. 49 Architect G. Hartland te Heiloo tekende voor het ontwerp. De
architectuur vertoont invloeden van de Amsterdamse School (onder meer in de gekoppelde
vensters en de deuren van het woongedeelte). De landelijk gelegen boerderij wordt door een
ruim voorerf gescheiden van de openbare weg. De bovenlichten van het aan de voorgevel
grenzende woongedeelte waren oorspronkelijk voorzien van glas in lood. Om een betere
lichtinval te krijgen zijn deze glas-in-loodramen verwijderd en opgeslagen.
N.B. De uit 1967-1968 daterende stalaanbouw tegen de rechterzijgevel maakt geen deel uit
van de bescherming.
Omschrijving
Op nagenoeg vierkant grondplan gebouwde stolpboerderij van het NoordHollandse type
onder een met gesmoorde muidenpannen gedekt schilddak met de noklijn haaks op de weg.
Rechtsachter heeft de stolp een brede staart onder een insnijdend zadeldak waarop
eveneens gesmoorde muidenpannen. De buitenmuren zijn tot en met een omgaande rollaag
ter hoogte van de onderdorpels van de (voorgevel)vensters gemetseld in rode (bezande)
machinale waalklinkers in halfsteens verband (onderaan kruisverband) met snijvoeg.
Hierboven zijn de gevels gemetseld in rode genuanceerde machinale waalsteen in halfsteens
verband met enigszins verdiepte voeg. Het in kruisverband gemetselde trasraam is bij de
achtergevel, de rechterzijgevel en de linker helft van de linkerzijgevel uitgevoerd als plint.
De plintloze voorgevel (N) heeft een brede middenrisaliet van twee bouwlagen onder een in
het voorschild snijdend schilddak met overstek en een dekking als genoemd. Op het snijpunt
van de nok en het voorschild staat een lage vierkante schoorsteen van rode waalsteen (met
pijp). De middenrisaliet is beneden voorzien van twee liggende vensters samengesteld uit
drie gekoppelde schuiframen met bovenlicht waarboven een uitkragende latei van
uitgewassen grindbeton, en ter hoogte van de verdieping van drie paar gekoppelde
openslaande ramen die direct onder de dakgoot geplaatst zijn en door twee gepotdekselde
penanten van elkaar worden gescheiden. Zowel de middenrisaliet als het smalle linker en
rechter gedeelte van de voorgevel wordt beëindigd door een bakgoot waaronder een rollaag.
Ook ter hoogte van de onderdorpel van het verdiepingsvenster wordt het muurwerk verlevendigd
door een rollaag. Op de buitenboei van de goot boven het linker en rechter geveldeel
was de volgende tekst geschilderd: "Het hemelvuur sloeg mij ter neer, door rappe hand
herrees ik weer" (door de ouders van de huidige eigenaar weggeschilderd, omdat het
gerucht gaat dat de ontstane brand na de blikseminslag van 1933 is aangestoken). Het
linker deel van de voorgevel is voorzien van twee gekoppelde schuiframen met bovenlicht.
In het rechter geveldeel bevindt zich rechts een schuifvenster met in het bovenlicht blank
kathedraalglas, en links een paneeldeur waarin een tweeruits draairaampje dat evenals het
bovenlicht boven de deur beglaasd is met blank kathedraalglas.
De door een bakgoot op uitkragende klossen beëindigde linkerzijaevel (O) is van rechts naar
links voorzien van een (gewijzigd) keukenvenster, een via een betonnen stoep van twee
treden bereikbare paneeldeur waarin een draairaampje en bovenin een liggend raampje die
evenals het bovenlicht erboven voorzien zijn van blank kathedraalglas, een klein keldervenster
waarin twee diefijzers en waarvoor een gemetselde kelderkoekoek, een door een
zijraam met bovenlicht (valraam) geflankeerde opgeklampte bijkeukendeur met bovenlicht,
een opgeklampte deur met bovenlicht en twee tweeruits liggende darsraampjes (de dakkapel
is niet oorspronkelijk). Rechts van de eerstgenoemde deur bevindt zich op enige afstand van
de muur een waterput met een vierkante bovenbouw van beton.
49 . RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 135, bouwaanvraag 12-8-1933.
109

Van de door de stalaanbouw aan het oog onttrokken rechterzijqevel (W) resteert de
onderste muurstrook. Op het rechterdakschild staan twee dakkapellen met twee gekoppelde
liggende ramen en een lessenaardak.
In de achtergevel (Z) bevindt zich rechts een terugliggende opgeklampte darsdeur (veilingdelen)
afgehangen aan drie paar duimgehengen. Links van de darsdeur heeft de achtergevel
achtereenvolgens een opgeklampte deur met (gewijzigd) bovenlicht en een halfrond
gietijzeren stalraampje. In de korte oostgevel van de risalerende staart rechts bevindt zich
een dito stalraampje (boven deze gevel en het middendeel van de achtergevel bevindt zich
een PVC mastgoot). De brede zuidgevel van het staarteinde is uitgevoerd als een
symmetrische topgevel met rechte windveren. In het midden van deze gevel bevindt zich
beneden een (vernieuwde) staldeur met dichtgetimmerd bovenlicht en ter weerszijden twee
muurankers en een stalraampje als genoemd, en boven een door kleine zijlichten
geflankeerde opgeklampte dubbele deur onder één getoogde rollaag.
Het interieur verkeert nog grotendeels in de oorspronkelijke staat. De houten draagconstructie
bestaat uit een enkel vierkant met een ruim overstek aan de voorzijde. De ronde vierkantstijlen
zijn geplaatst op poeren die gezien de rode handvormsteen mogelijk resteren van de
afgebrande voorganger. De sporenkap is met riet onderschoten. Rond het vierkant is het uit
brede staande delen samengestelde schot nog aanwezig. Ook de voeting hiervan is
gemetseld van rode handvormsteen. Aan de kant van de koestal rechts van het vierkant en
in de achter het vierkant gesitueerde gang was deze wand oorspronkelijk blauw geverfd (de
naderhand aangebrachte grijze verf is thans grotendeels afgebladderd). Tussen het vierkant
en het woongedeelte bevindt zich een gecementeerde brandmuur. De tot melklokaal
verbouwde paardenstal middenachter bood plaats aan twee paarden en wordt door een
gang gescheiden van het vierkant. Een opgeklampte deur aan het einde van deze gang geeft
toegang tot de dars waarvan de vloer uitgevoerd is in beton. De koestal rechts van het
vierkaant strekt zich uit tot aan de voorgevel en bood op de lange regel plaats aan 20
koeien. Op de korte regel linksachter in de koestal was ruimte voor 5 koeien of 6 pinken. De
koeschotten bestaande uit een houten stijl, twee horizontale ijzeren buizen en (lager) een
zwaar deel zijn nog aanwezig. De koestal heeft een betonnen vloer en een enkelvoudige
zolderbalklaag waarop brede delen rusten. In de houten wand tussen de koestal en het
vierkant bevindt zich rechts een opgeklampte kastdeur en in het midden een opgeklampte
deur naar het vierkant. Links in het verlengde van de houten wand is een gecementeerde
muur waarin rechts een opgeklampte deur met daarachter een gang uitkomend in het
woongedeelte. Het laatste is op de begane grond nog gedeeltelijk oorspronkelijk en onder
meer voorzien van paneeldeuren met bovenin drie ruitjes (een brede tussen twee smalle) van
blank kathedraalglas, en vier vierpaneels kastdeuren in de achterwand van de met de
slaapkamer rechts van het midden vergrote woonkamer. In het vanuit de keuken linksvoor
en de deur rechts in de linkerzijgevel bereikbare halletje leidt een trap met onderaan een
kwart en een dichte houten borstwering naar de dwarsgang op de eerste verdieping. Vanuit
deze lange gang geven paneeldeuren met bovenin drie ruitjes als beneden toegang tot drie
aan de voorzijde gesitueerde slaapkamers en een bergruimte linksvoor waarin een laddertrap
naar de boven de slaapkamers gelegen vliering. Aan het einde van de gang was vroeger een
deur naar de zolder boven de koestal. Onder de trap naar de verdieping leidt een trap naar
de onder het halletje gesitueerde kelder. De laatste heeft een vloer van vermoedelijk
hergebruikte gele en groene geglazuurde plavuizen in schaakbordpatroon.
Waardering
De stolpboerderij is van algemeen belang uit cultuur- en architectuurhistorisch oogpunt als
grotendeels gaaf bewaard gebleven Noord-Hollandse stolp uit het tweede kwart van de
20ste eeuw. De boerderij is vanwege haar markante hoofdvorm en landelijke ligging tevens
ruimtelijk van belang.
110

