Bezuiniging van 20% kan ik mij niet voorstellen • Brandweermensen

‘Bezuiniging van 20% kan ik mij niet voorstellen Brandweermensen G
volledig toerusten op de praktijk Plan voor vrijwilligers in 24-uursdienst
Maastricht Kracht van de brandweer koesteren en mensen gemotiveerd houden’
december 2010
Focus
Magazine van de Brandweer Zuid-Limburg

2 Focus
Regionaal commandant Gerard van
Klaveren: ‘We zoeken ook naar een
andere kijk op brandweerzorg’
Commandant Gerard van Klaveren zet alle opties voor de toekomst op een rij
‘ Bezuiniging van 20% kan ik mij niet
voorstellen. Er is een ondergrens’
‘Het duurt ongeveer een maand langer
dan gedacht om alle mogelijkheden
voor de toekomst helder te krijgen en
goed te onderbouwen. Want bij alle
voorstellen over hoe de brandweerzorg
in deze regio anders en goedkoper
kan, geven we gelijk aan wat de
effecten zijn op de slagkracht van ons
korps. Die effecten zijn soms niet
gering. Daarom kan ik mij een
bezuiniging van 20%, waar soms
sprake van is, ook niet echt
voorstellen. Onze repressieve en
preventieve capaciteiten zouden dan
ernstig worden ingeperkt. Wij hebben
begrip voor de dilemma’s waar de
burgemeesters in deze economische
crisis voor staan. Maar als ze voor 20%
bezuinigen zouden kiezen, laten ze ook
de eerder afgesproken uitgangspunten
los. We zullen hen binnenkort alle
mogelijke en onmogelijke
bezuinigingsvarianten voorleggen.
Vanuit onze vakdeskundigheid voelen
we ons verplicht om daarbij dan wel
aan te geven dat we sommige
varianten onverantwoord vinden.’
Waarom laten de voorstellen voor vernieuwing van de
Brandweer Zuid-Limburg langer op zich wachten? Ze
waren toch aangekondigd voor het eind van dit jaar.
‘Inderdaad lopen we met het project ‘Vandaag is
Rood’ vertraging op,’ moet regionaal commandant
Gerard van Klaveren toegeven. ‘Vertraging die bijna
helemaal te wijten is aan financiële tegenvallers die de
‘Risicobeheersing en repressie
nog gescheiden werelden’
afgelopen tijd aan het licht zijn gekomen. Die vloeien
deels voort uit de nog steeds niet volledig voltooide
ontvlechting van de brandweer uit verschillende
gemeenten. Terwijl we nog bezig zijn met de
afronding van de fusie, zijn we dus al geconfronteerd
met een nieuwe opdracht. Maar je zult een helder
financieel plaatje moeten hebben, voordat je
varianten voor de toekomst kunt uitwerken. We gaan
immers heel principiële voorstellen doen waar we
later niet zomaar op terug kunnen komen.’
Al flink bezuinigd
De bezuinigings- en vernieuwingsvoorstellen die de
directie gaat presenteren, moeten goed
doorgerekend zijn. En daarbij stuit de korpsleiding op
het probleem dat de ware kosten van de brandweer
nu pas duidelijk in beeld komen. Van Klaveren: ‘Met
de Parkstad en een aantal gemeenten in de
Westelijke Mijnstreek moet de definitieve afrekening
van de regionalisering nog worden gemaakt. Die
problematiek is veel weerbarstiger dan ik had
gedacht. Overigens blijkt dat ook in andere regio’s.
Omdat de begrotingen van de negentien gemeenten
allemaal anders met loonlasten, kapitaalslasten van
zwaar materieel maar ook van kleinere voertuigen, en
met de kosten van groot onderhoud van huisvesting
omgingen, zijn er onderlinge verschillen ontstaan en
discussies over waar bepaalde kosten thuishoren.
Sommige gemeenten hadden de laatste jaren al flink
bezuinigd op hun brandweer en met investeringen
gewacht omdat de regionalisering er aankwam. Dat
heeft het kostenplaatje behoorlijk vertroebeld en daar
krijgen wij nu de rekening van gepresenteerd.’
Slagkracht aantasten
Allerlei posten, zoals ICT en kantoorkosten, zaten
vroeger verborgen binnen de gemeenten, heeft Van
Klaveren moeten vaststellen. ‘Nu krijgen wij die
allemaal zelf voor de kiezen. Vandaar dat we nu pas
met de echte kosten geconfronteerd worden en het
doorrekenen van voorstellen langer duurt dan we
dachten. Maar in februari moeten we er echt uit zijn,
want er zal kort daarna een >>
Focus 3

4 Focus
meerjarenbegrotingmoeten komen. Omdat de zaak
zo complex is en bijna alle bezuinigingsvarianten al
snel onze slagkracht aantasten, hebben we de
burgemeesters voorgesteld hier een uitgebreid debat
aan te wijden. Daarin zullen wij steeds aangeven wat
een bepaalde maatregel voor gevolgen zou hebben
voor de brandweerzorg in de regio.’
Uitgangspunten in gevaar
Begin 2010 heeft het Veiligheidsbestuur Zuid-Limburg,
waar alle 19 burgemeesters deel van uitmaken,
gekozen voor het uitgangspunt ‘eenheid in
verscheidenheid’. Dat betekent onder meer
‘Daarmee kom je aan
de slagkracht van ons korps’
vraaggerichte dienstverlening voor steden en dorpen,
door een korps met beroeps én vrijwilligers, vanuit
brandweerposten verspreid over de regio die lokaal
zijn verankerd. Ook een betere integratie van
repressie en risicobeheersing en het in stand houden
van een korpsomvang van twee compagnieën, zijn
als uitgangspunten vastgelegd. Van Klaveren: ‘Bij
verschillende van de ongeveer 15 bezuinigingsvarianten
waar we nu aan rekenen, komen deze uitgangspunten
serieus in gevaar. En daarmee kom je ook aan de
slagkracht van ons korps, want het gaat dan bij
voorbeeld ten koste van de dekking, de bezetting van
de voertuigen, het aantal kazernes en posten, het
materieel en onze mogelijkheden bij rampenbestrijding
en crisisbeheersing. Dat is de keuze waar het bestuur
en de politiek voor komen te staan. Elke keuze kan
gevolgen hebben voor de brandweerzorg in Zuid-
Limburg.’
Weinig lucht in organisatie
Op sommige plekken was de brandweer al zwaar
geknepen voorafgaand aan de fusie, heeft Van
Klaveren geconstateerd. ‘Volgens mij zouden sommige
van de oude korpsen zonder de regionalisering
intussen financieel al in behoorlijk zwaar weer hebben
gezeten. Er zit dus heel weinig lucht in onze
organisatie. Ook in de overhead is niets meer te
halen. Hier is Schraalhans nu al aan de macht.
Intussen hangt ook het conflict met de bonden over
de roosters nog steeds boven de markt. De rechter
heeft inmiddels de uitspraak gedaan dat we weer met
de bonden rond de tafel moeten. We gaan samen
met het bestuur bekijken hoe we hier invulling aan
kunnen geven. Maar wanneer de bonden volledig hun
zin zouden krijgen, heeft dat verregaande financiële
consequenties en komt zelfs de werkgelegenheid in
gevaar. Het inpassen van de wensen van de bonden
zou namelijk bovenop de problemen komen die we al
hebben, en vanaf de eerste dag flinke extra
bezuinigingen onvermijdelijk maken.’
