• Wat houdt voor u gastvrijheid in? In feite gaat het om welbevinden ...

Bijlage 1:
Professor Arnold Heertje neemt afscheid
'Overheid moet falen economie corrigeren'
Bij zijn afscheid concludeert professor Heertje dat de economische wetenschap faalt. "De
economie geeft alleen maar aandacht aan de prijs van de oliebol." Pleidooi voor een
paternalistische overheid.
Door onze redacteur CEES BANNING
AMSTERDAM, 26 November 1999. De economische theorie faalt. Unieke, onvervangbare
goederen - zoals historische gebouwen en natuurgebieden - worden opgeofferd aan de
onverzadigbare productiedwang. Dat betoogde professor Arnold Heertje vanmiddag in
zijn afscheidscollege aan de Universiteit van Amsterdam.
"Natuur en cultuur hebben in de economie geen waarde, dus moet er een actieve
overheid zijn die als een goed huisvader het erfgoed beheert", zei Heertje gisteren in een
toelichting, onderwijl de laatste hand leggend aan zijn college getiteld 'Mien, je kunt toch
nieuwe bakken; Einstein en de economische wetenschap'.
Heertje pleit voor een paternalistische overheid. "De Waddenzee, het Naardermeer, het
zijn unieke gebieden waarvan de waarde niet in geld is uit te drukken", vindt de
econoom. "Wij zijn gewend om alles in geld uit te drukken, maar er zijn situaties waarbij
dat niet mogelijk is. Niet alles van waarde heeft een prijs. Ik vind het een taak voor de
overheid om dan in te grijpen."
Het is een opvatting die niet voorkomt in het door Heertje geschreven leerboek 'Kern van
de economie' - voor veel middelbare scholieren de eerste kennismaking met het vak
economie (inmiddels vijftien drukken). "Dat is het voordeel van ouder worden", erkent de
65-jarige econoom. "Je krijgt inzichten. Je gaat relativeren. En je moet je losmaken van
de pure economische theorie en kijken wat andere disciplines kunnen bieden."
Heertje ging buurten bij de natuurkunde en 'ontdekte' Einstein en Lorentz. Einstein kwam
met zijn relativiteitstheorie tot het inzicht dat er geen absoluut referentiekader is voor
het beschrijven van natuurkundige gebeurtenissen. Dit is afhankelijk van het
referentiekader van de individuele waarnemer en is bepaald door ruimtelijke dimensies
en tijd. Nobelprijswinnaar Lorentz ontdekte een theorie om alles onder één noemer te
brengen, waardoor er toch een universeel referentiekader ontstond.
"Zo'n kader ontbreekt in de economie", constateert Heertje. "Bij gewone,
reproduceerbare, goederen hebben we de prijs als maatstaf. Maar bij nietreproduceerbare
goederen, zoals de Nachtwacht en de Waddenzee, ontbreekt die." In
onze economie worden dagelijks niet-reproduceerbare goederen opgeofferd met het oog
op de voortbrenging van reproduceerbare goederen."
Als voorbeeld noemt Heertje historische boerderijen die worden afgebroken ten behoeve
van de Betuwelijn, historische gebouwen die worden opgeofferd ten behoeve van
projectontwikkelaars en natuurgebieden in Ede en de Wijkermeerpolder die worden
vernietigd ten behoeve van "ordinaire woningbouw en laagwaardige bedrijvigheid". Deze
ontwikkeling is van alle tijden, maar de econoom signaleert dat het tempo wordt
verhoogd.