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-036
Adres: Oostdijk, naast 5
1701 DB Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 3666
111

Inleiding
In het land en op circa 50 m ten westen van de Oostdijk gelegen AARDAPPELHUT daterend
uit het midden van de jaren '50 van de 20ste eeuw. Dit type schuur werd gebruikt voor het
vorstvrij en donker bewaren van aardappels en andere tuinbouwprodukten. De zijgevels van
de enigszins ingegraven hut waren oorspronkelijk tot aan de dakrand aangeaard. De
betonplaten waaruit het dak is samengesteld zijn afkomstig van een gesloopte hangar of
gebouw bij het voormalige vliegveld in Bergen (NH).
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwde schuur onder een uit prefab betonplaten samengesteld
flauwhellend zadeldak waarvan het twee rijen betonplaten tellende noordelijke dakvlak twee
keer zo breed is als het uit één rij bestaande zuidelijke dakvlak. Beide dakvlakken kragen uit
boven het opgaande muurwerk van de zijgevels. Halverwege de nok staat een vierkante
schoorsteen van bruinrode waalsteen met een betonnen dekplaat. De uit gewapend beton
samengestelde platen meten circa 0,5 bij 2,5 m en tonen aan de onderzijde vier cassetten
op rij. Op de vlakke bovenzijde van de rechthoekige platen is asfaltbitumen aangebracht. De
als spouwmuren uitgevoerde buitengevels zijn opgetrokken in machinale waalsteen in
halfsteens verband. Voor de als topgevel uitgevoerde voor- en achtergevel werd bruinrode
waalsteen gebruikt. De met (2 x 4) kleine steunberen verstevigde zijgevels zijn gemetseld in
hergebruikte baksteen.
In het midden van de symmetrische voorgevel (O) bevindt zich een opgeklampte deur van
vellingschroten. De gevel wordt afgedekt door een rollaag.
De lage zijgevels zijn geheel blind.
Ter plaatse van de huidige muurdoorbraak in het midden van de achtergevel (W) bevond
zich vermoedelijk een achteringang.
Het interieur wordt door een halfsteens dwarsmuur onderverdeeld in twee ruimten van
gelijke grootte. In beide vertrekken staan twee paar gemetselde pijlertjes die twee betonnen
langsbalken dragen waarop de genoemde drie rijen betonplaten rusten. Tegen de binnenzijde
van de achtergevel bevinden zich twee gecementeerde ventilatiekanalen waarop twee in de
vloer aangebrachte ventilatiekanalen aansloten. Het achterste vertrek heeft een betonnen
vloer. De vloer van het voorste vertrek is onverhard.
Waardering
De schuur is van algemeen belang uit cultuurhistorisch oogpunt als gaaf bewaard gebleven
aardappelhut uit de jaren vijftig van de 20ste eeuw. Het object heeft tevens zeldzaamheidswaarde
omdat het van de vele aardappelhutten die in Heerhugowaard gestaan hebben de
enig overgebleven is.
112

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-037
Adres: Oostdijk 23
1701 DB Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 42
113

Inleiding
Onderaan de westzijde van de Oostdijk gelegen voormalige BAKKERIJ uit 1923. De in
opdracht van broodbakker C. Groot gebouwde woning annex bakkerij verving een op 9 juli
van dat jaar afgebrande voorganger. 50 Blijkens het op 31 juli 1923 ingediende verzoek tot
wederopbouw was de uitvoering in handen van de gebroeders Poland. Zij woonden in het
naastgelegen pand Oostdijk 25.
Het exterieur is afgezien van twee vernieuwde dakkapellen en enkele gewijzigde vensters en
deuren nog intact. In het interieur is onder meer het winkeltje rechtsvoor herkenbaar gebleven.
N.B. De uit omstreeks 1955 daterende schuur rechts van het pand maakt geen deel uit van
de bescherming.
Omschrijving
Op nagenoeg rechthoekig grondplan gebouwd pand van één bouwlaag onder een met rode
muidenpannen gedekt schilddak met de noklijn evenwijdig aan de weg. De licht risalerende
linker helft van de voorgevel is tot en met de zolderverdieping recht opgemetseld onder een
af gewolfd zadeldak haaks op het schilddak. De nokeinden werden vroeger bekroond door
een gepunte piron als op het buurpand Oostdijk 25. De in rode machinale waalsteen met
gesneden voeg opgetrokken buitengevels zijn gemetseld in halfsteens verband boven een in
kruisverband uitgevoerde plint. De buitenmuren zijn niet halfsteens, maar aan de binnenzijde
voorzien van een klamplaag. Bovenaan worden de gevels afgesloten door een lijstgoot,
waaronder de linkerzijgevel en de rechter helft van de voorgevel een houten sierrand hebben
van kraalschrootjes. In de zijgevels bevinden zich op halve hoogte muurankers.
De voorgevel (O) heeft rechts een in 1998 naar de bestaande vorm vernieuwde winkelpui
waarin een schuifraam met drieruits bovenlicht en links hiervan een winkeldeur (met zesruits
raam) onder een dito bovenlicht. Boven de winkelpui is een gecementeerde sierlatei aangebracht.
In de linker helft van de voorgevel bevindt zich beneden een modern liggend venster
(vroeger een driedelig venster waarin een breed middenraam tussen openslaande ramen, alle
drie met glas in lood bovenlicht) en op de verdieping twee gekoppelde schuiframen met
drieruits bovenlichten onder een decoratieve latei als boven de winkelpui. Onder het
verdiepingvenster hangt een houten bloembak. Het hoekvenster links op de begane grond
bestaat uit twee ramen met bovenlicht: een smal raam aan de voorzijde en een breed raam
in de linkerzijgevel (Z). Laatstgenoemde gevel heeft verder links een schuif venster met
(vernieuwd) drieruits bovenlicht.
In de rechterzijgevel (N) bevindt zich links een hoog aangebracht raampje en in het midden
een naderhand ingezet venster. De rechter helft van de gevel wordt door de aangebouwde
schuur grotendeels aan het oog onttrokken.
De deur in het midden van de achtergevel (W) is evenals de vensters in deze gevel
vernieuwd (oorspronkelijk had de achterdeur een bovenlicht en bevond zich rechts een
schuifvenster als in de linkerzijgevel). Op het achterschild stond vroeger zowel links- als
rechtsboven een schoorsteen, de linker van de bakkerij, de rechter van het woongedeelte
(de laatste is naderhand verplaatst naar de nok).
In het interieur is de oorspronkelijke indeling nog gedeeltelijk herkenbaar. Het ondiepe winkeltje
rechtsvoor heeft een houten vloer waaraan nog zichtbaar is dat rechts van de ingang
een kleine L-vormige toonbank stond (op de plaats waar de toonbank stond is de vloer
zwartgeverfd). In de linkerzijmuur van het winkeltje bevindt zich een deur naar de
woonkamer linksvoor. De achtermuur heeft een dichtgezette deur naar de achterliggende
voormalige bakkerij, en rechts hiervan een eveneens dichtgezette rondboogvormige
1. RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 132, bouwaanvraag 31-7-1923.
114

