Download PDF (15.938,42 Kb) - De Bolster

2013
Catalogus
© De Bolster
1

Even voorstellen...
Wortel en knolgewassen
2
De vertegenwoordigster
van de Bolster. “Ik ben
verantwoordelijk voor de
verkoop en marketing
Bloemkool Alpha 1440binnen
ons bedrijf. Basilicum Tijdens Genovese 3020
beurzen kunt u mij ook
Voor de vroegste oogst zaaien tegenkomen.” eind Eenjarig, laagblijvend, sterk
september-begin oktober, onder geurend kruid. Verlangt een warme
glas overwinteren en half Frank maart Vosselman en beschutte plek. Zaaien vanaf
uitplanten op 60 x 50 cm, onder glas maart onder glas en in mei in de
of buiten. Deze teelt geeft de Mededirecteur minste volle met grond. een Uitplanten op 30 x 30
kans op aantastingen van commerciële koolvlieg insteek: cm. Als “Ik de planten jong zijn kan
of rupsen. De oogst is in juni. zoek Er de kan uitdaging men in de het scheuten gebruiken (niet te
ook gezaaid worden in jan. ontdekken - febr. van diep nieuwe afsnijden). Zodra de stengels
onder glas, dan buiten uitplanten markten.” Frank harder is vaak worden te alleen de blaadjes
vinden bij de klant en denkt
half april op 70 x 50 cm, de oogst gebruiken. Voor pesto het ras
graag met u mee!
hiervan is eind juni - juli. 1 pakje Genovese gebruiken.
voor ongeveer 30 m².
Patrick Hoogendoorn
Citroenmelisse 3080 Dille 3090
Meerjarig, hoogte 60 cm. Zaaien Eenjarig, hoogte ongeveer 100
in mei op zaaibed en in september cm. Zaaien in april op rijen, afstand
overplanten op 30 x 40 cm. In het 30 cm. De bloei is vanaf begin
tweede jaar beginnen de planten juli, het zaad is rijp in september.
zich B.O.B. sterk team te ontwikkelen. (Bolster Organic De naar Breeding De team) zaden worden onder andere
citroen geurende blaadjes, liefst gebruikt bij het maken van zuurkool
geoogst De prachtige tegen en de unieke bloei, biologische worden kraamkamer en het van inleggen van augurken.
de Bolster wordt goed bewaakt en beheerd door een
bijvoorbeeld voor thee gebruikt. Ook verse plantdelen en onrijpe
driekoppig team: Loes, Bart en Bertille (v.l.n.r.).
Goed te drogen.
bloemschermen kunnen worden
gebruikt in o.a. visgerechten.
Verspreid gezaaid in de tuin, bijv.
tussen tuinbonen, beperkt het de
overlast van bladluizen.
De Bolster
biologische zaden
© De Bolster
Monique Hoogendoorn
Regelt de boekhouding
en staat de klant graag
te woord. “Ik heb een
leuke, veelzijdige functie.
Ik regel bijvoorbeeld alle
administratie, maar ook de
orderafhandeling.”
Annemarie Kruize
Mededirecteur met een
hands-on mentaliteit: “Ik
ben verantwoordelijk voor
het coördineren van de
productie, verwerking
en verpakking van onze
zaden.” Patrick is vaak op
het veld te vinden.
Oude Oenerweg 13
8161 PL Epe
Tel.: +31 (0)578-621433
Fax.: +31 (0)578-621418
Basilicum Dark Opal 3030
Eenjarig, laagblijvend, sterk
geurend kruid. Verlangt een warme
en beschutte plek. Zaaien vanaf
maart onder glas en in mei in de
volle grond. Uitplanten op 30 x 30
cm. Als de planten jong zijn kan
men de scheuten gebruiken (niet te
diep afsnijden). Zodra de stengels
harder worden alleen de blaadjes
gebruiken. Voor pesto het ras
Genovese gebruiken.
Hyssop 3110
Meerjarig, hoogte ongeveer 50 cm.
Heesterachtige plant, die tijdens
de uitbundige bloei vanaf half juli
graag door insecten wordt bezocht.
Zaaien in april-juni, plantafstand
30 cm. Gebruik in o.a. soep,
vleesgerechten en voor thee.
Email: info@debolster.eu
Website: www.bolster.nl

Alsem 3010
02 Inleiding
Groenten
08 Blad en Stengelgewassen
22 Koolgewassen
24 Peulvruchten
34 Vruchtgewassen
Basilicum Genovese 3020
Meerjarig, tot 150 cm hoog. Ook Eenjarig, laagblijvend, sterk
wel absintalsem genoemd. Sterk geurend kruid. Verlangt een warme
kruid, verwant 42 aan de in het Wortel- wild en en Knolgewassen
beschutte plek. Zaaien vanaf
voorkomende bijvoet. Alsem is maart onder glas en in mei in de
grijzer van kleur en sterker van volle grond. Uitplanten op 30 x 30
smaak. Zaaien april tot juni, enkele cm. Als de planten jong zijn kan
planten zijn meestal wel voldoende. men de scheuten gebruiken (niet te
Plantafstand 48 50 x 50 cm. Kruiden Alsem diep afsnijden). Zodra de stengels
remt de groei van naastgelegen harder worden alleen de blaadjes
planten. Een plantenaftreksel helpt gebruiken. Voor pesto het ras
tegen bladluis, aardvlo, slakken en Genovese gebruiken.
58 Kiemgroenten
ook tegen vlooien bij huisdieren.
62 Groenbemesters
66 Bloemen Eenjarig
88 Bloemen Meerjarig
Citroenmelisse 3080
Dille 3090
102 Algemene teelttips
Meerjarig, hoogte 60 cm. Zaaien Eenjarig, hoogte ongeveer 100
in mei op zaaibed en in september cm. Zaaien in april op rijen, afstand
overplanten op 104 30 x 40 cm.
Zaaikalender
In het 30 cm. De bloei is vanaf begin
tweede jaar beginnen de planten juli, het zaad is rijp in september.
zich sterk te ontwikkelen. De naar De zaden worden onder andere
citroen geurende blaadjes, liefst gebruikt bij het maken van zuurkool
geoogst tegen de bloei, worden en het inleggen van augurken.
bijvoorbeeld voor thee gebruikt. Ook verse plantdelen en onrijpe
Goed te drogen.
bloemschermen kunnen worden
gebruikt in o.a. visgerechten.
Verspreid gezaaid in de tuin, bijv.
tussen tuinbonen, beperkt het de
overlast van bladluizen.
Inhoudsopgave
Wortel en knolgewassen
Basilicum Dark Opal 3030
Eenjarig, laagblijvend, sterk
geurend kruid. Verlangt een warme
en beschutte plek. Zaaien vanaf
maart onder glas en in mei in de
volle grond. Uitplanten op 30 x 30
cm. Als de planten jong zijn kan
men de scheuten gebruiken (niet te
diep afsnijden). Zodra de stengels
harder worden alleen de blaadjes
gebruiken. Voor pesto het ras
Genovese gebruiken.
Hyssop 3110
Meerjarig, hoogte ongeveer 50 cm.
Heesterachtige plant, die tijdens
de uitbundige bloei vanaf half juli
graag door insecten wordt bezocht.
Zaaien in april-juni, plantafstand
30 cm. Gebruik in o.a. soep,
vleesgerechten en voor thee.
© De Bolster
3
3

Inleiding
4
Beste Bolstervrienden,
Met trots presenteren wij u onze nieuwe catalogus! De
oogsten zijn inmiddels binnengehaald en de zaden
liggen voor u in de schappen. We kunnen u weer een
prachtig assortiment aanbieden. Bij het doorbladeren
van deze catalogus kunt u alvast dromen en plannen
maken voor het komende tuinier- en teeltseizoen.
We hopen dat u geniet van onze vertrouwde rassen
alsook van de nieuwe aanwinsten in het assortiment.
Naast rasbeschrijvingen en teelttips, vindt u ook
her en der artikelen over het Bolsterteam en de
werkzaamheden die bij zaadproductie en veredeling
komen kijken. Wij wensen u veel leesplezier!
Zaadgoed = cultureel erfgoed
Gelukkig beschouwen steeds meer mensen zaadgoed
als een stuk cultureel erfgoed waar we zuinig
op moeten zijn. Door een uitgebreid en divers aanbod
van groentes, kruiden en bloemen aan te bieden,
proberen wij dit cultureel erfgoed veilig te stellen. Dit
doen we in bondgenootschap met…jullie: de vele
tuiniers en tuinders die deze zaden met passie en
enthousiasme uitzaaien op menig tuin- en akkerland
en zo zorgen voor een levende biodiversiteit! We
zijn als Bolsterteam zeer blij te merken dat steeds
meer mensen actief meewerken aan het creëren van
een gezamenlijke groene toekomst door biologische
groentes en kruiden te telen en mooie bloementuinen
aan te leggen. We hopen dat jullie dat ook dit jaar
weer met veel vreugde en genot mogen doen!
Tuin- en akkerbiodiversiteit
Uw tuin is een prima omgeving om te leren over het
fragiele evenwicht dat in het ecologische systeem
bestaat. Als één soort, zoals bijvoorbeeld de bladluis,
te hard in aantal groeit zal de populatie van de
predatorsoort (de natuurlijke vijand), zoals de
sluipwesp of gaasvlieg, automatisch ook groeien en
het evenwicht weer herstellen.
Insecten houden van bio
Het zal u als biologische tuinier of tuinder niet
vreemd in de oren klinken dat insecten van bio
houden. Ze worden in biologische gewassen niet
door insecticiden bedreigd. Ze vinden er veelal ook
een grote diversiteit aan nectar en pollen, waardoor
ze gezond en weerbaar blijven. Er zijn bovendien
genoeg schuilplaatsen voor ze om eitjes te leggen en
allerlei verpoppingsstadia door te maken.
Bio houdt van insecten
Biologische telers houden ook van insecten. We
hebben ze nodig voor de bestuiving, zodat we
vruchten en zaden krijgen. Insecten kunnen natuurlijk
ook plagen gaan vormen - dat wijst op een onbalans.
Het aantrekken van de juiste natuurlijke vijanden om
het tij weer te keren is een uitdaging. Bij de Bolster
leren we ook daarover elk jaar weer bij. Als u meer wil
weten over de interacties tussen de gewassen en de
insecten bij ons op de velden, kunt u hiervoor terecht
op pagina 100 in de catalogus.
Biologisch dynamische zaadproductie
De Bolster is één van de weinige bedrijven in Nederland
dat biologische en biologisch dynamische zaden van
eigen productie aanbiedt. Zaden vermeerderd op
eigen bedrijf krijgen het Demeter-keurmerk. Zaden
vermeerderd op een ander biologisch bedrijf (wel
biologisch, maar niet biologisch dynamisch) krijgen
het EKO-keurmerk. Skal is de certificerende instantie
die controles en inspecties uitvoert. In Nederland
zorgt de stichting Skal voor de controle op in totaal
ruim 3300 bedrijven. Meer informatie over de eisen
van de certificering kunt u vinden op www.skal.nl of
www.demeter-bd.nl.

Vanzelfsprekend zijn al onze zaden GMO-vrij.
Genetische manipulatie, al is het een indrukwekkend
staaltje biotechnologie, is iets waar wij vanuit de
biologische gedachte beslist niet achter staan. Hier
gaat het ingrijpen in de natuur ons te ver. Ook in de
veredeling beperken wij ons tot klassieke technieken
van kruisen en selecteren, grijpen enkel op het
gehele-plant niveau in en respecteren de grenzen die
de natuur aangeeft.
Holland Select
Vanaf 2012 verzorgen wij de biologische
vermeerdering en verkoop van een aantal rassen van
Holland Select. Holland Select is een familiebedrijf uit
Andijk (Noord-Holland) dat bonenrassen ontwikkelt
en produceert voor de professionele markt. Wij zijn
erg blij met deze samenwerking. Hiermee hebben we
ons assortiment peulvruchten flink kunnen uitbreiden.
Het betreft in totaal 13 rassen, die in deze catalogus
aangegeven staan met het logo:
Inleiding
Oude rassen bij de Bolster
In ons assortiment zitten verschillende
oude rassen en ´vergeten groenten´.
Oude rassen hebben vaak bijzondere
kwaliteiten op het gebied van smaak
of esthetische waardes als vorm, kleur
en geur. Een aantal van de vergeten
groenten bieden we nu zelfs aan in
pakketvorm. Op deze manier willen wij
deze bijzondere groenten extra onder
de aandacht brengen, zodat ze niet
helemaal worden vergeten.
Onze pakketten kunt u vinden op:
www.bolster.nl/zadenpakketten
Sommige van onze rassen staan op de
Oranje Lijst; een verzameling van rassen
die al voor 1940 geteeld werden. De
lijst wordt uitgegeven door het Centrum
Genetische Bronnen en de Oerakker. Als
u hierin geïnteresseerd bent, kunt u de
lijst online inkijken op:
www.deoerakker.nl.
Nieuwe rassen bij de Bolster
Naast de zaadvermeerdering, wat in
de bio zadenwereld erg zeldzaam is,
ontwikkelen we sinds 2003 ook nieuwe
rassen aangepast aan de condities
van de moderne biologische landbouw.
Sinds 2010 doen we dat met een team
van 3 veredelaars. De beste biologische
rassen dienen robuust, groeikrachtig,
zoveel mogelijk ziekteresistent,
productief, mooi, makkelijk oogst- en
verwerkbaar te zijn en het liefst ook nog
zeer smakelijk! Er kan soms wel tot 10
jaar aan vooraf gaan, voordat een nieuw
ras gelanceerd kan worden. Die lange
ontwikkelingsduur heeft zowel te maken
met de lange wensenlijst, alsook met de
strenge eisen t.a.v. raszuiverheid.
Bij de Bolster gebruiken we de klassieke
veredelingstechnieken van observatie,
kruising en selectie. Tot nog toe heeft
Bart Vosselman (de senior veredelaar
van de Bolster) al vijf rassen op de
markt weten te brengen: de tuinbonen
Eleonora en Ratio, de rucola coltivata
Esmee, de pompoenen Solor en Fictor
en de cherrytomaat Bartelly. Deze
nieuwe rassen zijn ook beschikbaar voor
de particulier. Het veredelingswerk wordt
gefinancierd door de eigen zadenverkoop
alsook door een subsidiebijdrage van de
stichting Zaadgoed (www.zaadgoed.nl).
© De Bolster
5
5

Inleiding
6
Bestellen via de website
Op onze website zijn zowel bestellingen in
kleinverpakkingen als in grootverpakkingen
gemakkelijk en snel door te geven. Neemt u dus
gauw een kijkje op www.bolster.nl!
Als u het afgelopen jaar een bestelling via de website
geplaatst heeft, hoeft u dit jaar niet opnieuw een
account aan te maken. U kunt met uw emailadres
en klantnummer inloggen. Bent u het klantnummer
vergeten, dan is dit geen probleem. U klikt op de
knop ´login´ en dan op ´wachtwoord vergeten´ (rechts
bovenin op het scherm). Hier kunt u uw emailadres
invullen, waarna u automatisch uw klantnummer per
email ontvangt.
Heeft u nog niet eerder via de website besteld,
dan werkt dit als volgt:
1. Klik op de knop ‘registreren’ bij het inloggedeelte
van de website. Vul hier uw gegevens in.
2. U ontvangt een email waarin u de gegevens kunt
controleren. In deze email staat tevens het
klantnummer waarmee u kunt inloggen.
3. In het vervolg kunt u bestellen door bij ´login´ uw
emailadres en wachtwoord in te vullen.
4. Nadat u bent ingelogd kunt u producten toevoegen
door op het winkelmandje dat bij de producten
vermeld staat te klikken. Een overzicht van de door
u toegevoegde producten vindt u in ‘uw
winkelwagen’ (rechts in uw scherm, onder het
inloggedeelte van de website).
5. Wanneer de bestelling compleet is, klikt u bij het
mandje op ‘afrekenen’. De bestelling wordt dan
naar ons verstuurd.
6. Daarna kunt u via Multisafepay de betaling
afhandelen.
7. U ontvangt per email een bevestiging van de
bestelling.
Wilt u liever bestellen via een bestellijst?
Bij deze catalogus is een bestellijst toegevoegd.
Deze kunt u invullen en toesturen naar het
volgende adres:
De Bolster
Oude Oenerweg 13
8161 PL Epe
Vergeet niet uw adresgegevens
bovenaan de lijst in te vullen.
Snelle levering
Een vast team van enthousiaste en gemotiveerde
medewerkers probeert elke bestelling binnen enkele
werkdagen af te handelen. Alleen in piekperiodes
(februari, maart) kan het iets langer duren.
Bij orders beneden de € 20,- wordt € 4,- voor verzend-
en administratiekosten in rekening gebracht. Bij
orders boven de € 20,- binnen Nederland worden geen
extra kosten in rekening gebracht. Voor bestellingen
buiten Nederland worden de verzendkosten wel
doorberekend.
Kiemkracht
Wij stellen hoge eisen aan de kwaliteit van het zaad.
Daarom voeren wij van alle zaden die op voorraad
liggen, elk jaar opnieuw kiemproeven uit. Op deze
manier zorgen wij ervoor dat wij zaden uitleveren met
een zo hoog mogelijke kwaliteit. Ook wanneer er een
nieuwe partij zaad geoogst is, wordt hier eerst een
kiemproef op uitgevoerd, voordat het verkocht wordt.
Wanneer een zaadpartij een te lage kiemkracht
heeft, wordt deze eerst opnieuw geschoond en weer
getest. Als blijkt dat deze zaadpartij nog een te lage
kiemkracht heeft, wordt de partij niet verkocht.
Door verschillende omstandigheden, denk hierbij aan
te natte of droge grond, te koud weer, vogels of muizen
die de zaden opeten kan het echter voorkomen dat
er minder planten opkomen dan u had gehoopt. Wij
willen graag helpen om dit probleem voor te zijn. Kijk
voor onze tips op pagina 102 en 103.
Zaden in grootverpakkingen
Zaden in grootverpakking kunnen zowel via de
website, als via email of fax besteld worden. De
zaden zijn verpakt in de standaard verpakkingshoeveelheden
die op de prijslijst staan vermeld.
Voor winkeliers en tuinverenigingen
Voor de verkoop van onze zaden hebben we displays
beschikbaar, zodat de zaden mooi gepresenteerd
kunnen worden in winkels of tuincentra.
Tuinverenigingen met een gezamenlijke bestelling
voor de leden kunnen korting krijgen. We adviseren u
graag over de opties en het te verkopen assortiment.
Neemt u hierover contact met ons op.
Klantspecifieke verpakkingen
De Bolster levert aan verschillende bedrijven zaden
die verpakt zijn in klantspecifieke verpakkingen. Deze
zaden worden verkocht door winkelketens of gebruikt
voor promotionele doeleinden. Dit is mogelijk bij een
afname van minimaal 1000 stuks per soort. Voor
verdere vragen en/of een offerte kunt u contact met
ons opnemen.

Wilt u ons bezoeken?
Als u graag een kijkje neemt in de wereld van de
veredeling en zaadvermeerdering bent u van harte
welkom op onze open dag op zaterdag 13 juli 2013.
Er is dan heel wat te zien en te leren op onze kleurrijke
velden!
Wij horen graag van u en wensen u veel lees- en
natuurlijk tuinplezier!
Warme groene groeten,
Het Bolsterteam
Inleiding
Europees keurmerk
Het EKO-logo zal vanaf 2013
steeds minder te zien zijn op de
verpakkingen van de Bolster. Hier
zal het nieuwe Europese Biokeurmerk
voor in de plaats komen.
Beide keurmerken staan voor
dezelfde kwaliteiten en principes. Op
den duur zal het nieuwe Europese
Bio-keurmerk de keurmerken
van de 27 lidstaten die dezelfde
kwaliteit garanderen overbodig
maken. Dit is overzichtelijker voor
de consument en praktisch voor
het handelsverkeer. De Bolster gaat
met zijn tijd mee en heeft besloten
nu al over te gaan op het Europese
Bio-keurmerk.
Het Europese Bio-keurmerk
is bedoeld voor voorverpakte
biologische producten die
geproduceerd zijn in de EU (inclusief
teelt, bereiding en distributie).
In Europese wetgeving is precies
vastgelegd waaraan biologische
voeding en landbouw moeten
voldoen. De woorden ‘biologisch’,
‘bio’ en ‘organic’ zijn zelfs
wettelijk beschermd. Wie op
voedingsproducten ‘biologisch’
zet terwijl het niet biologisch is
volgens de regels van de wet,
begaat een economisch delict. De
consument heeft er recht op dat wat
bio heet, ook echt bio is. Daarom
zijn door de overheid controleinstanties
aangewezen. Inspecties,
steekproeven en eventuele sancties
voor bedrijven die de regels niet
strikt volgen, horen daar natuurlijk
bij. In Nederland zorgt de stichting
Skal voor de controle op in totaal
ruim 3300 bedrijven.
Wij leveren 100% biologische zaden
en voldoen meer dan ruimschoots
aan de wettelijke voorwaarden.
Eko logo
Europees keurmerk
© De Bolster
7
7

Teamfoto
8
8
© De Bolster
Bolsterteam
Bolsterteam foto:
De Bolster is een dynamisch jong bedrijf, sociaal
en actief op diverse fronten. Een met een hart en
een ziel, op mensenmaat. In de zomervakantie,
in de periode van het vele wieden en oogsten,
wordt het vaste team verdubbeld met een groep
enthousiaste vakantiewerkers.
Rij boven vlnr:
Margreet, Marijn, Marco, Frank, Patrick en
Annemarie.
Rij midden vlnr:
Tommy, Bart, Frank, Dustin, Loes, Karin en
Bertille.
Rij onder vlnr:
Monique, Saskia en Diane.
Op de foto ontbreken:
Eelko, Roy Jasper, Mayra, Hessel, Tim, Maartje
Linda, Marit, Lotte en Truus

Teamfoto
© De Bolster
9
9

10
1
Groenten
Groenten, vers uit eigen tuin op uw bord, het hele jaar rond:
het toppunt van gezonde voeding! De Bolster draagt hier
graag aan bij.
Blad- en stengelgewassen:
De meeste blad- en stengelgewassen houden van een vrij
rijke, vochtige en goed doorlatende bodem. Het zijn veelal
snelle groeiers en daardoor ook gevoelig voor vroegtijdig
schieten. Zaai ze daarom wat regelmatiger in kleine
hoeveelheden, zodat u constant kunt oogsten.
De nieuwkomers in het assortiment van dit jaar zijn: Asian
Sla Tatsoi, Asian Sla Red Giant en de zeer kleurige en
veelzijdige snijbiet Bright Lights. Laat u verrassen!
Spinazie kan al zeer vroeg gezaaid worden en wordt vanaf
maart opgevolgd door andijvie, rucola, raapsteeltjes en
de verschillende slasoorten. Wilt u het teeltseizoen nog
oprekken, dan biedt een tunneltje of kas uitkomst. Daarin
kan naast spinazie ook snijbiet overwinteren, al heeft deze
wel behoefte aan een jasje van bijvoorbeeld vliesdoek. Met
dit assortiment blad- en stengelgewassen kunt u uzelf in
ieder geval het hele jaar rond van vers bladgroen voorzien!

Andijvie
Cichorium endivia
Een klassieker in de Nederlandse
keuken is wel: andijviestamppot! Het
breiden hiervan is net zo eenvoudig
als het telen van dit groene lof. Er
kan feitelijk maar weinig misgaan.
Wel moet u er rekening mee houden
dat uitzaai in het voorjaar vroegtijdige
schieters kan opleveren. De meeste
andijvie wordt gezaaid in de periode
half juni tot eind juli. Zo kunt u tot
diep in de herfst genieten van dit
gewas. Nauwer planten dan 30 x 35
cm geeft geen hogere opbrengst en
het risico van smet is groter.
Bladmosterd
Brassica juncea var. rugosa
Bladmosterd wordt veelal in een jong
stadium, als mini-groente, gegeten,
maar kan ook prima als volwassen
plant gebruikt worden. Mosterd wordt
geteeld voor de olie in de zaden, als
specerij, medicinale plant en groente.
In de Himalaya regio van India wordt
bladmosterd al meer dan 5000 jaar
geteeld en gegeten. Ook in vele
andere landen vormt bladmosterd
onderdeel van het dagelijks maal en
het wordt net als spinazie of andere
bladgroenten bereid. Het blad heeft
een aangenaam pittige smaak.
Bladmosterd is goed winterhard en
wordt in de late zomer gezaaid om
in de herfst en winter gegeten te
worden. In de voorzomer gezaaid
schieten de planten makkelijk door,
maar geeft dan mooie eetbare, gele
bloemen.
Andijvie
Nummer Vijf 2 1010
Verreweg het meest geteelde type.
Breedbladig met goed gevuld hart en
zachte smaak. 1 zakje voor ongeveer
40 m².
Bladmosterd
Golden frills 1032 Purple frills 1035
Heel fijn ingesneden blaadjes en
frisgroen van kleur. Deze kunnen van
maart tot oktober gezaaid worden
en van april tot november geoogst.
Ze hebben graag een zonnige
standplaats. 1 zakje voor ongeveer 7
m².
Blad- en stengelgewassen
Andijvie
Krulandijvie Wallone 1020
Fraai uiterlijk vanwege het fijne,
ingesneden en sterk gekrulde blad.
Uitstekend te gebruiken als rauwkost
en garnering, maar ook prima geschikt
voor stamppot en stoven. 1 zakje voor
ongeveer 40 m².
Bladmosterd
Heeft geheel dezelfde groeiwijze
als de Golden Frills, maar heeft een
dieppaarse kleur. 1 zakje voor ongeveer
7 m².
11

Mescluns
12
Mescluns zijn oorspronkelijk mengsels van
verschillende jong geoogste slasoorten met diverse
andijvie-achtigen. Het woord mesclun komt van het
Provençaalse mescal, dat mengsel betekent. De
verschillende kleuren en smaken maken mesclun
een aantrekkelijke mix en de variatiemogelijkheden
zijn oneindig. Tevens zijn eetbare bloemen goed aan
deze slamix toe te voegen voor een nog kleurrijker
geheel; kijk voor meer informatie over eetbare
bloemen op pagina 99 van deze catalogus.
De mesclun bladgroenten worden meestal door
elkaar heen gezaaid en tegelijkertijd gesneden na
een groeitijd van 4 à 5 weken, wanneer de blaadjes
ongeveer 10 cm lang zijn. Wanneer net boven het
groeipunt gesneden wordt, kan na twee weken een
tweede keer geoogst worden met een totaal aantal
oogsten oplopend tot drie. Het groeipunt is te vinden
in het hart van de plant, daar waar de blaadjes het
kleinst zijn.
Bij de Bolster hebben we twee soorten mesclun in
ons assortiment opgenomen: Aziatische mesclun
en puur sla mesclun. Deze mixen zijn dusdanig
samengesteld dat de verschillende soorten tegelijk
gezaaid en geoogst kunnen worden.
Telen van mesclun
De beste groeiperiodes zijn april t/m augustus.
Uitdunnen of wat ruimer zaaien is van belang om in
kritische perioden (nat weer) smet door schimmels
te voorkomen. In een kas of tunneltje kunt u ook
in de winterperiode telen. In deze periode neemt
echter het risico op schimmelziektes toe, omdat dan
vrijwel geen groei plaatsvindt. Voor alle bladgroentes
geldt dan ook dat het nitraatgehalte duidelijk
hoger is. Dit nitraatgehalte hangt samen met het
bemestingsniveau, let er dus op dat u niet te veel
bemest.

Een heerlijk mengsel van jong te
oogsten Aziatische bladgewassen:
paksoi, raapsteel mizuna,
bladmosterd purple frills en
bladmosterd golden frills.
Deze mesclun is vrij pittig van smaak
en geschikt voor teelt in de lente.
Zaaien: van april tot eind juni. Houd
tussen de rijen 15 cm aan. Zaai op
1 cm in de rij en dun later uit op 2-3
cm. U kunt de zaden ook met wat
zand of suiker mengen en zo op
een rijtje zaaien, resulterend in een
mooi dicht gewas dat gemakkelijk in
Een kleurig slamengsel bestaande
uit de slasoorten red salad bowl,
suzan, wonder der vierjaargetijden
en little leprechaun.
Het mengsel ziet er erg mooi uit,
groeit goed en kan in de lente en
zomer geteeld worden. Puur sla
mesclun heeft een zachte smaak
en wordt daarom ook wel babyleaf
genoemd.
Zaaien: van april tot september.
Houd tussen de rijen 15 cm aan. Zaai
op 1 cm in de rij en dun later uit op
2-3 cm. Ook voor deze slamix geldt
Aziatische mesclun 1825
bundeltjes te snijden is. Op deze manier
hoeft u de rijen niet uit te dunnen.
Eerste oogst: na 3 à 4 weken.
Inhoud zakje: goed voor ongeveer
5 m2.
Puur sla mesclun 1827
dat u de zaden alvorens ze te zaaien
met zand of suiker kunt vermengen,
zodat uitdunnen niet meer nodig is.
Eerste oogst: na 3 à 4 weken.
Inhoud zakje: goed voor ongeveer
5 m2.
13

Blad- en stengelgewassen
14
Cichorium intybus var. foliosum
Groenlof Zuckerhut 1360
Groenlof is een typische groente
voor de herfst en vroege winter, want
het kan enige vorst verdragen. De
langwerpige kroppen kunt u net als
andijvie gebruiken - zowel rauw als
gekookt. Groeit op elke grond, een
lichte bemesting is al voldoende. Bij
voorkeur rechtstreeks (ter plekke)
zaaien, de beste zaaitijd is eind juni
tot half juli. Een goede plantafstand
is 30 x 15 cm. Bij invallende vorst het
gewas onder glas overplanten, daarbij
het slechte buitenblad verwijderen. 1
zakje voor ongeveer 5 m².
Brassica rapa var. chinensis
Paksoi Taisai 1570
Taisai is een snelgroeiend bladgewas
uit Oost-Azië met grijsgroene
bladeren in een los rozet. Opvallend
zijn de brede witte bladstelen en
de witte bladnerven. Vanwege snel
doorschieten is het niet verstandig om
Taisai al zeer vroeg in het voorjaar te
zaaien. Op tijd oogsten komt de smaak
ten goede. Mochten er bij de oogst al
wat bloemknoppen zichtbaar zijn, dan
is dat feitelijk geen enkel probleem.
Teel dit gewas niet als u problemen
heeft met knolvoet in de bodem. Dun
rechtstreeks zaaien op een rijafstand
van 30 cm en later uitdunnen op 25
cm. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Apium graveolens var. dulce
Groenselderij Tall Utah 1370
Geurige groente, waarvan de stengels
en het jonge blad worden gegeten. Rijk
aan voedingsstoffen. Selderij is een
‘lichtkiemer’ en mag dus niet te diep
gezaaid worden. Bovendien verloopt
de kieming traag en kan deze tot wel 3
weken duren. Groenselderij heeft
duidelijk meer groeikracht dan
bleekselderij. Selderij vraagt een
krachtige humeuze grond. Onder glas
zaaien, tweede helft april in een bakje
en verspenen op 10 cm of in potjes.
Eind mei, begin juni uitplanten op 35 x
35 cm. De stengels zijn volgroeid aan
het eind van de zomer. Kan niet veel
vorst verdragen, dus in de herfst tijdig
beschermen. 1 zakje voor ongeveer 350
planten.
Brassica rapa var. rosularis
Asian Sla Tatsoi 1572
Tatsoi is een variant op de Paksoi. De
donkere, ronde, dikke blaadjes zijn
knapperig, lekker en gezond. Rauw of
als spinazie te bereiden. Tatsoi is niet
moeilijk te telen; het kiemt en groeit vlot.
4 à 5 weken na het zaaien kunnen de
kropjes of afzonderlijke blaadjes geoogst
worden.
Zaaien: direct in de volle grond of in een
zaaibak, vanaf maart tot juli en vanaf
half augustus tot midden september.
Niet te dik zaaien. Wanneer de eerste
echte blaadjes verschijnen kunt u al
verspenen. Uitplanten op 30x30 cm.
Gevoelig voor knolvoet. Water geven
belangrijk. Bescherm in het begin tegen
koude nachten. Sterke plant, goed
winterhard, lang oogstbaar en lang te
bewaren. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Cynara cardunculus
Kardoen 1380
Een heel oude, meerjarige groente
uit het Middellandse Zeegebied,
waarvan de gebleekte bladribben
gekookt gegeten worden. Daartoe
kunt u de plant voor de bloei ongeveer
3 weken met een jutezak omwikkelen.
De meeste kardoen wordt echter
geteeld vanwege de zeer fraaie,
artisjokachtige bloemen. Als men
op tijd zaait bloeit kardoen al in het
eerste jaar. Het gewas kan vrij veel
vorst verdragen, dus alleen bij strenge
vorst afdekken. Zaaien onder glas in
de loop van april of rechtstreeks eind
mei. Plantafstand 80 x 60 cm. 1 zakje
voor ongeveer 4 m².
Helaas geen foto beschikbaar
Brassica juncea
Asian Sla Red Giant 1575
Een uit Azië afkomstig bladgewas uit de
mosterdfamilie. Als amsoi bekend vanuit
de Javaanse of Surinaamse keuken.
Losse krop met mooi rood-groen,
pittig, iets gebobbeld, rond blad. Verder
bekend als mosterdsla, mosterdkool
of meer algemeen bladkool. Net als de
andere kruisbloemigen vatbaar voor
knolvoet!
Zaaien: vanaf maart tot oktober onder
glas of plastic tunnel. Buiten van half juni
of vanaf half augustus tot half september.
Niet te dik zaaien. Plant uit op 25x25 cm.
Kan goed vorst verdragen. Snelgroeiend
(5 weken na zaaien al oogstbaar) en lang
te oogsten. Bij plukken of niet te diep
snijden kan meerdere malen geoogst
worden. 1 zakje voor ongeveer 10 m².