Meer geïntegreerde benadering
‘We kijken niet alleen naar zeer diverse
bezuinigingsopties en de consequenties daarvan,
maar zoeken ook naar een andere kijk op
brandweerzorg. Zo’n andere aanpak zou op een
termijn van tien tot vijftien jaar gerealiseerd kunnen
worden. Want je turnt mensen niet van vandaag op
morgen om. We denken dat we het brandweerwerk
leuker kunnen maken, met genoeg uiteenlopende
taken om iedereen gemotiveerd te houden. Zoals in
Geleen en Sittard al gebeurt, zouden we vaker
'Wanneer de bonden volledig
hun zin zouden krijgen, heeft
dat verregaande financiële
consequenties'
mensen op basis van hun specifieke vakmanschap
kunnen binnenhalen en die vervolgens ook inzetbaar
kunnen maken voor repressie. We zullen hoe dan
ook naar een meer geïntegreerde benadering van
risicobeheersing en repressie moeten. Nu zijn dat nog
te zeer gescheiden werelden. De doelstelling van
“(brand)veilig leven” moet een coproductie zijn.
Waarom oefenen we bijvoorbeeld niet vaker in
leegstaande panden in woonwijken in plaats van bij
de kazerne? Ik denk dat woningcorporaties hier best
aan willen meewerken. Want ook al produceren we
daar alleen maar rook, toch kunnen buurtbewoners
dan ervaren hoe ingrijpend brand is. Ook zouden we
‘Waarom oefenen we
niet in woonwijken?’
in bedrijven kunnen oefenen, samen met de BHV-ers.
Zo kan de repressieve dienst veel betekenen voor
risicobeheersing en het stimuleren van
brandveiligheid.’
Onmisbaar sluitstuk
‘Mijn droom zou zijn dat alle woningen, bedrijven en
instellingen preventief zijn voorbereid tegen brand,
dat burgers zich meer bewust zijn van de eigen
veiligheid en dat we een meer zelfredzame
samenleving krijgen. Wij zijn als organisatie in staat
om dat in onze regio voor elkaar te krijgen. We
hebben actuele risico-analyses van elke gemeente,
waarin onderscheid wordt gemaakt tussen moderne
woonwijken, oude binnensteden, landelijk gebied,
industrie en infrastructuur. Daarop is ons
dekkingsplan gebaseerd en de repressie
georganiseerd. Want branden zul je altijd houden.
Hoeveel veiligheidskleppen je ook inbouwt, je houdt
‘Branden zul je altijd houden’
altijd een restrisico over. Repressie is en blijft dus het
onmisbare sluitstuk van de brandweerzorg. Onze
slagkracht, ook bij rampenbestrijding en
crisisbeheersing, kan door al te grote bezuinigingen
echter ernstig in gevaar komen. En ook de andere
uitgangspunten komen dan aan het wankelen. De
bestuurders zijn binnenkort aan zet om de financiële
haalbaarheid en de bestuurlijke wenselijkheid af te
wegen. Het resultaat van deze afweging en van hun
keuzes voor de toekomst heeft gevolgen voor de
kwaliteit van de brandweerzorg in de praktijk. En er
is beslist een ondergrens aan wat vanuit het oogpunt
van de brandweer nog verantwoord is.’
Focus 5

Helft van alle rangen verdwijnt en functie komt centraal te staan
Veiligheidsregio wil
brandweermensen volledig
toerusten op de praktijk
6 Focus
‘De praktijk wordt vanaf nu het
uitgangspunt. Het opleiden, oefenen en
bijscholen van brandweermensen wordt
helemaal gericht op hun specifieke
functie. De taken die de brandweerman
of -vrouw in de praktijk uitvoert, dáár
moet hij of zij optimaal voor zijn
toegerust. Verder moet je vanuit je
functie heel goed met je eigen collega’s
en met de andere hulpdiensten kunnen
samenwerken. Het resultaat moet zijn
dat de brandweer veiliger werkt en nóg
beter en met meer slagkracht gaat
optreden.’ Projectleider Ingrid Lichteveld
is binnen de Brandweer Zuid-Limburg
belast met de invoering van het nieuwe
kwaliteitsstelsel voor brandweer -
personeel. Dat is een onderdeel van de
Wet Veiligheidsregio’s die per 1 oktober
in werking is getreden. Op 1 oktober
2011 moet de invoering helemaal zijn
afgerond.
‘De organisatie van de brandweer was altijd nogal
ranggericht. In totaal kenden we vijftien rangen. Daar
blijven er in het nieuwe systeem nog maar zeven van
over, die rechtstreeks gekoppeld zijn aan de functie
die je vervult. Voorop moet staan dat je de
kwaliteiten en competenties hebt om je taak goed te
vervullen. En vooral dat je je vaardigheden ook op
peil houdt. Dat is een verantwoordelijkheid van de
werkgever, maar nadrukkelijk ook van de werknemer.
Die moet ervoor zorgen dat hij of zij niet alleen
vakbekwaam is bij de start in een functie, maar het
ook blijft. In de oude situatie kon het in theorie
voorkomen dat mensen in de loop der jaren achterop
waren geraakt en niet meer goed waren toegerust
voor hun taak. In de nieuwe opzet kan dat niet meer,
omdat dan bij het oefenen en bijscholen vanzelf een
paar ontwikkelpunten aan het licht zullen komen.’
Kwaliteit en veiligheid
De nadruk komt veel meer te liggen op de
inhoudelijkheid van taken en op het adequaat
functioneren van brandweermensen in hun specifieke
rol, legt Ingrid Lichteveld uit. ‘Ze hoeven alleen nog
geoefend en bijgeschoold te worden voor de taken
die ze in de praktijk daadwerkelijk uitvoeren. Met het
oog hierop is ook de hele opleidingsstructuur de
afgelopen tijd veranderd. De nieuwe aanpak zal niet
alleen de kwaliteit van het product brandweer ten
‘Slagkracht van de Veiligheidsregio
als geheel gaat erop vooruit’
goede komen, maar ook de veiligheid van zowel
onze eigen mensen als de burgers. Je moet als
brandweerman blind kunnen vertrouwen op de
kwaliteiten van je collega’s. En mensen van andere
hulpdiensten moeten op jouw vakbekwaamheid
kunnen rekenen. Want het uiteindelijke doel is dat de
slagkracht van de Veiligheidsregio als geheel erop
vooruit gaat.’
Ingrid Lichteveld:
‘Van de huidige 15 rangen
blijven er nog maar 7 over’
Ster inleveren
‘De kwaliteit binnen ons korps is gelukkig heel
behoorlijk op peil. Hier is in het kader van de
regionalisering al veel aandacht besteed aan opleiden
en oefenen en aan multidisciplinair samenwerken.
Wij kunnen het nieuwe plaatje met de huidige
bezetting kwalitatief prima invullen. Toch is er nog
een stukje opvoeding van onze mensen nodig om ze
te laten beseffen dat ze ook zelf verantwoordelijk zijn
voor het op peil houden van hun vakbekwaamheid.
Verder vindt niet iedereen het leuk dat er rangen
gaan verdwijnen. Dat kan qua status en emotie bij
sommigen best moeilijk liggen. Er moet nog wel wat
water door de Maas voordat iedereen daaraan
gewend zal zijn. De oude rangonderscheidingstekens
blijven wel bestaan, al worden het er dus minder en
wordt de indeling anders. Hierdoor zal zelfs de
regionaal commandant één van zijn twee sterren
moeten inleveren.’
Niet duurder of goedkoper
De overgang naar het nieuwe systeem moet zoals dat
heet budgettair neutraal kunnen verlopen, zo is de
inschatting van Ingrid Lichteveld. ‘Het wordt hierdoor
onder de streep niet duurder of goedkoper.