muuropening waardoor vanuit de bakkerij bakblikken konden worden opgeslagen in een
smalle en tot de voorgevel doorlopende bergruimte die oorspronkelijk van het winkeltje was
afgescheiden. De woonkamer linksvoor had evenals de achterliggende vroegere
woonkeuken een bedstede en een vaste kast. In het laatstgenoemde vertrek is de bedstede
nog herkenbaar. Beide kamers hebben een balkenplafond en ten noorden van de verdwenen
dubbele schuifdeur een gepleisterd rookkanaal. Het verbouwde bakkerijgedeelte
rechtsachter had in tegenstelling tot alle overige vertrekken geen houten vloer, maar een
lager gelegen betonnen vloer waaronder een waterkelder. Boven de uitgebroken bedstede in
de voormalige woonkeuken leidt een laddertrap naar de zolderverdieping waarvan de met
brede delen beschoten gordingenkap in het midden door één spant ondersteund wordt. De
drie afgeschoten zolderkamertjes in de linker helft van de zolder zijn naderhand vergroot. De
rechter zolderhelft diende als opslagruimte voor de bakkerij.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt als
merendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een uit het eerste kwart van de 20ste
eeuw daterende bakkerij op het platteland.
115

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-038
Adres: Oostdijk 25
1701 DB Heerhugowaard
adastraal bekend sectie:
116

Inleiding
Onderaan de westzijde van de Oostdijk gelegen WOONHUIS met achterliggende
MOLENMAKERSWERKPLAATS. Het woonhuis werd in 1862 gebouwd in opdracht van
timmerman Cornelis Poland (1827-1880) die het met de bijbehorende timmerzaak in 1865
voor 1200,- verkocht aan zijn broer Dirk Poland (1831-1903), de eerste timmermanmolenmaker
Poland en grondlegger van het nog bestaande molenmakersbedrijf Poland dat
hier tot halverwege de jaren '90 van de 20ste eeuw gevestigd was. 51 Het woonhuis is in
het eerste kwart van de 20ste eeuw verbouwd waarbij onder meer de voorgevel een
dakopbouw kreeg, de zesruits schuiframen plaats maakten voor schuiframen met drieruits
bovenlicht, en het rieten dak vervangen werd door een pannendak. Wegens bezwaren van
de eigenaar is het interieur niet beoordeeld.
De rechts op het achtererf gesitueerde houten molenmakerswerkplaats dateert vermoedelijk
uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.
N.B. De moderne aanbouw (1998) tegen de achterzijde van het woonhuis valt buiten de
bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd woonhuis (stolpwoning) van één bouwlaag onder een
schilddak met de noklijn haaks op de weg. Het voor- en rechterzijschild zijn gedekt met
gesmoorde muidenpannen; op het linkerzij- en achterschild liggen gesmoorde Hollandse
pannen. De buitenmuurwerk is boven een gepleisterde plint opgetrokken in rode machinale
waalsteen in halfsteens verband met snijvoeg. Bovenaan beide zijgevels bevindt zich een
lijstgoot.
De hoger opgetrokken voorgevel (O) wordt beëindigd door een kroonlijst en is voorzien van
twee paar niet geheel symmetrisch geplaatste schuifvensters met drieruits bovenlicht.
Midden op de gevel staat een dakopbouw (metselwerk als genoemd) met twee door een
middenstijl gescheiden schuiframen en een flauwhellend zadeldak (dito pannen) met
overstek. Boven alle vensters in de voorgevel bevindt zich een gepleisterde strek waarin
ruitvormige siermotieven. Het voorschild heeft bovenin een gemetseld uilenbord waarin
twee geloogde drieruits raampjes van gietijzer. Het uilenbord heeft een gepleisterde deklijst
met zowel onderaan als bovenop een kleine obelisk. Direct achter de bovenste obelisk staat
op de nok een vierkante schoorsteen van rode baksteen.
In de rechterzijgevel (N) bevindt zich links een portiek waarin een art nouveau paneeldeur
met bovenlicht, in het midden een schuifvenster met drieruits bovenlicht, en rechts twee
(vernieuwde) vensters. De deur heeft bovenin een gewelfde lijst waaronder vijf smalle ruitjes
naast elkaar.
De linkerzijgevel (Z) is rechts van het midden voorzien van een zwaar floraal muuranker uit
1862 (vergelijkbare muurankers bevonden zich in de voorgevel; de drie vensters in deze
gevel zijn modern).
De achtergevel (W) wordt door de genoemde aanbouw aan het oog onttrokken.
De houten molenmakerswerkplaats rechtsachter heeft een langwerpig rechthoekige
plattegrond en een hoogte van één bouwlaag onder een zadeldak met gesmoorde
muidenpannen en de nok haaks op de weg. De buitengevels zijn samengesteld uit brede
staande delen. Het door rechte windveren beëindigd voorschot van de voorgevel (O) is
echter uitgevoerd in staande kraaldelen en voorzien van een eveneens van kraaldelen getimmerde
opgeklampte deur. Boven de aan twee handgesmede duimgehengen afgehangen deur
bevindt zich een korte hijsbalk met ijzeren oog. De begane grond heeft rechts een luikje en
51 . Ed Dekker, "Het molenmakersbedrijf Poland: een ambachtelijke traditie van 130 jaar in
Heerhugowaard", Westfrieslands Oud en Nieuw 62 (1995), 59.
117

in het midden een opgeklampte dubbele deur, eveneens van kraaldelen en afgehangen aan
handgesmede duimgehengen (het onderste paar is vernieuwd).
In de linkerzijgevel (Z) bevinden zich van links naar rechts twee gekoppelde zesruits liggende
vensters, een zesruits liggend venster, twee achtruits liggende vensters, een opgeklampte
deur, en twee gekoppelde zesruits liggende vensters. De rechterzijgevel (N) is voorzover
zichtbaar gesloten. Bovenaan deze gevel zijn de oorspronkelijke gootklampen nog aanwezig.
Waardering
Het woonhuis met bijbehorende houten werkplaats is van algemeen belang uit
cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt als zeldzame en gaaf bewaarde
molenmakerswerkplaats uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, en als een karakteristieke,
uit het derde kwart van de 19de eeuw daterende stolpwoning waarvan het exterieur nog
grotendeels verkeert in de toestand van na de verbouwing in het eerste kwart van de 20ste
eeuw. Tevens is het complex van historische waarde omdat het molenmakersbedrijf Poland
hier vanaf de oprichting in 1865 tot ver in de 20ste eeuw gevestigd was.
118