Prei vraagt een voedzame en diep
losgemaakte grond. Vanwege de trage
beginontwikkeling is het verstandig om
prei (zowel de zomer- als herfstprei)
vanaf eind maart tot half mei dun
uit te zaaien op een zaaibed en pas
later uit te planten. Dit type prei heeft
minder last van slijtageverschijnselen
in de late herfst/winter dan zomerprei
en kan vrij veel vorst verdragen.
Uitplanten in juni/juli op 40 x 15 cm.
Eventueel tegen de winter bij elkaar
zetten en bij strenge vorst afdekken.
1 zakje voor ongeveer 15 m2.
Raapsteel
Namenia 1720
Namenia is een smakelijk ras met
ietwat grove, malse bladeren en een
korte groeiduur. 1 zakje voor ongeveer
5 m².
Raapsteel
Brassica rapa subsp. campestris
Allium porrum
Gelukkig worden nog steeds veel
mensen blij zodra er de eerste
raapsteeltjes zijn. Het is een typische
voorjaarsgroente. In de zomer gaan
ze makkelijk schieten, maar in
Raapsteel
Prei Blauwgroene Herfst 1690
de herfst niet meer. Al vanaf eind
januari kan in de koude kas gezaaid
worden en vanaf half maart of in
augustus tot begin september in de
volle grond. Te weinig bemesting kan
geel blad opleveren, maar wat geler
blad betekent niet ongeschikt voor
consumptie. Het blad en de steeltjes
kunnen in een stamppot verwerkt
worden of rauw in salade gegeten
worden.
Mizuna 1725
Zaaien kan best op rijtjes - afstand
10-15 cm - vanaf begin mei tot ver
in de herfst. Vroeg uitzaaien (maart
en april) wordt afgeraden in verband
met vroegtijdig schieten. Bij een late
uitzaai onder glas (oktober) kan men
gedurende een heel lange periode
in de winter van dit gewas genieten,
het risico van vorstschade is klein.
Eenmaal per 3 à 4 weken in kleine
porties uitzaaien geeft een goede
oogstspreiding.
Blad- en stengelgewassen
Rucola sla
Fijne Japanse bladkool, losse krop
met honderden geveerde bladeren,
lichtgroen met een lichte nerf. Kan
enkele graden vorst verdragen.
Rijafstand: ca. 25 cm. Oogst na 6
weken, op 10 à 15 cm hoogte. 1 zakje
is goed voor 5 m².
Eruca sativa subsp. sativa
Rucola Esmee 1760
Het fijne blad van dit ras van de
Bolster is mooi ingesneden. De smaak
is pittig nootachtig, maar niet bitter.
Oogst vanaf ca. vier weken na het
zaaien, de jonge bladeren vlak boven
de grond afsnijden of met wortel en al
optrekken.1 zakje voor ongeveer 5 m².
15

Blad- en stengelgewassen
16
Diplotaxis tenuifolia
Rucola selvatica (wilde rucola) 1765
Om een goed resultaat te bereiken
met de teelt van Rucola selvatica
is het belangrijk om een mooi
homogeen zaaibed aan te leggen
met niet teveel grote kluiten. Wilde
rucola kiemt enigszins traag; een
bodemtemperatuur van ca. 20 graden
is wenselijk. De bladeren kunnen
gedurende een lange periode, vanaf
ongeveer 8 weken na het zaaien,
geoogst worden. Bloemen regelmatig
verwijderen. Bij directe zaai kunt u 1
zakje voor ongeveer 10 m² gebruiken.
Mooie sla met knapperig blad, een
tussentype van gewone kropsla en
ijsbergsla. Is gemakkelijker te telen
dan ijsbergsla. 1 zakje voor ongeveer
20 m².
Sla soorten
Lactuca sativa
Wij kunnen u een breed assortiment
aan slatypen leveren. Alle slarassen
zijn goed te telen. Sla heeft een
korte groeiduur (6 à 8 weken) en het
is dan ook belangrijk om de planten
in een jong stadium te verspenen/
verplanten. Sla is vooral lekker
wanneer u niet te veel bemest.
Wanneer u elke week sla wilt eten,
moet er wel regelmatig gezaaid/
geplant worden. De eerste zaai onder
glas kan al in februari plaatsvinden,
in de vollegrond vanaf half maart tot
begin augustus. Een gebruikelijke
plantafstand is 30 x 30 cm. Door
een gedeelte van de sla wat dichter
bij elkaar te zetten en vroeger te
oogsten, kunt u volstaan met 1
zaaisel per 3 à 4 weken. Voor alle
slasoorten geldt dat de hoeveelheid
zaad per zakje voldoende is voor ca.
20 m².
Eikenbladsla
Lactuca sativa
Kroppende Sla
Bindsla Little leprechaun 1780
Dit ras ziet er zeer fraai uit en levert
weinig teeltproblemen op. Vormt een
losse krop van vrij hoog opstaande
paarsachtige bladeren. Voor vers
gebruik en later ook gestoofd. 1 zakje
voor ongeveer 20 m².
Kroppende Sla
De red salad bowl en salad bowl zijn
snelle groeiers, maar traagschietend
en hebben dus een lange oogsttijd.
Ze zijn in een vroeg stadium – na
ongeveer 30 dagen - ook geschikt
Eikenbladsla
Bataviasla Blonde de Paris 1840
als pluksla (babyleaf). Vanwege
het planttype (weinig kroppend)
kunnen natuurlijke vijanden zoals
sluipwespen en lieveheersbeestjes
de bladluizen beter te lijf gaan.
Inhoud: voor 20 m².
Red salad bowl 1835
Prachtig roodbladige, licht gekrulde
eikenbladsla. Zacht blad met een
zoete smaak, mooie opfleuring van
salades. Hoe kouder het wordt, hoe
roder de bladeren zijn. 1 zakje voor
ongeveer 20 m².

Groene, licht gekrulde eikenbladsla.
Zacht blad met een zoete smaak. 1
zakje voor ongeveer 20 m².
Pluksla
Pluksla Catalogna 1832
Erg smakelijke, stevige, donkergroene
sla met lange, ingesneden bladeren.
Wordt ook wel hertshoornbladsla
genoemd. Is vroeg en schiet niet snel
door (schotvast). Weinig gevoelig voor
ziekten of aantastingen. 1 zakje voor
ongeveer 20 m².
Pluksla
Lactuca sativa
Eikenbladsla
Zaaien: half maart tot juni, onder glas
kan dat al vanaf eind februari. Ruim
zaaien of planten (30 x 30cm) kan
prima; de bladeren zijn in dit geval
wat groter en steviger dan bij dichter
Pluksla
Salad Bowl 1833
zaaien. Regelmatig plukken is van
belang voor de malsheid van de
bladeren en bevordert de doorgroei.
Uiteindelijk gaan de planten schieten
en wordt het tijd voor een nieuw
zaaisel.
Blackseeded Simpson 1830
Het telen van ijsbergsla is wat meer
risicovol, maar dat kan ook juist
een uitdaging zijn. IJsbergsla is
gemiddeld wat zoeter en heeft een
dik blad dat lang krokant blijft. De
groeiduur is 2 weken langer dan
andere slatypes. Zaaien: maart-juli,
oogst: juni-okt, afstand in de rij: 25-
30 cm.
Blad- en stengelgewassen
IJsbergsla
Lactuca sativa
Een snelgroeiend type zonder
kropvorming. De bladeren zijn
geelgroen en hebben een mooie, iets
gebobbelde bladstructuur. De plant
heeft de vorm van een kegel en na
afsnijden/plukken ontwikkelen zich
nieuwe bladeren in het hart van de
plant. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
IJsbergsla
Saladin 1850
Maakt middelgrote tot grote kroppen.
Is weinig schotgevoelig. Minder
geschikt voor een herfstteelt. 1 zakje
voor ongeveer 20 m².
17

Blad- en stengelgewassen
18
IJsbergsla
Grazer Krauthäuptel 2 1845
De ijsbergsla variëteit Grazer
Krauthäuptel 2 is een traditioneel
Oostenrijkse variëteit uit de regio rond
de stad Graz. De planten hebben
helgroene, knapperige bladeren met
een rood randje. Maakt middelgrote
tot grote koppen. Is schotvast en
minder gevoelig voor valse meeldauw
(Bremia). 1 zakje voor ongeveer 10
m².
Lactuca sativa (Kropsla)
Wonder der Vier Jaargetijden 1820 Kropsla Zwart Duits 1810
De naam van dit ras zegt eigenlijk al
veel. Een zeer betrouwbaar ras voor
voorjaar, zomer en herfst. Een mooie
kropvorm, weinig smetgevoelig, lekker
mals en de paarsrode kleur van de
buitenste bladdelen geeft een extra
fleur aan uw tuin en siert uw bord. 1
zakje voor ongeveer 20 m².
Lactuca sativa
Kropsla Suzan 1800
Een stevige bladstructuur met een
zware krop, vooral geschikt voor de
zomer. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Lactuca sativa
De naam zwart heeft betrekking op de
zaadkleur. Een groene malse kropsla
voor voorjaar en zomer. 1 zakje voor
ongeveer 20 m².
Lactuca sativa
Kropsla Twellose Gele 1790
Een snelgroeiend type, ook in kouder
weer. De kroppen zijn mals en
geelgroen (een echte botersla van
vroeger). Typisch geschikt voor een
vroege teelt. 1 zakje voor ongeveer
20 m².
Krulsla
Lactuca sativa
De beste plantafstand is 35 x 35cm.
Oogstklaar 2-3 maanden na het
zaaien. Vanwege het planttype
(weinig kroppend) kunnen natuurlijke
vijanden zoals sluipwespen en
lieveheersbeestjes bladluizen beter
te lijf gaan.

Krulsla
Snelgroeiende rood-bruine krulsla
met een open bladrozet met sterk
ingesneden bladeren. Zeer decoratief
en zacht blad. Ze zijn in een vroeg
stadium ook geschikt als pluksla
(babyleaf). 1 zakje voor ongeveer 20
m².
Snijbiet
Bright Lights 1885
Een prachtige snijbiet met heel
kleurrijke steeltjes (rood, paars, oranje,
geel en wit). De bladeren van deze
snijbiet zijn grotendeels groen. Ook na
het roerbakken of stoven behouden
de stelen hun sierlijke kleur. De bright
lights is echt een lust voor uw maag en
oog! 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Krulsla
Lollo rossa 1837 Lollo Bionda 1836
Heeft een open bladrozet met sterk
ingesneden malse bladeren. Het blad
is heldergroen en ziet er aantrekkelijk
uit. Ze zijn in een vroeg stadium ook
geschikt als pluksla (babyleaf). 1 zakje
voor ongeveer 20 m².
Snijbiet
Donkergroene Gladde Witribbige 3 1900 Groene Gewone 1890
Fors planttype met brede, witte
bladstelen en groen blad. Vooral
geschikt voor stoven en roerbakken.
Iets te grof voor salades, tenzij u wat
dichter zaait. 1 zakje voor ongeveer 4
m².
Blad- en stengelgewassen
Gemakkelijk te telen bladgroente
op alle grondsoorten. Zaaien in de
vollegrond van begin april tot begin
augustus op een rijafstand van 30 cm;
ca. 25 zaden per strekkende meter
gebruiken. Dit gewas kan meerdere
malen gesneden worden, tot ver in
de herfst. 1 pakje is voldoende voor
ongeveer 4 m².
Snijbiet
Snijbiet
Beta vulgaris var. cicla
Helaas geen foto beschikbaar
Veel groen blad en dunne bladstelen.
1 zakje voor ongeveer 4 m².
19

Blad- en stengelgewassen
20
Snijbiet
Rhubarb Chard 1910
Rode snijbiet met lange bladstelen
en iets gekroesd blad. Qua smaak
is snijbiet voor menigeen niet de
truffel van de groentetuin, maar het
fraaie uiterlijk van Rhubarb Chard
compenseert heel veel. 1 zakje voor
ongeveer 4 m².
Spinazie
Nores type Noorman 1930 Vroeg Reuzenblad 1920
Rondzadig, groeit en schiet duidelijk
trager dan Vroeg Reuzenblad. Kan
ook na begin april gezaaid worden
(latere teelten). 1 zakje voor ongeveer
4 m².
Vooral als men vroeg in het voorjaar
spinazie wil zaaien, is het belangrijk
dat er voldoende stikstof in de
bodem beschikbaar is. Spinazie is
weinig vorstgevoelig, afdekken is
niet nodig. De hoeveelheid zaad per
pakje is voldoende voor 4 m².
Scherpzadige rassen zijn snelle
groeiers, maar schieten ook snel
door en worden voor de vroegste
teelt gebruikt. Voor de latere teelten
worden de trager doorschietende
rondzadige rassen geteeld. Vanaf
december en januari kan onder glas
gezaaid worden, voor een oogst
vanaf eind februari tot april. Zomer-
en herfstteelten worden van april
tot half september in de volle grond
gezaaid en geoogst vanaf eind mei
tot oktober. In september kan nog
een winterteelt gezaaid worden.
Spinazie
Spinazie
Spinacia oleracea
Scherpzadig, een snelle groeier,
speciaal geschikt voor een vroege
teelt. Zaaien vanaf januari onder glas
en vanaf half februari tot begin april
in de volle grond. Daarna dient u, in
verband met vroegtijdig schieten,
gebruik te maken van het ras Nores.
Vanaf begin augustus kunt u wel
weer gebruik maken van het Vroeg
Reuzenblad. Oogsten kan na 4 tot 6
weken. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Spinazie
Nieuw-Zeelandse spinazie 1610
De naamgeving is in dit geval zeer
verwarrend. Nieuw-Zeelandse spinazie
behoort tot de familie van Posteleinachtigen
(Portulacaceae) en ziet er ook totaal anders
uit als de gewone spinazie. De planten
van Nieuw-Zeelandse spinazie hebben
veel meer groeikracht, niet in de hoogte
maar zijdelings, de stengels kruipen als
het ware over de grond. De blaadjes en
stengeltoppen kunnen regelmatig geplukt
worden. De bereidingswijze (gestoofd) is
gelijk als bij spinazie. Omdat de planten
vorstgevoelig zijn en de zaden alleen bij
hogere temperaturen kiemen, kan het best
in april in een bakje onder glas worden
gezaaid. De kieming is traag (ca. 3 weken).
Een ruime plantafstand (minimaal 60 cm)
is gewenst. Ter plaatse zaaien in mei kan
ook, mits het warm genoeg is. 1 pakje is
voldoende voor 10m².
Tuinmelde
Artiplex hortensis
Een winterharde eenjarige
bladgroente, die net zoals spinazie
zowel vers als gestoofd gegeten
kan worden. Groeit op elke grond
en vraagt niet veel bemesting. Kan
zowel koud als warm gezaaid worden
van maart tot augustus. Oogsten kan
vervolgens van april tot september.
Om steeds jong blad te kunnen
oogsten moet vaker achtereen
worden gezaaid. Is gevoelig voor
schot (in juli). Na schieten zijn de
blaadjes nog eetbaar (stengels zijn
dan te vezelig). Zaaien op rijen 30
cm van elkaar. 1 zakje is voldoende
voor ongeveer 5 m².

Tuinmelde
Lichtgroene Tuinmelde 1990
Levert weinig teeltproblemen op.
Vormt een losse krop van vrij hoog
opstaande frisgroene bladeren. 1
zakje voor ongeveer 5 m².
Veldsla
Grote Noordhollandse 1870
Dit is een relatief snelgroeiend en
productief type met nogal lange
bladeren. De bladkleur is wat lichter.
Grofzadig. 1 zakje voor 7 m².
Tuinmelde
Rode Tuinmelde 2000
Deze rode variëteit heeft veel
sierwaarde. Levert weinig
teeltproblemen op. Vormt een
losse krop van vrij hoog opstaande
paarsachtige bladeren. 1 zakje voor
ongeveer 5 m².
Veldsla
Vit 1880
Een echt professioneel ras
met donker en kort blad in een
kenmerkende rozetvorm. De zaden
zijn aanmerkelijk kleiner en de groei
is trager in vergelijking met de Grote
Noordhollandse. 1 zakje voor 7 m².
Blad- en stengelgewassen
Veldsla
Valerianella locusta
Veldsla is typisch een gewas voor de
late herfst en winter. De plantjes zijn
weinig kwetsbaar en kunnen veel
vorst verdragen. Stelt weinig eisen
aan de grond. Omdat de zaaiperiode
(augustus/september) gunstig valt,
kan men met veldsla de vrijgekomen
stukjes grond goed benutten. Zaaien
in oktober is te laat, tenzij men
beschikt over een kas/platte bak.
Een nauwe rijafstand van 10 cm is
mogelijk, maar een ruimere afstand
is plezieriger i.v.m. schoffelen.
Cressida Lepidium sativum
Tuinkers 1980
De jonge blaadjes zijn smakelijk en
gezond. Kiemt en groeit snel, dus
met regelmatige tussenpozen zaaien
(buiten vanaf begin maart). Kan ook
het gehele jaar door binnenshuis in
bakjes op de vensterbank groeien.
21

Blad- en stengelgewassen
22
Claytonia perfoliata
Winterpostelein 2030
Bladgroente voor gebruik als salade,
in rauwkost of stamppot in herfst en
winter. Nooit problemen met ziekten
en plagen! Winterhard, alleen bij kale
vorst wordt de kleur van het blad
minder mooi en is afdekken gewenst.
Geen bemesting nodig. Zaaien in
augustus. Als de bodemtemperatuur
nog te hoog is, komt de kieming veel
trager op gang. De zaden zijn klein,
door de zaden te mengen met fijn zand
is het gemakkelijker om voldoende
ruim te zaaien. Indien gebruik gemaakt
wordt van een zaaimachine is mengen
met suiker een goede methode. Een
rijafstand van 20 à 25 cm hanteren. In
de rij niet te dicht zaaien! 1 zakje voor
6 m².
Teeltinformatie Koolgewassen
Portulaca oleracea
Zomerpostelein 2040
Een zeer snelgroeiende zomergroente
met een heldergroene bladkleur.
Menging met zand vergemakkelijkt de
uitzaai (fijne zaden). Alleen zaaien bij
voldoende warmte en zeker niet voor
half mei. Ca. 3 weken na zaaien kan
al geoogst worden. 1 zakje voor 2 m².
Koolgewassen zijn de kampioenen wat betreft de late teelten – zij helpen ons de winter door. Anders dan de blad- en
stengelgewassen zijn het langzame groeiers. Daarom houden ze van rijke en zware bodems, waar ze langzaam maar gestaag
kunnen ontwikkelen. Zo krijgen ze een compacte kool en zijn ze beter bewaarbaar. Dit geld vooral voor de sluitkolen, witte en
rode kool en spruitjes.
Verder is het belangrijk dat de bodem niet zuur is (voldoende hoge pH), voldoende vocht wordt aangeleverd en de temperaturen
niet te hoog zijn. U kunt kolen het best grote hoeveelheden verteerde compost geven. Zo nodig – als de bodem vrij arm of
licht is - kan dit lokaal in het plantgat gegeven worden, eventueel met wat gedroogde mestkorrel en kalk toe. Later in het
groeiseizoen kan met verse compost bijgemest worden. Spitskool, savooiekool en boerenkool zijn wat minder veeleisend en
zijn gemakkelijker ook op wat minder zware en minder bemeste (zand)bodems te telen. Raapachtigen als koolrabi, koolraap,
raap, radijs, rammenas, raapsteeltjes en de Chinese kooltypes hebben vooral behoefte aan genoeg vocht, een hoge pH, géén
te hoge bemesting en zijn meer lichte grond-types. Op zware grond volstaat voor de koolgewassen een vruchtwisseling van 1
op 4, op lichte grond is 1 op 6 aangewezen. Dit o.a. om knolvoet minder kans te geven.
Overwinteren:
Sommige kolen kunnen in de winter op het land blijven staan en ‘op afroep’ geoogst worden. Savooie kolen bijvoorbeeld
kunnen heel wat vorst verdragen, al kunnen ze ook ingekuild worden (dicht bij elkaar herplant) om ze tegen hevige vorst te
beschermen. Spruitjes en boerenkool worden zelfs lekkerder (zoeter) als er vorst overheen is gegaan. Bloemkool Flora Blanca
kan ook op het land blijven, mits afgedekt met een blad, maar de bloemkool Alpha overwintert dan weer liever onder glas.
Niet overwinterbaar zijn broccoli, Chinese kool en koolrabi. De palmkool lukt het wel in Toscane, maar helaas niet in Nederland.
Rode en witte kool kan je goed bewaren op een koele, vorstvrije plaats. Eenmaal volgroeid, moeten ze wel vóór de vorst
binnengehaald worden. Ons nieuwe koolgewas van dit jaar is de Flora Blanca (letterlijk vertaald ‘witte bloem’) - een oud ras
met een mooie witte kop.

Brassica oleracea var. botrytis
Bloemkool Alpha 1440 Bloemkool Flora Blanca 1445
Voor de vroegste oogst zaaien rond
eind september-begin oktober, onder
glas overwinteren en half maart
uitplanten op 60 x 50 cm, onder glas
of buiten. Deze teelt geeft de minste
kans op aantastingen van koolvlieg of
rupsen. De oogst is in juni. Er kan ook
gezaaid worden in januari- februari
onder glas, dan buiten uitplanten half
april op 70 x 50 cm, de oogst hiervan
is eind juni - juli. 1 zakje voor ongeveer
30 m².
Brassica oleracea var. Cymosa
Broccoli Groene Calabrese 1460 Chinese kool Granaat 1470
Nauw verwant aan bloemkool. Zowel
de hoofdscheut als de zijscheuten
kunnen gegeten worden. Voor een
goede uitgroei van de scheuten moet
voldoende mest/compost gegeven
worden en gebruik bij het verplanten
alleen jonge planten. Een vroege
teelt is mogelijk door voor te zaaien
onder glas (maart). Een opkweek in
de vollegrond kan vanaf half april.
Uitplanten na 4 tot 5 weken op een
afstand van minimaal 45 x 45 cm. De
scheuten worden normaliter geoogst
vlak voordat de eerste gele bloemetjes
zichtbaar worden, maar iets later
oogsten is ook geen probleem. 1 zakje
is voldoende voor ongeveer 20 m².
Brassica oleracea var. botrytis
Een oud Nederlands ras. Eén van de
eerste rassen die niet een gelige, maar
een mooie witte kop heeft. De Flora Blanca
is meest geschikt voor de herfstteelt en
kan ook overwinteren. Herfstteelt van
bloemkool is wat makkelijker dan de
zomerteelt en kan als nateelt komen na
sla, vroege aardappelen, zomerprei of
peulgewassen. Zaai ze half mei tot begin
juli op een zaaibed in de vollegrond.
Plant ze in de zomer 4 weken na het
zaaien uit, om het risico op boorders
(vroege, kleine bloemkooltjes) te
beperken. Oogst: september-december.
Tegen vorst beschermen door de kool
met een blad af te dekken. De Flora
Blanca is goed zelfdekkend. 1 zakje voor
ongeveer 30 m².
Brassica pekinensis
Dit ras produceert forse, lange, groene
kroppen. Chinese kool kan niet erg veel
vorst verdragen en is schietgevoelig.
Voorzaaien en vervolgens uitplanten
kan alleen bij zeer jonge planten,
tenzij men gebruik maakt van potten.
Ter plaatse dun uitzaaien van half
juli tot begin augustus is de beste
methode. Een rijafstand van 40 cm
aanhouden en in de rij uitdunnen op
30 cm. Vroeger uitzaaien geeft een
groter risico op schieters. De oogst
valt in oktober, november. 1 zakje is
voldoende voor ongeveer 8 m².
Koolgewassen
Brassica oleracea var. Laciniata
Boerenkool Westlandse Winter 1450
Het telen van boerenkool levert weinig
problemen op. Kan ‘s winters op het
veld blijven staan en wordt zoeter van
smaak als het heeft gevroren. Zaaien
in mei-juni op zaaibed en na ca. 6
weken overplanten op 65 x 50 cm. 1
zakje is voldoende voor ongeveer 30
m².
Spruitkool
Groninger 1580
De Groninger spruitkool is een oud
landras met veel variatie. De spruitjes
die niet mooi gesloten zijn, kunnen
gebruikt worden voor stamppot.
Zaaitijd half april tot uiterlijk half mei
op zaaibed, uitplanten eind mei tot
begin juli op 60 x 50 cm. 1 zakje is
voor ongeveer 30 m²
23

Koolgewassen
24
Koolrabi
Koolrabi
Brassica oleracea var. gongylodes
Koolrabi is een snelgroeiend gewas
met een heerlijke smaak, ook prima
als rauwkost. Verplanten moet altijd
in een jong stadium geschieden.
Omdat koolrabi weinig gevoelig is
voor doorschieten kan al vrij vroeg
gezaaid worden. Voorzaaien onder
glas vanaf half februari, buiten
zaaien vanaf half maart tot half juli.
Uitplanten op 30 x 30 cm.
Superschmelz 1500
Deze koolrabi moet wat ruimer geplant
worden dan de Delikatess Blauwe
en Delikatess Witte. De knollen kunt
u door laten groeien tot wel 2 kg of
meer, zonder dat ze houtig worden. 1
zakje voor ongeveer 10 m².
Koolrabi
Delikatess Blauwe 1480
Fraaie blauwpaarse knollen met wit
vruchtvlees. 1 zakje voor ongeveer 10
m².
Savooie kool
Brassica oleracea var. sabauda
Savooie kool kan enige vorst
verdragen en kan daarom vrij lang
op de tuin blijven staan. Buiten
voorzaaien (eind april-mei) en na ca.
6 weken uitplanten op 60 x 50 cm. 1
zakje voor ongeveer 30 m².
Koolrabi
Delikatess Witte 1490
Lichtgroene knol. 1 zakje voor
ongeveer 10 m².
Savooie kool
Bloemendaalse Gele 1530
Deze unieke kool moet behouden
blijven voor het nageslacht, dus
veel telen! Slobberkool is de oude
bijnaam. Mocht slobberen niet passen
bij uw eetcultuur, dan gewoon korter
koken. Heerlijk en zacht van smaak.
De groengele, later goudgele, licht
gekroesde kool kan een plaatje voor
uw tuin zijn. De vorm varieert van
spits tot meer bolvormig. Deze kool
verdraagt lichte tot zelfs matige vorst.
1 zakje voor ongeveer 30 m².