Beroepsbrandweermensen zijn aangesteld in een
functie, waar een bepaald salaris bij hoort. Voor hen
heeft deze conversie geen financiële consequenties. Zij
krijgen hoogstens een andere rang. Bij vrijwilligers ligt
het wat moeilijker. Zij worden niet langer aangesteld
in een rang, maar op basis van hun kwalificatieprofiel
in een functie; manschap A, manschap B of
bevelvoerder, elk met bijbehorende rang. Afhankelijk
van de situatie kunnen vrijwilligers er qua
vergoedingen iets op voor- of achteruit gaan. De
vakbekwaamheidseisen voor beroeps en vrijwilligers
blijven overigens volkomen gelijk aan elkaar.’
Nóg betere samenwerking
Behalve dat ze vaak de waarom-vraag van
medewerkers moet beantwoorden, loopt het project
van Ingrid Lichteveld goed. Maar dat betekent niet
dat de uitvoering geheel vlekkeloos verloopt. ‘Er
duiken problemen op die niet voorzien zijn in de wet
en in het personeelsbesluit Veiligheidsregio’s. Daar
‘Je moet als brandweerman
blind kunnen vertrouwen op
kwaliteiten van collega’s’
kun je aan zien dat het achter Haagse schrijftafels is
bedacht door mensen die ver van de praktijk af
staan. Maar hun bedoeling is wel goed. Ze willen een
nóg betere samenwerking binnen de brandweer en
met de andere hulpdiensten. Daardoor kan de
kwaliteit van de hulpverlening verder omhoog en
zullen de nieuwe Veiligheidsregio’s echt kunnen
bijdragen aan de veiligheid van hun burgers.’
Focus 7

8 Focus
‘We gaan digitaal en maken papier bijna overbodig’
Digitaal documentbeheer
verbetert bedrijfsvoering
en klantvriendelijkheid
‘Nu is iedereen nog gewend om vooral
met papier te werken. Maar dat gaat
veranderen. Door werkprocessen te
digitaliseren in een document -
management-systeem, streven we
ernaar om intern sneller en doelgerichter
te gaan werken. Extern zal dit tot een
betere dienstverlening aan gemeenten,
bedrijven en burgers leiden. Bovendien
gaat het behoorlijke kostenreducties
opleveren. Want naast een flinke
structurele besparing op arbeidsuren- en
kantoorkosten, is digitale opslag van
documenten vele malen goedkoper dan
fysieke opslag. De archiefkasten en
hangmappen hebben dan ook hun
langste tijd gehad.’
Erik Veders:
‘Archiefkasten en hangmappen
hebben hun langste tijd gehad’
Na bij verschillende gemeenten en een commercieel
bedrijf te hebben gewerkt, trad documentair
informatiespecialist Erik Veders een jaar geleden in
dienst van de Brandweer Zuid-Limburg. ‘We gaan
werken aan een geavanceerd, organisatiebreed
digitaal documentair informatiebeheer voor het
korps,‘ vertelt Veders. ‘Tot juni zitten we in een
experimenteerfase. We beschrijven momenteel
werkprocessen van diverse afdelingen om te zien
welke informatie en documenten nodig zijn om een
zaak binnen de vereiste termijnen af te handelen. Het
doel is uiteindelijk te komen tot een uniforme
werkwijze voor het in behandeling nemen van
aanvragen, waarbij het dupliceringen van stukken en
het bijhouden van eigen archieven niet of nauwelijks
meer zullen voorkomen. De documentaire
informatievoorziening die we gaan opzetten, moet
compleet, up to date, beheersbaar en betrouwbaar
zijn. Dat zal de bedrijfsvoering in goede banen leiden,
het terugvinden van de meest actuele informatie
sterk vereenvoudigen en dus heel veel zoek- en
andere arbeidsuren besparen. Ook zal het
samenwerken een stuk makkelijker worden, omdat
ieder die geautoriseerd is, rechtstreeks toegang heeft
tot de meest actuele versie van elk dossier.’
Talrijke voordelen
‘Zeker in een fusie-organisatie als deze, hoef ik
niemand te overtuigen van het nut van een
organisatiebreed en betrouwbaar systeem voor
documentenbeheer,’ heeft Veders al gemerkt. ‘Wel
gaat ook hier de kost voor de baat uit. Je zult eerst
moeten investeren in de juiste systemen, om vrij snel
Tijd- en plaatsonafhankelijk
werken mogelijk
daarna al te kunnen oogsten door volop gebruik te
maken van de voordelen van het digitaal gaan. En die
voordelen zijn talrijk. Naast de besparingen op ruimtes,
arbeidsuren en allerlei kosten van het dupliceren,
verspreiden en opslaan van tienduizenden stukken,
gaat het ook om het stroomlijnen van werkprocessen.
Want door elektronische beschikbaarheid van alle
documenten is de verblijfplaats en status ervan steeds
bekend, en het tijdrovende en inefficiënte printen,
kopiëren en verzenden van papieren documenten niet
meer nodig. Ook heb je gelijk de meest actuele versie
van een document te pakken.’
Met sprongen vooruit
‘De efficiency in een organisatie als deze zal met
sprongen vooruitgaan. Omdat alle informatie altijd
aanwezig en opvraagbaar is, waardoor tijd- en
plaatsonafhankelijk werken mogelijk wordt en ook
het samenwerken beter zal gaan. In digitale
documenten kan veel gemakkelijker iets worden
opgezocht. Iedereen die daartoe bevoegd is, krijgt
snelle toegang tot informatie en kan deze direct
raadplegen via het netwerk. Ook is informatie sneller
en makkelijker te beheren. Zo kun je documenten
groeperen, ongeacht de fysieke locatie. Ik weet dan
ook zeker dat we hier zowel intern als extern veel
voordeel van zullen hebben.’
Kwaliteit en klantgerichtheid
De externe voordelen van het digitaal gaan, zitten
volgens Veders vooral in kortere doorlooptijden,
kwaliteitsverbetering en meer eenduidigheid in de
dienstverlening aan opdrachtgevers, zoals gemeenten,
bedrijven en burgers. ‘Evenementenvergunningen,
brandveiligheidadviezen, gebruiksvergunningen,
controles en alle andere dienstverlening kan daardoor
sneller en beter. Dat moet trouwens ook, want de
wet verplicht overheidsorganisaties de
Gelijk de meest actuele
versie van een document
afhandelingtermijnen van aanvragen te verkorten.
Uit mijn ervaring bij vorige werkgevers weet ik dat
de klantgerichtheid en service door goede digitale
systemen en werkprocessen sterk kunnen verbeteren.’
Zoeken wordt vinden
De organisatie zelf zal dagelijks de voordelen gaan
merken van het delen van informatie en kennis
tussen alle partijen, voorziet Veders. ‘Als op het juiste
moment de noodzakelijke informatie op de juiste
plaats beschikbaar is, wordt zoeken vinden. Daardoor
kunnen projecten sneller uitgevoerd worden. Daar
hebben alle medewerkers profijt van. Voor het
management geldt als extra voordeel dat digitale
werkprocessen belangrijke hulpmiddelen zijn bij het
aansturen van de organisatie. De processen zijn
namelijk optimaal te volgen en het systeem genereert
vanuit verschillende invalshoeken management -
gegevens, waarmee de bedrijfsvoering tijdig en alert
gestuurd en waar nodig bijgestuurd kan worden.’
Focus 9

Voor betere samenwerking en meer flexibiliteit
Plan voor deelname
vrijwilligers aan 24-uursdienst Maastricht
10 Focus
‘We willen dat de Brandweer Zuid-
Limburg een hybride organisatie blijft,
die zowel op beroepsbrandweermensen
als vrijwilligers steunt. Dat hybride
karakter moet geleidelijk ook in de
kazerne Maastricht gestalte krijgen.’