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-039
Adres: Oostdijk 51
1701 DC Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 4244
119

Inleiding
Op een ruim erf aan de westzijde van de Oostdijk gelegen STOLPBOERDERIJ genaamd
"Maria Hoeve" uit 1949-1950. De naar ontwerp van architect S. Vis in Oudkarspel
gebouwde boerderij verving een afgebrande voorganger. 52 Opdrachtgever was veehouder A.
Oudhuis {de aannemer is niet bekend). Op 8-8-1949 werd de bouwvergunning verleend en
in juni 1950 vond de afschouw plaats. De architectuur van de boerderij vertoont zowel late
Amsterdamse School (o.a. potdekselwerk, dakopbouw) als Delftse School invloeden (o.a.
parterrevensters). De stal werd in 1983 vergroot met een forse aanbouw tegen de
achtergevel.
N.B. De genoemde stalaanbouw tegen de achtergevel maakt geen deel uit van de
bescherming.
Omschrijving
Stolpboerderij van het Noord-Hollandse type met een rechthoekige plattegrond en een met
rode OVH-pannen gedekt schilddak. De buitengevels zijn opgetrokken in rode machinale
waalsteen in half steens verband met enigszins terugliggende voeg. Bovenin het voorschild
staat een forse vierkante schoorsteen uitgevoerd in hetzelfde metselwerk. Het voorschild
heeft een gering overstek waarlangs een boeiboord. De achter- en zijgevels worden
bovenaan afgesloten door een lijstgoot.
De hoge voorgevel (O) heeft afgeschuinde bovenhoeken en is in het midden verhoogd met
een brede dakopbouw onder een in het voorschild snijdend schilddak met overstek. Op het
boeiboord rond het overstek is middenvoor in rode letters de naam "MARIA-HOEVE"
geschilderd. Onder het overstek telt de voorzijde van de dakopbouw twee keer drie
gekoppelde vierruits ramen (een vast raam tussen twee openslaande) waaronder een op vier
paar klossen rustende doorgaande houten bloembak en een gemetselde borstwering. Ter
weerszijden van de laatste is de voorgevel bekleed met brede gepotdekselde delen. Links en
in het midden heeft de voorgevel een liggend parterrevenster waarin een vast vierruits
middenraam tussen smallere openslaande tweeruits zijramen. Tussen beide vensters bevindt
zich een vlakke voordeur waarin een (oorspronkelijk drieruits) raam. Voor de deur ligt een
stoep van zwartgespikkeld wit granito. De voorgevel is rechts voorzien van een derde
liggend venster waarin vier gekoppelde tweeruits openslaande ramen. Alle drie vensters
hebben een uitkragende betonnen latei en een lekdorpel van afwaterende bakstenen op hun
kant.
De linkerzijgevel (Z) heeft een plint en wordt door drie steunberen in vier traveeën geleed.
De zich verjongende steunberen worden afgedekt door een afwaterende betonnen dekplaat.
In de rechter travee bevindt zich een venster als links in de voorgevel. De twee linker
traveeën tellen elk twee drieruits stalvensters van schokbeton met bovenin een serie
ventilatiegaten. In de resterende travee bevindt zich van links naar rechts een dito
stalvenster, een (vernieuwde) deur met bovenlicht en een uitzetraam. Op het linkerdakschild
staat rechtsonder een dakkapel voorzien van twee vierruits openslaande ramen en een
flauwhellend zadeldak.
De rechterzijgevel (N) wordt door vier steunberen als links geleed in vier traveeën. De brede
linker travee is gesloten, de overige drie traveeën zijn elk voorzien van een vierruits
uitzetraam.
In de door de stalaanbouw grotendeels aan het oog onttrokken achtergevel (W) bevindt zich
links een terugliggende opgeklampte darsdeur met in de rechter deurhelft een loopdeur. Het
muurvlak links van de darsdeur is gemetseld in kruisverband. Rechts tegen de achtergevel
sluit een oudere laagbouw aan met in de zuidgevel twee getoogde gietijzeren stalvensters
en een opgeklampte deur.
52 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 3981.
120

Het interieur van het aan de voorgevel grenzende woongedeelte verkeert nog grotendeels in
de oorspronkelijke staat en is onder meer voorzien van éénpaneelsdeuren met bovenin een
liggend raam van blank kathedraalglas, vierpaneels kastdeuren, een gang waarin een rechte
steektrap naar de eerste verdieping, en een woonkamer met een boardplafond voorzien van
een vakindeling en een schouw waarvan de gemetselde onderboezem wordt afgesloten door
een plaat van gepolijst kalksteen. De eerste verdieping heeft een dwarsgang van waaruit
vier paneeldeuren als beneden toegang geven tot drie slaapkamers en de zolder. Het
stalgedeelte is in de loop der tijd gewijzigd. De inwendige houten draagconstructie bestaat
uit een enkel vierkant van forse afmetingen.
Waardering
De stolpboerderij is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch
oogpunt als grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een Noord-Hollandse stolp
uit het midden van de 20ste eeuw. Vanwege haar markante hoofdvorm is de boerderij
tevens ruimtelijk van belang.
121

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-040
Adres: Oterlekerweg 3
1703RM Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 556
122

Inleiding
Aan de noordoostzijde van de Oterlekerweg gesitueerde STOLPBOERDERIJ uit 1938-1939
genaamd "Grenshoeve" met achtergelegen KAPSCHUUR uit omstreeks 1900. De vlakbij de
grens tussen de gemeenten Heerhugowaard en Schermer gelegen boerderij werd gebouwd
in interbellum-architectuur naar ontwerp van de Alkmaarse architect H.J. Schaap.
Opdrachtgever was de veehouder, tuinder en bollenkweker Dirk Kuilboer. Zijn zoon Nico
legde op 7 september 1938 de eerste steen. De nieuwe boerderij verving een in slechte
staat verkerende voorganger, bollenlokaal
Het rechter venster in de linkerzijgevel en de vensters in de voorgevel zijn vervangen door
moderne aluminium vensters die op de parterre dezelfde indeling hebben.
N.B. De houten schuur tussen de stolp en de kapschuur en de aanbouw tegen de
noordoostgevel van de kapschuur maken geen deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan (17,37 m breed en 15,84 m diep) gebouwde stolpboerderij van
het gekeerde West-Friese type onder een met rode verbeterde Hollandse pannen gedekt
tentdak waarop een ventilatieopbouw.
De door een forse bakgoot beëindigde buitenmuren zijn opgetrokken in bruinrode machinale
waalsteen in halfsteens verband met snijvoeg boven een door een rollaag afgesloten
trasraam van rode waalsteen (zelfde metselverband en voegwerk). Onder de vensters
bevinden zich gesmoorde lekdorpeltegels.
De symmetrische voorgevel (ZW) heeft een brede middenrisaliet met een puntgevel
waarachter een in het voorschild snijdend zadeldak. Op de nok van de laatste staat
achteraan een rechthoekige schoorsteen van bruinrode machinale waalsteen. In het midden
van de middenrisaliet bevindt zich een vernieuwde voordeur onder een dito luifel en
bovenlicht, en ter weerszijden een driedelig venster bestaande uit een breed middenraam
met bovenlicht tussen smallere zijramen met bovenlicht. Ter plaatse van de huidige
verdiepingsvensters bevonden zich twee paar zesruits openslaande ramen. Het smalle
zoldervenster bovenin de puntgevel was oorspronkelijk drieruits. Rechts van de voordeur is
boven het trasraam een kleine hardstenen eerste steen ingemetseld met de inscriptie
"D.E.S.G./ DOOR NICO KUILBOER THZ./ 7/9 - 38." (D.E.S.G. is de afkorting voor de eerste
steen gelegd, JVDL). In het linker en rechter gedeelte van de voorgevel bevindt zich een
venster met bovenlicht (de bovenlichten van de oorspronkelijke parterrevensters waren
voorzien van glas in lood).
De linkerzijgevel (NW) heeft rechts een driedelig venster als in de middenrisaliet, links een
terugliggende opgeklampte darsdeur met in de rechter deurhelft een loopdeurtje, en in het
tussenliggende geveldeel drie door betonnen lateien ontlaste vensters bestaande uit twee
half overlappend en met enige tussenruimte voor elkaar geplaatste zesruits liggende stalen
ramen. De zo ontstane ventilatie-opening tussen beide ramen kan aan de binnenkant door
een ijzeren klepje worden afgesloten dat met scharnieren bevestigd is bovenop het achterste
raam.
De rechterzijgevel (ZO) telt vijf stalvensters van het laatstgenoemde type, maar met vierruits
in plaats van zesruits ramen. In het linker gedeelte van deze gevel bevindt zich van rechts
naar links een voormalige staldeur (nu een moderne bijkeukendeur) met bovenlicht en betonnen
latei, een dichtgezet zesde stalvenster (waaronder een naderhand geplaatst bijkeukenvenster),
en een smal venster waarin twee voor elkaar geplaatste tweeruits stalen raampjes.
In de achtergevel (NO) bevinden zich vier stalvensters als in de rechterzijgevel met daartussen
muurankers op halve gevelhoogte. Het linker gedeelte van de achtergevel is voorzien
van twee opgeklampte staldeuren.
123