Savooie kool
Westlandse Putjes 1520
Donkergroene, gekroesde kool,
waarvan de bovenste bladeren niet
helemaal gesloten zijn. Kan een
lange tijd geoogst worden, vanaf het
einde van de zomer tot in de winter.
Verdraagt lichte vorst. 1 zakje voor
ongeveer 30 m².
Brassica oleracea var. alba
Middelgrote ronde sluitkool, geschikt
om te bewaren. De teelt is volledig
vergelijkbaar met rode kool (zie
aldaar). 1 zakje voor ongeveer 30 m².
Bewaarkool
Witte en rode kool zijn goede
bewaarkolen. Ze moeten op het land
blijven tot ze volgroeid zijn en vóór de
eerste vorst binnengehaald worden.
Daarna kunnen ze op een koele,
vorstvrije plaats bewaard worden.
Hang ze hier op, los van elkaar en
met touwtjes rond de stelen. Zo
zijn ze 4 tot 6 weken bewaarbaar.
Wanneer de kolen ingekuild worden,
zijn ze echter langer te bewaren.
Inkuilen kan buiten in een geul of
kuil, waar ze met de wortel er nog
aan in gezet worden. De koolkroppen
mogen elkaar en de grond niet raken.
Wat stro aan de zijkanten zorgt voor
verluchting. Bovenop komt een laag
stro en plastic. Als ze gezond de kuil
in gaan, kunnen ze tot mei of juni
goed blijven. Dit systeem kan ook
in een kelder worden nagebootst
in een kist met vochtig zand. Dat
is weliswaar gemakkelijker, maar
de kolen zullen er minder lang
houdbaar zijn dan buiten, omdat de
temperatuur in de kelder hoger is.
Brassica oleracea var. alba
Witte kool Langedijker bewaar 1560 Witte kool Roem van Enkhuizen 2 1540
Een relatief snelgroeiende, zware
kool voor de productie van zuurkool in
september. Vrij barstgevoelig. De teelt
is volledig vergelijkbaar met rode kool
(zie aldaar). 1 zakje voor ongeveer 30
m².
Koolgewassen
Brassica oleracea var. alba
Witte kool Filderkraut 1550
De meest smaakvolle van de witte
kolen (zacht en wat zoeter) met een
spitse groeiwijze. De kool wordt wat
later gevormd en kan fors uitgroeien.
Een betrouwbaar ras met weinig
teeltproblemen. Ook zeer geschikt
voor zuurkool. De teelt is volledig
vergelijkbaar met rode kool (zie
aldaar). 1 zakje voor ongeveer 30 m².
Brassica oleracea var. Rubra
Rode kool Langedijker Bewaar 2 1510
Middelgrote, hoogronde kool. Buiten
zaaien op zaaibed tot uiterlijk eind april
en na ongeveer 6 weken overplanten
op 70 x 60 cm. Tegen de winter op
een koele, vorstvrije plaats bewaren,
bijvoorbeeld met de wortels eraan
in een bak met zand of ophangen
in de kelder, hierbij het buitenblad
verwijderen. Onder plat glas kan ook,
maar dan wel goed luchten en bij
vorst afdekken. Zonodig slecht blad
afpellen. 1 zakje voor ongeveer 30 m².
25

Peulvruchten
Intro
Bij de peulvruchten onderscheiden we verschillende soorten uit dezelfde familie (Leguminosae of Fabaceae),
namelijk erwten (Pisum sativum), bonen (Phaseolus vulgaris), pronkbonen (Phaseolus coccineus) en tuinbonen
(Vicia faba).
Stikstofwortelknolletjes
Peulvruchten behoren tot de vlinderbloemigen. Bijzonder aan deze familie is dat ze weinig voeding nodig hebben,
omdat ze in symbiose met een bodembacterie (Rhizobium) stikstof kan binden uit de lucht. De stikstof wordt
vastgelegd in zogenaamde wortelknolletjes waarin de bacteriën leven. Peulvruchten onttrekken daardoor weinig
voedingsstoffen aan de bodem. Dit wil niet zeggen dat ze in het geheel géén bemesting nodig hebben; juist in
de beginfase kan de hoeveelheid stikstof toch kritisch zijn omdat het vormingsproces van wortelknolletjes nog op
gang moet komen. Een matige hoeveelheid rijpe compost voor het uitzaaien volstaat meestal.
De peulvrucht is voedzaam, smakelijk, gemakkelijk te telen en een goede voorvrucht voor andere gewassen.
Wat wil een tuinier nog meer?
Erwten zijn langedagplanten waarvoor geldt dat een vroege uitzaai (maart/april) de beste resultaten oplevert. Zaaien
in mei en later geeft onvoldoende peulzetting en problemen met meeldauw. Bij erg natte weersomstandigheden
zijn erwten gevoelig voor schimmels bij de kieming (o.a. Fusarium). Geef voor het uitzaaien een matige
hoeveelheid rijpe compost. In verband met bodemschimmels wordt een vruchtwisseling van 1 op 6 aangeraden.
26
Teeltinformatie erwten
Van erwten eten we de zaden en soms ook de peulen die er omheen zitten. Daardoor ontstaat het onderscheid tussen
doperwten en capucijners en peultjes. De peulen van doperwten en capucijners hebben een perkamentachtig
vlies, waardoor ze te hard zijn om op te eten. Bij erwten en capucijners moeten daarom de zaden uit de peulen
worden gedopt. De zaden worden meestal vers geconsumeerd; invriezen kan uitstekend (wel licht blancheren).
Het is ook mogelijk het gewas af te laten rijpen en de gedroogde zaden te gebruiken.
Peultjes hebben niet zo’n hard vlies en dus kan de jonge peul volledig gegeten worden, met de nog jonge zaden
erin. De peulen zijn het zoetst wanneer de zaden net zichtbaar zijn. In een later stadium kunnen ze ook als
doperwten gegeten worden.
Bij de erwten worden de lagere soorten stamsoorten genoemd en de hogere soorten rijssoorten. De lage rassen
zijn over het algemeen wat vroeger dan de hogere rassen. Al moet u bij de rijstypes de moeite nemen een
klimconstructie te bouwen, ze geven wel meer opbrengst en zijn makkelijk te plukken.
De stamsoorten kunnen in principe zonder ondersteuning geteeld worden, maar een teelt langs (kort) gaas of
met rijshout maakt het doorplukken gemakkelijker en de peulen liggen niet op de grond.
Rijstypen hebben altijd steunmateriaal nodig. Bij de teelt langs gaas kan aan beide zijden van het gaas een rij
gezaaid worden. Tussen de rijen ongeveer 50 cm aanhouden en in de rij 3 à 5 cm. Tussen dubbele rijen 60-120
cm open laten. Het beste kunt u de rijen volgens de noord-zuidas aanleggen, zodat er weinig schaduw op de
planten valt. Daardoor drogen ze sneller op en vermindert de kans op meeldauwaantasting.
Voorzaaien kan vanaf eind januari in een koude serre of een platte bak. Zaai ze op 3 à 5 cm van elkaar en op 3
à 4 cm diep. In de loop van maart (wanneer de plantjes ongeveer 5-8 cm zijn), kunnen ze op dezelfde afstand in
een geultje uitgeplant worden. Direct zaaien kan op zijn vroegst begin maart. Let erop dat de grond droog genoeg
is. Bescherm de erwten tegen vogelvraat: zaai in eerste instantie diep genoeg (3 à 4 cm diep) en maak in een
later stadium eventueel gebruik van netten.

Capucijner
Blauwschokkers (rijs) 1220 Rozijnerwt (stam) 1230
Een fors gewas, kan 2 meter hoog
worden. Zowel de bloemen als peulen
zijn paars.
Doperwt, lange type (Rijs)
Eerste vroege mei 1270
Een vroeg en productief ras. De zaden
zijn vrij fijn en rond. Lengte ca. 140 cm.
Capucijner
Laagblijvende capucijner, ca. 70 cm.
De bloemen zijn violet van kleur maar
de peulen groen. De gedroogde zaden
hebben een fraai kleurpatroon.
Doperwt, lange type (Rijs)
Senator 1290
Senator is groeikrachtig en geeft een
goede productie. Kreukzadige erwt,
die wat zoet van smaak is. Vrij laat
en daardoor complementair aan de
Eerste vroege mei. Lengte ca. 140 cm
lang.
Peulvruchten
Doperwt, kort type (stam)
Kelvedon wonder 1240
Zoete, kreukzadige doperwt. Goede
smaak. Lengte ca. 70 cm.
Stampeul / Sugar Snap
Norli 1300
Een bekend en veel geteeld ras.
Smakelijke peulen en een goede
productie. Duidelijke verschillen
tussen peulen en sugar snaps zijn er
in feite niet. De term `Sugar Snap´
wordt gebruikt zodra de peulen iets
verder doorgegroeid zijn (de zaden
worden zichtbaar). In dit latere
stadium is er sprake van een duidelijk
zoetere smaak. Rijafstand 50 cm.
Gewaslengte ca. 70 cm. Enige vorm
van gewasondersteuning maakt het
plukken gemakkelijker.
27

Peulvruchten
28
Peulen, Lange typen (rijs)
Sweet Horizon 1305
Bij uitstek geschikt voor de
professionele teelt. Dit hangt samen
met de peulgrootte en de verschillende
resistenties. Een midden-vroeg tot
laat ras met hoog productiepotentieel.
Maakt sterke, gezonde planten.
De peultjes zijn vrij donker, quasi
draadloos en worden 9-10 cm lang
en zo´n 22 mm breed. Tolerant
voor (Ascochyta) AT en resistent
ten aanzien van meeldauw (PM) en
Fusarium (F1).
Peulen, Lange typen (rijs)
Heraut 1310
Vroeg, enigszins forse peulen. Hoogte
ongeveer 140 cm.
Peulen, Lange typen (rijs)
Grijze roodbloeiende 1330
De rode bloemen zien er fraai uit. Zeer
productief, plukt iets lastiger doordat
het een bladrijker plant is. Lengte ca.
130 cm.
Peulen, Lange typen (rijs)
Hendriks 1320
Groeit lang door, met een lange
oogstperiode. Zeer betrouwbaar
en sterk ras. Weinig gevoelig voor
Fusarium. Lengte tot ruim 2 meter.

Teeltinformatie bonen
Peulvruchten
Bonen zijn meer warmteminnend dan erwten en komen wat later in het seizoen. Alle boonsoorten
zijn gevoelig voor nachtvorst en houden niet van natte of koude zaai- en plantomstandigheden.
Verder verdragen ze geen zure grond en vragen een matige bemesting. Rijpe compost, die voor
het zaaien of planten wordt ingewerkt, is de meest geschikte bemesting. U kunt het best een
vruchtwisseling van minstens 1 op 4 aanhouden.
Bij de bonen onderscheiden we de ‘gewone boon’ (Phaseolus vulgaris), de pronkboon (Phaseolus
coccineus) en de tuinboon (Vicia faba). De gewone boon en de pronkboon zijn afkomstig uit
Zuid-Amerika en de tuinboon behoort tot de oorspronkelijke peulvruchten van het Middellandse
Zeegebied. De gewone boon is van oorsprong een klimmend type, maar er zijn ook lage (stam)
varianten ontwikkeld. Van een aantal rassen wordt de hele peul gegeten, van andere de verse
of droge zaden/bonen. We onderscheiden hier drie types, namelijk: snijbonen, droogbonen en
slabonen. Afhankelijk van hun planthoogte krijgen ze het voorvoegsel ‘stam’ of ‘stok’, waarbij
de stambonen zonder ondersteuning kunnen groeien en de stokbonen altijd een structuur
nodig hebben waarop ze kunnen klimmen. De stamsoorten zijn meestal vroeger dan de hogere
stoksoorten.
Over het algemeen gelden voor de bonen uit het Phaseolus-geslacht (gewone boon en pronkboon)
de volgende teeltaanwijzingen: zaai de stambonen vrij diep (2-5 cm) in een geultje en leg om de
5-10 cm een zaadje. Hanteer een rijafstand van 45 à 50 cm. Het zaaien in pollen op een afstand
van 45 x 45 cm met steeds 4 bonen bij elkaar functioneert ook goed.
Ook de stokbonen mogen vrij diep gezaaid worden (2-5 cm). Gezien stokbonen snelle groeiers
zijn, moeten ze regelmatig geplukt worden. Zo dragen ze ook langer door. Plaats bij de stokbonen
steunmateriaal. Hier is het aantal planten per vierkante meter belangrijk. De planten mogen geen
kluwen gaan vormen, want dan krijgen schimmels veel kans. Een oude leidraad, maar nog steeds
actueel, is 8 à 10 planten per m² aanhouden. Twee keer zaaien (half mei en eind juni) geeft een
goede oogstspreiding.
Voorzaaien onder glas in potten kan van half april tot half mei. Vanaf eind april kunt u ze in
een platte bak zaaien. In de vollegrond kunnen de stokslabonen in de periode half mei tot half
juni gezaaid worden en de stamslabonen in de periode begin mei tot begin juli. De grond moet
minimaal 10-12° C zijn en niet te vochtig. De oogst van de stokslabonen begint in juli en loopt tot
oktober. Stokbonen kunnen langer doorgeplukt worden dan stambonen, maar u kunt de oogst van
de stambonen spreiden door ze 2 tot 3 keer in kleinere hoeveelheden te zaaien. De oogst begint
dan rond eind juli en loopt tot oktober.
29

Peulvruchten
30
Pronkboon
Phaseolus coccineus
Pronkbonen zijn in een jong stadium
uitstekende snijbonen met een
goede malsheid en smaak, maar in
een ouder stadium wordt de schil
iets ruw en vormt zich op de buik-
en rugnaad een draad en bevat de
peulwand een vlies dat niet gaar
kookt. In dat stadium kunnen nog wel
de onrijpe zaden gegeten worden.
Teelt als stoksnijboon. Zaaitijd half
mei tot half juni. Vanwege de forse
groei slechts 2 à 3 zaden per stok
zaaien en een ruime afstand (80 x
80 cm) tussen stokken hanteren. Er
zijn witbloeiende soorten met witte
zaden en roodbloeiende soorten met
rode zaden. U kunt de pronkbonen
oogsten van augustus tot oktober.
Pluk ze regelmatig en op tijd. Als de
peulen te dik geworden zijn, kunt u
nog wel de onrijpe zaden opeten.
Stamdroogboon
Phaseolus vulgaris
Droogbonen zijn goede groeiers en
mogen daarom wat ruimer gezaaid
worden, op ca. 10 cm in de rij, op een
rijafstand van 50 cm. Zaaitijd: mei.
Weinig ziektegevoelig. De peulen
hebben een perkamentachtig vlies,
dus gebruik alleen de zaden voor
consumptie.
Oogst de droogbonen vanaf eind
augustus als ze beginnen te
verkleuren. Dan trekt u ze uit de
grond en hangt ze in bosjes op in
een beschutte plaats. Als de peulen
na enkele weken voldoende droog
zijn (scherp), kunt u de zaden
gemakkelijk uit de peulen ritsen.
Bewaar de gedorste zaden op een
droge plaats.
Mocht u last van de bonenkever
hebben (kleine gaatjes in de zaden
zichtbaar), leg dan de bonen
gedurende een paar weken in
de diepvries (-18 C). 1 zakje is
voldoende voor ca. 8 m².
Pronkboon
Lady Di 1205
Een draadloze pronkboon! De talrijke,
prachtig rode bloemen zorgen voor
een kleurrijke tuin. De zaden zijn
zwart/rood. De peulen zijn zo’n 28-30
cm lang. De Lady Di heeft een grote
groeikracht. Resistent tegen bonenrol-
(V1) en bonenscherpmozaïekvirus
(BYMV).
Stramdroogboon
Bruine Kogelboon 1140
Matig grote, eivormige/ronde zaden.
Stevige planten.
Pronkboon
Emergo 1200
Een witbloeiend ras met zeer lange,
dikke en donkergroene peulen.
Aangename smaak, maar duidelijk
verschillend van de gewone snijboon.
Het gewas is zeer fors en heeft weinig
last van windschade; wordt daarom
vaak als windbescherming gebruikt.
Pluk regelmatig, anders vormt zich
een vlies en een draad.
Stramdroogboon
Friese Woudboon 1120
Langwerpige crème-kleurige zaden
met een zachte schil.

Stamslaboon
Phaseolus vulgaris
Wanneer het weer voldoende gunstig
is, kan vanaf begin mei tot begin juli
gezaaid worden op rijen. Zaai ze vrij
diep (2-5 cm) in een geultje en leg
om de 5-10 cm een zaadje. Of zaai
in pollen op een afstand van 45 x 45
cm met steeds 4 bonen bij elkaar.
De oogst valt in de periode eind juliseptember.
1 zakje is voldoende
voor ongeveer 9 m².
De bonen van Holland Select staan
gerangschikt op dikte van de boon.
Stamslaboon
Faraday 1083
Faraday is ook een nieuw professioneel
ras sinds 2010. Een zeer fijne boon
(6,5–8 mm) van het type haricot
vert, met bijzonder uniforme, lange
(13-14 cm) peulen met een mooie
donkere kleur. Dit ras heeft een ruime
oogstperiode en goede houdbaarheid,
waardoor het zowel geschikt is voor
industrie als voor verse markt. De
vruchtzetting is homogeen, het is
een productief ras. De planthoogte
is ongeveer 50 cm. Resistent tegen
vlekken- (A) en vetvlekkenziekte (Ps),
alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1).
Stamslaboon
Compass 1081
Een extra dunne sperzieboon van
het type haricot vert (

Peulvruchten
32
Stamslaboon
Cantare 1075
Cantare is ontwikkeld door Pop Vriend
Zaden. Het is een malse, slanke boon
die vrij lang geplukt kan worden.
Heeft geen steun nodig en groeit
op elke grondsoort. Resistent tegen
rolmozaïek (V1) en vlekkenziekte (A).
Snijboon
(stam en stok)
Phaseolus vulgaris
De snijbonen mogen vanaf half mei
tot juli gezaaid worden.
Zaai de stamsnijbonen op rijen, vrij
diep (2-5 cm) in een geultje en leg
om de 5-10 cm een zaadje. Of zaai
ze in pollen op een afstand van 45 x
45 cm met steeds 4 bonen bij elkaar.
Zaai de stoksnijbonen met 4-5 bonen
per stok, op een afstand van 75 x 75
cm.
Snijbonen zijn zeer productief.
De oogst begint in juli en loopt tot
oktober. Pluk ze vroeg genoeg, als
ze nog lekker mals zijn. Pluk ze ook
regelmatig door (2 x per week) en
verwijder te dikke bonen om de groei
er in te houden.
Stamslaboon
Dubbele Witte zonder draad 1080
Malse en smakelijke boon die vrij
lang doorgeplukt kan worden. Relatief
weinig schimmelgevoelig bij slechte/
natte weersomstandigheden.
Stamsnijboon
Capitano 1215
Een nieuwe, platpeulige, gele
stamsnijboon (wasboon) die 20 mm
breed en 15 cm lang is. De peulen
hebben al in een vroeg stadium
een mooie gele kleur. Opstaand
planttype met een uniforme zetting,
rechte peulen en een uniforme kleur.
Geschikt voor mechanische oogst en
handpluk. Pluk vroeg genoeg, als ze
nog lekker mals zijn. Resistent tegen
vlekken- (A) en vetvlekkenziekte (Ps),
alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1).
Planthoogte is ongeveer 50 cm.
Stamslaboon
Saxa 1090
Een echt oud ras dat niet mag
verdwijnen. Het speciale van dit ras
is: relatief vroeg, goed bestand tegen
slecht weer en een goede (bonen)smaak.
Het boontje ziet er wat minder
mooi uit. Maar is dat erg?
Stamsnijboon
Nassau 1195
Een groene, platpeulige stamsnijboon,
met een breedte van 17 mm en een
lengte van 16 cm. De peulkleur is
vrij lichtgroen. Nassau is bijzonder
sterk. Pluk vroeg genoeg, als ze nog
lekker mals zijn. Resistent tegen
vlekken- (A) en vetvlekkenziekte (Ps),
alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1).
Planthoogte is ongeveer 50 cm.

Stoksnijboon
Vitalis 1176
Standaardras. Een donkergroene
midden-vroege snijboon, van 20 mm
breed en 20 cm lang. Vitalis is zowel
geschikt voor teelt onder glas als voor
buitenteelt. Door de trage zaadgroei
geeft dit ras een hoger percentage
eerste-kwaliteit peulen. Resistent
tegen bonenrolmozaïekvirus (V1).
Stokslaboon
Phaseolus vulgaris
Alle stokbonen hebben een “fraai
mechanisme van klimmen”: of het nu
schuin, recht of gekronkeld is, altijd
omslingerend en altijd met rechtse
bochten wordt blindelings de weg
naar boven gevonden. Het materiaal
(bamboestokken, bonenstaken, touwen,
etc.) dat u gebruikt als materiaal maakt
niet zoveel uit, maar het geheel moet
bij volle belasting wel voldoende stabiel
zijn. In iedere volkstuin is wel iemand
te vinden die uitleg wil geven wat nu
feitelijk het “beste” systeem is. Een oude
leidraad, maar nog steeds actueel, is 8 à
10 planten per m² aanhouden.
Belangrijke voordelen van stokbonen zijn
dat ze geen problemen met schimmels
geven (het gewas kan goed opdrogen),
ze een lange oogstperiode hebben en een
hoge opbrengst geven. In de vollegrond
mogen de stokslabonen in de periode half
mei tot half juni gezaaid worden. De oogst
van de stokslabonen begint in juli en loopt
tot oktober.
Stoksnijboon
Golden Gate 1174
Geeft een zeer mooie draadloze,
geelpeulige snijboon. De Golden
Gate is midden-vroeg en is zowel
geschikt voor kas- als buitenteelt.
De peulen zijn zo´n 24 mm breed
en 24-26 cm lang. Resistent tegen
bonenrolmozaïekvirus (V1).
Stokslaboon
Cobra 1172
Cobra is een fijne (7-9 mm dikte), lange
(20 cm), zwartzadige sperzieboon. De
peul is wat lichter groen. Deze elegante
boon is midden-vroeg, geschikt
voor kas- en buitenteelten en wordt
gekenmerkt door trage zaadgroei.
Resistent tegen vlekkenziekte (A) en
bonenrolmozaïekvirus (V1).
Peulvruchten
Stoksnijboon
Helda 1190
Verreweg het meest geteelde ras in
de vollegrond. De peulen zijn lang, vrij
breed en afgeplat.
Stokslaboon
Mechelse Tros 1160
De boontjes zijn klein, vroeg en
rijkdragend.
33

Peulvruchten
34
Stokslaboon
Neckargold 1171
De Neckargold is buitengewoon
smaakvol. Hoge opbrengst van lange
(23-25 cm), fijne, diepgele, malse
peulen. Midden-vroeg rijp. Stevig
planttype met diepe beworteling.
Resistent tegen bonenrolmozaïekvirus
(V1).
Tuinboon (Vicia faba)
Stokslaboon
Neckarkönigin 1170
Een absolute topper, zowel qua
smaak als productie! De ca. 20 cm
lange peulen zijn zeer vlezig en blijven
uitermate lang mals. Spekboon is
eigenlijk een te ordinaire naam voor
deze Königin; “Chateaubriandboon” of
iets dergelijks zou passender zijn.
Advies: voor uitzaai de zaden iets
aanprikken met een naald. Dit
bevordert de opname van vocht en
geeft een betere opkomst!
Phaseolus vulgaris
Stokdroogboon Stokkievitsboon 1180
Zowel de peulen als zaden zijn fraai
rood gespikkeld. De peulenschil is
perkamentachtig, dus alleen de zaden
consumeren. In gekookte vorm is
de zaadhuid dun en zacht. Teelt als
stokslabonen, 3 à 4 bonen per stok.
Eind september, begin oktober kunnen
de peulen geplukt worden. Na enkele
weken nadrogen kunnen de zaden
gedorst of uitgedopt worden.
Met de tuinboon duikt u ver in de Europese geschiedenis. Voor het Amerikaanse Phaseolus-geslacht in onze
contreien verzeild was geraakt, met o.a. de witte bonen, bruine bonen en sperziebonen, was in Europa, Noord-
Afrika en het Midden-Oosten alleen de tuinboon bekend. Er werden ook andere peulvruchten gegeten, zoals
erwten, linzen en kekererwten, maar die werden geen bonen genoemd. Van tuinbonen zijn nog heerlijke Romeinse
recepten te vinden, zoals Tuinbonen à la Vitellius, o.a. op de website www.coquinaria.nl van Christianne Muusers.
In verschillende groeistadia kunnen verschillende delen van de tuinboon gegeten worden. Zo kent ze een grote
diversiteit aan culinaire mogelijkheden. Zowel de jonge bladscheuten (rauw of als spinazie), als de jonge peulen
wanneer de zaden nog niet rijp zijn, de verse bonen, de peulen wanneer de bonen rijp zijn en de gedroogde bonen
kunnen gegeten worden. Tuinbonen zijn in het bijzonder een smakelijke culinaire combinatie met dille. En deze
combinatie is bovendien effectief als mengteelt om de zwarte bonenluis tegen te gaan! Tevens – het zal u niet
verbazen – is bonenkruid bekend als een goed toekruid voor tuinbonen.
Tuinbonen hebben een goede koudetolerantie. Ter plaatse zaaien kan vanaf begin maart tot half april. Extra
vervroeging is mogelijk door in februari voor te zaaien. Bij zaaien of uitplanten minimaal een afstand van 60 x
20 cm aanhouden. Dichter zaaien levert geen extra peulopbrengst op. Let erop dat de oogstperiode zeer kort is!
Idealiter oogst u alles in 1 week. Met verschillende zaaidata wordt spreiding van de oogst verkregen.
Zaai van februari tot half april buiten. Rijafstand: 60 cm, in de rij: 15 à 20 cm. Vervroegen kan door in februari onder
glas te zaaien en begin april buiten uit te planten. Oogst: juli, de voorgezaaide bonen in juni.
Er zijn nu reeds twee Bolster tuinboonrassen verkrijgbaar: Eleonora en Ratio. U kunt ze samen zaaien en toch een
verlengd oogstseizoen hebben, omdat Ratio ongeveer 10 dagen vroeger rijp is dan Eleonora.

Tuinboon
Express Type selectie Eleonora 1210
Dit professionele ras van de Bolster
heeft een goede productie. Het
gewas is kort en daardoor weinig
gevoelig voor omvallen. De peulen
zijn glimmend, lang, vrij fijn en goed
gevuld met ca. 5 zaden. Uitstekende
smaak en zeer geschikt om in te
vriezen.
Tuinboon
Ratio (p)* 1212
Een nieuw ras van de Bolster. Hoge
opbrengst en erg vroeg. Ratio is
ongeveer 10 dagen vroeger rijp dan
Eleonora. Door de goede vertakking
blijft het gewas kort en gaat niet
legeren. De peulen zijn erg mooi en
goed gevuld.
*(p)= Proefzaadregeling. Dit ras is nog
in aanmelding bij NAK tuinbouw.
Recept voor Tuinbonenpuree à la Vitellius
Peulvruchten
Dit oerrecept is een zeer voedzame puree van verse tuinbonen en tuinkruiden uit de Romeinse
receptenverzameling De re coquinaria. Kan als warm voorgerecht dienen, voor 4 à 6 personen. Lekker met
geroosterd volkorenbrood.
Ingrediëntenlijst
2,5 kilo ongedopte tuinbonen, of 900 gram tuinbonen uit de diepvries (ongeveer 600 gram dubbel gedopt)
2 eetlepels olijfolie
zout en peper naar smaak
1/4 theelepel saffraandraadjes met 1 eetlepel kokend water
50 gram tuinkruiden (peterselie, oregano, munt, salie, basilicum)
3,5 deciliter kokend water (of bouillon)
Bereiding
Haal de tuinbonen uit hun peulen en verwijder het grijze velletje van de boontjes (dubbel doppen). Stamp
de verse kruiden tot een ‘puree’. Kneus de saffraandraadjes in een eetlepel heet water zodat de kleur goed
vrijkomt.
Verhit de olijfolie in een pan met dikke bodem tot matig heet. Doe de tuinboontjes erbij, bestrooi met
peper en zout, en roer om totdat de boontjes bedekt zijn met een laagje olie. Voeg het saffraanwater en
kokend water toe. Laat met deksel op de pan op laag vuur vijf minuten stoven. Giet de boontjes af, vang het
kookvocht op. Pureer de helft van de boontjes in een vijzel of blender met het kookvocht om een wat dikke
soep te krijgen. Doe terug in de pan, met de hele boontjes en de tuinkruiden. Breng weer tegen de kook aan,
en dien op.
Op www.coquinaria.nl van Christianne Muusers is het oorspronkelijke recept en meer achtergrondinformatie
te vinden.
35

Vruchtgewassen
36
Teeltinformatie vruchtgewassen
De vruchtgewassen komen uit een beperkt aantal families, namelijk de komkommerfamilie (pompoen, courgette, augurk,
komkommer en watermeloen), de nachtschadefamilie (tomaat, paprika, peper en aubergine) en de grassenfamilie (suikermaïs).
Een groot deel van de vruchtgewassen kan het best beschut geteeld worden in een kas of tunnel. Wie niet over een kas of
tunnel beschikt, vindt gelukkig genoeg variatie en teeltplezier bij de pompoen, courgette, augurk, komkommer en suikermaïs.
Wat de leden van de komkommerfamilie gemeen hebben is dat ze houden van een rijkelijke organische bemesting, zon en
een vochtige bodem. Het zijn weelderige groeiers die meestal weinig teeltzorgen vragen en veel vruchten dragen. Pompoen is
de topper wat de weelderige groei betreft en kan werkelijk overal om- en overheen geleid worden. Indien u niet genoeg ruimte
heeft om de pompoen over de grond te laten kruipen, kunt u hem ook over een boom, een dak, de composthoop of een houten
constructie heen leiden. U hoeft dus niet per se een heel grote tuin te hebben om toch van deze heerlijke wintergroente te
kunnen genieten. Pompoen is bovendien erg rijk aan vitamine C en kan (afhankelijk van het ras) tot ver in de winter bewaard
worden. Ze moeten dan wel rijp geoogst worden; pas wanneer de vruchtsteel rimpelig en ingedroogd is mogen ze geknipt
worden. Daarna moeten ze in een droge ruimte bewaard worden die goed geventileerd wordt en idealiter een temperatuur van
8-12°C heeft. Pompoen houdt niet van een koude bewaring. Beneden 8°C kan koudeschade optreden, waarna de vruchten
versneld gaan rotten. Pas op voor muizen en ratten!
Sinds dit jaar is de watermeloen Sugar Baby aan ons assortiment toegevoegd. Het is een veel geteeld ras en ziet er uit als
een typische watermeloen, maar dan in een kleiner formaat. In ons klimaat kan Sugar Baby het best beschut worden geteeld.
Deze watermeloen kan wel buiten geteeld worden, mits de zomer niet te koud en nat is. Een mooi nieuwe experiment voor de
avontuurlijke tuinier?
Ook nieuw bij de vruchtgewassen is de Bartelly! Bartelly is een samenvoegsel van de namen van twee van de eigenaren
van de Bolster: Bart en Elly. De Bartelly is een bijzonder robuuste, productieve en smaakvolle cherrytomaat. Het is een
professioneel ras, wat betekent dat het ook voor de professionele tuinder zeer geschikt is. Zeker het proberen waard!
Solanum melongena
Aubergine Violetta lunga 3 1025 Augurk Hokus 1030
Een tamelijk vroeg ras dat vrij slanke
donkerpaarse vruchten met een
groene steel vormt. Pas op voor de
stekels. Deze aubergine kan het best
in de kas geteeld worden. Zaaien:
februari binnen bij 20-25 graden,
uitplanten vanaf maart tot begin mei.
Plantafstand 75 x 50 cm. 1 zakje is
voldoende voor ongeveer 10 m².
Cucumis sativus
Geschikt voor de volle grond op
een beschutte, zonnige plek. Zeer
geschikt voor inmaak. Regelmatig
doorplukken en te dikke vruchten
verwijderen. Augurken kunnen prima
liggend (vlakvelds) geteeld worden.
Verticaal telen, bijv. langs touwen kost
veel extra arbeid! Augurken worden
vaak eind april voorgezaaid in potten
of in een bak. Maar ook ter plaatse
zaaien, ca. half mei, is goed mogelijk
mits het voldoende warm is. De
planten zijn vorstgevoelig. Een goede
plantafstand is 150 x 40 cm. Om het
gewas in toom te houden, kan men de
ranken terugleiden of snoeien. 1 zakje
is voldoende voor ongeveer 6 m².
Courgette
Cucurbita pepo
Courgetteplanten zijn uiterst
productief. Professionele telers
snijden zelfs elke dag om een juiste
vruchtmaat te verkrijgen. Zoveel
discipline verwachten wij niet van
u, maar het is wel verstandig om
regelmatig de jonge vruchten te
plukken - als ze ongeveer 15 cm lang
zijn. Er worden dan steeds nieuwe
vruchten gevormd tot in de herfst.
Courgetteplanten ranken niet. Ze zijn
niet bestand tegen nachtvorst.