Léon Houben, districtshoofd Maastricht,
is er duidelijk over: ‘Pure beroeps -
kazernes passen uiteindelijk niet in het
toekomstbeeld dat ons voor ogen staat.
In Parkstad is er al ervaring mee
opgedaan. Daar worden de roosters al
jarenlang ingevuld met beroeps en
vrijwilligers. Nu willen we dit ook in de
kazerne Maastricht gaan invoeren.’
Paraatheid kan in allerlei vormen en constructies
worden gegoten, legt Houben uit. ‘Hier in Maastricht
hebben we de grootste beroepspost van de regio,
met in een 24-uursrooster altijd een bezetting van
minimaal veertien man, allemaal beroeps. Het nadeel
van dit systeem is dat je een heel strak rooster krijgt,
met als resultaat heel weinig ruimte voor flexibiliteit.
Daar klagen onze beroepsmensen zelf ook over. Als
er op een bepaald moment veel zieken zijn, moeten
collega’s noodgedwongen overwerken en ontstaat er
een verlofstuwmeer waar ook niemand blij mee is.’
Goed werkgeverschap
‘Als leiding hebben wij vanuit het oogpunt van goed
werkgeverschap evenzeer behoefte aan meer
flexibiliteit, omdat we onze mensen bijvoorbeeld
ouderschapsverlof en mogelijkheden voor parttime
werken willen kunnen aanbieden. Daarom hebben
we de medezeggenschap een voorstel gedaan om te
starten met een poule van vrijwilligers, afkomstig van
de posten rondom Maastricht. Die mensen gaan we
gericht benaderen. Als ze mee willen doen, en er
blijkt animo genoeg te zijn, dan zullen we deze
vrijwilligers eerst goed voorbereiden op hun taak in
Maastricht. Na een tijdje kunnen ze dan gewoon
diensten gaan meedraaien.’
Gezamenlijk geoefend
Het plan voor de vrijwilligerspoule dient, volgens
Houben, meerdere doelen. ‘Door samen te werken,
komen vrijwilligers en beroeps in contact met elkaar
en zal een mogelijk spanningsveld vanzelf verdwijnen.
We krijgen meer flexibiliteit in de roosters en de
vrijwilligers kunnen meer ervaring opdoen dan
uitsluitend op hun eigen post. Beroeps en vrijwilligers
hebben onlangs al gezamenlijk geoefend binnen het
‘Geen bedreiging, wel een kans’
district Maastricht. Dit ging prima en was al een
grote stap voorwaarts. Want belangrijk is dat de
beroepsmensen ons plan niet als een bedreiging zien,
maar als een kans. De extra flexibiliteit die vrijwilligers
meebrengen, betekent immers dat er voor de
beroeps ruimte ontstaat voor opleiden, oefenen en
bijscholen binnen de reguliere diensttijd, terwijl dat
nu nog vaak daarbuiten moet gebeuren.’
Eigen verantwoordelijkheid
Vooralsnog wordt gedacht aan een poule van veertien
ervaren vrijwilligers. ‘Hoe die dit combineren met hun
activiteiten bij hun eerste werkgever of in een eigen
bedrijf, is niet aan ons. Wel wijzen we ze nadrukkelijk
op alle wettelijke voorschriften uit het arbeidstijden -
besluit die ook voor vrijwilligers gelden. We gaan goede
voorlichting geven over wat er op dit gebied mag en
niet mag. Maar uiteindelijk is het ook de eigen
verantwoordelijkheid van de vrijwilliger. Ieder van hen
blijkt daar op zijn eigen manier mee om te gaan.’
Districtshoofd Léon Houben:
‘Zo’n hybride rooster past
helemaal in de cultuurverandering
die we doormaken’
Lokale bekendheid
Het meedraaien in 24-uursdiensten zal wellicht ten
koste gaan van het sociale leven en de vrije tijd. Toch
staan vrijwilligers te trappelen om in te stappen, weet
Houben. ‘We hebben hier 2000 uitrukken per jaar.
Dat spreekt veel vrijwilligers enorm aan, omdat ze hier
meer ervaring kunnen opdoen. Samenwerking van
beroeps en vrijwilligers is een stap in de richting van
het anders organiseren van paraatheid. Daarvoor zijn
meerdere varianten denkbaar en dit is er één van. Het
aantal vrijwilligers op een blusvoertuig zal in
Maastricht overigens gebonden blijven aan een
maximum. We moeten naar een gezonde balans
tussen mensen met stadservaring en lokale
bekendheid en de vrijwilligers die worden ingevlogen.’
Geen bezuiniging
‘Voor de beroepskazerne in Maastricht lijkt dit plan
misschien een aardverschuiving, maar echt nieuw is
het niet. Het is ook zeker niet zo dat hiermee werk
van de beroeps wordt overgenomen door de
vrijwilligers of dat we op deze manier willen
bezuinigen. Het aantal fulltime banen in de repressie
blijft hier op 66 staan. Het gaat dus niet om geld,
maar om de extra flexibiliteit die vrijwilligers
‘Aantal fulltime banen blijft gelijk’
meebrengen en om het stimuleren van de onderlinge
samenwerking. Met een zorgvuldige voorbereiding
en voorlichting moet dit ergens begin volgend jaar
van start kunnen gaan. En als het eenmaal loopt,
kunnen we deze aanpak over de hele regio uitrollen.
Zo’n hybride rooster past helemaal in de
cultuurverandering die we doormaken. Daarom hecht
ik er ook veel waarde aan dat dit een succes wordt.’
Focus 11

‘We hebben veel complimenten gekregen, maar dit is toch gewoon onze taak’
Kinderen door prima teamwork gered uit brandende woning in Vaals
12 Focus
Zondagmorgen 24 oktober rond 4.00 uur is
bevelvoerder René de Dreu (34) thuis in Vaals nog
in diepe slaap. Enkele minuten later staat hij tussen
een schreeuwende meute mensen die volledig in
paniek zijn. In het brandend huis van een gezin uit
Afghanistan, Aan de Noot in Vaals, bevinden zich
nog twee jonge kinderen. De vader en een neef
hebben twee andere kinderen zelf al gered. Maar
of ze ook gelijk 112 hebben gebeld, blijft de vraag.
‘Hier hadden we geen twee minuten later moeten
komen.’
INCIDENT UITGELICHT
Om 4.04 uur komt de melding van
een binnenbrand in een woning in
Vaals: in het pand meerdere
personen waaronder kinderen. De
meldkamer alarmeert onder meer alle
dienstdoende brandweerlieden van Vaals.
Die komen razendsnel op. Bevelvoerder
De Dreu besluit om 4.07 uur meteen uit te
rijden als hij voor zijn tankautospuit een
standaardbezetting compleet heeft:
chauffeur, vier brandwachten en hijzelf. Hij
ziet nog verschillende andere manschappen
en een bevelvoerder opkomen en geeft
hen de opdracht er met de dienstbus
achteraan te komen. Want de tweede
Vaalser tankautospuit staat toevallig voor
onderhoud in Brunssum. De collega’s
kunnen zich, in het scenario van De Dreu,
over de slachtoffers gaan bekommeren.
Vier brandweermensen op de bluswagen
kennen de panden Aan de Noot. Drive-in
woningen zijn het, met de garage en een
tuinkamer op de begane grond en twee
woonlagen daar bovenop. Onderweg
verdeelt De Dreu de taken. Brandwachten
Franssen en Van Horck gaan meteen het
vuur bestrijden, Kreidler en Winkens gaan
samen met hem de slachtoffers redden.