Het interieur van de boerderij verkeert nog gedeeltelijk in de originele staat. Vanuit het
halletje achter
De kapschuur heeft een nagenoeg vierkante grondplan en een met rode Hollandse pannen
gedekt tentdak dat zich lager doorzet boven de buitenstijlruimten aan de zuidwest- en
zuidoostzijde. De buitengevels zijn ter hoogte van de begane grond gemetseld in rode
machinale waalsteen in halfsteens verband met snijvoeg (deels platvol vernieuwd) en
voorzien van muurankers op halve gevelhoogte. Boven de parterre zijn de hoge noordwesten
noordoostgevel samengesteld uit brede gepotdekselde en geteerde delen. Beide gevels
hebben bovenaan nog een blokgoot op geprofileerde gootklampen (de blokgoot boven de
lage zuidwest- en zuidoostgevel is vervangen).
In de noordwestgevel van de kapschuur bevindt zich van links naar rechts een opgeklampte
dubbele deur, twee stalvensters (oorspronkelijk tweeruits uitzetramen) en een opgeklampte
darsdeur waarboven een door een rechte windveer beëindigd schot van geteerde staande
rabatdelen met daarin een klein venster. Onder de blokgoot boven de hoge gepotdekselde
wand is eveneens een kleine opening aangebracht.
De noordoostgevel van de kapschuur telt vier stalvensters (oorspronkelijk voorzien van
tweeruits uitzetramen) en heeft rechtsboven een groot liggend luik dat verwijderd werd om
hooi vanaf de hooiwagen in het vierkant te kunnen bergen. De blokgoot zet zich hier ook
voort boven het uit geteerde staande rabatdelen samengestelde driehoekig gevelvlak
linksboven.
In de noordwestgevel van de kapschuur bevindt zich van links naar rechts een opgeklampte
staldeur, een stalvenster waarin een tweeruits uitzetraam, een dito deur en twee dito
stalvensters. De rechter gevelhelft heeft onderaan een plint van (secundair verwerkte ?)
rode handvormsteen ijsselformaat in kruisverband.
De zuidwestgevel van de schuur telt drie geloogde gietijzeren stalvensters.
De inwendige houten draagconstructie van de kapschuur bestaat uit een relatief
lichtgebouwd enkel vierkant waarop het met riet onderschoten pannendak rust. Een gootje
in de vierkantsvloer wijst erop dat het vierkant ooit bestemd was als varkensstal. Naderhand
(XXb) is het vierkant verbouwd tot koolschuur door het aanbrengen van een zoldervloer en
houten wanden tegen de muren met daarachter een isolerende vulling van zaagsel. De
zoldervloer rust op een enkelvoudige balklaag waaronder een stalen onderslagbalk (I-balk) op
houten stijlen. Vóór (ZW) het vierkant bevindt zich de dars en aangrenzend rechtsvoor de
voormalige paardenstal die naderhand in noordoostelijke richting vergroot is tot een
pinkenstal. De zoldervloer boven dit gedeelte bestaat nog uit brede delen.
Waardering
De boerderij en de bijbehorende schuur zijn van algemeen belang uit architectuur- en
cultuurhistorisch oogpunt als merendeels gaaf bewaard gebleven stolpboerderij uit het
tweede kwart van de 20ste eeuw, opgetrokken in interbellum-architectuur, en als
karakteristieke en grotendeels gaaf bewaarde kapschuur uit het laatste kwart van de 19de
of het eerste kwart van de 20ste eeuw.
124

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-041
Adres: Rustenburgerweg 126
1703 RZ Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 396
125