Courgette
Een lichtgroene courgette. Voorzaaien
vanaf eind april en ter plaatse vanaf
half mei. 1 plant per 0,8 m² als norm
hanteren. 1 zakje voor ongeveer 10
m².
Cucumis sativus
Komkommer Gele Tros 1430
Sterk ras voor de volle grond. De vruchten
zijn niet groen maar witachtig. Voor
een goede smaak op tijd snijden. Het
uiteinde van de komkommer kan soms
(bij groeistagnatie) iets bitter worden. De
teelt is volledig vergelijkbaar met augurk.
Komkommers kunnen zowel liggend als
verticaal geteeld worden. Vanaf eind april
kan onder glas gezaaid worden. Eind mei
in potjes overplanten en buiten uitplanten
op 40 cm, rijafstand 150 cm. Komkommers
hebben niet zo’n stevig wortelgestel,
wees dus voorzichtig met het uitplanten
van de zaailingen en laat ze liefst niet
te lang in potjes staan (

Vruchtgewassen
38
Capsicum annuum
Paprika Jubilandska 1620
Zoet, niet scherp. Langwerpige
vruchten die eerst groen zijn en
bij rijping rood verkleuren. Het is
een laagblijvende soort, snoeien of
opbinden is niet nodig. Bij voorkeur
onder glas telen. In maart in een bakje
zaaien en binnen bij minimaal 20°C
opkweken. De kieming duurt vrij lang.
Overplanten in potjes en eind aprilmei
uitplanten op 50 x 50 cm. Enkele
bamboestokken en touw gebruiken ter
vermijding van omvallen van planten,
c.q. breken van takken. De oogst is
in september en oktober. 1 zakje is
voldoende voor ongeveer 8 m².
Cucurbita moschata
Muscat de Provence 1675
Geeft middelgrote, platte, vlakronde
vruchten met diepe ribben. De schil
is eerst groen/beige, maar na afrijping
kleurt de pompoen naar oranje/crème.
Het vruchtvlees is mooi oranje. Eind
april, begin mei warm voortrekken
onder glas, liefst bij zonnig weer.
Eind mei buiten uitplanten; 1 plant
per 2 m². Rechtstreeks zaaien kan
dan ook. Oogsten dient voor de vorst
te gebeuren, als het blad verdord is.
Te gebruiken in soepen en pasteien.
Droog te bewaren bij 10-15ºC.
Capsicum annuum
Westlandse Lange Rode (peper) 1640
De vrij kleine vruchten zijn scherp van
smaak, langwerpig, puntig van vorm,
eerst groen en bij rijping overgaand
in rood. Geschikt om te drogen. Bij
voorkeur onder glas telen of onder
verhoogd plat glas. In maart in een
bakje zaaien en binnen bij minimaal
20°C opkweken. De kieming duurt vrij
lang. Overplanten in potjes en eind
april-mei uitplanten op 50 x 50 cm.
De oogst is in september en oktober.
1 zakje is voldoende voor ongeveer 8
m².
Cucurbita moschata
Butternut 1685
Traditioneel, rankend ras. Crèmekleurige
vruchten. Kleine zaadholte,
zachte smaak en matig houdbaar.
Pompoen
Cucurbita moschata
Eind april/begin mei warm voorzaaien
onder glas en tijdens de kieming
niet te veel water geven. Oppassen
voor muizen, want die zijn dol op
pompoenzaden. Zijn de zaden
eenmaal gekiemd, dan is dit geen
probleem meer. Na ca. 3 weken buiten
uitplanten; 1 plant per 2 m². Ter plekke
zaaien kan in mei, mits het voldoende
warm is om een vlotte kieming te
bewerkstelligen. Per zaaiplek 2
zaden op 3 à 4 cm diepte zaaien. Na
opkomst één plant laten staan. Ook
buiten kunnen muizen roet in het eten
gooien. U kunt preventief handelen
door direct na het zaaien een bloempot
omgekeerd op de zaaiplek te plaatsen.
Na een week de potten wel weghalen!
Pompoenen kunnen flink ranken,
dus aan de buitenkant van het veldje
regelmatig de ranken terugleggen.
Pompoenen kunnen vanaf half
september geoogst worden; voorkom
in ieder geval nachtvorstschade. Oogst
alleen voldoende rijpe vruchten; de
vruchtstelen moeten verkleurd en
wat rimpelig/ kurkachtig zijn. Droog
bewaren bij niet te lage temperaturen.
Cucurbita maxima
Gele Centenaar 1670
De vruchten worden zeer groot,
gewichten van 15 à 30 kg zijn vrij
normaal. Niet de ideale maat voor
een soepje; ook de smaak van deze
pompoen is nogal flauw. De vruchten
kunnen wel gebruikt worden voor
inmaak of voor verwerking tot chutney
of jam. Deze grote vruchten kunnen
ook als decoratie in de tuin dienen. Na
wat vorst zijn het vooral merels die het
een lekker hapje vinden.

Cucurbita maxima
Solor 1665
Een rankende oranje pompoen met een
gemiddeld vruchtgewicht van ca. 1,1
kg. Het ras is vroegbloeiend; ca. 7 tot
10 dagen vroeger dan het standaardras
Uchiki Kuri. Dit geeft de mogelijkheid bij
ongunstige weersomstandigheden het
zaaimoment nog wat uit te stellen. Solor
is een zeer flexibele groeier, d.w.z. bij
meer standruimte per plant resulteert
dat onmiddellijk in meer vruchten per
plant. De kans op te grove vruchten
(zwaarder dan 1,5 kg) is praktisch nihil.
Wij adviseren dan ook om niet te dicht te
zaaien( 10 tot 12 duizend zaden per ha).
Onder normale omstandigheden zal bij
deze zaaidichtheid een opbrengst van 16
à 17 duizend vruchten (18 à 19 ton) per
ha gerealiseerd kunnen worden.
Een belangrijk pluspunt van Solor is de
goede bewaarbaarheid van de vruchten.
1 zakje voor ongeveer 20 m².
Cucurbita maxima
Groene Hokkaido 1660
Groene vruchten met geel-oranje
vruchtvlees; overwegend 1,0 tot 1,5
kg. De smaak is minstens zo goed als
van de oranje typen, maar de vruchten
zijn iets minder goed houdbaar.
Geschikt voor soep en diverse andere
gerechten.
Cucurbita maxima
Fictor 1655
Dit ras vertoont qua uiterlijk vrij
veel gelijkenis met Solor. De extra
pluspunten van dit ras zijn:
a) duidelijk meer groeikracht
(vooral van belang bij ongunstige
weersomstandigheden),
b) een nog wat hogere opbrengst en
c) de vruchten hebben een wat meer
glanzend uiterlijk.
Bovendien lijkt de bewaarbaarheid
van Fictor nog wat beter te zijn dan
van Solor. Fictor is een zogenaamd
FIC-ras, een nieuw rasconcept van de
Bolster (kijk voor meer informatie op
onze website). 1 zakje voor ongeveer
20 m².
Cucurbita maxima
Red Kuri (Hokkaido Orange) 1650
Een oud en bekend ras met veel
oranje-rode vruchten en een wat
kleinere vruchtmaat (0,8 à 1,0 kg).
Matige houdbaarheid.
Vruchtgewassen
Solor en Fictor
Gemengd uitzaaien
Pompoenen zijn kruisbevruchters
en de bestuiving geschiedt vooral
door hommels en bijen. Pompoenen
hebben een grote aantrekkingskracht
vanwege de grote hoeveelheid
nectar per bloem. Om een optimale
opbrengst te verkrijgen is het van
belang dat er op het moment dat
de eerste vrouwelijke bloemen
verschijnen:
a) voldoende mannelijke bloemen
zijn en
b) de kwaliteit van het stuifmeel goed
is.
In dat opzicht vullen Solor en
Fictor elkaar goed aan. Gezien de
ervaringen van de laatste jaren
adviseren wij nu een verhouding van
ongeveer 2/3 Fictor en 1/3 Solor aan
te houden.
Cucurbita maxima
Zapallito 1680
Niet-rankende zomerpompoen. De
groene vruchten moeten in een
jong, onrijp stadium geoogst en
geconsumeerd worden. Nauwer
uitplanten; 1 plant per 0,8 m².
39

Vruchtgewassen
40
Zea mays convar. saccharata
Suikermais Golden Bantam 1940
Een echt zware bemesting is bij
suikermais niet nodig en resulteert
in minder zoete kolven. Zaaien in de
loop van april tot half mei onder glas in
een bakje/tray of in kleine potjes en na
half mei buiten uitplanten op 75 x 20 à
25 cm. Rechtstreeks zaaien kan vanaf
half mei. De kolven op tijd oogsten!
1 zakje is voldoende voor ongeveer
4 m².
Tomaat
Cerise (noire) 1971 Clementine 1972
Zeer attractieve tomaatjes van 50 à
60 gram. De vruchten hebben een
donkerrode glimmende kleur en een
bijzonder zoete smaak. 1 zakje voor
ongeveer 10 m².
Tomaat
Tomaat
Solanum lycopersicum
Tomaten vereisen een warme,
zonnige en beschutte standplaats.
Zaaien in maart tot half april onder
glas of voor een raam binnenshuis.
Overplanten in potjes met een
diameter van 10-15 cm. Na 20
mei buiten of begin mei in de kas
uitplanten op een afstand van 75 x 50
cm. Bij elke plant een stok plaatsen en
de stengel af en toe vastbinden. Ook
kan de plant aan een touw omhoog
worden geleid. De uitlopers in de
bladoksels (zogenaamde dieven)
tijdig uitbreken of wegsnijden (alleen
bij droog weer). Eventueel toppen;
twee blaadjes boven de vierde
vruchttros. Een teelt in de buitenlucht
zonder overkapping is risicovol,
vanwege de schimmel Phytophtora
infestans (aardappelziekte).
Tomaat met zeer grote trossen van
ronde, gele vruchtjes. 1 zakje voor
ongeveer 10 m².
Tomaat
Tomaat Bartelly F1 1948
Professioneel ras dat inmiddels al door
verschillende biologische telers in
binnen- en buitenland geteeld wordt.
Biologisch veredeld bij de Bolster.
Voor de ongestookte teelt in kassen of
tunnels. Sterk vertakte trossen en licht
ovale vruchten met een zeer goede
smaak. Geschikt voor losse pluk met
kroontje. Het vruchtgewicht is 15-
16 gram. Hoge productie, opvallend
gezond en veel groeikracht. Resistent
tegen de thans voorkomende
stammen van Fulvia fulva (Ff: 1-5).
Volledige resistentie tegen het
tomaten mozaïekvirus (ToMV). 1 zakje
voor ongeveer 2 m².
Tomaat
Mirabelle Blanche 1973
Tomaat met trossen van 6 - 9 stuks.
De vruchten zijn wit/ivoorkleurig
transparant en roze gemarmerd.
Deze kerstomaatjes hebben een
gewicht van ongeveer 10 gram en
een diameter van 2,5 cm. 1 zakje voor
ongeveer 10 m².

Tomaat
De ronde vruchten van de ‘Tigerella’
zijn in het onrijpe stadium lichtgroen
met donkergroene strepen. In het rijpe
stadium kleuren ze naar rood, waarbij
de strepen doorkleuren naar oranje.
Het zachte vruchtvlees smaakt
heerlijk. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Tomaat
Matina 1960
Ronde smakelijke tomaat. De tomaten
rijpen zeer vroeg. Het blad is anders
dan bij andere tomatenrassen en lijkt
wat op aardappelblad. Vormt een open
gewas. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Tomaat
Tigerella Bicolore 1974 Green Zebra 1975
De Green Zebra geeft zeer bijzondere
vruchten van ongeveer 100 gram.
Onrijp zijn ze lichtgroen met
donkergroene strepen en rijp zijn ze
geel met groene strepen. Bij volledige
rijpheid blijft het zachte vruchtvlees
prachtig heldergroen en heeft dan
een fijne friszure smaak. 1 zakje voor
ongeveer 10 m².
Tomaat
Zeer groeikrachtig. Produceert
grote trossen van smaakvolle, zoete
tomaten. De vruchten zijn net iets
grover dan cherrytomaten. 1 zakje
voor ongeveer 10 m².
Vruchtgewassen
Tomaat
Marmande 1950
Vrij grote vleestomaat, iets geribd. 1
zakje voor ongeveer 10 m².
Citrullus lanatus
Zuckertraube 1970 Watermeloen Sugar Baby 2027
Mooie kleine watermeloen van
ongeveer 1,5 à 2 kg. Kan het best
vlakvelds in een kas of platte bak
geteeld worden. Insecten zorgen voor
de bestuiving, dus zorg dat deze bij
de bloemen kunnen komen. Vermijd
een te natte plaats en overmatige
bemesting. Zaaien: vanaf half april
tot eind mei binnen of in de kas
voorzaaien. Maak de grond niet te
nat. Zaailingen vanaf half mei tot half
juni uitplanten. Zorg voor voldoende
ruimte. De vruchten kunnen na 35
dagen al rijp zijn. Een ingedroogd
steeltje is een teken van rijpheid. Ze
blijven lang goed aan de plant, pluk ze
daarom best vlak voor consumptie. 1
zakje voor ongeveer 5 m².
41

Van zaadje tot tomaatje
42
U heeft tomatenzaad in huis, maar hoe zorgt u er nu voor dat deze zaden uitgroeien tot volwassen planten die u
van heerlijke tomaten kunnen voorzien? Op deze pagina vindt u een korte beschrijving die u hierbij kan helpen.
Binnen- of buitenteelt?
U kunt tomatenplanten in principe zowel buiten als in een kas telen. Een teelt buiten echter zal veelal teleurstellende resultaten
opleveren. De planten blijven dan vaak lang nat en zijn meer blootgesteld aan schimmels. Vooral een aantasting met de
schimmel Phytophthora infestans – ook wel aardappelziekte genoemd – zal moeilijk te vermijden zijn. Die duikt soms al in juni
op en verspreidt zich snel in het gewas. De bladeren sterven dan af en de tomatenproductie stopt. De bladeren weghalen is
meestal uitstel van executie. Als de planten deze ziekte gehad hebben is het verstandig het loof niet op de composthoop te
gooien. Aangezien voorkomen beter is dan genezen, adviseren we de tomaatjes in een glazen of plastic kweekkas of tunnel
te telen. Dit kan aantasting met Phytophthora verlaten of voorkomen. Doordat het warmer is in de kas zullen de tomaten ook
sneller groeien en meer produceren.
Kraamzorg
U geeft de tomaatjes de beste start door de zaden eerst binnen voor te zaaien en ze als jonge plant in de volle grond te
verplanten. Vanaf maart tot half april kunnen ze op een warme plek onder glas of op de vensterbank gekweekt worden.
Ze kunnen in principe direct in een 8-10 cm pot gezaaid worden. Een andere methode is in een kiembakje en vervolgens
verspenen. Verspeen na ongeveer 2 weken, als de eerste echte blaadjes verschenen zijn.
Plant ze nooit eerder buiten dan eind mei, na de ijsheiligen. Tomaten houden niet van koud weer! In de kas kan eerder
uitgeplant worden. Een gebruikelijke plantafstand in de kas is 75 cm (afstand tussen de rijen) x 50 cm (afstand tussen de
planten in een rij).
Ondersteunen en Indraaien
De eerste twee à vier weken na opkomst zal het plantje nog keurig omhoog groeien, maar in een latere fase zal hij onder
zijn eigen gewicht bezwijken. U kunt daarom best bij het uitplanten direct een stok plaatsen of een touw hangen waarlangs
de plant omhoog geleid kan worden.
Bij de Bolster gebruiken we touwen. Aan de voet van de plant kunt u het touw door middel van een los lusje vastmaken. Zorg
er voor dat het touw slap hangt, zodat er genoeg speling is om gedurende de groei het touw meerdere malen spiraalsgewijs
om de plant heen te draaien. Let er bij het indraaien op dat geen takjes of trosjes in de beknelling komen, zodat de plant alle
vrijheid om te groeien behoudt.
Water, temperatuur en bemesting
Jonge planten hebben veel water nodig om te groeien. Wanneer de vruchten eenmaal zijn gezet voldoet minder water. Geef
bij voorkeur water bij zonnig weer en probeer te voorkomen dat de bladeren nat worden.
Over het algemeen kunnen tomaten flink wat warmte hebben, maar pas bij zonnig weer op dat de temperatuur niet te hoog
oploopt. Er moet wel op de één of andere manier geventileerd kunnen worden.
Tomaten hebben tamelijk veel bemesting nodig. Dit kan met dierlijke mest alsook met compost.
Dieven
Naarmate de plant groeit, verschijnen in de bladoksels (de ruimte tussen stengel en blad) zijscheuten; zogenaamde dieven.
Deze dieven beroven de plant van kostbare voedingsstoffen en als ze blijven staan wordt het een chaos van stengels en
bladeren. Het is daarom beter deze dieven in een zo vroeg mogelijk stadium te verwijderen. Als de dieven jong zijn kunnen ze
met de hand worden afgebroken. Hebben de dieven een omvang gelijk aan de stengel of zelfs dikker bereikt, dan kan beter
een mesje worden gebruikt om de dief weg te snijden. In verband met wondheling kunt u het best alleen dieven bij zonnig
weer.
Blad snijden
Om het gewas ‘luchtig’ te houden kunt u de onderste bladeren vanaf de hoofdstengel van de plant afsnijden. Het is gebruikelijk
de onderste bladeren te verwijderen tot aan de tros waar al wat rijpe vruchten zitten. Ook voor deze handeling is het uitermate
belangrijk te wachten op zonnig weer.
Toppen
Wanneer de plant op het einde van de teelt – meestal in oktober - de hoogte bereikt heeft die u wenselijk vindt kunt u de plant
‘toppen’, oftewel ‘een topje kleiner maken’. Dit zorgt ervoor dat de plant alle energie in het rijpen van de gezette vruchten kan
steken, resulterend in heerlijk smaakvolle tomaten die op hun toppunt van rijpheid geplukt kunnen worden.
En nu: smullen maar!

Bij de Bolster worden rijpe tomaten
vermalen en het vruchtvlees wordt
weggespoeld. De zaden blijven over.
In de bladoksels groeien ‘dieven’; zij
stelen de voeding van de plant.
Help de plant langs het touw omhoog
te groeien door hem spiraalsgewijs
naar boven in te draaien.
Na twee dagen drogen, schonen en
kiemkracht toetsen zijn ze klaar om
volgend jaar te worden gezaaid!
Verwijder deze dieven in een zo jong
mogelijk stadium.
Ongeveer 9 weken na het zaaien
verschijnen de eerste groene tomaten
aan de plant.
Van zaadje tot tomaatje
Tomatenzaad kiemt snel - al na 1,5
week. Zo’n 4 weken later staat er een
mooi plantje te pronken.
Naarmate de plant groeit, zal hij
steun nodig hebben. Dit kan d.m.v.
een lange stok of een touw.
Met enig geduld worden ze heerlijk
rood, sappig en smaakvol.
43

Wortel- en knolgewassen
44
Teeltinformatie wortel- en knolgewassen
De wortel- en knolgewassen gaan goed samen, omdat ze vergelijkbare eisen stellen aan de bodem en
bemestingscondities. Ze doen het goed in losse grond waarin ze gemakkelijk kunnen wortelen en over het
algemeen houden ze niet van een rijke bemesting. Stikstof stimuleert immers vooral de ontwikkeling van het blad.
Kliswortel, pastinaak, radijs, schorseneer, witlof en wortels doen het uitstekend zonder bemesting. Ideaal is dus een
vochthoudende, goed verluchte, humusrijke bodem met een neutrale pH-waarde en een goede bodemstructuur.
Bieten, knolselderij, koolraap, uien en venkel vereisen daarentegen duidelijk meer bemesting.
Het is bij alle wortel- en knolgewassen op een gegeven moment nodig om te ´dunnen´. U kiest dan welke plantjes
mogen doorgroeien en zorgt dat deze genoeg ruimte krijgen door de andere plantjes voorzichtig weg te halen.
Zorg hierbij dat u de ´blijvers´ niet beschadigt.
De schermbloemigen wortel, pastinaak, wortelpeterselie en knolvenkel worden steevast belaagd door de
wortelvlieg. De biologische bestrijding hiervan is erg moeilijk en preventie is dus belangrijk. De meest efficiënte
maatregel is het overspannen met fijnmazig gaas. U kunt het gaas aanbrengen als de plantjes boven de grond
komen. Laat het gaas gedurende de hele teelt de wortels van het gewas bedekken.
Onze nieuwe aanwinst binnen de wortel- en knolgewassen is de Chioggia. Chioggia is een zeer smakelijke
Italiaanse rode biet, met bovendien prachtige rood-witte kringen.
Arcitum lappa
Kliswortel Tonkinokawa Long 1390 Knolselderij Roem van Zwijndrecht 1410
Een Japanse variëteit van de bekende
klitwortel, waarvan de zaden zo
heerlijk aan de kleren blijven hangen.
In het eerste jaar na het zaaien worden
geen bloemen gevormd en dus ook
geen klitten. Alleen de wortels, die in
dit eerste jaar gevormd worden zijn
smaakvol. De wortels hetzelfde als
schorseneer bereiden; tevens voor
medicinale doeleinden te gebruiken.
Zaaien in april/mei op een rijafstand
van 40 à 50 cm, in de rij uitdunnen
op 35 cm. De wortels kunnen zeer
fors worden en zijn oogstbaar vanaf
het eind van de zomer. Het opgraven
heeft een goed effect op de conditie. 1
zakje voor ca. 4 m².
Apium graveolens var. rapaceum
Knolselderij heeft een lange groeiperiode
en juist in het eindstadium, als de groei
van de knol moet plaatsvinden, moet
de plant kunnen beschikken over
voldoende voedingsstoffen. Dit vraagt
een krachtige, liefst humeuze grond.
Een schepje kompost in het plantgat
werkt erg goed. Voorzaaien in maart
in een bakje op een warme plaats (ca.
20°C). Na ca. 1 maand verspenen in
potjes of op wachtbed zetten in kas of
platte bak. Uitplanten in de vollegrond
vanaf 2e helft mei op 50 x 40 m².
Eind oktober opsteken, wat grond
afschudden, buitenste blad afsnijden en
bij elkaar ingraven, de knol net onder
de grond. Bij vorst afdekken. Vorstvrij
inkuilen is ook mogelijk, dan al het blad
verwijderen.
Foeniculum vulgare
Knolvenkel Fino 1420
Plagen of ziekten spelen bij de teelt
van knolvenkel geen rol. Een goede
vochtvoorziening is wel van belang.
Begin mei tot uiterlijk half juli kan
ter plaatse gezaaid worden. Bij een
rijafstand van 40 cm moet in de
rij gedund worden op 15 – 20 cm.
Vervroegen door voor te zaaien onder
glas is mogelijk. In de herfst kan het
gewas lang op het veld staan, met het
aanaarden van de knollen of tijdelijk
afdekken kan vorstschade voorkomen
worden. 1 zakje voor ca. 6 m².

Brassica rapa var. napus
Vrij gemakkelijk te telen knolgewas;
goed te combineren met een vroeg
ruimend gewas. Voor herfst- en
wintergebruik, bestand tegen lichte
nachtvorst. Knollen bewaren op een
koele plaats of buiten inkuilen. Men
kan ter plaatse zaaien of op een
zaaibed, van half mei tot half juni.
Uitplanten of uitdunnen van eind juni
tot begin juli op 50 x 40 cm. Uitdunnen
in de rij op ca. 5 cm. 1 zakje voor ca.
25 m².
Brassica rapa var. majalis
Meiraap Platte Witte Mei 1700
Snelgroeiend knolgewas. Platronde
knol met wit vruchtvlees. Bemesting
is niet nodig. Zaaien in maart-april op
een rijafstand van 30 cm en uitdunnen
op 10 à 15 cm. De oogst is in meijuni.
Meiraapjes doen het ook goed
in de herfst; half augustus zaaien.
De knolletjes kan men eind oktober
inkuilen en tot in de winter bewaren. 1
zakje voor ca. 15 m².
Pastinaca sativa subsp. sativa
Koolraap Friese Gele 1590 Pastinaak Tender and True 1630
Pinksternakelknollen, oftewel
pastinaak, was vroeger een
hoofdingrediënt van de warme maaltijd,
later verdrongen door aardappel en
peen. De knollen lijken op peen, maar
hebben een witte kleur. Gemakkelijk
te telen, vraagt weinig bemesting
en kan vrij veel vorst verdragen. Ter
plaatse zaaien vanaf half maart tot
half mei. Bij een rijafstand van 35 cm,
de planten uitdunnen op 10 à 15 cm. 1
zakje voor ca. 5 m².
Wortel- en knolgewassen
Radijs
Raphanus sativus
Radijsjes zijn snel oogstbaar en vers
uit de tuin zijn ze heerlijk pittig en
knapperig. Ook het jonge blad kan
gegeten worden. Dun zaaien vanaf
maart (tot september) op rijtjes met
een afstand van 15 cm. De oogst is al
na 4 – 6 weken. Regelmatig zaaien.
Aantasting door larven van de koolvlieg
is te voorkomen met insectengaas. 1
zakje voor ca. 3 m².
Brassica rapa var. majalis
Meiraap Goldana type Ronde Gele 1710
Snelgroeiend knolgewas. Ronde gele
knol met geel vruchtvlees. Bemesting
is niet nodig. Zaaien in maart-april op
een rijafstand van 30 cm en uitdunnen
op 10 à 15 cm. De oogst is in meijuni.
Meiraapjes doen het ook goed
in de herfst; half augustus zaaien.
De knolletjes kan men eind oktober
inkuilen en tot in de winter bewaren. 1
zakje voor ca. 15 m².
Radijs
Cherry Belle 1730
Mooie ronde rode radijs, die niet snel
voos wordt. 1 zakje voor ongeveer 3
m².
45

Wortel- en knolgewassen
46
Radijs
French Breakfast 2 1740
Mooie, halflange radijs met roodwitte
kleur. 1 zakje voor ongeveer 3 m².
Rode biet
Cylindra, type halflange 1060
Smalle, hoogopgroeiende biet.
Smakelijk, ook zeer geschikt voor
garnering. Niet te vroeg zaaien. 1
zakje voor ongeveer 5 m².
Rode biet
Rode biet
Beta vulgaris var. rubra
Zaaitijd van april tot eind juni. Bij vroeger
zaaien verloopt de kieming moeilijker
en is er risico op kiemschimmels. Voor
bewaring is de tweede helft van mei de
beste zaaiperiode. Afstand tussen de
rijen 30 cm, later uitdunnen op 7 à 10
cm, niet verplanten. 1 zakje voor ca. 5
m².
Bij de oogst (van begin juni tot
december) hoeft u het blad niet weg te
gooien, want dit is heel smaakvol en kan
op vele manieren bereid worden. Rode
bieten, ook wel krootjes genoemd,
kunnen goed bewaard worden. Trek
de bieten in de herfst voor de vorst op,
draai het loof eraf en kuil ze in zand in
op een vorstvrije plaats.
Egyptische platronde 1040
Vroeg ras, zoet van smaak. Kan eind
februari al onder glas voorgezaaid
worden, zodat u eind maart zaailingen
kunt uitplanten. 1 zakje voor ongeveer
5 m².
Rode biet
Chioggia 1065
Een oud ras afkomstig uit het Italiaanse
plaatsje Chioggia. Het vruchtvlees
heeft prachtige rood-witte kringen en
een bijzonder zachtzoete smaak. Is
geschikt om rauw te eten, de kleur
blijft dan ook bewaard. Gekookt blijft
de biet zoet, maar de kleuren zwakken
dan af. Goede opbrengst en mooie
grote kroten. 1 zakje voor ongeveer 5
m².
Rode biet
Kogel 2 1050
Ras voor zomer- en herfstteelt, zeer
geschikt voor bewaring. 1 zakje voor
ongeveer 5 m².

Allium fistulosum
Stengelui Ishikura Long White 2005
De Stengelui, ook wel bekend als
Japanse bosui, vormt geen bol maar
een lange, dikke, witte schacht. Het
loof is frisgroen en heeft een goede
tolerantie tegen trips. De planten
staan keurig recht omhoog. 1 zakje
voor ongeveer 2 m².
Ui
Rijnsburger 4 2010
Dit ras geeft mooie, ronde, strogele
uien, die uitstekend te bewaren zijn. 1
zakje voor ongeveer 4 m².
Uien hebben een lange groeiperiode.
Vroegtijdig zaaien, d.w.z. maart tot
uiterlijk half april, is dan ook belangrijk.
Later zaaien geeft meer kans op uien
met verdikte stengels. Rijafstand
25 cm, uitdunnen op 5 à 10 cm.
Plaatsing van sterk geurende planten
als kamille, bonenkruid en wortelen in
de directe nabijheid van de uien zou
een verstorend effect op de uienvlieg
kunnen hebben. Zodra in september
het loof gaat afsterven, moeten de uien
opgetrokken worden. De bollen moeten
goed kunnen opdrogen. De uien zijn tot
in het voorjaar goed te bewaren, mits
ze koel en droog liggen. Zogenaamde
dikhalzen apart houden en als eerste
opeten. 1 zakje voor ca. 4 m².
Ui
Wortel- en knolgewassen
Ui
Allium cepa
Red long of Florence 2025
Flesvormige ui met een mooie rode
kleur. De smaak is mild en zoet.
Geschikt om als sla-uitje te gebruiken.
Deze ui is niet geschikt voor bewaring.
Ui
Noordhollandse Bloedrode 2020
Deze iets afgeplatte ui heeft een
prachtige kleur en is wat pittiger van
smaak. De opbrengst is meestal iets
lager. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Ui
Stuttgarter 2015
Dit ras wordt ook wel Stuttgarter
Riesen genoemd. Een goed
bewaarbare, gele, platronde ui. Ook
prima geschikt voor bosuitjes. 1 zakje
voor ongeveer 4 m².
47

Wortel- en knolgewassen
48
Wortel
Daucus carota sativus
Zomerwortelen kunnen al in februari
onder glas gezaaid worden (oogst
in juni). In de vollegrond kan men
zaaien vanaf begin maart tot juli. Vroeg
zaaien geeft minder problemen met
de wortelvlieg. Rijafstand ca. 25 cm,
eventueel uitdunnen op een halve cm.
Winterwortelen voor bewaring zaaien
in mei en tijdig uitdunnen op een paar
cm.
Mest verpest de smaak van wortel,
dus geef geen mest! Problemen met
de wortelvlieg zijn het best oplosbaar
met insectengaas; dek de planten vrij
snel na opkomst af. Een eenvoudig
framewerk/kooitje dat verplaatsbaar is,
werkt het plezierigst.
Raphanus sativus
Ramenas Ronde Zwarte 1750
Voor rauwkost in de herfst en winter.
Zaaien van half juli tot begin augustus;
rijafstand 40 cm en uitdunnen op 15
cm. Voor de winter optrekken, loof
afdraaien en in zand vorstvrij bewaren.
1 zakje voor ca. 8 m².
Winterwortel
Flakkeese 2 2070
Eind september of oktober de wortels
rooien en het loof afdraaien. De
wortels koel bewaren, zand voorkomt
uitdroging. Laat u zich niet verrassen
door muizen. 1 zakje voor ca. 15 m².
Schorseneer
Verb. Reuzen Nietschieters 1770
Lange wortel met donkerbruine schil.
De schil verwijderen met dunschiller of
schrappen na kort koken. Verbouwen
op een diep losgemaakte, homogene
grond, anders gaat de wortel zich
vertakken. Niet bemesten. Zaaien
van half april tot half mei op een
rijafstand van 25 cm, eerder zaaien
geeft schieters. Uitdunnen op 10 cm,
niet verplanten. De oogst is tijdens de
herfst en winter. Winterhard. 1 zakje
voor ca. 4 m².
Zomerwortel
Nantes 2 2060
Mooie cilindrische wortelvorm met
stomp puntje, zoet van smaak. Bij
een ruimere plantafstand worden de
wortels wat dikker. 1 zakje voor ca.
7 m².