Om 4.11 uur zijn ze ter plaatse. Er ligt
een vrouw op straat; twee agenten zijn
bij haar. Er staat een auto voor het pand
met een matras op het dak en er komt
rook uit de openstaande voordeur. Het
vuur woedt in de tuinkamer en heeft het
trappenhuis nog net niet bereikt. De twee
collega’s starten met blussen om de trap
begaanbaar te houden. Van de
schreeuwende menigte is één man
-naar later blijkt een neef- in staat
De Dreu helder te informeren: op de
bovenste verdieping zitten twee kinderen,
minstens één van hen aan de voorkant.
De Dreu en de twee brandwachten gaan
de trap op. Het is aardedonker, want de
stroom is al uitgevallen. De rookontwik -
keling op de verdiepingen is gelukkig nog
niet extreem. De eerste verdieping wordt
vluchtig verkend. Op de tweede etage
aangekomen, hoort De Dreu zwaar
ademen. Een kind ligt naast een bed. Het
vertoont amper tekenen van leven. De
Dreu pakt het jongetje beet en hangt hem
uit het raam. Buiten staat al een Duitse
ambulance klaar, maar De Dreu vindt het te
riskant om het kind daar via de trap heen
te brengen. Via de portofoon informeert hij
naar de eveneens gealarmeerde
hoogwerker. Die blijkt nog zo’n vijf
minuten nodig te hebben. Dat gaat te lang
duren, oordeelt De Dreu. Daarop plaatst de
nagekomen ploeg een ladder tegen de
gevel. Brandwacht - en beste vriend van
De Dreu - Mirko Bülles komt langs die weg
naar boven en dient het jongetje met zijn
ademluchtmasker meteen een stoot verse
lucht toe, waardoor het bij bewustzijn
komt. Daarna brengt Bülles het kind via de
ladder in veiligheid. De twee brandwachten
boven hebben intussen in een andere
slaapkamer het tweede vermiste kind
gevonden, ook op de grond naast het bed.
Dat dragen ze, zo laag mogelijk vanwege
de rook, via de trap naar beneden.
Het vuur in de tuinkamer brandt zeer fel.
Mogelijk is het gas dat brandt. Het
dichtdraaien van de gaskraan dooft de
grootste vlam inderdaad en het vuur is dan
snel onder controle. De Dreu gaat naar
buiten. Onder de familieleden heerst totale
paniek: er is nóg een kind zoek!
Onmiddellijk gaan De Dreu en de twee
collega’s het pand weer in. Maar dan komt
via de officier van dienst al snel het
verlossende bericht dat toch alle
gezinsleden terecht zijn. De moeder blijkt
voor aankomst van de brandweer de baby
naar beneden te hebben gegooid waar het,
op het dak van de auto, is opgevangen
door familieleden. Daarna is ze zelf
gesprongen, wat een aantal familieleden
nek- en schouderklachten heeft opgeleverd
bij het opvangen. Vandaar dat er sprake is
van wel tien gewonden.
Tevreden maar heel nuchter kijkt De Dreu
nu terug op deze inzet. ‘Door prima
teamwork is het een geslaagde redding
geworden. De juiste mensen op de juiste
plek. En gelukkig nog net op tijd, want
even later zou het vuur de eerste
verdieping al hebben bereikt. De vader en
de neef hebben met die auto en die
matras op zich een goede reddingsactie
op touw gezet, maar daardoor mogelijk
iets te lang gewacht met 112 bellen.
Ook al hebben we veel complimenten
gekregen, ik zie dit toch gewoon als onze
taak. Wij oefenen niet voor niets op het
redden van slachtoffers. Maar het is
natuurlijk mooi dat je op zo’n moment
het verschil kunt maken. Op maandag is
er op de kazerne door alle hulpverleners,
de burgemeester, de vader en de neef
nog uitgebreid nabesproken. De vader
heeft ons emotioneel bedankt. Hij zei:
“U hebt ons gezin de kans op een tweede
leven gegeven”. Voor mijzelf en de hele
ploeg zou ik het ’t mooiste vinden als
beide kinderen over een tijdje gezond en
wel op bezoek kunnen komen in de
kazerne. We zetten de cola alvast klaar.’
Focus 13

14 Focus
‘Goede voornemens willen we graag ondersteunen’
Korps wil met
bedrijfsfitness welzijn
medewerkers bevorderen
‘We proberen de medewerkers warm te
maken voor fitness en hen daarna,
onder meer door regelmatige
communicatie, ook warm te houden.
Het streven is per 1 januari te beginnen
met het tegen gunstige voorwaarden
aanbieden van mogelijkheden om bij
een goed fitnesscentrum te gaan
sporten. De jaarwisseling is voor velen
immers het moment van de goede
voornemens. En op het gebied van
gezondheid, conditie en bewuster leven
willen we de goede voornemens graag
ondersteunen,’ zegt projectleider Rean
Vissers. ‘De directie ziet het als een
kwestie van goed werkgeverschap om
op deze wijze het welzijn van de
medewerkers te bevorderen.’
De sportfaciliteiten die de Brandweer Zuid-Limburg
gaat aanbieden, zijn nadrukkelijk bedoeld voor alle
medewerkers. Vissers: ‘Zowel repressief personeel als
de administratieve mensen, zowel beroeps als
vrijwilligers. De bedrijfsfitness is dan ook niet bedoeld
als voorbereiding op de taakspecifieke conditietest
die voor het repressieve personeel vanaf 1 januari
standaard wordt. De fitnessmogelijkheden die wij nu
onder gunstige condities aanbieden, staan hier
volledig los van. Deelname is geen verplichting en de
mensen die er gebruik van maken, doen dat in hun
vrije tijd.’
Fiscale faciliteiten
Vóór de regionalisering begin 2009 hadden sommige
Zuid-Limburgse brandweerkorpsen iets geregeld qua
bedrijfsfitness voor hun medewerkers en andere niet.
Nu heeft ook de nieuwe organisatie besloten
bedrijfsfitness aan te bieden. Om fitness en
sportbeoefening te bevorderen, biedt het Rijk daarbij
fiscale faciliteiten. De tegemoetkoming van de fiscus
bestaat er uit dat onder bepaalde voorwaarden de
contributie aan het fitnesscentrum door de werkgever
uit het bruto-salaris van de werknemer kan worden
betaald. Daarbij moet het gaan om kracht- en
conditietraining. De eventuele kosten van luxe extra’s
die sommige fitness-centra bieden, zoals massages en
gebruik van bubbelbaden en sauna’s, moeten netto
worden afgerekend. Voor sommige medewerkers
geldt misschien dat de regeling die ze bij hun vorige
korps hadden, gunstiger was dan deze. Voor dit soort
gevallen is in het sociaal plan bij de regionalisering
afgesproken dat ze dan hun oude regeling mogen
blijven gebruiken.
Laagdrempelig en klantvriendelijk
Hoe groot de belangstelling voor bedrijfsfitness is,
weet Vissers niet. ‘We hebben geen peiling gedaan,
dus dat blijft nog even koffiedik kijken. We proberen
het wel zo laagdrempelig en klantvriendelijk mogelijk
aan te bieden.’ Er zijn, via een deskundige
intermediair, kwalitatief gedegen fitnesscentra
gecontracteerd, goed gespreid over heel Zuid-
Limburg. De medewerker kan uit dit aanbod zelf een
sportschool kiezen. Hij bepaalt dus ook zelf of hij een
sportcentrum in de buurt van zijn huis of in de buurt
van zijn werk wil bezoeken. ‘Voor vrijwilligers kan het
overigens gunstiger zijn om bedrijfsfitness via hun
hoofdwerkgever te regelen. Daar verdienen ze
Er zijn gedegen fitnesscentra gecontracteerd, goed gespreid over heel Zuid-Limburg
waarschijnlijk meer en pakt zo’n verhaal fiscaal
voordeliger uit dan bij de brandweer.’