Inleiding
Op een ruim erf aan de zuidwestzijde van de Rustenburgerweg gelegen KOP-
ROMPBOERDERIJ uit 1915 genaamd "Reigerhof" (voorheen "Houtzicht"). De in opdracht
van onderwijzer J. Klomp te Beverwijk gebouwde boerderij verving een stolp die in 1914 als
gevolg van blikseminslag was afgebrand. Blijkens de bouwaanvraag werd het werk
uitgevoerd door "A. Klaver en As. Groot Co". 53 Laatstgenoemde Aris Groot, naast
bouwkundige ook gemeente-opzichter, heeft de in art-nouveaustijl opgetrokken boerderij
vermoedelijk ontworpen (de bouwtekening is ongesigneerd). In 1950 is het stalgedeelte
afgebrand. De toenmalige eigenaar, de weduwe J. Klomp te Schoorl, liet dit gedeelte in
1950-1951 herbouwen naar ontwerp van architect D. Noë te Assendelft. 54 Het nieuwe
stalgedeelte is meer naar voren gebouwd zodat de bestaande dwarsgang achterin het
woongedeelte kwam te vervallen.
N.B. De tegen de linkerzijgevel aangebouwde loopstal maakt geen deel uit van de bescherming.
Omschrijving
Kop-rompboerderij bestaande uit een op rechthoekig grondplan gebouwd woongedeelte van
één bouwlaag onder een met gesmoorde muidenpannen gedekt zadeldak, en een breder en
hoger stalgedeelte met een rechthoekige plattegrond en een schilddak waarop gesmoorde
OVH-pannen. Beide daken hebben de noklijn haaks op de weg en aan de voorzijde een
wolfseind. Bovenin het staldak bevinden zich rondom rode ventilatiepannen. Het
woongedeelte is opgetrokken in rode machinale waalsteen in kruisverband (voorgevel) of
half steens verband (zijgevels) en voorzien van snijvoegwerk en een plint (kruisverband). In
de voorgevel is naast rode baksteen ook groene geglazuurde baksteen toegepast. De platvol
gevoegde stalmuren zijn gemetseld in rode machinale waalsteen in kruisverband (zijgevels)
of halfsteens verband (voor- en achtergevel). De stalvensters hebben lekdorpels van gres.
De symmetrische voorgevel van het woongedeelte (NO) heeft in het midden een door een
rondboog van groene geglazuurde baksteen omlijste portiek (oorspronkelijk dieper) waarin
een art nouveau paneeldeur voorzien van een bovenlicht en twee draairaampje waarvoor
gietijzeren roosters. Ter weerszijden van de ingang bevindt zich een tweetal T-vensters
voorzien van luiken, en boven de portiek een breed driedelig verdiepingvenster waarin een
vierruits stolpraam geflankeerd door lagere en smallere tweeruits zijlichten. Ter hoogte van
de onder- en bovendorpels van de vensters wordt de voorgevel verlevendigd door banden
van groene geglazuurde baksteen. De vensters hebben lekdorpels van schuingemetselde dito
baksteen en worden ontlast door segmentbogen waarin gepleisterde sluit- en aanzetstenen
en koppen van groene geglazuurde baksteen. De gepleisterde boogvullingen worden
verlevendigd door ruitjes van dito baksteen. Ter hoogte van de zoldervloer en boven het
verdiepingsvenster is de voorgevel voorzien van muurankers. De windveren boven de
voorgevel zijn verfraaid met biljoenen en inkepingen. Het wolfseind wordt bekroond door
een bolvormige piron.
De zijgevels van het woongedeelte worden bovenaan afgesloten door een lijstgoot op
klossen. De vensters en deur in de zijgevels zijn niet oorspronkelijk (ter plaatse van het
driedelige keukenraam in de rechterzijgevel zat tot 1941 een T-venster; in de linkerzijgevel
bevonden zich twee vierruits stolpramen met tweeruits bovenlicht).
In de voorgevel (NO) van het stalgedeelte bevindt zich rechts en links een geloogd zesruits
stalvenster van beton en bovenin, direct onder het wolfseind, een klein gietijzeren rondven-
53 . RAA, secretarie-archief gemeente Heerhugowaard, inv.nr. 130, bouwaanvraag 27-5-1915.
64 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 1929.
126

ster met een bloemvormige roedenindeling. Uiterst rechts wordt de voorgevel versterkt door
een zich verjongende steunbeer.
De rechterzijgevel (NW) van het stalgedeelte telt vier getoogde vierruits vensters van beton
en heeft links een opgeklampte deur (vroeger een horizontaal in tweeën gedeelde deur)
waarnaast rechts een getoogd zesruits stalvenster als genoemd. In de door de naderhand
aangebouwde stal aan het oog onttrokken linkerzijgevel (ZO) van het stalgedeelte bevinden
zich zeven drieruits betonnen stalvensters en rechts een opgeklampte deur.
De achtergevel (ZW) heeft van links naar rechts een terugliggende opgeklampte darsdeur
waarboven een zinken mastgoot (de overige goten van de stal zijn vernieuwd in kunststof),
een dichtgezette deur en drie drieruits betonnen stalvensters. Rechts heeft de achtergevel
een gewijzigde uitbouw van één bouwlaag met plat dak (dit voormalige boenhuis dateert
van vóór de brand van 1950).
Het woongedeelte van het interieur bevat nog enkele elementen uit de bouwtijd waaronder
balkenplafonds in de gewijzigde kamers op de parterre. Van de middengang resteert de
achterste helft van waaruit paneeldeuren toegang geven tot de omliggende vertrekken en
tot een naar de zolder leidende steektrap rechtsachter. De oorspronkelijk ongedeelde zolder
heeft een met brede delen beschoten gordingenkap (de vliering en de slaapkamers zijn
naderhand gerealiseerd).
Het stalgedeelte heeft een vierkant met aan de achterzijde een overstek. Op het vierkant
rust een gordingenkap die tot aan de dekbalken van het vierkant is beschoten met brede
delen. Voor de ventilatie van de hooiberging is het pannendak boven het vierkant niet
beschoten, maar met riet onderschoten. De brandmuur tussen het vierkant en het
woongedeelte is aan de binnenzijde gecementeerd. Vanuit het vierkant geeft een
opgeklampte deur toegang tot de koestal links van het vierkant. De enkelrijïge koestal strekt
zich uit tot aan de achtergevel. Het achterom middenachter biedt plaats aan een dubbele rij
koeien. Rechts van het vierkant bevindt zich de voormalige paardenstal die vanuit de dars
rechtsachter bereikbaar is via een opgeklampte deur. De stal- en zoldervloeren zijn evenals
de darsvloer uitgevoerd in beton (blijkens een dichtgezette grup heeft de dars ook
gedeeltelijk dienst gedaan als veestalling). De zoldervloeren worden ondersteund door ijzeren
H-balken die rusten op ronde ijzeren palen. Zowel in de zoldervloer boven de koestal als die
boven het achterom zijn langs de (buiten)muur rechthoekige openingen uitgespaard
waardoor hooi naar beneden kon worden geworpen. De binnenmuren, waaronder die rond
het vierkant, zijn gemetseld uit baksteen en gepleisterd.
Waardering
De boerderij is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt
als merendeels gaaf bewaard gebleven kop-rompboerderij uit het eerste kwart van de 20ste
eeuw. Daarnaast is de boerderij ruimtelijk van belang vanwege haar markante hoofdvorm.
127

Datum: 28-08-2000
Monumentnummer: 0008-042
Adres: Rustenburgerweg 149
1703 RV Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
P 569
128