Peterselie
Wortelpeterselie 3210
Behalve het gladde, donkergroene
blad kan ook de verdikte wortel worden
gebruikt. Misschien een overbodige
opmerking: eerst het blad gebruiken
en dan de wortel, niet andersom.
Zaaien in april-mei, rijafstand 30 cm
en in de rij uitdunnen op 15 cm.
De smaak van zelf geteelde witlof is
erg goed. Belangrijk bij het trekken/
forceren is dat de groei niet te snel
verloopt en dat de grond waarin de
wortels worden gezet arm is (weinig
stikstof bevat). Ook de teelt van de
wortels/pennen moet plaatsvinden
op onbemeste grond. Zaaien in mei
op een rijafstand van 35 cm, later
uitdunnen op 12 cm. Het zaad moet
ondiep gezaaid worden. Eind oktober,
begin november kunnen de wortels
worden gerooid. Het loof net boven
het groeipunt, ongeveer 3 cm boven
de wortelhals, afsnijden (dit kan ook
met een schop). Het trekken/ forceren
kan in een kuil buiten, onder plat gas
Wortel- en knolgewassen
Cichorium intybus var. foliosum
Witlof Hollandse Middelvroeg 2050
of kas en zelfs in de kelder. De wortels bij
elkaar rechtop of iets schuin in de grond
plaatsen, met de bovenkant net boven
maaiveld. Vervolgens afdekken met
een losse laag grond van ongeveer 15
cm. Zodra matige vorst verwacht wordt
de kuil afdekken. Aan het eind van de
winter zijn de kroppen voldoende groot.
Vanzelfsprekend zijn de kroppen op een
warmere plaats sneller goed. 1 zakje voor
8 m².
49

Interview
50
50
© De Bolster
Naam:
Marijn Zwart
Leeftijd:
33 jaar
Opleiding:
Bos- en natuurbeheer
(Wageningen Universiteit)
Functie:
Hoofd zaadteelt
“IK ERVAAR DE BIOLOGISCHE
SECTOR ALS INNOVATIEF EN
OPLOSSINGSGERICHT”

MARIJN....
Wat houdt jouw functie precies in ?
Ik organiseer de teelt van de gewassen op de locatie
van de Bolster van A tot Z en stuur hierbij het team
aan. In de zomer werken veel scholieren op het land,
mijn taken bestaan dan voornamelijk uit het aansturen
van personeel. Buiten de vakanties om ben ik zelf ook
meer met de handen bezig, zoals wieden, schoffelen,
zaaien en oogsten. Het verbaast mij nog steeds dat
het financieel haalbaar is om zoveel mensen op een
klein stuk land te laten werken.
Wat maakt het werk zo leuk?
Ik ben dag in, dag uit met planten aan het werk. Het
werk is afwisselend, fysiek en buiten. Dit laatste
maakt het tegelijk chaotisch; je moet constant met de
omstandigheden van het moment omgaan en daar je
planning op aanpassen. De vooraf bedachte langetermijnplanning
kan in de praktijk heel anders lopen
door weersinvloeden.
Verder vind ik het een uitdaging een grote groep
jongeren met verschillende achtergronden aan te
sturen, dit is nieuw voor mij. Het leren werken met
machines is ook uitdagend.
Als je in de zaadteelt werkt, val je van de ene
verbazing in de andere. Je ziet gewassen in een
gedaante die je normaal gesproken niet tegen komt.
Zo heb ik me nooit gerealiseerd dat groenlof familie
is van de blauwbloeiende cichoreiplanten, die je vaak
in de wegberm tegenkomt.
Zijn er ook minpunten aan het werk?
De trekker is niet voor kleine mensen gemaakt, ik
moet bijna staan om bij de pedalen te kunnen! En in
zekere zin is biologisch een stuk minder romantisch
dan het lijkt, want het grootste deel van de tijd ben je
kwijt aan onkruid wieden en schoffelen.
Waarom bij de Bolster?
Ik kom uit de glastuinbouw in het westen en wilde
altijd al graag de volle randstad verlaten. Als echt
buitenmens kon ik er alleen maar van dromen dat
ik ooit op een ‘boerderij’ (want zo zie ik de Bolster
nog altijd een beetje) terecht zou komen. Na een jaar
lang ervaring op biologische boerderijen in Nieuw-
Zeeland te hebben opgedaan, groeide mijn interesse
in de biologische sector.
Het leuke aan de Bolster vind ik dat het een
kleinschalig bedrijf is met korte lijnen, dit maakt het
persoonlijk. Iedere medewerker wordt gestimuleerd
mee te draaien met verschillende werkzaamheden.
Bovendien mag je je eigen ideeën aandragen en
uitvoeren als je veranderingen wilt doorvoeren.
Interview
De cirkel is gesloten, alles is dicht bij huis en het
gehele proces van zaaien tot zaadschoning en
verkoop van de zaden maak je mee. Daarnaast
zit het veredelingsteam er ook bij, dus deze
wetenschappelijke tak vind ik ook interessant om
mee te krijgen. Daarnaast ben ik terecht gekomen in
een jong en enthousiast team. En het zal u misschien
verbazen: het gros van de medewerkers is hoger
opgeleid, ondanks dat het meeste buitenwerk niet
veel hersenactiviteit vereist.
Waarom biologisch?
Ik ervaar de biologische sector als innovatief en
oplossingsgericht. Het is een uitdaging te werken
met wat de natuur te bieden heeft. Het oogsten van
biologische zaden waarin zoveel arbeid is gestoken,
geeft extra voldoening.
Wat is je favoriete gewas en waarom?
Ik heb wel een bijzonder gevoel bij radijs; toen ik hier
net kwam werken gingen we radijs oogsten en ik vind
het nog altijd ongelooflijk hoe uit zo’n klein radijsje
zo’n grote plant ontstaat. Nu werkt dit natuurlijk bij
vele planten zo, maar ik kende radijs voorheen alleen
als losse groente en niet als plant.
Wat is je favoriete jaargetijde om in te werken?
De zomer, want ik houd wel van de chaos en de race
tegen de klok. Alles groeit hard, waaronder onkruid.
Je bent dan tegelijk bezig met zaaien, onderhouden
en oogsten. In deze tijd van het jaar is het hard werken
om alles bij te houden. Het geeft een goed gevoel
samen met scholieren je plannen te realiseren, in de
zomer is ook altijd een sterk groepsgevoel aanwezig.
Wat is je favoriete bezigheid bij de Bolster?
Ik durf het bijna niet te zeggen, maar met een hele
groep samen onkruid wieden vind ik leuk! Tijdens deze
werkzaamheden komen altijd een hoop verhalen los
(zowel serieuze gesprekken als slappe verhalen) en
aan het eind van de rit houd je een schoon gewas en
een ‘ opgeruimd’ gevoel over. Dat geeft voldoening.
Wat zijn je toekomstplannen qua werk?
Lekker doorgaan zo!
Hoe ziet jouw ideale moestuin eruit?
Veel eetbaars voor ieder moment van het jaar. De
kunst is vooral niet teveel tegelijk te zaaien.
Wil je verder nog iets kwijt?
Mensen praten vaak denigrerend over landbouw. Ik
denk dat het niet verkeerd zou zijn als iedereen eens
een paar maanden in deze sector zou meedraaien
om te ervaren wat het daadwerkelijk inhoudt.
Misschien krijgt men dan meer waardering voor
voedselproductie.
© De Bolster
51
51

50
2
Kruiden
Kruiden zijn bijna allemaal lichtkiemers en moeten na te
zijn gezaaid slechts met weinig fijne aarde worden bedekt.
Uitdrogen moet voorkomen worden, maar geef ook zeker
niet te veel water.
Diverse kruiden kunnen gedroogd worden. Het drogen
moet bij voorkeur op een donkere en droge, maar wel goed
geventileerde plaats gebeuren. Bloemen kunt u op dezelfde
manier drogen, deze verliezen namelijk hun geur en kleur
in de zon. Laat meerjarige kruiden over het algemeen niet
langer dan vier jaar op dezelfde plaats staan.
Tussentijds verplanten is mogelijk, mits dit gebeurt in de
herfst of vroege voorjaar. Bij strenge vorst is het wenselijk
dat gevoelige soorten met wat blad of stro beschermd
worden. Snoei heesterachtige kruiden elk voorjaar wat
terug.

Artemisia absinthium
Alsem 3010
Meerjarig, tot 150 cm hoog. Ook
wel absintalsem genoemd. Sterk
kruid, verwant aan de in het wild
voorkomende bijvoet. Alsem is grijzer
van kleur en sterker van smaak.
Zaaien april tot juni, enkele planten zijn
meestal wel voldoende. Plantafstand
50 x 50 cm. Alsem remt de groei
van naastgelegen planten. Een
plantenaftreksel helpt tegen bladluis,
aardvlo, slakken en ook tegen vlooien
bij huisdieren.
Ocimum basilicum
Rode basilicum 3030
Eenjarig, laagblijvend, sterk geurend
kruid. Heeft paars blad. Zodra de
stengels harder worden alleen de
blaadjes gebruiken. Verlangt een
warme en beschutte plek. Zaaien
vanaf maart onder glas en in mei in
de volle grond. Uitplanten op 30 x 30
cm. Als de planten jong zijn kunt u
de scheuten gebruiken (niet te diep
afsnijden).
Pimpinelle anisum
Anijs 3015
Anijs wordt als aromatiserend kruid
gebruikt in verschillende gerechten,
daarnaast staat het bekend als een
kruid met een medicinale werking. De
zaaiafstand bij direct zaaien is 30 x 10
cm. Uitzaaien in maart of april.
Ocimum basilicum
Kaneelbasilicum 3035 Fijne bieslook 3040
Basilicumsoort met verfijnde geur en
smaak. Groen gekleurde variëteit
met paarse stengels en middelgrote
bladeren. Houdt van warmte; telen
op een zonnig, beschut plekje of
onder glas. Zodra de stengels harder
worden alleen de blaadjes gebruiken.
Zaaien vanaf maart onder glas en in
mei in de volle grond. Uitplanten op 30
x 30 cm. Als de planten jong zijn kunt
u de scheuten gebruiken (niet te diep
afsnijden).
Ocimum basilicum
Kruiden
Basilicum Genovese 3020
Eenjarig, laagblijvend, sterk geurend
kruid. Heeft groen blad en is weinig
schotgevoelig. Zodra de stengels
harder worden alleen de blaadjes
gebruiken. Voor pesto dit ras
(Genovese) gebruiken. Verlangt een
warme en beschutte plek. Zaaien
vanaf maart onder glas en in mei in
de volle grond. Uitplanten op 30 x 30
cm. Als de planten jong zijn kunt u
de scheuten gebruiken (niet te diep
afsnijden).
Allium schoenoprasum
Meerjarig, hoogte 20 cm. Zaaien vanaf
maart en later uitdunnen of uitplanten
op 20 x 20 cm. Het tweede jaar gaan
de plantjes zich sterk uitbreiden.
Groeien weer uit als er van wordt
gesneden.
51

Kruiden
52
Satureja hortensis
Bonekruid 3050
Eenjarig laagblijvend, struikvormig
gewas. Zaaien april tot juni op rijtjes,
afstand 20 – 30 cm. De blaadjes en
jonge scheuten worden geoogst
tegen de bloei en vers of gedroogd
meegekookt met diverse bonen. Deze
zijn dan beter verteerbaar.
Anethum graveolens
Dille 3090 Hyssop 3110
Eenjarig, hoogte ongeveer 100 cm.
Zaaien in april op rijen, afstand 30
cm. De bloei is vanaf begin juli, het
zaad is rijp in september. De zaden
worden onder andere gebruikt bij het
maken van zuurkool en het inleggen
van augurken. Ook verse plantdelen
en onrijpe bloemschermen kunnen
worden gebruikt in o.a. visgerechten.
Verspreid gezaaid in de tuin, bijv.
tussen tuinbonen, beperkt het de
overlast van bladluizen.
Allium tuberosum
Chinese bieslook 3060
Meerjarig, hoogte 30 cm. Naar
knoflook smakende bieslook met
een massieve, driekantige stengel,
afgeplatte bladeren en sierlijke witte
bloemen. Vraagt meer warmte en
groeit trager dan de gewone bieslook.
Onder glas zaaien in maart-april en
tegen de zomer uitplanten op 25 x 20
cm. Matig winterhard.
Hyssop officinale
Meerjarig, hoogte ca. 50 cm.
Heesterachtige plant, die tijdens de
uitbundige bloei vanaf half juli graag
door insecten wordt bezocht. Zaaien
in april-juni, plantafstand 30 cm.
Gebruik in o.a. soep, vleesgerechten
en voor thee.
Melissa officinalis
Citroenmelisse 3080
Meerjarig, hoogte 60 cm. Zaaien
in mei op zaaibed en in september
overplanten op 30 x 40 cm. In het
tweede jaar beginnen de planten zich
sterk te ontwikkelen. De naar citroen
geurende blaadjes, liefst geoogst
tegen de bloei, worden bijvoorbeeld
voor thee gebruikt. Goed te drogen.
Carum carvi
Karwij 3120
Tweejarig gewas dat alleen in het
tweede jaar bloeit, dan ongeveer
70 cm hoog. Zaaien in april-mei op
rijen, 30 à 35 cm uit elkaar, uitdunnen
op 15 cm. Het eerste jaar ontwikkelt
zich alleen de bladrozet. De bloei is
het volgende jaar in mei en juni. De
zaden, die gemakkelijk uitvallen, dient
u te oogsten als ze bruin worden
(eind juni). Gebruikt worden de jonge
blaadjes en vooral de zaden, onder
andere in brood en zuurkool.

Anthriscus cerefolium
Eenjarig. Hoogte tot ongeveer 25
cm, redelijk winterhard. Vanaf maart
elke maand een rijtje zaaien tot
augustus om steeds een vers gewas
te hebben. Het laatste zaaisel kan
tot in het voorjaar worden gesneden.
Vooral tijdens de warme maanden is
een standplaats in de schaduw aan te
bevelen. Gebruik in soep, salade en
saus, de kervel niet meekoken.
Coriandrum sativum
Koriander 3150
Eenjarig, hoogte tijdens de bloei tot
1 m. Uitzaaien in april-mei, rijafstand
30 cm, uitdunnen op 10 cm. Oogst
de sterk geurende zaden als ze bruin
worden, meestal in september. Het
zaad goed nadrogen. Gebruik in
diverse gerechten en gebak. In de
Noord-Afrikaanse en Indiase keuken
wordt vooral het jonge blad gebruikt.
In dat geval moet regelmatig opnieuw
gezaaid worden.
Anthriscus cerefolium
Kervel Fijne krul 3130 Kervel Massa 3135
Een donkere, platte kervel. Traag
schietend. Vanaf maart elke maand
een rijtje zaaien tot augustus om
steeds een vers gewas te hebben. Het
laatste zaaisel kan tot in het voorjaar
worden gesneden. Vooral tijdens de
warme maanden is een standplaats in
de schaduw aan te bevelen. Gebruik
in soep, salade en saus, de kervel niet
meekoken.
Het ras Massa komt uit het assortiment
professionele rassen van Holland
Select.
Levisticum officinale
Lavas 3160 Lavendel 3170
De bekende maggiplant. Meerjarig,
hoogte tot ruim 2 meter. Zaaien van
maart tot juni, bij voorkeur op een
vochtige plek. Enige schaduw wordt
goed verdragen. Later uitdunnen of
overplanten op 60 cm afstand. Gebruik
onder andere in soep.
Kruiden
Borago officinalis
Komkommerkruid 3140
Eenjarig. Ook wel borage of bernagie
genoemd. Zaaien vanaf het voorjaar
op rijen, afstand 30 cm. Vrijstaand
groeien de planten enorm uit. Het
komkommerachtig smakende blad
wordt gestoofd of gebruikt in
rauwkost, het werkt kalmerend. De
bloempjes zijn eetbaar en worden wel
gebruikt als garnering, ook versuikerd.
Komkommerkruid is geschikt voor
groenbemesting en trekt veel insecten
aan (uitstekende bijenplant).
Lavandula angustifolia
Meerjarige struikachtige plant, ca.
50 cm hoog. In een bakje zaaien
onder glas in februari-april. Heeft
nachtkou nodig voor de kieming; de
kiemingsduur is lang. Buiten uitplanten
op 50 x 50 cm. Bloeit in juli en augustus
met blauwe, sterk geurende bloemen.
De bloemen worden gedroogd en
gebruikt als “luchtverfrisser” onder
andere in de linnenkast. De planten
kunnen het best in het voorjaar worden
teruggesnoeid om te voorkomen dat
de struikjes te veel gaan verhouten.
53

Kruiden
54
Cochlearla officinalis
Lepelblad 3180
Tweejarig, hoogte 20 cm, winterhard.
Zaaien augustus tot half september op
rijtjes, afstand 15 cm. De wat bittere
blaadjes zijn zeer vitaminerijk en
werden vroeger wel aangewend tegen
scheurbuik. Toevoegen aan rauwkost
tijdens de herfst en winter.
Peterselie
Moskrul 2 3200 Platte Peterselie Gigante d´ Italia 3195
Het fraai gekroesde blad zorgt voor
een mooie garnering, zowel op het
bord als in de tuin.
Origanum vulgare
Wilde marjolein 3190
Ook wel oregano genoemd. Meerjarig,
hoogte ca. 40 cm. Tijdens de
prachtige bloei in de zomer vormt het
een walhalla voor insecten/vlinders.
Zaaien in april onder glas of in mei
op zaaibed buiten. Overplanten op 40
x 40 cm. De stengeltoppen worden
gebruikt in diverse gerechten, ook
gedroogd.
Peterselie
Sterker van smaak dan krulpeterselie.
Bevordert de spijsvertering. Pluk het
kruid vlak voor de maaltijd. Wordt
gebruikt in vele gerechten, o.a. soep
en wortelen, ook voor garnering.
Peterselie
Petroselium crispum
Peterselie is een eenjarig gewas. Het
kan al in maart gezaaid worden, maar
de kiemingsduur is dan wel lang. Bij
hogere bodemtemperaturen verloopt
de kieming aanmerkelijk sneller. Een
rijafstand van 25 à 30 cm aanhouden
en in de rij uitdunnen op 10 cm. Omdat
voortdurend hergroei plaatsvindt,
kan men maandenlang van dezelfde
planten snijden. Het verse blad kan in
diverse gerechten gebruikt worden.
Peterselie
Gewone Snij 3197
Het standaard ras voor de versmarkt.
In januari 4-5 zaadjes per perspotje
zaaien, deze kunnen vervolgens in
maart uitgeplant worden. Normaliter
is het mogelijk 3 maal te snijden. Voor
industrie wordt direct in de volle grond
gezaaid.

Sanguisorba minor
Kleine pimpernel 3220
Meerjarig, hoogte 30 cm. Zaaien in
april tot juni, verplanten of uitdunnen
op 30 x 30 cm. De blaadjes smaken
iets naar komkommer en worden
gebruikt in salades en sauzen.
Apium graveolens
Snijselderij 3260
Gewone Snij. Eenjarig. Dit ras
heeft weliswaar wat grover blad,
maar is veel minder gevoelig voor
bladvlekkenziekte. De teelt is gelijk
aan peterselie (zie aldaar).
Rosmarinus officinalis
Rozemarijn 3245
Heerlijk geurende, altijd groene struik
voor een beschutte plaats. Veelzijdig
keukenkruid, van soep en vlees tot
brood en kruidenboter. In strenge
winters de plant goed afdekken. Bij
regelmatig knippen blijft de struik in
vorm.
Thymus vulgaris
Tijm Duitse Winter 3270
Meerjarig, hoogte 20 cm. Zaaien in
maart of april onder glas en uitplanten
in mei. Eventueel in de volle grond
zaaien in de loop van april of in
augustus. Een plantverband van 30 x
15 cm als norm hanteren. Bloeit in het
tweede jaar in het begin van de zomer.
Geoogst worden de stengeltoppen met
blaadjes, ze zijn ook goed te drogen.
Na de bloei verdient het aanbeveling
de planten af te snijden, zodat ze weer
jonge uitlopers vormen en beter de
winter doorkomen. Gebruik in diverse
gerechten. Bekend is de tijmstroop
tegen hoesten.
Salvia officinalis
Salie 3250
Kruiden
Meerjarig, hoogte ongeveer 50 cm.
Meerjarig gebruik is mogelijk, maar het
is beter elke 2 jaar opnieuw te zaaien.
Onder glas kan men al in maart
zaaien, in de volle grond in april-mei.
Uitplanten op 40 x 40 cm. De blaadjes
kunnen zowel vers als gedroogd
worden gebruikt tegen keelpijn en
als slaapmiddel (saliemelk). Mocht
u een hekel hebben aan jansalie
en de jansaliegeest, probeer dan
toch genuanceerd te denken. Heel
veel insecten/vlinders worden juist
hyperactief van deze planten.
Foeniculum vulgare
Venkel 3280
Meerjarig, hoogte tijdens de bloei
tot 150 cm. Zaaien in maart-juni,
overplanten of uitdunnen op 45 x 40
cm. In het eerste jaar treedt wel bloei
op, maar meestal te laat om nog rijp
zaad te leveren. In het tweede jaar
verschijnen in de loop van oktober
en deels november rijpe zaden. De
schermen met deze (bijna) rijpe zaden
worden afgeknipt en enkele weken
nagedroogd. Vervolgens kan men
de rijpe zaden verzamelen. Het blad
wordt gebruikt in rauwkost en soepen;
gemalen zaden vooral voor thee.
Liefst afdekken tegen vorst.
55

Kruiden
56
Nasturtium xxxxxofficinale
Barbarea xxxxxvulgaris
Waterkers xxxxx 3290
Winterkers xxxxx 3295
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Een- tot meerjarig. Vormt uitlopers
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
die dicht bij de grond blijven en groeit
zelfs onder water. Zaaien van maart
tot juli op een vochtige plaats in de
tuin of aan de waterkant. Plantafstand
10 à 15 cm. De blaadjes worden rauw
gegeten.
Rumex xxxxx ambiguus
Tuinzuring xxxxx 3310
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Meerjarig, hoogte tijdens de bloei
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
tot 60 cm. Zaaien in maart-april of
juli-augustus op rijen, afstand 30 cm
en uitdunnen of overplanten op 30
cm. Kan reeds vroeg in het voorjaar
worden gesneden alsook in de herfst,
wanneer na de zaadzetting in de
zomer het gewas opnieuw begint te
groeien. De jonge blaadjes worden in
salades en soepen verwerkt.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Tweejarig, winterhard kruid, ook wel
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
barbarakruid genoemd. Hoogte in het
eerste jaar ongeveer 10 cm. Zaaien
in augustus en september op rijtjes,
afstand 25 cm. Gaat in het voorjaar
schieten. De blaadjes worden verwerkt
in rauwkost.
Rumex xxxxx patientia
xxxxx
Spinaziezuring xxxxx 3320
xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Ook wel engelse of eeuwige spinazie
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
en patiëntie genoemd. Het is een
zuringsoort met forse bladeren en
een zachtzure smaak. Overblijvende,
winterharde bladgroente, die zeer
vroeg in het voorjaar uitloopt. Het blad
wordt in salades en soepen verwerkt.
Dit kan tot in mei als het gewas in
bloei schiet en daarna in de herfst
na het afsterven van de bloeistengel.
Zaaien in april is mogelijk, maar
liever wachten tot augustus. Voor een
meerjarige teelt de planten uitzetten
op ca. 35 x 35 cm.
Ruta xxxxx graveolens
Wijnruit xxxxx3300
Kruiden
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Meerjarig, hoogte 60 cm. Zaaien
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
van april tot juli en uitplanten tot
september op 35 x 35 cm. Bloeit in
de nazomer vanaf het tweede jaar.
Het heesterachtige gewas verspreidt
een sterke geur, die katten tegenstaat.
De bladeren worden onder andere in
soepen gebruikt. Niet gebruiken bij
zwangerschap.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxx
xxxxx
4
xxxxx xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Kiemgroenten
xxxxx
Kiemen zijn eigenlijk superjonge plantjes, die binnen een
paar dagen uit xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
zaad gekweekt kunnen worden. Kiemen zijn
de ultieme leverancier xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
van vitamines en mineralen.
De kiemen rauw eten is de lekkerste en meest gezonde
consumptiemethode. Kiemen zijn een fantastisch
ingrediënt voor salades. Het is ook mogelijk de kiemen tot
een alternatieve slasaus te verwerken. Gebruik daarvoor
een schaaltje kiemen, koudgeperste olie, een scheutje
appelazijn, een beetje peper, een snufje zeezout en wat
mosterd. Mix alle ingrediënten met een staafmixer tot een
gladde saus en je hebt een buitengewoon energierijke
en gezonde slasaus zonder smaakversterkers of
conserveringsmiddelen. Eet smakelijk!
xxxxx
xxxxx xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxx
xxxxx
xxxxx
Kruiden
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
57

Kiemgroenten
58
Gebruik van het Kiemschaaltje
xxxxx
Hoe te gebruiken?
xxxxx
• Strooi een dun xxxxx laagje zaden op het rooster en laat de xxxxx zaden
goed nat worden onder een lopende kraan.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
• Vul daarna het glazen schaaltje met water xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
tot net onder het
rooster. Vervolgens kan het schaaltje bij kamertemperatuur
weggezet worden.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Een heel bekende spruitgroente
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
waarvan zowel de kiemspruit als
de jonge blaadjes gegeten kunnen
worden. Tuinkers bevat mosterdolie
en smaakt heerlijk in salades en op
brood.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
U kunt de jonge kiemblaadjes gelijk
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
eten en de eerste gewone blaadjes
voor rauwkost gebruiken. Buiten kan
deze tuinkers vanaf maart gezaaid
worden, breedwerpig of op rijtjes, 10
cm van elkaar. De kieming is snel, al
na een week kan geoogst worden.
Binnen kan het gehele jaar door
gezaaid worden in een bakje op een
vrij warme lichte plaats.
Kiemgroenten
De ideale temperatuur om kiemen te kweken is kamertemperatuur. Er zijn verschillende methoden om de
zaden te laten kiemen. Het kiemschaaltje dat we u aanbieden is erg makkelijk in gebruik en bestaat uit een
glazen schaaltje met een roostertje.
• Na drie dagen mogen de kiemen in het licht gezet worden,
maar niet in de volle zon. Afhankelijk van de soort zijn de
kiemen na 5-10 dagen klaar voor consumptie.
xxxxx
xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Lepidium xxxxx sativum
Lepidium xxxxx sativum
Eruca xxxxx sativa
Tuinkers xxxxx9010
Grootbladige xxxxx Tuinkers 1985
Rucolakers xxxxx 9020
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Rucola heeft als kiemgroente een vrij
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
scherpe en wat nootachtige smaak.
De kiemspruiten zijn heerlijk als
garnering en ook goed in salades te
gebruiken.