Uitproberen
Belangrijk is ook dat brandweermedewerkers bij de
gecontracteerde fitnesscentra dagpasjes kunnen
verkrijgen. Daarmee kunnen ze het fitnessen eens
uitproberen, alvorens ze een abonnement afsluiten.
‘In elk geval gaat het in ons plan om kwalitatief
goede fitnesscentra met deskundig personeel die
onze mensen goed kunnen begeleiden,’ aldus
Vissers. ‘We gaan dus beslist niet naar sportscholen
waar het alleen maar om de spierballen gaat.’
Welbevinden en welzijn
De doelstelling van dit plan is de gezondheid van het
personeel te bevorderen. Vissers: ‘Niet alleen word je
gezonder door regelmatig te bewegen. Je ontwikkelt
waarschijnlijk ook meer weerstand en gaat wellicht
ook wat bewuster leven. Dat is namelijk wat wij van
de fitness-deskundigen horen. Mensen die aan sport
of fitness gaan doen, verbeteren niet alleen hun
algemene gezondheidstoestand, hun conditie en
zeker ook hun welbevinden, maar ze meten zichzelf
ook een ander levenspatroon aan. Ze stoppen vaak
met roken, eten minder vet, beperken het
alcoholgebruik en bewegen ook buiten de
sportschool eens wat vaker. Mogelijk worden deze
mensen daardoor ook minder vaak ziek. Maar het
beperken van het ziekteverzuim is zeker niet de
drijfveer achter dit plan. Het gaat om het verbeteren
van het welbevinden en welzijn van de medewerkers.
Om goed werkgeverschap. En wanneer het
ziekteverzuim hierdoor zou teruglopen is dat
natuurlijk mooi meegenomen. Niet alleen voor de
werkgever trouwens.‘
Op het intranet van de Brandweer Zuid-Limburg
(“benefitsplein”) vinden medewerkers alle informatie
over bedrijfsfitness.
Focus 15

Mark Verkerk: ‘Basiscursus coaching
voelde echt als thuiskomen’
Verrassende carrièrewending blijkt nog steeds mogelijk
Bevelvoerder Mark Verkerk
wordt straks
professioneel coach
‘Zo’n opleiding naast het werk kost veel
tijd en inspanning. Het trekt een zware
wissel op je privéleven. Maar zelf vind ik
het zó grandioos dat ik er juist energie
van krijg. Ik heb nu helemaal mijn
plekkie gevonden. Daarom ben ik ook
dankbaar voor de medewerking die ik
vanuit de organisatie heb gekregen om
dit voor elkaar te boksen’.
Net als andere oudere collega’s moest
Mark Verkerk, bevelvoerder kazerne
Maastricht, met zijn bijna 53 jaar gaan
nadenken over zijn toekomst. ‘Over ruim
twee jaar zou ik, na dertig jaar bij de
brandweer, mogen stoppen. Maar ik
voel me nog veel te jong en te fit om
daarna niks te gaan doen. Dus dat is
geen optie. Maar wat dan wel?’
Langer bij de brandweer blijven is voor Verkerk een
serieuze mogelijkheid. ‘Ik ervaar het nog steeds als
een uitdaging om mensen te helpen in hun grootste
nood. Maar een tweede loopbaan buiten de
brandweer moet ik natuurlijk ook overwegen, al is het
maar omdat je niet weet hoelang je nog door de
medische keuringen komt.’ Begin dit jaar begon
Verkerk naast zijn brandweerjob bedrijfshulpverleners
op te leiden. Een van de klanten is Huize St. Jozef in
Cadier en Keer, waar moeilijk lerende en
‘Een zware belasting,
maar ik krijg er juist
energie van’
probleemjongeren hun scholing krijgen. Als extra
bagage voor hun start op de arbeidsmarkt geeft de
school hen een BHV-opleiding mee die Verkerk
verzorgt. ‘Het is heel leuk om te doen. En hoewel ze
concentratieproblemen hebben en niet makkelijk
leren, zijn mijn leerlingen allemaal geslaagd. Dat geeft
me echt een kick. Dus op dit gebied zou ik, wanneer
ik bij de brandweer vertrek, nog altijd verder kunnen.’
Meer opties
Maar er zijn nog meer opties, merkt Verkerk
gaandeweg. ‘Bij een ontwikkel-assessment voor
bevelvoerders werd twee jaar geleden een coach
ingezet die me met mijn ontwikkelpunten
confronteerde. Hij wees me erop dat ikzelf eigenlijk
ook al jarenlang aan het coachen ben en daar iets >>
16 Focus Focus 17

18 Focus
mee zou kunnen doen. Ik ben altijd een mensenmens
geweest, zit in het bedrijfsopvangteam, geef les op
de interne opleiding, was coach van de F-jes bij
voetbalclub Bunde en ben voorzitter geweest van een
fotoclub. Dat paste helemaal in het beeld, vond de
coach. Via via ben ik toen een weekend naar een
basiscursus coachingsvaardigheden gegaan. Nou, dat
‘Dit is waar ik het liefst in
verder wil. Maar hoe?’
voelde echt als thuiskomen! Ik leg gemakkelijk
contact, bouw snel een vertrouwensband op en de
gesprekstechnieken gingen me ook heel goed af.
Een aantal coachingsvaardigheden blijkt er dus van
nature in te zitten. Die korte cursus opende mij de
ogen. Dit is waar ik het liefst in verder wil. Maar hoe?
Een vervolgopleiding is behoorlijk intensief en kost
minstens 6000 euro. En zou ik, met mijn LTS en
allerlei brandweercursussen, wel tot zo’n post-HBOopleiding
worden toegelaten?’
Competenties
Overleg met de afdeling P&O en rondsnuffelen op
internet maakte Verkerk duidelijk dat je tegenwoordig
op basis van je ervaringsprofiel een certificaat kunt
halen dat gelijk staat aan een MBO-diploma. Je krijgt
daar soms zelfs subsidie voor. ‘In een uitgebreid gesprek
met twee deskundigen heb ik mijn hele arbeidsverleden
moeten presenteren en een soort beroepentest gedaan.
Daaruit bleek dat ik de competenties in huis heb voor
pedagogisch of sociaal werk of voor praktijkopleider.
In Haarlem mocht ik vervolgens het MBO-4 diploma
praktijkopleider gaan ophalen.’
Extra toegevoegde waarde
‘Aan mijn chef en aan P&O heb ik toen om steun
gevraagd voor een coachingsopleiding. In eerste
instantie zagen ze geen mogelijkheden, ook vanwege
de bezuinigingen. Intussen ging ik al met mijn eerste
coachingsvaardigheden aan de slag: in de ploeg, bij
het BOT-team, bij de cursisten in de regio. En dat viel
op, bleek in mijn loopbaangesprek. Ik bracht toch
extra toegevoegde waarde mee, waar de kazernechef
het nut wel van inzag. Maar hij had nog steeds niet
veel financiële ruimte. Doordat beide partijen de zaak
positief bleven benaderen, konden we elkaar ergens
halverwege tegemoetkomen. De dienst betaalt de
helft van mijn opleiding, maar ik moet het wel
volledig in mijn eigen tijd doen. En zo kon het
gebeuren dat ik sinds oktober de Engelstalige
opleiding “Coaching for Results” volg, als enige
brandweerman tussen psychologen, consultants en
vogels van diverse pluimage.’
Verbluffende resultaten
‘We leren mensen te ondersteunen en te inspireren
om zelf tot antwoorden op hun levensvragen te
komen. Dat doen we door hen als het ware uit hun
verstand weg te halen en naar hun gevoel te loodsen.