Inleiding
Aan de noordoostzijde van de Rustenburgerweg gelegen voormalige OPENBARE LAGERE
SCHOOL met ONDERWIJZERSWONING uit 1922-1923. Het in late art-nouveaustijl
opgetrokken pand werd gebouwd in opdracht van de gemeente Heerhugowaard naar
ontwerp van gemeentearchitect Aris Groot. De aanbesteding vond plaats op 6 november
1922 en werd diezelfde dag voor 18.966,- gegund aan W. van Duin, aannemer te
Spanbroek. Op 25 mei 1923 werd het nieuwe gebouw opgeleverd. De bouw van de school
hing samen met de Lager Onderwijswet van 1920. Als gevolg van de gelijkschakeling van
het openbaar en bijzonder onderwijs zou de bestaande vierklassige openbare lagere school
(nr. 1) vanwege het grote aantal katholieke leerlingen grotendeels ontvolkt raken. Het
kerkbestuur van de parochie van de H. Dionysius bleek bereid om de bestaande school en
onderwijzerswoning over te nemen. Voor de leerlingen waarvan de ouders openbaar
onderwijs verlangden werd een nieuwe tweeklassige openbare lagere school gebouwd. Het
gebouw heeft niet lang als zodanig dienst gedaan, want in 1946 werd de school in opdracht
van het R.K. Schoolbestuur van de Parochie H. Familie verbouwd tot kleuterschool waarbij
onder meer de vensterindeling enigszins werd gewijzigd (ontwerp en uitvoering: aannemer
P. Bot). 55 Sinds 1989 doet het gebouw dienst als woning en atelier.
Omschrijving
Op nagenoeg rechthoekig grondplan gebouwd pand van één bouwlaag onder een
samengesteld dak met een overstek en de noklijn evenwijdig aan de weg. Het dak is gedekt
met gesmoorde verbeterde Hollandse pannen. Onderlangs het op getrapt geprofileerde
klossen rustende dakoverstek bevindt zich een zinken mastgoot. De buitengevels zijn
opgetrokken in rode machinale waalsteen. Het rechter gedeelte van het pand is de
voormalige onderwijzerswoning. De voor- en rechterzijgevel hiervan (uitgezonderd de keukenuitbouw
rechts) zijn gemetseld in halfsteens verband, het overige buitenmuurwerk is
uitgevoerd in kruisverband.
De voorgevel (ZW) van de onderwijzerswoning heeft rechts een door zij- en bovenlichten
omgeven (vernieuwde) voordeur en links hiervan een verhoogde risaliet onder een in het
hoofddak snijdend wolfsdak waarop een bolvormige piron. In de risaliet bevindt zich zowel
op de parterre als de verdieping een (vernieuwd) driedelig venster (beneden oorspronkelijk
met meerruits bovenlichten en luiken, boven oorspronkelijk een achtruits stolpraam tussen
vierruits zijramen). Op het voorschild staat rechts van de risaliet een kleine dakkapel waarin
twee ramen. Links van de risaliet telt de voorgevel zes hoge (gewijzigde) vensters: twee
brede vensters die beide geflankeerd worden door smalle vensters.
De linkerzijgevel (NW) heeft links een portaaluitbouw met in de noordwestzijde een liggend
tweedelig venster en in de voorzijde (ZW) een dubbele deur met in elke deurhelft een achtruits
raam. Het boven het portaal doorgetrokken linkerzijschild vormt boven de ingang een
afdak dat op de buitenste hoeken rust op twee houten stijlen. De voorzijde van het afdak is
bekleed met staande veilingschroten die onderaan halfrond zijn uitgevoerd.
In de achtergevel (NO) bevindt zich van rechts naar links een tweedelig liggend venster, vier
tweeruits wc-raampjes waarvan de linker twee in 1989 vervangen zijn door een deur met
zijraam, een klein venster, (een in 1989 door een deur vervangen venster) en in het
terugligggende linker gedeelte een in een venster gewijzigde dubbele deur met zij- en
bovenlichten (de drie bovenlichten zijn in tegenstelling tot de zijlichten nog aanwezig en
voorzien van blank glas in lood) en links hiervan een bijkeuken met een plat dak en een
deels dichtgezet venster. Op het achterschild staan drie lage schoorstenen van rode
machinale waalsteen.
De genoemde bijkeuken is toegankelijk via een (vernieuwde) deur in de rechterzijde
waarvoor een betonnen stoep van twee treden. De keukenuitbouw links hiervan heeft zowel
56 . Gemeentehuis Heerhugowaard, secretarie-archief, perceelsdossier 4001
129

in de zuidoostzijde als in de smalle zuidwestzijde een venster met bovenlicht. Boven de
rechthoekige keukenuitbouw is het rechterdakschild lager doorgetrokken. In de linker helft
van de rechterzijgevel (ZO) bevindt zich een klein tweedelig glas-in-loodraam en, rechts
hiervan, een vierruits wc-raampje. In het midden van het rechterdakschild staat een
dakkapel als op het voorschild en rechtsboven een rechthoekige schoorsteen van rode
machinale waalsteen die zich bovenaan verjongd tot een vierkante top.
Het interieur van de voormalige onderwijzerswoning verkeert nog grotendeels in de
oorspronkelijke staat en is onder meer voorzien van een tochtpui waarin glas-in-loodramen
(rood en geel glas en blank kathedraalglas) tussen de vestibule en de achterliggende gang,
links van de gang twee kamers en suite met rechts van de verdwenen tussenliggende
schuifdeuren in beide kamers een legkast en links in de achterkamer een hoekschouw
waarvan de met rode plavuizen afgedekte onderboezem gemetseld is in rode handvormsteen
met verdiepte voeg (in de voorkamer bevond zich een vergelijkbare hoekschouw), en in de
aan het einde van de gang gesitueerde keuken rechtsachter een schouw met boven de
haard een bordenplank op geprofileerde klossen. In de gang bevindt zich een steektrap met
bovenaan een kwart waarlangs een houten leuning samengesteld uit bewerkte vierkante
spijlen. Een opgeklampte deur in de rechter gangwand geeft toegang tot de onder de trap en
de gang gelegen kelder waarvan de vloer bestaat uit gele ongeglazuurde tegels. De nog
vrijwel oorspronkelijke eerste verdieping heeft een hoge gepleisterde borstwering waarop
een met brede delen beschoten gordingenkap rust. Vanaf de overloop geven paneeldeuren
toegang tot de slaapkamer linksvoor en linksachter en opgeklampte deuren tot het kamertje
rechtsvoor en de bergruimte rechtsachter. De laatste heeft geen plafond waardoor de lage
vliering boven de overloop van hieruit bereikbaar is. De overloop, de beide slaapkamers en
het kamertje rechtsvoor hebben alle een vlak plafond van veilingschroten.
De oorspronkelijke indeling van de school is nog herkenbaar. Vanuit de vestibule linksachter
geeft een dubbele paneeldeur met bovenin elke deurhelft een raam toegang tot een aan de
achtergevel grenzende brede gang (naderhand deels volgebouwd) die eindigt in een via een
paneeldeur toegankelijke voormalige bergplaats rechtsachter. Rechts in de rechter
gangwand bevindt zich een tot het voormalige klaslokaal linksvoor toegang gevende
paneeldeur met bovenin een zesruits liggend raam (de deur tot het rechtsvoor klaslokaal
heeft plaats gemaakt voor een brede doorgang). De twee lokalen staan met elkaar in
verbinding door een paneeldeur waarvan het liggende zesruits raam is dichtgezet. In beide
lokalen bevinden zich tegen het (verlaagde) plafond twee uitgemetselde rookkanalen die de
plaats van de verdwenen kachels markeren. De zolder van de school heeft een met brede
delen beschoten gordingenkap.
Waardering
Het pand is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt als
merendeels gaaf bewaard gebleven openbare lagere school met onderwijzerswoning
daterend uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.
130

Datum:
Monumentnummer:
Adres: Rustenburgerweg 235
1703 RV Heerhugowaard
Kadastraal bekend sectie:
131