Brassica oleracea var. cymosa
Broccoli wordt steeds meer gegeten
als kiemgroente. Deze mild smakende
spruit bevat uiterst gezonde stoffen.
Raphanus sativus
Radijskers 9040
Radijskers heeft een enigszins pikante
smaak en zit boordevol vitamines.
Allium tuberosum
Broccolikers 9030 Chinese Bieslook kiem 9035
Chinese bieslook kiem heeft een
heerlijke knoflooksmaak, goed te
gebruiken als garnering. Het past
perfect bij allerlei gerechten.
Raphanus sativus
Rode radijskers Red Rambo 9043 Rode kool kiem 9045
Radijskers met een schitterende rode
kleur en hierdoor mooi te gebruiken
als garnering.
Kiemgroenten
Trigonella foenum-graecum
Fenegriek 9037
Fenegriek heeft een licht kerrie-aroma.
Brassica oleracea var. rubra
Deze kers heeft mooie rood met
groene kiempjes en een echte
koolsmaak.
59

Kiemgroenten
60
Sinapis xxxxxalba
Medicago xxxxxsativa
Mosterdkers xxxxx 9050
Alfalfa xxxxx9060
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Mosterdkers is een vrij pittige
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
spruitgroente met mosterdsmaak.
xxxxx
xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Alfalfa is één van de meest bekende
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
spruitgroenten met een vrij milde
smaak. De spruiten kunnen goed als
garnering of bij kaas gegeten worden.
xxxxx
xxxxx xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Kiemgroenten
Helianthus xxxxxannuus
Kiemgroente xxxxx zonnebloem 9070
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Zonnebloemkers heeft een heerlijke,
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
nootachtige smaak.
xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxx
xxxxx
5
xxxxx xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Groenbemesters
xxxxx
Een biologische manier om uw gewassen te bemesten is
door middel xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
van groenbemesting. In de nazomer of het
vroege najaar xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
kunt u zogenaamde groenbemesters zaaien,
waarna ze in het daaropvolgende voorjaar onder de grond
kunnen worden ingewerkt. Op deze manier vermengt u de
planten met de bovenste laag van de grond. Vervolgens
worden de groenbemesters verteerd door organismen in
de bodem, waardoor voedingsstoffen voor uw volgende
gewas vrijkomen.
Naast het op peil houden van het organische stofgehalte
hebben groenbemesters een aantal andere functies:
• Het voorkomen van verliezen aan mineralen door
uitspoeling, door te fungeren als vanggewas;
• Het bevorderen van het bodemleven en de bodemstructuur.
Het zijn met name diepwortelende groenbemesters (zoals
luzerne en lupine) die zorgen voor losse grond en een
verbeterde afwatering;
• Het toevoegen van extra stikstof aan de bodem. Dit geldt
alleen voor vlinderbloemige gewassen, waarvan klavers
een belangrijke groep vormen. Grassen en kruisbloemigen
bezitten deze eigenschap niet.
xxxxx
xxxxx xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Kiemgroenten
xxxxx
xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
61

Groenbemesters
62
Teeltinformatie Groenbemesters
Lupinus xxxxx angustifolius
Blauwe xxxxx Lupine 4010
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Snelgroeiende, eenjarige vlinder-
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
bloemige, vooral toegepast als
groenbemester en bodemverbeteraar.
Bitterstofvrij en daarom ook geschikt
als veevoer. Hoogte ca. 80 cm. Zaaien
vanaf begin april tot half augustus op
rijen, rijafstand 30 cm. Zaaidiepte 3-5
cm. Vriest ‘s winters dood. 1 zakje is
genoeg voor ongeveer 10 m².
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Snelgroeiende, eenjarige plant van
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
ruim 1 meter hoog. Zeer geschikt
als groenbemester. Kan tot oktober
worden gezaaid, rijafstand 35 cm.
Voor zaadwinning in april zaaien,
de oogst is dan in september. Als
groenbemester vanaf eind augstus
zaaien. Het gewas kan na 6 weken
een hoogte van 1 meter bereiken. In
de winter vriest gele mosterd dood.
Zaaidiepte: 2-3 cm. 1 zakje is genoeg
voor ongeveer 100 m².
Kiemgroenten
Werk een groenbemester zo laat mogelijk onder. Doel is immers het toevoegen van organisch materiaal aan de
bodem, dus hoe langer de groenbemester kan groeien, des te meer organisch materiaal zal worden gevormd.
Let er op dat de bodem voldoende doorlucht is en werk de planten niet te diep onder, waardoor het materiaal niet
verzuurt. Na xxxxx het onderwerken van de groenbemesters xxxxx dient u 2 tot 3 weken te wachten alvorens xxxxxde
grond in te
zaaien.
xxxxx xxxxx
xxxxx
Uitgebreidere informatie over groenbemesters kunt u vinden op:
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
www.kennisakker.nl/kenniscentrum/gewas-groenbemesters
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Sinapis xxxxx alba
Phacelia xxxxx tanacetifolia
Gele xxxxx mosterd 4040
Phacelia xxxxx 4050
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Mooie eenjarige bijenplant, goede
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
groenbemester, hoogte ongeveer 70
cm. Behoort niet tot de koolachtigen
en vlinderbloemigen en is daarom
gemakkelijk in te passen in de
vruchtwisseling. Zaaien is mogelijk
van maart tot half augustus. Zaai op
rijen met een afstand van 35 à 50 cm,
verminder deze afstand in augustus
tot 20 cm, omdat de plant dan minder
uitgroeit. Zaaien op een diepte van 1-2
cm. Vriest ‘s winters dood. 1 zakje is
genoeg voor ongeveer 50 m².
62

Ornithopus sativus
Serradella 4060
Eenjarige, vlinderbloemige kruipende
plant. Zeer geschikte groenbemester
op de wat lichtere gronden. Bloeit
langdurig. Zaaien eind maart tot in mei
op rijen, afstand 35 cm. Goed schoon
houden tot het moment waarop het
gewas gaat sluiten. 1 zakje is genoeg
voor ongeveer 35 m².
Fagopyrum esculentum
Boekweit 4070
Deze spruit heeft een licht kerriearoma.
Deze snelgroeiende bijenplant
van ruim 1 m hoog vraagt een
zonnige standplaats en een arme, wat
zurige grond. 1 zakje is genoeg voor
ongeveer 12 m².
Groenbemesters
Trifolium incarnatum
Incarnaatklaver 4080
Zachte, behaarde klaver met 4 cm
lange, donkerrode bloempluimen.
Wordt als groenbemester en als bloem
gebruikt. Bijen- en hommelplant,
geschikt voor natuurlijke tuinen.
Hoogte 30 cm. Plantafstand 15 cm.
Bloeitijd juli-augustus. 1 zakje is
genoeg voor ongeveer 25 m².
63

Interview
64
64
© De Bolster
Naam:
Diana Hoorn
Leeftijd:
31 jaar
Opleiding:
Tropische Landbouw, afstudeer-
richting Rural Development
(ontwikkelingswerk)
Functie:
Ik heb het beestje nog geen
naam gegeven eerlijk gezegd...
directeur klinkt zo dramatisch☺
“DE BOEREN WAREN MET
RECHT TROTS OP WAT ER OP
HUN LAND STOND”

DIANA.....
werkzaam in Moldavië
bij Black Sea Seeds
Introductie Black Sea Seeds (BSS)
Black Sea Seeds is een bedrijf in Moldavië, dat
opgericht is door de Bolster en het Moldaafse bedrijf
Eco-Economic. BSS is in februari 2012 opgericht met
als doel zaadvermeerderingen te doen met lokale
boeren. Ons werk bestaat voor een groot deel uit het
begeleiden van de zaadproductie en de boeren te
helpen om ook echt een product te leveren.
Met name voor de kleinere en vaak ook arme boeren
is het heel lastig kennis te vergaren om zich te
ontwikkelen tot goede zaadproducenten. Om winst te
behalen, moet er een bepaalde hoeveelheid product
van het land komen en de kwaliteit moet natuurlijk
ook hoog zijn. Dit is voor hen een flinke stap, want
in een land waarin zelfvoorzienende landbouw nog
belangrijk is, staat risicospreiding hoog op de agenda,
in tegenstelling tot een hoge productie.
Het aantal gewassen dat in Moldavië verbouwd wordt
is klein en de opbrengsten zijn laag. Mogelijkheden
voor nieuwe gewassen met hogere prijzen, zoals die
van ons, zijn heel belangrijk voor boeren. Tegelijkertijd
staat Black Sea Seeds echter voor de uitdaging hen
te helpen het risico te minimaliseren en te laten zien
dat er voor de boeren een andere toekomst in de
landbouw mogelijk is.
We geven de boeren training over allerlei onderwerpen
en begeleiden ze in het productieseizoen. Hen
motiveren en laten ontdekken dat ze hun bedrijfjes
kunnen ontwikkelen tot een inkomstenbron is
daarin heel belangrijk. Verder helpen we ze door de
Moldaafse bureaucratie te worstelen. Ook helpen
we de taalbarrière met de Bolster en Nederlandse
autoriteiten te doorbreken.
Hoe is BSS ontstaan?
Al langere tijd was ik bezig een project op te starten
om (jonge) boeren te helpen bedrijfjes te beginnen
in Moldavië. Om het voor hen economisch haalbaar
te maken, was het zoeken van een markt voor hun
producten een must. De Bolster toonde interesse om
zaden te gaan produceren met de lokale mensen en
uiteindelijk is Black Sea Seeds daaruit voortgekomen.
Wat zijn je werkzaamheden bij BSS?
Op het moment is het heel divers omdat we nog met
een klein team zijn; de eerste producties met de
boeren begeleiden, allerlei papierwerk met en voor
hen regelen, het zoeken van een plek voor ons bedrijf
Interview
op het platteland, trainingen ontwikkelen en geven en
natuurlijk het team wegwijs maken zodat zij straks
zelfstandiger aan de slag kunnen.
Waar moest je het meest aan wennen toen je
verhuisde naar Moldavië?
Misschien wel de fatalistische mentaliteit; in Nederland
zijn we vaak gewend dat alles moet kunnen: komen
we er niet linksom, dan toch zeker wel rechtsom. Hier
accepteren mensen heel veel aan hun situatie, het
is je lot. Black Sea Seeds is voor hier een heel uniek
bedrijf en dat betekent dat met name autoriteiten vaak
niet weten wat ze met ons aan moeten, maar ook
boeren moeten erg aan ons wennen. We verbouwen
gewassen die ze nauwelijks kennen, exporteren naar
Nederland wat nog bijna niemand hier doet en we
proberen ook nog met kleinere boeren te werken. Dat
betekent onzekerheid voor hen, extra werk om uit te
zoeken hoe ze met ons om moeten gaan en natuurlijk
een beetje cultuurshock als we niet altijd accepteren
dat zij alles bij het oude willen houden.
Hoe heb je het eerste productieseizoen
ervaren?
Vooral het begin was heel leuk, de boeren waren
enthousiast en deden erg hun best. De gewassen
groeiden goed en de boeren waren met recht trots
op wat er op hun land stond. Jammer genoeg is er
afgelopen zomer een grote droogte geweest en is
in het hele land weinig oogst. Op dit moment zijn
mensen heel erg ontmoedigd, omdat een misoogst
heel direct gevolgen heeft voor de voedselvoorziening
en natuurlijk de financiële situatie van een gezin of
bedrijf.
Wat waren de reacties van de boeren/
medewerkers het afgelopen seizoen?
Het was vooral heel erg wennen, Moldaven kijken
graag de kat een beetje uit de boom. Inmiddels
hebben ze een beetje gezien dat we serieus zijn en
dat we echt de intentie hebben een situatie te creëren
waarin we lange tijd prettig kunnen samenwerken.
Een belangrijk punt voor boeren is de financiële
haalbaarheid. We moeten ons daarin nog wel
‘bewijzen’ ten opzichte van hen, omdat dit jaar
natuurlijk geen goed beeld heeft gegeven van de
opbrengsten.
Wat maakt het werk zo leuk?
Het zien van de ontwikkeling die mensen
doormaken. Onze trainee is zich bijvoorbeeld aan
het ontwikkelen van een verlegen maar enthousiaste
plattelandsjongen, naar een echte boer/ondernemer.
Maar ook bij de boeren zien we dat ze van hun
fouten leren en langzaamaan steeds serieuzer en
enthousiaster worden over zaden produceren en dat
ze goed in hun vak willen worden.
Zie volgende pagina voor het vervolg van dit interview
© De Bolster
65
65

Interview
66
66
© De Bolster

Zijn er ook minpunten?
De cultuur die, naast heel interessant, soms ook wel
lastig is om mee om te gaan. Je moet altijd rekening
houden met de Moldaafse cultuur, eigenlijk kun je er
nooit van uit gaan dat je wel precies weet hoe je met
een situatie om moet gaan. Dit gaat zowel op voor
werksituaties als privésituaties.
Om de boeren te helpen in hun ontwikkeling
bijvoorbeeld, moet je eerst snappen hoe dat bij hen
gaat. Je moet gaan begrijpen op welke basis zij
beslissingen maken. Wij leggen ze teeltmethodes uit
die voor hen nieuw zijn. Het kwam afgelopen zomer
een aantal keren voor dat de boeren beloofden een
nieuwe teeltmethode uit te voeren. Aangezien dit
nieuw voor hen was en ze er onzeker over werden,
gingen ze bij hun eigen familie en vrienden te rade
voor advies. Deze mensen wisten er helemaal
niets van af, maar hun raad werd wel opgevolgd
en het resultaat hiervan was dat sommige boeren
hierdoor hun oogst verloren. Om dit in de toekomst te
voorkomen moeten we dit gedrag leren te begrijpen
en hierop in te spelen. Alleen extra uitleggen is
meestal niet voldoende, omdat de manier van denken
gewoon anders is.
Ook privé is het soms best lastig, omdat je als
buitenlander heel vaak uitleg moet vragen over
sociale situaties. Het duurt lang voordat je helemaal
zonder woorden weet wat er gaande is. En dat is voor
mij juist vaak het fijne aan vriendschap; dat je elkaar
zonder al te veel uitleg begrijpt, de ontspannenheid in
de omgang. Om met deze dingen constant rekening
te houden is best wel pittig en vermoeiend.
Wat zijn je toekomstplannen qua werk?
Black Sea Seeds op poten zetten en dan langzaamaan
uitgroeien tot een goed ontwikkelde organisatie die
de Moldaafse boer begeleidt in zelfstandig werken
en organiseren. Vooral de communicatie naar de
boeren toe vind ik interessant; hoe kun je ze op
een respectvolle manier helpen veranderen en hun
levensomstandigheden zelf laten verbeteren.
Wat mis je het meest aan Nederland?
Mijn vrienden en familie natuurlijk! Maar ook water.
Moldavië heeft heerlijke lange zomers, maar weinig
waterbronnen zoals natuurlijke meertjes en al
helemaal geen sloten en kanalen. Aangezien ik
graag zwem, is dit wel een gemis. Het gaat als het
maandenlang warm is wel kriebelen om een lekkere
duik te nemen.
Ook is het af en toe flink wennen dat het vrij droog is
in Moldavië. Waar we ons in Nederland druk maken
om teveel regen, moet ik hier nadenken over het
oplossen van het gebrek aan water en irrigatie, zodat
de gewassen niet uitdrogen.
Kortom, Moldavië is een totaal ander land dan
Nederland. Het is een uitdaging om het vertrouwen
van de boeren te winnen en hun manier van denken
te leren begrijpen. Het begin is er; de boeren waar wij
nu mee samenwerken, vinden het leuk en leerzaam
een nieuwe manier van werken te hanteren. Zij zien
hierdoor hun toekomst nu rooskleuriger in dan in hun
oude situatie.
Interview
© De Bolster
67
67

68
6
Eenjarige bloemen
Veel van deze eenjarige bloemen kunnen vanaf half april
rechtstreeks buiten worden gezaaid. U kunt ze wel wat
vervroegen door ze eerst onder glas op te kweken en dan
uit te planten. Sommige verdragen geen vorst, deze worden
in maart-april onder glas gezaaid, eventueel verspeend en
vanaf half mei buiten uitgeplant of rechtstreeks gezaaid.
Verschillende wildere soorten, zoals bolderik, bosliefje,
incarnaatklaver, kamille, klaproos, kooltje vuur, korenbloem,
lijmkruid, moederkruid, pekbloem, slangekruid, spiegelklokje
en driekleurig viooltje, kunnen ook aan het eind
van de zomer worden gezaaid en als kleine plantjes
overwinteren. In het voorjaar ontwikkelen ze zich dan snel.
Als er geen zaaitijd is vermeld kunt u rechtstreeks buiten
zaaien in april- mei. De genoemde plantafstanden zijn
slechts richtlijnen.

Adonis aestivalis
Zomeradonis of Kooltje vuur 5010
Een 30-40 cm hoog, ranonkelachtig
plantje met fijn ingesneden blad. Bloeit
in juni-juli met felrode bloemetjes met
een zwart hart. Ter plaatse zaaien op
20 cm in april-mei of in september.
Amaranthus hypochondriacus x powelli
Amarant 5040
Een stevige, ruim 1 m hoge plant met
roodachtige stengels en bladnerven.
Bloeit in augustus-september met
sterk opvallende donkerrode
bloempluimen, geschikt om te drogen.
Plantafstand 40 cm.
Ageratum houstonianum
Mexicaantje 5020
Een ongeveer 30 cm hoge, sterk
vertakte plant met grijsblauwe
bloemen in dichte tuilen. Bloeit van
juni-september. Plantafstand 25 cm.
Anoda cristata
Straalvrucht 5060 Leeuwenbek 5070
Stevige plant uit de kaasjeskruidfamilie,
ongeveer 1 m hoog. Bloeit van juli tot
in de herfst met vrij grote lila bloemen.
Gevoelig voor vorst, dus niet te vroeg
zaaien. Plantafstand 35 cm.
Eenjarige bloemen
Agrostemma githago
Bolderik 5030
Ranke, ongeveer 80 cm hoge plant
met grote, alleenstaande rood-violette
bloemen met wit hart aan lange
stengels. Bloeitijd in juni-augustus.
Kwam vroeger voor in korenvelden.
Plantafstand 20 cm.
Antirrhinum majus
Een mooi mengsel van diverse
kleuren, ongeveer 60 cm hoog. Blijven
zeer lang doorbloeien (juni-oktober).
Uitstekende snijbloem. Plantafstand
35 cm.
69

Eenjarige bloemen
70
Arctotis grandis
Bereoor 5080
Ongeveer 60 cm hoge plant, afkomstig
uit Zuid-Afrika. Bloeit de hele zomer
door. De grote margrietachtige
bloemen hebben zilverwitte, aan de
onderzijde blauwige bloembladen
en een metaalblauw hart. Prima
snijbloem. Plantafstand 25 cm.
Browallia americana 5115 Akkergoudsbloem 5120
Ongeveer 50 cm hoge plant met vrij
donker blad en fijne blauwe bloemen
met wit oog. Bloeit de hele zomer door
tot aan de eerste vorst. Past goed in
een wilde tuin. Plantafstand 20 cm.
Argemone polyanthemos
Stekelpapaver 5090
Ongeveer 50 cm hoge plant met
stekelige bladeren en grote, witte,
papaverachtige bloemen. Bloeitijd juliseptember.
Bijenplant. Plantafstand
30 cm.
Calendula arvensis
Wilde goudsbloem met kleine,
goudgele bloemen. Bloeit van juni
tot ver in de herfst. Hoogte 30 cm,
plantafstand 20 cm.
Bidens ferulifolia
Bidens of tandzaad 5100
Ongeveer 60 cm hoge plant met
fijn ingesneden donkergroen blad.
Rijkbloeiend van juni tot in september
met vrij grote frisgele bloemen. Bijen
en vlinderplant. Uitstekend geschikt
voor bloembakken. Af en toe wat
terugsnoeien. Plantafstand 25 cm.
Calendula officinalis
Goudsbloem 5130
Ongeveer 35 cm hoog. Enkelvoudige,
oranje bloemen met donker hart.
Bloeitijd van juni-oktober. Bekend als
borderplant langs de huizen tegen
mieren. Zeer geschikt als snijbloem.
Kent vele medicinale en cosmetische
toepassingen. Plantafstand 20 cm.

Calendula officinalis Touch of red/orange
Gemakkelijk te telen sier- en medicinale
plant met dubbele oranje en gele
bloemen met een donkerhart. Hoogte
50 cm. Geschikt voor boeketten.
Zaaien in maart-april binnen, in apriljuni
ter plaatse. Plantafstand 20 cm.
Bloeitijd juni-oktober.
Callistephus chinensis
Zomeraster,“matsumoto” mix 5160
Halfdubbele, stevige zomeraster in
allerlei tinten wit, geel, rood en blauw
en met een geel hart. Hoogte 60-
70 cm. Goede snijbloem. Voorzaai
in maart is goed mogelijk, dit geeft
spreiding in bloei. Niet zaaien in grond
waar al zomerasters hebben gestaan.
Bloeitijd augustus-september. Plantafstand
25 cm.
Callistephus chinensis
Goudsbloem met donker hart 5135 Zomeraster, enkelbloemig 5140
Mooi mengsel met diverse
kleurvarianten in de tinten roze en
blauw. Prima snijbloem. Voorzaai in
maart is goed mogelijk, geeft spreiding
in bloei. Niet zaaien in grond waar al
zomerasters hebben gestaan.
Hoogte 60-70 cm. Bloeitijd augustusoktober.
Plantafstand 25 cm.
Callistephus chinensis
Zomeraster, “standy” mix 5165 Saffloer 5170
Dubbele, stevige zomerasters in
allerlei tinten wit, rood en blauw.
Voorzaai in maart is goed mogelijk,
dit geeft spreiding in bloei. Hoogte
60-70 cm. Goede snijbloem. Niet
zaaien in grond waar al zomerasters
hebben gestaan. Resistent tegen
verwelkingziekte. Bloeitijd augustusoktober.
Plantafstand 25 cm.
Eenjarige bloemen
Callistephus chinensis
Zomeraster, dubbelbloemig 5150
Mooi mengsel van gevulde bloemen
met diverse kleurvarianten in de tinten
roze en blauw. Hoogte 60-70 cm.
Prima snijbloem. Voorzaai in maart
is goed mogelijk, dit geeft spreiding
in bloei. Niet zaaien in grond waar al
zomerasters hebben gestaan. Bloeitijd
augustus-oktober. Plantafstand 25
cm.
Carthamus tinctorius
Van oudsher verbouwd als olie- en
verfplant, tegenwoordig een bekende
snij- en droogbloem. De geel-oranje
bloemen bloeien in juli-augustus
met enigszins stekelige bloemen en
bladeren. Muizen zijn dol op het zaad.
Hoogte 90 cm, plantafstand 35 cm.
71

Eenjarige bloemen
72
Centaurea cyanus
Korenbloem 5180
Helaas nog maar weinig te zien in
korenvelden. Bloeit vanaf eind juniaugustus
met blauwe bloemen. Bijen-
en vlinderplant, hoogte ongeveer 80
cm. Geschikt als snij- en droogbloem.
Ondersteuning is wel gewenst.
Plantafstand 30 cm.
Chrysanthemum carinatum
Bonte ganzebloem, ‘Flame Shades’ 5210 Japanse chrysant 5220
Stevige, ongeveer 70 cm hoge
plant. Een fleurig mengsel met
margrietachtige bloemen in de tinten
geel, oranje en rood. Goede snijbloem.
Plantafstand 35 cm.
Cerinthe major
Wasbloem 5190
De blauwgroene bladeren met
waslaag geven deze plant een fraai
en bijzonder uiterlijk. Ongeveer 70
cm hoog. In juni-juli verschijnen de
iets hangende bloemtrosjes met
buisvormige roze bloemetjes die half
uit de paarse schutblaadjes steken.
Een paradijs voor bijen. Plantafstand
30 cm.
Chrysanthemum japonicum
Hoge planten, tot 100 cm, die van juli tot
september bloeien met enkelvoudige
gele en witgele bloemen. Geschikt
als snijbloem. Plantafstand 25 cm.
De blaadjes zijn in een jong stadium
eetbaar; voor dit doel dient u dichter
te zaaien.
Chenopodium quinoa
Gierstmelde (Quinoa) 5200
Oud cultuurgewas uit het
Andesgebergte. Hoogte ongeveer
120 cm. Bloeit van juli-september
met grote groene pluimen, die tijdens
de rijping van het zaad in september
roodachtig verkleuren. De kleine
zaden worden gebruikt als graan.
Een bitterstof, saponine, is uitwendig
op de zaden aanwezig en kan met
goed spoelen grotendeels worden
verwijderd. Plantafstand 30 cm.
Chrysanthemum segetum
Gele ganzebloem, wild 5240
Sterk uitgroeiende plant, 50 cm hoog.
Bloeit van juni tot ver in de herfst met
gele bloemen met een geel hart. Oud
akkerkruid dat mooi in een wilde tuin
past. Plantafstand 30 cm.

Cleome spinosa
Exotisch aandoende plant, wijdvertakt
en ongeveer 1 m hoog. Bloeit
van juli-oktober met grote paarse
bloemtrossen waar de meeldraden
uit steken als ‘snorharen’. Geurig en
geschikt als snijbloem. De bladstelen
zijn wel stekelig. Voorzaaien onder
glas in maart-april en na half mei
buiten uitplanten op 50 cm.
Coreopsis tinctoria
Meisjesogen 5280
Weinig eisende plant met ranke
stengels en fijn ingesneden blad. Ca.
60 cm hoog. De bloemen variëren van
goudgeel met een rood-bruine vlek in
het hart tot geheel rood-bruin. Bloeitijd
juli-september. Goede snijbloem en
verfplant. Plantafstand 20 cm.
Cleome spinosa
Kattesnor, paars 5250 Kattesnor, roze 5260
Exotisch aandoende plant, wijdvertakt
en ongeveer 1 m hoog. Bloeit
van juli- oktober met grote roze
bloemtrossen, waar de meeldraden
uit steken als ‘snorharen’. Geurig en
geschikt als snijbloem. De bladstelen
zijn wel stekelig. Voorzaaien onder
glas in maart-april en na half mei
buiten uitplanten op 50 cm.
Coreopsis tinctoria
Mahogany Midget 5285 Cosmea, gemengd 5290
Mooie, sterke plant die weinig eisen
stelt. Vormt prachtige pollen met
diep rood-bruine bloemen die zowel
in potten als vooraan in de border
kunnen staan. Zet ze in de volle zon,
waar ze tot in de herfst een gloedvol
effect geven. Bloeitijd juni-september,
hoogte ca. 30 cm. Ook geschikt als
snijbloem. Zaai in maart binnen, in
april-mei ter plaatse. Plantafstand 20
cm. Standplaats zonnig.
Eenjarige bloemen
Consolida ajacis
Tuinridderspoor 5270
Sterke, ongeveer 70 cm hoge plant.
Bloeit van juni tot augustus met
blauwe, gespoorde, enkelvoudige
bloemen in vertakte trossen. Geschikt
als snij- en droogbloem. Plantafstand
20 cm.
Cosmos bipinnatus
Fraaie, grote bloemen, variërend in
kleur van wit en lichtroze tot donkerroze
tinten. Bloeit vanaf juli/augustus tot
eerste nachtvorst. Hoogte ca. 100
cm. Geschikt als snijbloem. Zaaien in
april-mei onder glas of in mei buiten.
Plantafstand 30 tot 40 cm.
73

Eenjarige bloemen
74
Cosmos sulphureus
Cosmea, oranje 5300
Bloeit vanaf juli met vrolijke oranjerode,
half gevulde bloemen. Teeltwijze als
cosmea gemengd. Plantafstand 30
cm.
Cuphea miniata
Luciferplantje, rood 5320 Hondstong 5330
Breed vertakt plantje met sierlijk
gevormde, helder framboosrode
bloemen. Slechts 30 cm hoog,
bloei van juli-oktober. Teelwijze als
luciferplantje purper. Plantafstand 25
cm.
Crepis Rubra
Roze streepzaad 5305
Vrolijke paardebloemachtige plant met
helderroze bloemen op lange, dunne
stengels. Geschikt als snijbloem.
Insektenplant.
Cynoglossum amabile
Stevige plant, ongeveer 40 cm lang. De
bloeistengels ontrollen zich geleidelijk
in juli en augustus met helderblauwe
bloemen. Bijenplant. Plantafstand 25
cm.
Cuphea lanceolata
Luciferplantje, purper 5310
Plant met iets kleverige stengels
met donkerpaarse, fluweelachtige
bloemen. Ca. 70 cm hoog, bloeitijd
juli-oktober. Onder glas voorzaaien
in maart-april en na half mei buiten
uitplanten of half mei rechtstreeks
zaaien. Plantafstand 35 cm.
Dahlia variabilis
Bishop’s Children 5335
Een gemakkelijk te zaaien dahlia in
allerlei roze, rode en violette tinten.
Het is een mooie, stevige plant die
doorbloeit tot de eerste nachtvorst.
Het plukken van de uitgebloeide
bloemen bevordert de doorbloei. Ook
heel geschikt om in potten te zetten.
Door vroeg voor te zaaien (februarimaart)
kunt u zo lang mogelijk van de
bloei profiteren. Zaaien maart binnen.
Plantafstand 35 cm. Standplaats
zonnig en voedzame grond. Hoogte
ca. 80 cm. Bloeitijd juli-tot eerste
nachtvorst.

Delphinium grandiflorum
Een prachtige, losse ridderspoor met
grote, enkelvoudige helderblauwe
bloemen. Laagblijvend type, ca. 50
cm. Bloeitijd juli-september. Goede
snijbloem. Plantafstand 25 cm.
Echium plantagineum
Slangekruid 5380
Bossige plant, ca. 50 cm hoog, die rijk
en langdurig bloeit met bloemen die
verkleuren van roze (knopstadium)
via tinten blauw en paars naar
uiteindelijk karmijnrood. Bloeitijd: julioktober.
Prima vlinder- en bijenplant.
Plantafstand 40 cm.
Dicranostigma leptopodum
Chinese ridderspoor 5340 Gele schijnpapaver 5360
Vrij onbekend plantje van de
papaverfamilie met diep ingesneden
zeegroen blad met lichte vlekjes.
Hoogte ca. 40 cm. Vanuit de basis
ontspringen talrijke luchtig vertakte
bloeistengels met 4 cm grote
heldergele bloemen. Bloeitijd juniseptember.
Plantafstand 30 cm.
Eschscholzia caespitosa
Slaapmutsje, geel 5390 Slaapmutsje, oranje 5400
Een teer slaapmutsje met fijn
ingesneden blad en citroengele
bloemen, rijke bloei. Wordt niet hoger
dan 15 cm. Bloeitijd: juni-juli. Vlinder-
en bijenplant. Ter plaatse zaaien in
april of mei en uitdunnen op 15 cm.
Eenjarige bloemen
Dracocephalum moldavicum
Turkse drakekop 5370
Stevige, vertakte plant van ca. 50 cm
met paarsblauwe lipbloemen. Het blad
verspreidt een heerlijke citrusgeur.
Bloeit lang en vol van juli tot september
en wordt zeer druk bezocht door bijen
en vlinders! Plantafstand 25 cm.
Eschscholzia californica
De bloemen zijn enkelvoudig en
glanzend oranje van kleur. Deze plant
wordt ca. 40 cm hoog. Bloeitijd juliseptember.
Ter plaatse zaaien op ca.
20 cm afstand.
75

Eenjarige bloemen
76
Gilia leptantha
Vogeloogjes 5420
Plant met fijn vertakt blad en mooie
bolvormige, blauwe bloemhoofdjes.
Hoogte ca. 40 cm en bloeitijd van juniaugustus.
Bijenplant. Plantafstand
20 – 25 cm.
Helianthus annuus
Zonnebloem, groot 5450 Zonnebloem, middel, geel 5460
De klassieke zonnebloem met één,
meestal onvertakte stengel en een
grote bloem, geel met donker hart.
De grote zwarte zaden zijn eetbaar en
vanaf half september oogstbaar. Er is
echter een grote kans dat de vinken
u voor zijn. De planten zijn hoog, tot
zelfs 3 m. Bloeitijd juli-september,
afhankelijk van de zaaitijd. Voorzaaien
vanaf begin maart, ter plekke
zaaien vanaf begin april. Bijenplant.
Plantafstand 50 cm.
Glaucium corniculatum
Rode hoornpapaver 5430
Plant met ingesneden grijsgroen blad.
De 3 cm grote bloemen verschijnen
niet massaal, maar zijn opvallend
vanwege de helderrode kleur. De
naam is te danken aan de lange
zaaddozen die als horens omhoog
steken. Bloeit in juni-juli, planthoogte
30 - 40 cm. Plantafstand 30 cm.
Helianthus annuus
Ongeveer 170 cm hoge zonnebloem
met vertakte bloeistengels en
middelgrote bloemen in verschillende
tinten geel. Goede snijbloem.
Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juliseptember,
afhankelijk van de zaaitijd.
Voorzaaien vanaf begin maart, ter
plekke zaaien vanaf begin april.
Bijenplant. Plantafstand 50 cm.
Godetia sp.
Zomerazalea ‘Lilac Lady’ 5440
Een sierlijk, luchtig gewas met tere,
enkelvoudige, lilaroze bloemen.
Bloeitijd juli-augustus. De plant blijft
met 40 cm kort. Plantafstand 20 cm.
Helianthus annuus
Zonnebloem, middel, rood 5470
Ongeveer 170 cm hoge zonnebloem
met vertakte bloeistengels en
middelgrote bloemen, de kleuren
variërend van geel tot rood. Goede
snijbloem. Plantafstand 50 cm.
Bloeitijd juli-september, afhankelijk
van de zaaitijd. Voorzaaien vanaf
begin maart, ter plekke zaaien vanaf
begin april. Bijenplant. Plantafstand
50 cm.