En de resultaten van deze Amerikaanse methode zijn
verbluffend! Ik ben bijzonder blij met deze kans. De
opleiding is heel intensief en de begeleiding evenzeer.
Naast een baan is het een zware belasting. Maar onze
hele groep van 14 cursisten is enorm enthousiast en
dus slepen we elkaar er doorheen. Eind volgend jaar
hoop ik ermee klaar te zijn, waarna ik me nog
officieel als coach wil certificeren. Ik heb het idee dat
dit de allerbeste stap is die ik had kunnen zetten, en
prijs me echt gelukkig dat dit min of meer toevallig op
mijn pad gekomen is.’
Iets terugdoen
‘Intussen ben ik ook als brandweerman een stuk
completer geworden. Ik zie meer van de andere kant
en kan mij beter inleven in de slachtoffers. Dan ben
ik dankbaar dat ik iets voor deze mensen kan
betekenen. Ook voor het korps verwacht ik iets terug
te kunnen doen: in de lessen, in de ploeg, bij het
bedrijfsopvangteam, als instructeur of bijvoorbeeld als
begeleider van vrijwilligers. Dan zal ik mijn
coachingsvaardigheden goed kunnen gebruiken en
heeft de dienst er ook rendement van.’
Eruit halen wat erin zit
Het enthousiasme straalt er bij Mark Verkerk vanaf.
‘Tegen alle collega’s zou ik willen zeggen: grijp ook je
kansen. Denk niet gelijk dat er bij dit korps toch niets
kan. Ga er zelf achteraan, laat zien dat je het echt
wilt en vlieg het positief aan. Dan gaan er veel meer
deuren open dan je had verwacht. In de
‘De allerbeste stap
die ik had kunnen zetten’
brandweerorganisatie verandert momenteel veel en
in een hoog tempo. Net als in de wereld om ons
heen. Je kunt, volgens mij, maar beter meegaan met
die veranderingen en eruit halen wat erin zit. Door
niet af te wachten, maar verantwoordelijkheid te
nemen en betrokkenheid te tonen, wordt het ook
voor jezelf een stuk interessanter. Zelf ben ik heel
tevreden met waar ik nu sta. Wie had dat jaren
geleden kunnen denken? Ik in elk geval niet.’
Scheidend directielid Jos Donkers:
‘Een flinke brand is goed voor de
motivatie. Maar het omgekeerde
kan ook waar zijn’
‘Kracht van de brandweer koesteren en mensen gemotiveerd houden’
Afscheid directielid
Jos Donkers
na bijna 30 jaar brandweer
‘Eigenlijk ga ik, nu ik 55 word, met
groot verlof. Tegen een gereduceerd
salaris. Ik ben waarschijnlijk één van de
laatste officieren in het land die van
deze regeling gebruik kan maken.’
Na bijna dertig jaar bij de brandweer
neemt directielid Jos Donkers afscheid.
Zijn taken worden intern verdeeld, want
er komt geen opvolger. Dat is bij de
regionalisering al afgesproken. In al die
jaren heeft Donkers de brandweer
sterk zien veranderen. ‘Van een pure
uitruk-dienst naar een meer beleids -
ondersteunende organisatie met een
regierol in de rampenbestrijding. Maar
de kernwaarden van de brandweer zijn
dezelfde gebleven:
improvisatievermogen, slagkracht, moed
en gemeenschapszin. Samen vormen
die de kracht van de brandweer. Die
moet je daarom hoe dan ook overeind
houden en koesteren.’ >>
Focus 19

Tussen de partners in de Veiligheidsregio en tussen de
verschillende bestuurslagen zoekt de brandweer nog
een beetje naar een eigen plek, vindt Donkers. ‘Zeker
nu we uit de gemeenten weg zijn, hebben we een
eigen positie gekregen. Dat is nog even wennen. In
Zuid-Limburg houden bestuur en brandweerdirectie
elkaar nu nog enigszins gegijzeld. Daarom wordt er
nog steeds gezocht naar een duidelijke richting voor
de toekomst. En tijdens die zoektocht wordt een
aantal mensen onzeker over wat hún toekomst bij de
brandweer zal zijn. Wacht daarom niet te lang meer
met keuzes maken, zou ik zeggen. De brandweer is
op eenvoudige waarden gebaseerd. Maak het dus
niet moeilijker dan het is.‘
Brandweermensen binden en boeien
Risicobeheersing krijgt steeds meer aandacht. Veel
energie gaat naar plannen, beleidsvisies, meedenken
met maatschappelijke ontwikkelingen, ondersteuning
van het openbaar bestuur. ‘Je ziet het ook aan veel
van de mensen die tegenwoordig in de nietoperationele
functies binnenkomen,’ is Donkers
'We kunnen twee compagnieën
brandweer op de been brengen.
Onder dat niveau mag je, vind ik,
ook echt niet zakken'
opgevallen. ‘Die spreken de taal van het bestuur.
Maar het zijn geen mensen die branden kunnen
blussen. En wat je ook allemaal aan preventie doet,
er gaat altijd wel iets mis. Al is het maar omdat je de
natuur niet in de hand hebt. Dan heb je wel behoefte
aan mensen die kunnen en durven optreden. Daarom
zeg ik: de brandweermensen die het daadwerkelijk
doen, die moeten we erbij houden. En we moeten ze
gemotiveerd houden. Daar dreigt in mijn visie een
probleem. Want zoals een flinke brand goed is voor
de motivatie, is het omgekeerde wellicht ook waar.
Misschien kunnen we door een effectieve
risicobeheersing uiteindelijk met een minder sterke
repressieve organisatie toe. Maar kan ik
brandweermensen dan ook nog steeds binden en
boeien?’
Ervaring en motivatie
‘In onze zoektocht naar efficiency en slagkracht,
komen we bijvoorbeeld uit bij de SIE, de snel
inzetbare eenheid. Daarmee stuur je in eerste
instantie twee mensen naar een klus. Mogelijk is dat
genoeg en ben je uit kostenoogpunt prima bezig.
Maar hoe zit het met het leeraspect, de ervaring en
de motivatie van die andere brandweermensen die ik
dan alleen nog maar bij de grotere inzetten nodig
‘Wat als die ramp wél komt?
Is er dan reservecapaciteit?’
heb? Blijven die wel voldoende gemotiveerd? Neem
dit soort aspecten nadrukkelijk mee in de afwegingen
voor de toekomst, zou mijn advies zijn. Want er kan
een moment komen dat we elke brandweerman en
-vrouw keihard nodig hebben...’
Efficiënt en krachtig georganiseerd
‘Bij de voorbereidingen voor rampenbestrijding en
crisisbeheersing kun je altijd denken: misschien
maken we het helemaal nooit mee. Maar als die
ramp wél komt, wat dan? Dat moeten bestuur en
politiek zich goed realiseren. Is er dan geld
uitgetrokken voor reservecapaciteit? In Rusland
hebben ze jarenlang zwaar bezuinigd op de
brandweer. Maar afgelopen zomer kwamen ze
mensen en materieel tekort en werd Moskou bijna
onleefbaar...