Inleiding
Op een ruim erf aan de noordoostzijde van de Rustenburgerweg gesitueerde
STOLPBOERDERIJ uit 1929 met naastgelegen KLEINVEESCHUUR. De boerderij verving een
in slechte staat verkerende grotendeels houten voorganger waarvan het 17de- of 18deeeuwse
vierkant bleef staan. Rond dit vierkant bouwden de gebroeders Poland in opdracht
van veehouder P. Hes een nieuwe stolp. 56 Waarschijnlijk leverden zij ook het ontwerp (de
ontwerptekening bij de bouwaanvraag van 1 juli 1929 is ongesigneerd). De kleinveeschuur
rechts op het achtererf dateert vermoedelijk uit de 19de eeuw. Rond het ruime erf bevond
zich vroeger een windsingel van essen en iepen (thans merendeels knotwilgen). Van deze
windsingel resteren enkele essen langs de Rustenburgerweg.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwde stolpboerderij van het afgeleide Noord-Hollandse type
onder een met gesmoorde muidenpannen gedekt schilddak met de nok haaks op de weg.
Rechtsachter heeft de stolp een staarteinde onder een zadeldak waarvan het
noordwestelijke dakschild evenals het achterschild van de stolp gedekt is met rode
Hollandse pannen. Zowel bovenin het voor- als achterschild staat een hoge vierkante
schoorsteen van rode machinale waalsteen. De buitengevels zijn opgetrokken in dito
baksteen in halfsteens verband met snijvoeg boven een in kruisverband gemetselde plint. De
zijgevels worden afgesloten door een lijstgoot (de achtergevel door een PVC mastgoot).
De door een kroonlijst beëindigde voorgevel (ZW) telt vijf schuifvensters met drieruits
bovenlichten waarin geel kathedraalglas: links twee, in het midden twee en rechts één.
Links van het rechter venster bevindt zich een ondiepe portiek voorzien van een betonnen
vloer en een vernieuwde voordeur onder een drieruits bovenlicht waarin geel kathedraalglas
(de bewaard gebleven originele voordeur is uitgevoerd als een paneeldeur in de stijl van de
Amsterdamse School met twee vertikale lijsten waartussen bovenin een draairaampje).
Middenboven heeft de voorgevel een in hetzelfde metsel- en voegwerk uitgevoerde
dakopbouw voorzien van twee gekoppelde schuifvensters als op de begane grond en een
flauwhellend zadeldak gedekt met gesmoorde muidenpannen (de windveren waren onderaan
voorzien van een vierkant siermotief). De sluitsteen in de strek boven laatstgenoemde
vensters is uitgevoerd als een jaartalsteen met de vergulde inscriptie "ANNO/ 1929".
In de linker helft van de linkerzijgevel (NW) bevinden zich van links naar rechts twee geloogde
zesruits stalvensters van ijzer, een opgeklampte deur met bovenlicht, en een dito
derde stalvenster. De rechter helft van de linkerzijgevel is blind.
De rechterzijgevel (ZO) telt zeven stalvensters als in de linkerzijgevel en heeft links een
schuifvenster als in de voorgevel (het wc-raampje rechts hiervan is evenals het kleine venster
uiterst links naderhand aangebracht).
In de achtergevel (NO) bevindt zich van rechts naar links een terugliggende opgeklampte
darsdeur van vellingdelen, een opgeklampte deur onder een tweeruits bovenlicht, en een
schuifvenster als in de voorgevel maar met blank glas in het drieruits bovenlicht. De
aansluitende noordwestgevel van het staarteinde is voorzien van twee stalvensters als in de
linkerzijgevel. In het midden van de kopse puntgevel (NO) van de staart bevindt zich
beneden een opgeklampte deur met bovenlicht en boven een opgeklampte deur met
tweeruits bovenlicht. Ter weerszijden van beide deuren is een muuranker aangebracht. De
puntgevel wordt beëindigd door rechte windveren.
De houten draagconstructie in het interieur bestaat uit een vierkant met aan de voor- en
rechterzijde een overstek. De vierkantsstijl linksachter en de daarin ingelaten onderste
schoor zijn voorzien van het telmerk "HU". Het pannendak is met riet onderschoten. Rond
56 . RAA, secretarie-archiefgemeente Heerhugowaard, inv.nr. 134, bouwaanvraag 1-7-1929 (nr.-
41)
132

het vierkant bevindt zich een in 1929 vernieuwd schot van brede staande delen waarin
enkele opgeklampte deuren (de deur tussen het vierkant en de dars linksachter is evenals
twee kastdeuren in de koestal vervaardigd van uit de gesloopte voorganger afkomstig hout
dat nog geverfd is in de kleuren appelbloesem en blauw). De rookkanalen onder de
genoemde twee schoorstenen hebben een vierkante doorsnede en zijn gemetseld in rode
machinale baksteen. Rechts van het vierkant bevindt zich de koestal waarvan de lange regel
plaats bood aan vijftien koeien. De achteraan dubbelrijïge koestal heeft een betonnen
stalvloer met grup en verhoogde koestand en, evenals het achterom middenachter, een
alternerende zolderbalklaag. In de koestal worden de zwaardere balken ondersteund door
stijlen. Het achterom en de dars hebben een vlakke betonnen vloer (de achterste helft van
de darsvloer was bestraat met boerengeeltjes die naderhand zijn aangesmeerd). In de
achterwand van het achterom bevindt zich een eenvoudige haard waarnaast rechtsonder
een opgeklampt deurtje met daarachter een houthok.
Het aan de voorgevel grenzende woongedeelte kent een traditionele indeling met twee door
een (vernieuwde) dubbele schuifdeur gescheiden kamers. De slaapkamer linksvoor had
tegen de linkerzijgevel oorspronkelijk een kastenwand. In de woonkamer middenvoor staat
tegen de achterwand een schouw waarvan de onderboezem bekleed is met witgeaderd
donkergrijs marmer. Ter weerszijden van de schouw bevindt zich een paneeldeur waarachter
een kast. Vanuit de kamer middenvoor leidt een doorgang met ter weerszijden hiervan een
voormalige bedstede (thans een kast en een trapkast) naar de achter de voordeur
gesitueerde gang. Ter plaatse van de aan de gang grenzende keuken rechtsvoor bevonden
zich twee slaapkamers. Aan het einde van de gang geeft een opgeklampte deur toegang tot
de koestal.
De kleinveeschuur rechts op het achtererf heeft een rechthoekige plattegrond en een hoogte
van één bouwlaag onder een met rode Hollandse pannen gedekt zadeldak waarvan de
noklijn haaks staat op de weg (op het voorste gedeelte van het rechterzijschild liggen geen
rode maar gesmoorde Hollandse pannen). De kopse voor- en achtergevel zijn uitgevoerd als
een puntgevel met een door rechte windveren beëindigde houten bovengevel. Het onderste
gedeelte van de achtergevel (NO) is opgetrokken in bruine handvormsteen vechtformaat in
halfsteens verband boven een in kruisverband gemetselde plint (voor het overige is de
achtergevel evenals de voorgevel in XXB vernieuwd). De beide zijgevels zijn opgetrokken in
rode machinale waalsteen in halfsteens verband met platvolle voeg. De onderaan
gecementeerde rechterzijgevel (ZO) telt twee getoogde gietijzeren stalvensters (het
tussenliggende luik voor de varkens en het tweeruits stalvenster rechts zijn naderhand
aangebracht). De linkerzijgevel (NW) heeft rechts een opgeklampte deur en in het linker
geveldeel een geloogd gietijzeren stalvenster en muurankers op halve hoogte (de
opgeklampte dubbele deur in het midden is naderhand geplaatst). In het midden van de
achtergevel (NO) bevinden zich twee opgeklampte luiken die dateren uit de tijd dat de
schuur als varkensstal in gebruik was.
Inwendig heeft de schuur een betonnen vloer, muurstijlen, een alternerende zolderbalklaag
en een onbeschoten gordingenkap. Naar verluidt stond halverwege de linkerzijwand een
gemetselde schouw.
Waardering
De stolpboerderij met bijbehorende kleinveeschuur is van algemeen belang uit cultuurhistorisch
en architectuurhistorisch oogpunt als vrijwel gaaf bewaard gebleven Noord-Hollandse
stolp uit het tweede kwart van de 20ste eeuw met een 17de- of 18de-eeuws vierkant.
Vanwege haar markante hoofdvorm en ruime ligging is de boerderij tevens ruimtelijk van
belang.
133