Helianthus annuus
Ongeveer 170 cm hoge zonnebloem
met vertakte bloeistengels en
middelgrote bloemen in een warme
bronskleur. Goede snijbloem.
Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juliseptember,
afhankelijk van de zaaitijd.
Voorzaaien vanaf begin maart, ter
plekke zaaien vanaf begin april.
Bijenplant. Plantafstand 50 cm.
Hibiscus trionum
Drie-urenbloem 5510
Zoals de naam al zegt: de bloemen
bloeien kort, maar ze blijven dagelijks
komen. Met hun exotisch uiterlijk en
roomkleurig met donkerpurperen hart
zijn ze werkelijk een plaatje. Hoogte
ca. 50 cm, bloeitijd juli tot september.
Onder glas voorzaaien in april en na
half mei buiten uitplanten of half mei
rechtstreeks zaaien. Plantafstand 30
cm.
Helianthus debilis
Zonnebloem, middel, ‘Velvet Queen’ 5480 Zonnebloem, kleinbloemig 5490
Sterk vertakte plant met veel
bloemstengels. De gele bloemen met
donker hart zijn vrij klein. Planthoogte
ca. 1,5 m. Bloeitijd juli-oktober.
Snijbloem en bijenplant. Plantafstand
50 cm.
Iberis umbellata
Schermscheefbloem 5520 Blauwe winde 5530
Ouderwets tuinplantje met
asymmetrische bloemen in vlakke
schermen. Een mengsel van wit, roze,
lila en paars. Bloeitijd juli-augustus.
Hoogte 30 cm. Plantafstand 20 cm.
Eenjarige bloemen
Helichrysum bracteatum
Goudstrobloem 5500
Algemeen gebruikte droogbloem
met gevulde, stroachtige bloemen
in vele gloedvolle kleuren. Voor de
drogerij plukken als de buitenste
bloemblaadjes horizontaal staan en
de overige blaadjes nog een gesloten
geheel vormen. Blijft lang doorbloeien,
van juli tot september. Ook als
snijbloem te gebruiken. Hoogte 60 cm.
Plantafstand 25 cm.
Ipomoea purpurea
Klimplant met prachtige paars-blauwe
bloemen met witte keel, die ‘s morgens
vol open staan. Groeit gemakkelijk
langs de spijlen van een hek of om
een stok. De bloei is van juli tot
september. Zaaien in april onder glas
en na half mei buiten uitplanten of half
mei rechtstreeks zaaien. Plantafstand
30 cm.
77

Eenjarige bloemen
78
Lathyrus odoratus
Lathyrus, gemengd 5540
Klimmer die langs gaas geteeld moet
worden. De bloemen, in verschillende
kleuren, geuren heerlijk. De bloemen
hebben korte stelen. Door te plukken
en te zorgen dat de plant geen zaden
(in peulen) zet, bloeit de plant lang
door. Snijbloem en bijenplant. Ter
plaatse zaaien op een afstand van 10
cm.
Leucanthemum paludosum
Kleine margriet 5570 Rood vlas 5585
Compacte, sterk vertakte plant van ca.
25 cm hoog. De margrietjes zijn 2-3 cm
groot en hebben een geel hartje. Bloeit
rijk en langdurig, van juli-september.
Ideaal langs randen en gebruik in
potten en bakken. Plantafstand 25 cm.
Lavatera trimestris
Grootbloemige lavatera 5550
Kaasjeskruidachtige plant, sterk
vertakt en ongeveer 80 cm hoog. De
plant is overdekt met 10 cm grote, roze,
donker geaderde bloemen. Prachtige
snijbloem. Bijenplant. Bloeitijd eind
juli-september. Plantafstand 30-35
cm.
Linum grandiflorum Rubrum
Rechtopgaande vertakte plant die
lang doorbloeit met 3cm grote,
karmozijnrode bloemen. Hoogte 40
cm. Bloeitijd juni-augustus. Geschikt
als snij- en droogbloem. Plantafstand
10 cm. Standplaats: warm, zonnig,
voedzame grond.
Legousia speculum-veneris
Spiegelklokje 5560
Een bossig plantje met sterk vertakte
bloeiwijze, overdekt met paarsblauwe
telescoopachtige bloemen. Kwam
vroeger in graanvelden voor. De
planten blijven kort, ca. 25 cm. Bloeitijd
juni-augustus. Plantafstand 15 cm.
Linum usitatissimum
Vlas, blauw 5590
Zeer oud cultuurgewas, zowel
geteeld voor de vezels (linnen)
als voor de zaden (lijnolie). De
lange rechtopstaande stengels,
tot 1 m hoog, zijn alleen aan de top
vertakt en dragen blauwe bloemen.
Geschikt als snijbloem. De takken
met ronde zaadbolletjes worden in
droogboeketten gebruikt. Bloeitijd
juli- augustus. Rechtstreeks zaaien en
uitdunnen op 10-15 cm.

Linum usitatissimum
Vlas, wit 5600
Zeer oud cultuurgewas, zowel
geteeld voor de vezels (linnen) als
voor de zaden (lijnolie). De lange
rechtopstaande stengels, tot 1 m hoog,
zijn alleen aan de top vertakt en dragen
witte bloemen. Geschikt als snijbloem.
De takken met ronde zaadbolletjes
worden in droogboeketten gebruikt.
Bloeitijd juli- augustus. Rechtstreeks
zaaien en uitdunnen op 10-15 cm.
Lupinus pilosus
Mountain Blue 5625
Deze blauwe lupine komt in het wild
voor in Mediterrane gebieden zoals
Griekenland, Turkije en Israël. De
bloem heeft een prachtige diepblauwpaarse
kleur. Houdt van lichte, arme
grond. De zaden zijn hardschalig.
Wij raden u daarom aan ze voor het
zaaien met een naald aan te prikken,
zodat ze gemakkelijker vocht op
kunnen nemen. De zaden worden ook
wel gebruikt om koffie van te maken.
Tetragonolobus purpureus
Asperge-erwt 5610
Vlinderbloemige met dieprode
bloemen, 35 cm hoog. De jonge,
gevleugelde vruchten kunnen als
groente worden gegeten. De smaak
is amandelachtig. Zaaien op een
rijafstand van 35 cm, in de rij op 5 cm.
Malva sylvestris
Groot kaasjeskruid 5630 Groot kaasjeskruid 5640
Sterk uitgroeiende (ca. 100 cm) en
vertakte plant met grote roze, donker
geaderde bloemen. De zaaddoosjes
lijken op kaasjes waarin de
schijfvormige zaden plat tegen elkaar
in een ronding liggen. Bijenplant en
snijbloem. Bloeit van juni tot laat in de
herfst. Plantafstand 40 cm.
Eenjarige bloemen
Lupinus nanus
Kleine lupine 5620
Een fijne laagblijvende (30 cm) lupine,
met heerlijk geurende bloemtrosjes
in wit, roze, lila en paars. Op schrale
grond blijft de plant mooi compact.
Bloeitijd juli-augustus. Plantafstand 30
cm.
Malva sylvestris var. mauritiana
Mooie, geneeskrachtige variëteit met
grote fluweelachtige donkerviolette
bloemen. Bijenplant en snijbloem.
79

Eenjarige bloemen
80
Malva sylvestris, var. Zebrina
Groot kaasjeskruid 5645
Sterk vertakte plant met grote, heel
lichtroze bloemen, prachtig paars-roze
geeaderd. Bijen- en hommelplant.
Mirabilis jalapa
Nachtschone 5680 Bosliefje 5690
Stevige plant (hoogte 60 cm) met
trompetvormige bloemen in de tinten
rood, geel, wit of gemengd/gespikkeld.
De bloemen gaan tegen het eind van
de middag open en bloeien tot de
volgende ochtend. Heerlijke geur
en veel bezocht door nachtvlinders.
Bloeitijd juli-oktober. Liefst voorzaaien
in april, uitplanten vanaf mei op 35 cm.
Matricaria recutita
Echte kamille 5650
Preparatenplant en heelkruid. Hoogte
40 cm. De bloemhoofdjes verzamelen
als ze net open zijn in mei-juli. Goed
te drogen. Buiten zaaien in september
of in het vroege voorjaar, uitdunnen of
uitplanten op 30 x 15 cm.
Nemophila insignis/menziesii
Een laagblijvend plantje (25 cm)
met fijn verdeeld blad. De lieflijke
blauwe bloemetjes met een wit hartje
verschijnen al vanaf mei bij vroege
zaai. Bij zaai in juni bloeit het bosliefje
tot diep in de herfst. Ideale plant voor
potten en hangmanden. Verdraagt
lichte schaduw. Plantafstand 15 cm.
Mimulus guttatus
Maskerbloem 5670
Stevige stengels en frisgroen blad en
vrij grote gele bloemen met oranje
spikkels op de onderste lip. Hoogte
30 cm. Bloeitijd juni-september.
Plantafstand 30 cm.
Nicandra physalodes
Zegekruid 5700
Fors uitgroeiende lampionplant (100
cm) met prachtige klokvormige,
lichtblauwe bloemen. De zaaddozen
zien eruit als lampionnetjes met
een paars-groene kleur en kunnen
gedroogd worden. Bloeitijd juliseptember.
Plantafstand 50 cm.

Nicotiana alata
Een prachtig mengsel van witte,
roze, rode en paarse bloemen. De
planten verspreiden vooral ’s avonds
een heerlijke geur en dat trekt veel
nachtvlinders aan. De iets kleverige
planten worden ca. 80 cm hoog.
Produceert veel bloemen in juliseptember.
Maart-april zaaien onder
glas, na half mei buiten uitplanten op
35 cm afstand.
Nolana paradoxa
Zonnedauwtje 5740
Een plant met liggende stengels,
ongeveer 15 cm hoog. Van juli
t/m september overdekt met grote
trechtervormige bloemen, helder
blauw van kleur met witgeel
hart. Geschikt voor hangbakken.
Oorspronkelijk afkomstig uit Chili en
Peru. Plantafstand 30 cm.
Nicotiana sylvestris
Siertabak 5710 Bostabak 5720
Majestueuze tabaksplant met grote,
lichtgroene bladeren en witte tot
10 cm lange buisbloemen, die
vooral ‘s avonds heerlijk geuren.
Nachtvlinderplant. Ideaal voor grote
potten op het terras en als solitair in de
border. Bloeit vanaf eind juli tot aan de
vorst. Voorzaaien in maart-april of half
mei ter plekke. Lengte 150-200 cm,
wel stevig. Plantafstand ca. 50 cm.
Panicum virgatum
Fonteingras “Fontaine” 5745 Gewone klaproos 5750
Mooi siergras met fonteinachtige
pluimen. Zaaien in maart-april binnen,
in april-mei ter plaatse. Standplaats
zon tot halfschaduw, alle grondsoorten.
Bloeitijd juli-augustus. Hoogte ca. 100
cm. Plantafstand 20 cm.
Eenjarige bloemen
Nigella damascena
Juffertje in ’t groen 5730
Kantachtige plant met lichtblauwe en
witte bloemen in een krans van fijn
groen. De decoratieve zaaddozen zijn
geschikt om te drogen. Bloeit in juliaugustus.
Hoogte 40 cm. Plantafstand
20 cm.
Papaver rhoeas
De inlandse klaproos met rode
bloemen, hoogte ca. 50 cm. Deze
plant doet het goed, mits er niet te
veel concurrentie is. Bloeitijd juni-juli.
Rechtstreeks zaaien in het voorjaar of
in de herfst en uitdunnen op 25 cm.
81

Eenjarige bloemen
82
Papaver rhoeas
Klaproos, ‘Pierrot’ 5760
Een aparte vorm van de gewone
klaproos. De bloemen zijn fel
scharlakenrood met een grote zwarte
vlek op ieder bloemblad. Bijen- en
hommelplant.
Papaver somniferum
Blauwmaanzaad 5780 Slaapbol, rood 5790
Stevige, grijsgroene planten (tot 100
cm) met opvallende witte, in het hart
lila, bloemen. Trekken veel hommels
en bijen aan. Eind augustus zijn de
decoratieve zaadbollen geschikt
om gedroogd te worden. De zaden
(blauwmaanzaad) kunnen verwerkt
worden in brood en gebak. Bloeitijd
juni-juli. Plantafstand 25 cm.
Papaver rhoeas
Klaproos, gemengd 5770
Prachtig mengsel met bloemstengels
tot ongeveer 70 cm. Zeer gevarieerde
bloemkleuren en –vormen; kleuren
variëren van crème tot oranje, roze,
rood en met witte randjes. Zowel
enkele als dubbele bloemen. Zeer druk
bevlogen door hommels. Plantafstand
25 cm.
Papaver somniferum
Stevige, grijsgroene planten (tot 100
cm) met opvallende rode, in het hart
donkerpaarse, bloemen. Trekken veel
hommels en bijen aan. Eind augustus
zijn de decoratieve zaadbollen
geschikt om gedroogd te worden.
Bloeitijd juni-juli. Plantafstand 25 cm.
Papaver somniferum
Black Paeony 5775
Prachtige grijsgroene, stevige plant
met indrukwekkende zwartpurperen
gevulde bloemen. Na de bloei
ontstaan mooie zaaddozen die u kunt
drogen. Mooi in combinatie met zowel
roze als rode planten. In verband met
de penwortel ter plaatse zaaien van
maart tot en met mei. Plantafstand
25cm.
Petunia multiflora
Old Fashioned Vining 5805
Deze oude selectie was een eeuw
geleden al een topper in cottage
gardens in Iowa, U.S.A. Het is een
prachtige, rijk bloeiende petunia. De
bloemen hebben allerlei bestorven
tinten in wit, roze en violet. Hoogte
ca. 25 cm. Bloeitijd juli-tot eerste
nachtvorst. Ze geuren licht in de
late schemering. Geschikt voor in
de border, in potten en u kunt ze
langs hekwerk leiden. Zaaien in
maart binnen. Plantafstand 25 cm.
Standplaats zonnig.

Portulaca. grandiflora
Vetplantachtige bodembedekker met
half gevulde bloemen in de kleuren
wit, geel, roze en rood en diverse
tussentinten. Ook een geschikte plant
voor een bloembak en hangmand.
Veel bloemen bij warm weer. Bloeitijd
juli-september. Voorzaaien onder glas
in april en uitplanten na half mei op 20
cm afstand.
Rudbeckia hirta
Prairie Sun 5835
Krachtig, lichtgroen gewas met tot
10 cm grote bloemen in een warme
tint oranje met een lichtgroen hart.
Sterke rechtopgaande borderplant.
Hoogte 100 cm. Bloeitijd juli-oktober.
Goede snijbloem. Zaaien in maartapril
binnen. Plantafstand 25 cm.
Standplaats zonnig.
Reseda alba
Portulakroosje 5810 Witte reseda 5820
Plant met lange, statige, witte
aarvormige bloemtrossen die prachtig
in de border staan. Ook als snijbloem
te gebruiken. Hoogte 70 cm. Bloeitijd
juli-september. Plantafstand 30 cm.
Salpiglossis sinuata
Trompetbloem 5837 Coral Nymph 5840
Een plant met indrukwekkende
trechtervormige bloemen, die ca. 5
cm groot zijn. Het mengsel bevat de
meest verrassende tinten van wit naar
geel en via rood naar violet en bruin.
Het hart van de bloem is prachtig
geaderd, zodat ook de bloem zelf
meerdere kleuren bevat. De plant zelf
voelt enigszins kleverig aan. U kunt
deze plant ook goed in potten zetten.
Tevens geschikt als snijbloem. Bloeitijd
juli-augustus. Zaaien maart binnen,
april-mei ter plaatse. Plantafstand 25
cm. Standplaats zonnig, voedzame
wat droge grond.
Eenjarige bloemen
Reseda odorata
Reseda 5830
Heerlijk geurend! Lage plant met
dichte bloemtrossen. De groenachtigroze
bloemetjes zijn niet erg opvallend.
Bloeitijd juli-september. Uitstekende
bijenplant. Plantafstand 25 cm.
Salvia coccinea
Een aparte salvia met vrij lange
bloemstelen. De tweekleurige,
koraalroze en crèmekleurige, sierlijke
bloemen zijn in kransen gerangschikt.
Hoogte 40 cm. Liefst voorzaaien
onder glas in april en uitplanten in
mei. Bloeitijd van juni tot in oktober.
Plantafstand 25 cm.
83

Eenjarige bloemen
84
Salvia viridis (horminum)
Bonte salie, paars 5850
Stevige plant met opvallende, grote,
paarse schutbladeren aan de top
met daaronder de kleine lipbloemen.
Geschikt als snij- en droogbloem.
Bijenplant. Hoogte 50 cm. Bloeitijd juliseptember.
Plantafstand 30 cm.
Sanvitalia procumbens
Huzarenknoop 5880 Zwartpurperen scabiosa 5890
Zeer goede bodembedekker met
vrolijke, gele bloemen met zwart hart.
Bloeit vanaf juli tot eerste nachtvorst.
Zeer geschikt voor bloembakken en
hangpotten. Plantafstand 25 cm.
Salvia viridis (horminum)
Bonte salie, roze 5860
Stevige plant met opvallende, grote,
roze schutbladeren aan de top met
daaronder de kleine lipbloemen.
Geschikt als snij- en droogbloem.
Bijenplant. Hoogte 50 cm. Bloeitijd juliseptember.
Plantafstand 30 cm.
Scabiosa atropurpurea
Een zeer gevarieerd mengsel met
diverse fraaie tinten, van lichtroze tot
donker purperrood. Deze decoratieve,
samengestelde bloemen zitten aan
lange stelen. Hoogte ca. 90 cm. Deze
van oudsher bekende tuinplant bloeit
van juli tot ver in de herfst. Goede
snijbloem en vlinderplant. Plantafstand
25 cm.
Salvia maroccana
Marokkaanse salie 5870
Bevat veel luchtige bloemstengels. De
bloemen zijn lichtblauw/violetachtig
met wit. Bloeitijd juni-juli. Hoogte 50
cm. Plantafstand 25 cm.
Silene armeria
Pekbloem 5900
Deze compacte plant blijft maar
doorbloeien. De roze bloemetjes zijn
in mooie trosjes gerangschikt. Wordt
druk bezocht door vlinders. Hoogte
30–40 cm. Plantafstand 20 cm.

Silene coeli-rosa
Niet voor niets hemelroosje genoemd.
Een teer uiterlijk met een wolk van
bloemen in zachte tinten van roze,
lila en blauw. Bijenplant en snijbloem.
Hoogte 30 cm. Bloeitijd juli-augustus.
Plantafstand 20 cm.
Tagetes patula nana
Afrikaantje, klein 5940
Afrikaantje met enkelvoudige,
warmgele bloemen met donkere
vlekken in het hart. Door de eerste
bloemknoppen te verwijderen worden
de planten voller en bloeien ze beter.
Helpt bodemaaltjes te bestrijden.
Hoogte 30 cm. Bloeit zeer lang door.
Zaaien onder glas half maart-april,
overplanten in potjes en na half mei
buiten uitplanten op 30 cm.
Silene pendula
Hemelroosje 5910 Lijmkruid 5920
Tijdens de bloei overdekt met
rose koekoeksbloemetjes. Kan in
september worden gezaaid, dan bloei
vanaf mei en anders wat later. Hoogte
15–25 cm. Plantafstand 15 cm.
Tagetes patula
Afrikaantje, wild 5950 Sterafrikaantje, geel 5960
Een wildere vorm van het afrikaantje
met een forsere groei, relatief meer
blad en wat minder bloemen. De
bloemen zijn rood als ze pas opengaan
en verkleuren naar oranje. Hoogte 80
cm. Bloeitijd juli tot de vorst. Gebruik
en zaaien als afrikaantje klein,
plantafstand 35 cm.
Eenjarige bloemen
Silybum marianum
Mariadistel 5930
Stevige distel met glanzend groene,
wit gemarmerde bladeren (“de
gemorste moedermelk van Maria”).
De paarse bloemen verschijnen in
juli en augustus. Hoogte ca. 2 meter.
Bijenplant. Plantafstand 50 cm.
Tagetes tenuifolia
Compacte, bolvormige plant met
fijn ingesneden, frisgroen blad. De
citroengele en geurende bloemetjes
bedekken de gehele plant. Een zeer
charmant afrikaantje, ook voor in de
bloembak. Blijft tot diep in de herfst
bloeien. Hoogte 25 cm. Plantafstand
30 cm.
85

Eenjarige bloemen
86
Tagetes tenuifolia
Sterafrikaantje, rood 5970
Compacte, bolvormige plant met
fijn ingesneden, frisgroen blad.
De rode en geurende bloemetjes
bedekken de gehele plant. Een zeer
charmant afrikaantje, ook voor in de
bloembak. Er is een citroengele en
een oranjerode variëteit. Blijft tot diep
in de herfst bloeien. Hoogte 25 cm.
Plantafstand 30 cm.
Trachymene caerulea
Blauwe kantbloem 6000 Incarnaatklaver 6010
Planten met zacht lavendelblauwe,
kantachtige bloemschermen, die
prachtig te gebruiken zijn in borders
met verschillende kleurenschema’s.
Ook geschikt als snijbloem. Hoogte
50 cm. Boeitijd juli-september.
Plantafstand 20 cm.
Tanacetum parthenium
Moederkruid 5980
Ouderwets, weinig eisend plantje.
De stevige, vertakte bloemstengels
dragen vele witte kamilleachtige
bloemen. Geschikt als snijbloem.
Hoogte 40 cm. Bloeitijd juli-september.
Plantafstand 25 cm.
Trifolium incarnatum
Zachte, behaarde klaver met 4 cm
lange, donkerrode bloempluimen.
Wordt ook als groenbemester gebruikt.
Bijen- en hommelplant, geschikt voor
natuurlijke tuinen. Hoogte 30 cm.
Bloeitijd juli-augustus. Plantafstand 15
cm.
Tolpis
Tolpis barbata 5990
De bloemen hebben citroengele,
licht gefranjerde bloemblaadjes met
een donker hart. Een stevige en
sterk vertakkende plant, ca. 60 cm
hoog. Langdurig bloeiend, van juli tot
september. Geschikt als snijbloem.
Plantafstand 30 cm.
Trigonella foenum graecum
Fenegriek 6020
Vlinderbloemige plant waarvan de
zaden gebruikt worden in chutney
en een onderdeel zijn van kerrie.
Ook in de diergeneeskunde wordt
van fenegriek gebruik gemaakt. Kan
als spruitgroente gegeten worden.
Hoogte 50 cm. Plantafstand 25 cm.

Tropaeolum majus
Variabele bloemkleuren in de tinten
geel, oranje en rood. De bloemen
en blaadjes zijn eetbaar, vooral de
bloemen worden als garnering in
salades gebruikt. De groene, onrijpe
zaden kunnen ingemaakt worden.
Aanplant rond vruchtbomen houdt luis
op afstand. Onder glas voorzaaien en
na half mei uitplanten, of vanaf begin
mei buiten zaaien. Bloeitijd juni tot de
vorst. Plantafstand 40 cm.
Vaccaria hispanica
Koekruid, roze 6060
Een prachtige snijbloem zonder
teeltproblemen! Met slechts 3 tot 5
takken heeft u al een volledig gevulde
vaas. Uitstekend te combineren met
andere bloemen. De bloeiperiode is
vrij kort, dus meerdere malen zaaien.
Rechtstreeks zaaien vanaf half maart
t/m half mei. Hoogte ca. 50 cm.
Plantafstand 30 x 10 cm.
Tropaeolum majus
Oostindische kers, niet rankend 6030 Oostindische kers, rankend 6040
Variabele bloemkleuren in de tinten
geel, oranje en rood. De bloemen
en blaadjes zijn eetbaar, vooral de
bloemen worden als garnering in
salades gebruikt. De groene, onrijpe
zaden kunnen ingemaakt worden.
Aanplant rond vruchtbomen houdt luis
op afstand. Onder glas voorzaaien en
na half mei uitplanten, of vanaf begin
mei buiten zaaien. Bloeitijd juni tot de
vorst. Plantafstand 40 cm.
Viola tricolor
Driekleurig viooltje 6070 Papierbloem 6080
Deze authentieke viool wordt nog
steeds door velen gewaardeerd. Het
zijn met name de frisse uitstraling en
sierlijkheid die deze viool bijzonder
maakt. De paars-geel-witte bloemen
blijven zeer lang verschijnen. Kan
zowel in het voorjaar als najaar
gezaaid worden. Ook prima geschikt
voor potten en bloembakken. Hoogte
20 cm. Plantafstand 20 cm.
Eenjarige bloemen
Vaccaria hispanica
Koekruid, wit 6050
Een prachtige snijbloem zonder
teeltproblemen! Met slechts 3 tot 5
takken heeft u al een volledig gevulde
vaas. Uitstekend te combineren met
andere bloemen. De bloeiperiode is
vrij kort, dus meerdere malen zaaien.
Rechtstreeks zaaien van half maart
t/m half mei. Hoogte ca. 50 cm.
Plantafstand 30 x 10 cm.
Xeranthemum annuum
Een zeer bekende droogbloem. Viltig
behaarde planten met talrijke rechte
bloemstengels. De bloemen zijn
glanzend wit of roze. Bloeitijd juliaugustus.
Hoogte 60 cm. Plantafstand
25 cm.
87

Eenjarige bloemen
88
Eenjarige Bloemenmengsels
De bloemenmengsels die wij leveren,
zijn zodanig samengesteld dat er
sprake is van een ruime variatie en
voldoende bloei. Er is gekozen voor
een rangschikking op basis van
de lengte van de planten. Hiermee
wordt een verdringing/overheersing
van bepaalde soorten voorkomen.
Zaaitijd: april-mei. 1 zakje voor ca.
10 m².
Bloemenmengsel Middelhoog 6110 Bloemenmengsel Laag 6120 Tübingermengsel 6130
Zeer gevarieerd, zowel qua kleur als
bloem/planttype. Hoogte ca. 60cm.
Akkerbloemen-mengsel 6090 Bloemenmengsel Hoog 6100
Een combinatie van wilde bloemen en
enkele oude cultuurplanten.
Brede samenstelling veel verschillende
kleuren. Hoogte ca. 30cm.
Overwegend sterke groeiers. Wat
ruimer zaaien. Hoogte ca. 100cm.
Het Tübingermengsel is een beproefd
bijen (en vlinder) mengsel, geschikt
voor tuin of akkerrand. Het mengsel
bestaat uit zaden van uitheemse
planten en cultuurplanten: Phacelia,
boekweit, gele mosterd, koriander,
juffertje in het groen, goudsbloem,
korenbloem, bladrammenas, malva,
komkommerkruid, dille, serradella en
zonnebloem. Een lust voor het oog
voor tuinier of tuinder, en een lekkernij
voor de bij! 1 zakje voor ca. 20 m².

xxxxx
xxxxx
xxxxx
7
xxxxx xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Meerjarige bloemen
xxxxx
Als een soort tweejarig is, staat dat expliciet vermeld; staat
er niets vermeld, dan is de soort meerjarig.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
De tweejarige planten gaan pas in het tweede jaar bloeien.
Een uitzaai in de zomer is dan ook meestal vroeg genoeg.
Na de bloei en zaadzetting sterven ze af.
Meerjarige soorten kunnen jaren op dezelfde plaats blijven
staan. Afhankelijk van de zaaitijd komen ze soms nog
het eerste jaar in bloei, anders vanaf het tweede jaar. Ze
kunnen het best eerst op een zaaibed worden gezaaid, in
het voorjaar of in de zomer. Zodra de planten een redelijk
volume hebben bereikt, kunt u ze op de gewenste plaats
zetten.
De hoogte van de plant kan afhankelijk van o.a. standplaats
en dichtheid sterk variëren; de hier aangegeven hoogten
zijn dan ook slechts indicatief.
xxxxx
xxxxx xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxx
xxxxx
xxxxx
Eenjarig
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
89

Meerjarige bloemen
90
Achillea millefolium
Gewoon duizendblad 7020
Veel voorkomende wilde plant met
fijn ingesneden blad en stevige
witte bloemschermen. Wordt als
preparatenplant gebruikt. Ook
geschikt als snij- en droogbloem.
Vlinderplant. Bloeitijd juni-september.
Hoogte 40 cm. Plantafstand 20 cm.
Alcea rosea
Stokroos, gemengd 7060 Grote engelwortel 7080
Meestal als tweejarige geteeld. Hoge,
rechtopgaande plant met stevige
bloemstengels, tot ruim 2 m hoog. De
bloemen zijn enkelvoudig met vooral
diep donkerpurperen tinten. Bloeitijd
juli-september. Een beschutte plaats
is gewenst. Plantafstand 50 cm.
Agastache foeniculum
Dropplant 7050
Stevige, vertakte plant met vierkante
stengels en lange blauwpaarse
bloemkaarsen. Verspreidt een dropachtige
geur, vooral na aanraking.
Bloeitijd juli-september. Hoogte 50
cm. Goede vlinderplant. Plantafstand
25 cm.
Angelica archangelica
Twee- tot driejarige plant. De grote,
bolvormige bloemschermen hebben
een witte tot groenachtige kleur.
De wortels worden voor medicinale
doeleinden gebruikt, de jonge stengels
zijn geschikt als groente. Bloeitijd junijuli.
Hoogte ca. 2 m. Plantafstand 50
cm.
Agastache Lavender Haze
Dropplant 7055
Een stevige en goed vertakkende
plant voor in de volle zon. Prima te
gebruiken als borderplant. Bloeit
van juli tot september met lange,
blauwe bloemaren, die ook een mooi
wintersilhouet geven wanneer u ze
laat staan. Als u de blaadjes kneust,
komt er een heerlijke anijs/dropachtige
geur vanaf. Hoogte 50 cm. Geschikt
als snijbloem. Bijen- en vlinderplant.
Zaaien vanaf april. Plantafstand 25
cm. Standplaats zonnig, kan tegen
droogte.
Anthemis tinctoria
Gele kamille 7090
Sterk vertakte, wat rommelige plant.
Bloeit zeer overdadig met gele
bloemen. Half september terugknippen
op 15 cm boven de grond. Verfplant.
Bloeitijd juni-september. Hoogte 50
cm. Plantafstand 30 cm.