En wat is voor Zuid-Limburg de brandweercapaciteit
die je minimaal nodig hebt? We mogen er trots op
zijn dat we hier efficiënt en krachtig georganiseerd
zijn. In deze regio kunnen we twee compagnieën
brandweer op de been brengen. Daarvoor zijn zo’n
650 operationele brandweermensen nodig. Onder
dat niveau mag je, vind ik, ook echt niet zakken. Je
‘Balans vinden tussen menselijke
en economische kant’
kunt in het noodgeval wel eens een beroep doen op
een andere regio of op het buitenland, maar zult ook
zelf in staat moeten zijn in voorkomende gevallen
een andere regio te helpen.’ >>
20 Focus Focus 21

Echte en heldere keuzes
De economische afwegingen hebben nog niet de
overhand, is de waarneming van Jos Donkers. ‘Maar
zolang de angst bestaat dat dit wel gaat gebeuren,
dreigt er evengoed een motivatieprobleem. Daarom
wens ik de Brandweer Zuid-Limburg echte en heldere
keuzes toe. Ik verwacht dat de organisatie de balans zal
weten te vinden tussen de menselijke en de economi -
sche kant. Omdat veel mensen nu onzeker zijn, pleit ik
voor openheid en duidelijkheid. Dus moeten bestuur en
management snel hun visie geven en daarin de signalen
van de werkvloer waar mogelijk laten meewegen.’
Watersnood Kerst ‘93
Wat zijn, in bijna dertig jaar bij de brandweer, de
incidenten die Donkers het meest zijn bijgebleven?
‘De beide overstromingen van de Maas bij Roermond,
waar ik toen zat, en de aardbeving in Midden-
‘Eén uniforme uitleg van regels’
‘A
llereerst wil ik de Brandweer
Zuid-Limburg complimenteren
met het zoveel mogelijk
gelijktrekken van de uitleg van regels, eisen
en voorschriften in heel Zuid-Limburg. Niet
dat het niet nóg wat uniformer zou
kunnen, maar er is in korte tijd op dit
gebied toch al veel bereikt. Het is namelijk
irritant als je niet van de
brandveiligheidseisen op aan kunt. Wij
maken dat als facility management bureau
nog regelmatig mee in Brabant, waar veel
van onze opdrachtgevers zitten. Bij een
zorginstelling in bijvoorbeeld Noord-West
Brabant, waar we het onderhoud en
beheer aansturen, hebben wij er dan voor
te zorgen dat aan andere eisen voldaan
wordt dan bij vergelijkbare instellingen in
Oost Brabant. Wanneer één
brandweerorganisatie zorgt voor één
22 Focus
‘Ik pleit voor openheid
en duidelijkheid’
uniforme uitleg van de voorschriften en
regels, bespaart dat veel discussies. Wij
hebben tot nu toe de ervaring dat het in
onze eigen regio Zuid-Limburg op dit punt
gelukkig al behoorlijk vooruitgegaan is.
Wel vragen mijn collega’s en ik ons af of de
brandweer niet wat regelmatiger in
openbare gebouwen zou moeten
controleren of men zich nog aan alle
brandveiligheidsvoorschriften houdt en of
nog steeds aan alle brandveiligheidseisen
wordt voldaan. Worden de nooduitgangen
inderdaad vrijgehouden? Ook als er net een
lading spullen is binnengebracht voor het
magazijn, terwijl nog niemand tijd heeft
om die daarheen te brengen? En worden
er nog regelmatig brandoefeningen
gehouden, zodat iedereen weet wat te
doen bij calamiteiten?
Limburg, waren enorme klussen. De watersnood van
Kerst ‘93 heeft indruk gemaakt. We werkten allemaal
keihard om de in nood geraakte burgers te helpen.
Alle interne problemen in het korps waren toen in één
klap verdwenen. Wel heb ik me er toen over verbaasd
hoeveel energie er ging zitten in het bedienen van de
media. Dat was een kleine ramp binnen de ramp. De
media maakten mijn probleem tweemaal zo groot. De
tien telefoonlijnen waartoe ik ze toegang had
gegeven, hielden ze permanent open. Daardoor
waren mijn verbindingen vrijwel onbruikbaar. Toen ik
daar iets van zei, kreeg ik als antwoord: “wij moeten
ons werk doen”. De media vonden zichzelf dus
belangrijker dan de operationele hulpverlening. Dat is
voor mij toch echt de wereld op z’n kop.’
Een streep eronder!
‘Verder heb ik vanuit het ministerie, waar ik enkele
jaren gedetacheerd ben geweest, deelgenomen aan
het onderzoek naar de Herculesramp. Ik moest vooral
kijken naar de rol van de omgekomen Belgische
bemanningsleden. Daarom ben ik meegegaan naar
een bijeenkomst met familieleden van de Belgen. De
houding van de nabestaanden was zo geweldig. Daar
merkte ik hoe belangrijk het is om als mensen met
DE BLIK VAN EEN BURGER
elkaar om te gaan. Die bijeenkomst was voor de
verwerking van het drama pure winst, voor de
nabestaanden, maar ook voor de hulpverleners. Toen
ik die mensen daar zag zitten, besefte ik pas waar
mijn onderzoek over ging. Dat heeft mij nooit meer
losgelaten. En het heeft me ook geleerd dat je een
‘Belangrijk om als mensen
met elkaar om te gaan’
keer moet ophouden over de schuldvraag. Trek er een
streep onder! Je zult toch met elkaar verder moeten...’
Alle vertrouwen
De regionalisering in Zuid-Limburg is de tweede grote
fusie die Jos Donkers van nabij heeft meegemaakt. De
eerste was de brandweerfusie in Parkstad. ‘Na een
aantal moeilijke jaren, hebben we elkaar daar
gevonden en een goede organisatie kunnen neer -
zetten. Dat wens ik de Brandweer Zuid-Limburg ook
toe. Ik heb er ook alle vertrouwen in, want deze regio
heeft alles in zich om er een succes van te maken.’
Verder lijkt mij dat men eens wat vaker
naar de efficiency van de brandweerinzet
zou kunnen kijken. Laatst zagen wij bij een
wandeling in de natuur rond Beek een
brandweervoertuig staan. Toen bleken daar
een stuk of vier brandweermensen met een
lange ladder in de weer om te proberen
een kat uit een boom te halen! Kun je dat
soort klussen niet met minder mensen af?
Het ergste was nog dat toen wij
terugkwamen na de wandeling, de
brandweer vertrokken was, maar de kat
nog steeds in dezelfde boom zat. En wie
betaalt zo’n inzet eigenlijk? Kunnen deze
kosten verhaald worden op de eigenaar,
wanneer je hem zijn huisdier terugbezorgt?
Of komen de kosten van dit soort
dienstverlening voor rekening van ons
allemaal?
Wij wensen alle relaties
en al onze brandweervrouwen
en -mannen fijne, veilige feestdagen
en een gezond
en gelukkig 2011
Directie Brandweer Zuid-Limburg
De brandweer kampt de laatste jaren met
een tekort aan vrijwilligers. Dat is natuurlijk
allemaal best verklaarbaar in deze tijd,
waarin het voor mensen steeds moeilijker
wordt om er buiten hun eigen besognes
ook nog een belangrijke bijbaan als
brandweerman bij te doen. Wel hoop ik
dat de brandweerorganisatie voor deze
problematiek creatieve oplossingen weet te
vinden. Wat er in elk geval niet moet
gebeuren, lijkt mij, is dat de eisen die je aan
nieuwe brandweervrijwilligers stelt, omlaag
geschroefd zouden worden, om toch maar
genoeg mensen binnen te halen.
Brandweermensen hebben in mijn ogen
een te belangrijke taak om concessies te
doen aan hun kwaliteit.’
Peter Jurriëns,
PGS Facility Management, Beek
Focus 23

‘Hier hadden we geen twee minuten later moeten komen’
Brandweer Zuid-Limburg
www.brandweer.nl/zuid-limburg
Magazine van de Brandweer Zuid-Limburg. Tekst en realisatie: Vanhaalenpartners.nl, Bunde. Foto’s: Johannes Timmermans en Foto- en Videoteam Brandweer Zuid-Limburg