Aquilegia caerulea
Sierlijke voorjaarsplant met grote, lang
gespoorde bloemen in verschillende
zachte tinten roze, geel en wit. Bloeitijd
eind mei-juli. Hoogte 80 cm. Geschikt
als snijbloem. Plantafstand 30 cm.
Dianthus barbatus
Duizendschoon 7230
Tweejarige teelt is gebruikelijk.
Ouderwetse en sterke plant met
dichte bloemschermen in allerlei
kleurencombinaties van wit, roze,
rood en purper. Zeer goede snijbloem.
Bloeitijd juni-juli. Hoogte 50 cm.
Plantafstand 25-30 cm.
Aquilegia vulgaris
Gespoorde akelei 7100 Wilde akelei 7110
Deze plant heeft kort gespoorde
bloemen, donkerblauw van kleur.
Bloeitijd juni-juli. Hoogte 60 cm.
Geschikt als snijbloem. Plantafstand
30 cm.
Dianthus deltoides
Steenanjer 7240 Grasanjer 7250
Breed uitgroeiende, lage anjerplant,
overdekt met helder karmijnrode
bloemetjes. Bodembedekker. Bloeitijd
juni-juli. Hoogte 20 cm. Plantafstand
30 cm.
Meerjarige bloemen
Coreopsis lanceolata
Meisjesogen 7210
Prima borderplant met grote,
heldergele bloemen op lange
stelen. Matig winterhard. Bloeitijd
juni-augustus. Half september
terugknippen tot op 15 à 20 cm
bevordert de winterhardheid. Hoogte
50 cm. Plantafstand 30 cm.
Dianthus plumarius
De smalle, blauwgroene bladeren
vormen dichte pollen. De plant is
overdekt met heerlijk geurende,
gefranjerde bloemen in verschillende
tinten wit en roze. Snijbloem voor
kleine boeketjes. Bloeitijd juliaugustus.
Hoogte 30 cm. Plantafstand
35 cm.
91

Meerjarige bloemen
92
Digitalis ferruginea
Veelbloemig vingerhoedskruid 7260
Statige plant met een kaarsrechte,
onvertakte bloemstengel. De bloemen
zijn van buiten crème en van binnen
pasteloranje, roestbruin geaderd.
Giftig. Bloeitijd juni-augustus. Hoogte
150 cm. Plantafstand 35 cm.
Digitalis purpurea
Gewoon vingerhoedskruid 7290 Grote kaardebol 7300
Tweejarig. Lange bloemstengels met
roze of witte bloemen. Bloeitijd juni-
augustus. Hoogte 150 cm. Giftig.
Plantafstand 40 cm.
Digitalis grandiflora
Grootbloemig vingerhoedskruid 7270
Deze plant heeft grote roomgele
bloemen, is wat korter (100 cm) en
bloeit iets later dan veelbloemig
vingerhoedskruid. Eveneens giftig.
Plantafstand 30 cm.
Dipsacus fullonum
Tweejarige, stevige en gestekelde
plant. De lila bloemetjes bloeien in
een krans om het bloemhoofd. De
stekelige bloemhoofden van de nauw
verwante weverskaarde werden
vroeger gebruikt voor het kaarden
van wol. Droogbloem. Bijen- en
hommelplant. Bloeitijd juli-augustus.
Hoogte 150 cm. Plantafstand 50 cm.
Digitalis lutea
Geel vingerhoedskruid 7280
De lange bloemstengels zijn dicht
bezet met smalle bleekgele bloemen.
Bloeitijd juni-juli. Hoogte 70 cm. Giftig.
Plantafstand 30 cm.
Rode zonnehoed 7320
Echinacea purpurea
Stevige en sterke, geneeskrachtige
plant. De grote purperrode lintbloemen
rond een half bolvormig oranje-groenig
hart zorgen voor een fraai uiterlijk.
Geschikt als snijbloem met of zonder
bloembladen. Bloeitijd juli-september.
Hoogte 100 cm. Plantafstand 35 cm.

Echinacea purpurea
Een stevige, sterke plant die heel
waardevol is in de border. Rond het
halfbolvormig oranje-groenige hart
zitten wit-groene bloemblaadjes.
Geschikt als snijbloem met of zonder
bloemblaadjes. Echinacea staat graag
zonnig op een voedzame, goed
afgewaterde grond, het is tenslotte
een prairieplant. Hoogte 100 cm.
Bloeitijd juli-september. Zaaien vanaf
april. Plantafstand 35 cm. Standplaats
zonnig, kan tegen droogte.
Erysimum allionii
Siberische muurbloem, geel 7340
Tweejarige, laagblijvende plant die al
vroeg in het voorjaar begint te bloeien.
Heerlijk geurende, gele bloemen.
Bijen- en vlinderplant. Bloeitijd apriljuni.
Hoogte 30 cm. Plantafstand 25
cm.
Echinops bannaticus
Zonnehoed White Swan 7322 Kogeldistel 7325
Sterke, distelachtige plant met blauwgrijs
blad en kogelronde violet-blauwe
bloemen. Vlinderplant. Hoogte 90 cm.
Bloeitijd juli-september. Geschikt als
snij- en droogbloem. Zaaien vanaf
april. Plantafstand 40 cm. Standplaats
zonnig tot halfschaduw, iedere
grondsoort.
Erysimum allionii
Siberische muurbloem, oranje 7350 Muurbloem 7360
Tweejarige, laagblijvende plant die al
vroeg in het voorjaar begint te bloeien.
Heerlijk geurende, oranje bloemen.
Bijen- en vlinderplant. Bloeitijd apriljuni.
Hoogte 30 cm. Plantafstand 25
cm.
Meerjarige bloemen
Eryngium planum
Vlakbladige kruisdistel 7330
Decoratieve plant die het eerste jaar
alleen een rozet vormt. In het tweede
jaar verschijnen de blauw aangelopen
bloemstengels met staalblauwe
bloemen. Mooie snij- en droogbloem.
Bijenplant. Bloeitijd juli-augustus.
Hoogte 80 cm. Plantafstand 35 cm.
Erysimum cheiri
Twee- tot meerjarige plant. Al
vanaf april verschijnen de heerlijk
geurende, vaak gevulde bloemen, in
verschillende tinten geel, oranje, rood
en donkerrood. Bescherm de planten
bij strenge vorst. Bijenplant en goede
snijbloem. Zaaien in juni-juli. Bloeitijd
april-juni. Hoogte 40 cm. Plantafstand
30 cm.
93

Meerjarige bloemen
94
Hypericum perforatum
Sint-Janskruid 7470
Rijk vertakte, wilde plant met goudgele
bloemen, die omstreeks Sint Jan begint
te bloeien. Uit de bloemen worden
Johannisolie en verf bereid. Bijenplant.
Bloeitijd half juni-september. Hoogte
50 cm. Plantafstand 30 cm.
Leucanthemum vulgare
Wilde margriet 7550 Vaste vlas 7560
Rijk vertakte, wilde plant met wit-gele
“margrietjes”. Bloeitijd mei-juli. Hoogte
40-50 cm. Plantafstand 30 cm.
Inula helenium
Griekse alant 7480
Geneeskrachtige plant met grote,
langwerpige bladeren. De decoratieve
gele bloemen met fijne stralen trekken
veel insecten aan. Geschikt voor de wat
wildere tuin. Bloeitijd juni-augustus.
Hoogte 150 cm. Plantafstand 50 cm.
Linum perenne
Sierlijk plantje. Vanuit de basis
ontspringen vele ranke, stevige
bloemstengels met tere hemelsblauwe
bloemen aan de top. Kortlevende
vaste plant, die zichzelf gemakkelijk
uitzaait. Bloeitijd juni-juli. Hoogte 40
cm. Plantafstand 20 cm.
Isatis tinctoria
Wede 7490
Tweejarig. Stevige plant met grote,
luchtige schermen vol gele bloemetjes.
Ook de bengelende zwarte zaden zijn
decoratief. Verfplant. Bloeitijd mei-juni.
Hoogte 100 cm. Plantafstand 40 cm.
Lunaria annua
Tuinjudaspenning, paars 7570
Tweejarig. Bekende vroegbloeiende
tuinplant met paarse bloemen. In de
nazomer worden de zilverachtige
hauwen, de “zilverlingen”, zichtbaar.
Geschikt voor droogboeketten.
Bloeitijd april-mei. Hoogte 80 cm.
Plantafstand 35 cm.

Lupinus polyphyllus
Dit mengsel van ons bevat fraaie
kleuren in diverse tinten, zowel fel
als pastel. Stevige planten en zeer
rijkbloeiend. Ook op schrale plekken
een goede groei. Bloeitijd mei-juli.
Hoogte 100 cm. Plantafstand 50 cm.
Malva moschata
Muskuskaasjeskruid, wit 7660
Vertakte plant met diep ingesneden
blad. Bloeit rijk met grote sneeuwwitte
bloemen en heeft een zachte
muskusgeur. Bloeitijd juni-augustus.
Hoogte 50 cm. Plantafstand 30 cm.
Lychnis coronaria
Vaste lupine, gemengd 7600 Prikneus 7620
Overwegend tweejarig. Plant met
grijs viltig blad en wijd vertakte
bloemstengels met helder purperrode
bloemen. Ook geschikt voor arme
grond. Bloeitijd juni-augustus. Hoogte
60 cm. Plantafstand 25 cm.
Oenothera erythrosepala
Grote teunisbloem 7720 Lampionplant 7755
Tweejarig. Bij vroege zaai al
bloemdragend in eerste jaar.
Lange plant met breed vertakte
bloemstengels. De grote lichtgele,
geurende bloemen ontwaken in de
schemering en sluiten aan het eind
van de volgende dag. Een feest voor
nachtvlinders. Bloeitijd juni-oktober.
Hoogte 100-150 cm. Plantafstand 50
cm.
Meerjarige bloemen
Lychnis viscaria
Rode pekanjer 7630
Dichte pollen met smal donkergroen
blad en talrijke donkerroze
bloemtrossen. Bloemstengels wat
kleverig (als “pek”). Bloeitijd mei-juli.
Hoogte 50 cm. Plantafstand 30 cm.
Physalis alkekengi
Van deze plant zijn vooral de
oranje omhulsels van de zaden
aantrekkelijk. Geschikt om te drogen.
Sterke wortelstok. Geschikt voor een
rommelhoekje in de tuin. Standplaats
stelt weinig eisen. Hoogte 50-80
cm. Bloeitijd mei-juni. In septemberoktober
zijn de zaaddozen rijp. Zaaien
in april-mei ter plaatse, plantafstand
30 cm.
95

Meerjarige bloemen
96
Polemonium caeruleum
Jacobsladder 7770
Plant met decoratief, varenachtig blad.
De bloemen zitten in trossen en zijn
hemelsblauw met uitstekende, gele
meeldraden. Snijbloem en bijenplant.
Bloeitijd juni-juli. Hoogte 70 cm.
Plantafstand 30 cm.
Salvia sclarea
Scharlei 7820 Kranssalie 7840
Tweejarig. Forse plant met grote,
behaarde bladeren. De grote, violette
schutbladen om de lichtblauwe
bloemen zorgen voor een opvallend
exterieur. Bloeitijd juni-september.
Hoogte 100 cm. Plantafstand 35 cm.
Potentilla recta
Rechte ganzerik 7780
Stevige plant met handvormige
bladeren en grote, heldergele
bloemen. Bloeitijd juni-augustus.
Hoogte 40 cm. Plantafstand 35 cm.
Salvia verticillata
Weinig eisende plant met in kransen
staande, blauwpaarse lipbloemen aan
lange bloemstelen. Bijenplant. Bloeitijd
juni-juli. Hoogte 50 cm. Plantafstand
30 cm.
Pulsatilla vulgaris
Wildemanskruid 7790
Voorjaarsbloeier met fijn verdeeld,
kantachtig blad. De zijdeachtige
bloemknoppen zijn behaard en
openen zich tot grote paarse kelken,
die vervolgens tot wilde pluizige
zaadbollen uitgroeien. Zeer geliefde
plant. Bloeitijd maart-mei. Hoogte 30
cm. Plantafstand 30 cm.
Scabiosa columbaria var.ochroleuca
Gele scabiosa 7890
Sierlijke plant met diep ingesneden
bladeren. De zachtgele bloemen staan
op lange stelen. Ook de zaadbollen
zijn decoratief. Vlinder- en bijenplant.
Bloeiperiode juli-oktober. Hoogte 60
cm. Plantafstand 30 cm.

Silene nutans
Sierlijke, wilde plant met pluimachtige
bloeiwijzen, waaraan witte, diep
ingesneden bloemen hangen.
Bloeiperiode mei-juli. Hoogte 40 cm.
Plantafstand 30 cm.
Telekia speciosa
Koeieoog 7940
Decoratieve, forse plant met goudgele
straalbloemen. Geschikt als solitair of
voor natuurlijke tuinen. Bloeiperiode
juli-augustus. Hoogte 150 cm.
Plantafstand 40 cm.
Stachys byzantina
Nachtsilene 7910 Ezelsoren 7915
De plant dankt zijn naam aan zijn
viltig grijsgroen blad. Kan vanaf junijuli
voorgezaaid worden onder glas
en vanaf september in de vollegrond.
Hoogte 40 cm. Plantafstand 30 cm.
Groeit het best op een droge, zonrijke
tot half-schaduwrijke plaats. Vormt
een mooie bloemborder.
Valeriana officinalis
Valeriaan 7980 Mottenkruid, wit 7990
Stevige, wilde plant met lichtroze
bloemschermen. De wortel bevat
zenuwkalmerende stoffen. Katten
waarderen de typische geur.
Preparatenplant en bijenplant. Bloeiperiode
juni-juli. Hoogte 100 cm.
Plantafstand 30 cm.
Meerjarige bloemen
Tanacetum vulgare
Boerenwormkruid 7930
Een hoge, wilde plant met gele
bloemhoofdjes in platte schermen.
Fijngewreven gedroogde blaadjes
en bloemen weren insecten, o.a. de
wortelvlieg. Stoelt flink uit. Bloeitijd
juli-september. Hoogte 100 cm.
Plantafstand 30 cm.
Verbascum blattaria
Tweejarig. Sierlijke toorts met
glanzend, donker bladrozet. De
lange bloemstengels zijn bezet met
witte, iets rood aangelopen bloemen.
Bloeitijd juni-augustus. Hoogte 80 cm.
Plantafstand 35 cm.
97

Meerjarige bloemen
98
Verbascum chaixii ‘Album’
Oosterse toorts 8000
Op de lange sierlijke toorts staan
vele witte bloemetjes met violette
meeldraden. Bloeitijd juni-augustus.
Hoogte 100 cm. Plantafstand 35 cm.
Meerjarig bloemenmengsel 8060
Een gevarieerd mengsel van twee-
en meerjarige soorten. Sommige
bloeien al het eerste jaar, andere
vanaf het tweede jaar. Zo’n meerjarig
bloemenveldje is niet alleen attractief
voor u. Diverse vlinders, hommels,
bijen, etc. vinden hier hun voedsel.
Een stukje biodiversiteit dat beslist
niet vergeten mag worden! Wilt u in
het eerste jaar nog meer bloei, meng
dit mengsel dan met een eenjarig
bloemenmengsel. Zaaien is mogelijk
van maart tot september, breedwerpig
of op al dan niet keurig rechte rijen.
Het zakje zaad is voldoende voor
minstens 10 m².
Verbascum nigrum
Zwarte toorts 8010
Eveneens een statige lange toorts,
dicht bezet met gele bloemetjes
met violette meeldraden. Bloeitijd
juni-augustus. Hoogte tot 150 cm.
Plantafstand 35 cm.
Verbascum densiflorum
Stalkaars 8030
Tweejarig. Stevige en statige toorts
met grijsviltig blad. Draagt veel grote,
gele bloemen. Bijenplant. Bloeitijd
juli-september. Hoogte tot 200 cm.
Plantafstand 40 cm.

Eetbare bloemen
Vindt u het ook zo prachtig om fleurige en kleurige bloemen op uw bord te hebben? Dat kan! Behalve dat ze de tuin
opfleuren, zijn sommige bloemsoorten namelijk ook eetbaar. Steeds meer toprestaurants passen de decoratieve en
culinaire mogelijkheden van bloemen toe. Eigenlijk is het helemaal geen nieuwe trend, maar eerder een herontdekking
van traditionele kennis. Niet alleen u profiteert van de geplukte bloemen, ook de plant heeft er baat bij. Planten bloeien
namelijk langer door indien de bloemen geregeld worden geplukt. Snoeien betekent groeien en bloeien!
Onderstaand schema geeft een overzicht van alle eetbare bloemen die wij in ons assortiment hebben opgenomen.
De bloemblaadjes of gehele bloemen zijn veilig en lekker om als culinaire kostelijkheden te verwerken.
Eetbare bloemen uit het Bolster assortiment
Naam Latijns Rasnaam Eetbaar Deel
Dahlia Dahlia variabilis Bishop’s Children Bloemblaadjes
Driekleurig Viooltje Viola tricolor Bloemblaadjes
Dropplant Agastache foeniculum Bloemblaadjes
Goudsbloem Calendula officinalis Bloemblaadjes
Japanse chrysant Chrysanthemum japonicum Bloemblaadjes
Kaasjeskruid Malva sylvestris Hele bloem
Komkommerkruid Borago officinalis Hele bloem
Lavatera Lavatera trimestris Bloemblaadjes
Oostindische kers Tropaeolum majus Hele bloem
Zonnebloem Helianthus annuus Bloemblaadjes (en gepelde zaden)
Echte kamille Matricaria recutita Bloemblaadjes
Korenbloem Centaurea cyanus Hele bloem
Capucijner Pisum sativum Blauwschokkers Hele bloem
Pronkboon Phaseolus coccineus Emergo Hele bloem
Gele mosterd Sinapis alba Hele bloem
Rucola coltivata Eruca sativa Esmée Hele bloem
Wij bieden eetbare bloemen aan in twee verschillende zadenpakketten: het “eetbare bloemenpakket klein” en het “eetbare
bloemenpakket groot”. Beide pakketten zijn inclusief beschrijving op onze website te vinden en te bestellen. Kijk hiervoor
op: www.bolster.nl/zadenpakketten. Uiteraard kunt u alle soorten ook los per kleinverpakking bestellen, hiervoor kunt u onze
bestellijst of website raadplegen.
Voor de smaak en sierlijkheid van de bloemen is het verstandig de bloemen altijd vers te plukken, bij voorkeur een aantal
minuten voor de maaltijd. Het is raadzaam de bloemen niet met water te wassen, want dan worden ze slap. Let goed op bij
het plukken van de oostindische kers: de geur en de nectar van deze bloemen is aantrekkelijk voor insecten. Voordat u de
bloemen gaat gebruiken is het daarom verstandig ze goed te schudden of te blazen om de insecten uit de bloem te krijgen.
Recept kleurige sla
- Gebruik als basis de bladeren van een grote krop sla
- Voeg vijf bloemen van de Oostindische kers toe (zie tip hierboven)
- Voeg een handvol bloemen van het komkommerkruid, de capucijners en de pronkboon toe
- Voeg bloemblaadjes van vier bloemen van de goudsbloem toe
- U kunt ervoor kiezen een dressing toe te voegen. Neem dan een halve lepel scherpe mosterd,
twee soeplepels balsamico-azijn en drie soeplepels olijfolie.
Eet smakelijk!
99

Planten en Insecten
100
100
Bij de Bolster leren we elk jaar weer bij over de
insectendiversiteit en hoe we deze in ons voordeel
kunnen inzetten. Het mankeert ons op de velden
gelukkig niet aan bestuivers zoals bijen, hommels,
zweefvliegen en allerlei vliegensoorten die de
bloemetjes helpen bestuiven, zodat de zaden gezet
worden. Daarnaast zijn we ook erg blij met de
gaasvliegen, sluipwespen en lieveheersbeestjes die
zich lustig vermeerderen op de velden.
Natuurlijk kunnen insecten ook plagen gaan vormen.
Het blijft dan ook een uitdaging om de juiste natuurlijke
vijanden aan te trekken of te stimuleren, om zo het tij
te keren en de natuurlijke balans weer te herstellen.
Spintmijt kwijt
Spintmijten zijn kleine spinachtige beestjes die op de
onderkant van de bladeren zitten. Ze zuigen vloeistof
uit het vaatstelsel van de bladeren, waardoor zich aan
de bovenkant van het blad lichte stipjes vormen en
bij een ernstige aantasting kunnen de bladeren zelfs
volledig afvallen. Verder kunt u de aanwezigheid van
spintmijten herkennen aan de spinseldraden die ze
maken aan de onderkant van het blad.
Op het veld hebben wij van de spintmijten geen last,
terwijl dit op gangbare bedrijven vaak een plaag
vormt. Daarentegen zijn in de kas in het voorjaar wel
vaak spintmijten te vinden in de gewassen die hebben
overwinterd. Hun natuurlijke vijanden, de roofmijten,
zijn wat minder tegen de kou bestand. Het duurt
soms te lang voordat de populatie voldoende groot
is om de spintmijten te onderdrukken, dus kopen we
elk jaar in het voorjaar roofmijten. Deze kunnen bij
verschillende bedrijven worden besteld en met de
post verzonden. Her en der worden wat roofmijten
op de blaadjes losgelaten. Ze eten hun buikje vol met
spintmijten en zo is ons probleem geheel biologisch
en relatief snel verholpen.
De luie luis
Bladluizen zijn eigenlijk heel lui. Ze houden zich maar
met twee dingen bezig: eten en voortplanten. De hele
dag zitten ze met hun stiletten in het blad te zuigen en
dat levert zoveel voedsel op dat ze elke dag een jong
op de wereld kunnen zetten. Omdat ook de dochters
bijna meteen weer jongen krijgen ontstaat in een
mum van tijd een enorme kolonie van vrouwen. Het
zal u verbazen, maar alles gebeurt ongeslachtelijk.
Mannen zijn simpelweg niet nodig. Behalve in de
herfst, dan worden er wat mannetjes gemaakt. Daar
wordt mee gepaard en in plaats van levende luisjes
worden dan eitjes gelegd die kunnen overwinteren.
Luisjes kunnen gevleugeld of ongevleugeld zijn.
Dat wordt strategisch gekozen. Wanneer de luizen
van seizoenswaardplant moeten wisselen, worden
er gevleugelden geboren. Of wanneer het erg druk
wordt op een blad of tak. Dan raken de luizen elkaar
erg vaak aan en dat levert zoveel irritatie op dat er
spontaan jongen met vleugeltjes geboren worden.
Deze gevleugelden verspreiden zich vervolgens naar
allerlei andere planten en daar begint het proces van
lui zijn opnieuw.
© De Bolster
Spintmijt (Tetranychus urticae)
U kunt spintmijten herkennen aan de spinseldraden
aan de onderkant van het blad.
Bladluis (Aphidoidea)
Een kolonie bladluizen op de onderkant van een
blad.
Gelukkig zijn er echter voldoende natuurlijke vijanden
die het ongebreideld voortplanten in belangrijke mate
kunnen verstoren. Zoals het lieveheersbeestje.
Beheer-beestjes
De bladluis is voedsel voor de (larven) van gaasen
zweefvliegen, galmuggen en lieveheersbeestjes.
Voor de sluipwespen zijn bladluizen zelfs een ‘levend
kraamhuis’.
Sluipwespen leggen eitjes ín de bladluizen – dit heet
parasitering. In elke bladluis wordt slechts één eitje
gelegd. Vervolgens eet de sluipwesplarve de luis
van binnenuit op. Na ongeveer 10 dagen kruipt hier
een volwassen sluipwesp uit. De bladluis overleeft
dit gebeuren niet en blijft als een soort goudkleurige

Bladluis
(Aphidoidea)
Gevleugelde
bladluizen.
Gaasvlieg
(Chrysopidae)
Ook wel bruinoogje
of goudoogje
genoemd.
fOTO BRON:
BRaM CORNELIssEN
www.LIgHTMONks.COM
mummie achter.
Volwassen gaasvliegen leven van stuifmeel, nectar
en honingdauw (dat door bladluizen geproduceerd
wordt). Elk vrouwtje kan gedurende haar leven 400-
500 eieren leggen en haar larven eten bij voorkeur
bladluizen. Ze grijpen deze, injecteren speeksel voor
de vertering en zuigen ze dan leeg. Tijdens hun korte
leven van enkele weken eten ze gemiddeld 300-400
bladluizen.
Net als bij de gaasvliegen bestaat het voedsel van
volwassen zweefvliegen uit nectar en stuifmeel en
eten de larven bladluizen op. Zweefvliegvrouwtjes
leggen hun eieren, gemiddeld zo’n 500, in de buurt
van bladluiskolonies. De larven eten in hun leven zo’n
300-500 bladluizen. Ze zuigen de bladluizen leeg of
eten ze in hun geheel op.
Ook de larven van de galmug eten bladluizen.
De volwassen galmug legt haar eitjes in de buurt
van bladluiskolonies. Honingdauw bevordert de
eileg van de galmug. Een galmuglarve injecteert
gif in de bladluis, waardoor deze verlamd wordt en
leeggezogen kan worden. Een larve consumeert
gedurende zijn/haar leven 10-100 bladluizen.
Het lieveheersbeestje speelt een belangrijke rol
in de natuur en in uw tuin! Van de 70 inheemse
soorten lieveheersbeestjes leven er immers 50
van bladluizen, 14 van schildluizen en de meeste
anderen eten spint en meeldauw. De ei-afzetting
vindt vanaf begin mei tot eind juli plaats. Elk vrouwtje
legt ongeveer 800 eieren. Deze eieren komen binnen
4-8 dagen uit, afhankelijk van de temperatuur. De
larven zijn vreselijk vraatzuchtig en kunnen tot zo’n
150 bladluizen per dag verslinden! Tijdens haar
hele leven kan één lieveheersbeestje daardoor
wel 4000 bladluizen opeten. Bij de Bolster noemen
we de lieveheersbeestjes daarom ook wel lievebeheer-beestjes,
want hun rol is niet heersend maar
wel beherend. Beheren is de basis van biologisch
evenwicht.
Dat de bladluis zoveel natuurlijke vijanden heeft,
kunnen we handig in ons voordeel aanwenden.
Al deze natuurlijke vijanden van de luizen vullen
hun dieet in volwassen stadium aan met nectar en
pollen. Als u in uw tuin dus interessante schuil- en
voederplaatsen voor de natuurlijke vijanden van de
luizen voorziet, een soort bed- en breakfast, geeft u
hun een extra steun. Dit is een mooie en vriendelijke
manier om plagen te beheersen!
Planten en Insecten
Jaar van de bij …voorbij?
Het jaar van de bij – 2012 – is weliswaar
voorbij, maar het avontuur begint wat
ons betreft pas net. Vorig jaar hebben
we samen met Eosta 400.000 zakjes
bijenmengsel verspreid. Daarnaast
zijn we in het praktijknetwerk Bij en
Bestuiving van het Louis Bolk Instituut
gestapt. Dit netwerk wil het aanleggen
van bloemenakkerranden stimuleren
zodat er meer voedsel en schuilplaatsen
beschikbaar komen voor bestuivende
insecten en diverse roofvijanden. Het
is de laatste tijd gelukkig veel mensen
duidelijk geworden dat we van deze
nuttige insecten afhankelijk zijn voor
onze voedselproductie en dat we ze
daarom moeten koesteren en verzorgen.
Iedereen herkent wel het volwassen
lieveheersbeestje, maar velen
verwachten niet dat de larve van dit
kevertje er wat minder ooglijk uitziet.
Bestrijd deze paars-oranje jongen dus
niet!
© De Bolster
101
101

Teelttips
Bemesting
Goed bemesten betekent niet automatisch veel
bemesten. Over het algemeen krijgen de gewassen
een betere smaak als u ze een bescheiden
hoeveelheid mest/compost geeft. Maar (te) weinig
bemesten betekent ook een vergroot risico van
vroegtijdig schieten van gewassen. Het blijft altijd
zoeken naar het juiste compromis.
Wieden
Tenzij u onkruid ziet als bijkruid of erin slaagt flink
wat mulch (bodembedekkend organisch materiaal)
tussen uw gewassen aan te brengen, zult u
regelmatig moeten wieden om het onkruid de baas
te blijven. Zorg vooral dat u ze verwijdert voor ze
zaad vormen. Met de nodige discipline voorkomt u
zo nog veel meer werk in latere jaren.
Vals zaaibed
Een handige methode om het onkruid slim af te zijn
is het werken met een ‘vals zaaibed’. Het principe
is simpel: u maakt de bodem geruime tijd voor het
zaaien zaaiklaar. De onkruidzaden die door de
grondbewerking aan het licht worden blootgesteld
zullen daardoor gaan kiemen. Zodoende kunt u
dit onkruid al vroeg in het voorjaar verwijderen of
wegschoffelen voordat u de gewassen gaat zaaien.
Deze methode helpt helaas niet voor laatkiemers,
zoals knopkruid en nachtschade.
Kieming
Zaden zullen alleen kiemen als ‘de tijd daar rijp
voor is’, m.a.w. als het het juiste moment van
het jaar is en ze toegang hebben tot voldoende
licht, water, warmte (of koude) en zuurstof. Zolang
dat moment niet gekomen is, blijven de zaden
ongekiemd (in kiemrust). Zo zullen bonen- en
pompoenzaden in het bijzonder niet kiemen als
het niet lang genoeg warm genoeg is. Elke soort
heeft zo zijn specifieke voorwaarden waardoor
de kiemrust doorbroken wordt. Dit komt voort
uit de overlevingsmechanismes van zaden in de
natuur. Sommige zaden zijn direct na de oogst
kiembaar, terwijl in sommige gevallen de kiemrust
kan oplopen tot enkele maanden of zelfs jaren.
Winterpostelein leveren wij bijvoorbeeld pas na
één jaar uit, omdat de zaden dan pas ‘uitgerust’
zijn.
Voorzaaien
De plantjes kunnen binnen voorgezaaid worden,
zo weet u zeker dat het warm genoeg voor ze is bij
het zaaien en hebben ze al een voorsprong in de
groei. Dit zaaien kan op (onkruidzadenvrije) aarde
met wat compost in kiembakjes of plantenpotjes.
Zorg dat het ‘rijpe’ compost is en de kleine plantjes
niet overbemest worden. Bij het uitplanten is
102
102
© De Bolster
het goed ze aan de buitentemperaturen te laten
wennen door ze te laten afharden. Dit doet u door
ze een aantal dagen overdag buiten te zetten en
ze bij zeer koude nachten weer binnen te halen.
Zaaidiepte
Voor een goede kieming moet op de juiste diepte
gezaaid worden. Hoe kleiner een zaadje, hoe
ondieper het gezaaid moet worden. Kleine zaadjes
hebben immers niet zoveel reservevoedsel en
moeten dus snel ‘het licht zien’.
Als basisregel kunt u nemen dat op een lichte
grond (zand) de zaden 2 à 3 maal zo diep als

hun dikte gezaaid kunnen worden, terwijl op een
zwaardere grond (klei) de zaaidiepte gelijk moet
zijn aan de dikte van de zaden.
Water geven
Het is aan te raden na het zaaien direct water te
geven. Let er hierbij op wel dat u ze niet verdrinkt,
want als er geen zuurstof meer bij de zaden kan
komen, zullen ze wegrotten.
Bonen nemen uit zichzelf heel makkelijk water op
uit de omgeving en hoeven daarom, mits ze in een
vochtige bodem gezaaid worden, geen extra water
te krijgen.
Zaden bewaren
Bij de Bolster worden de zaden bij een constante
temperatuur (15°C) en luchtvochtigheid (ca.
40%) bewaard in de zaadkluis. Het is moeilijk
gemiddelde waardes te geven over de bewaartijd
van zaden, want elk gewas heeft wat dat betreft
zijn eigen karakter. Van pastinaakzaden weten
we bijvoorbeeld dat ze sneller verouderen.
Daarentegen kunnen sommige oliehoudende
zaden, zoals van kool, wel 10 jaar of meer bewaard
worden.
Vanaf het moment dat zaden geoogst en
gedroogd worden, begint het verouderingsproces.
Afhankelijk van de bewaaromstandigheden zal dit
proces trager of sneller gebeuren. De belangrijkste
steekwoorden voor een goede bewaring zijn:
droog, koel en zo veel mogelijk luchtdicht.
Let voor een voldoende droge bewaring op dat:
- het zakje in ieder geval goed afgesloten is;
gebruik eventueel een paperclip of wat plakband.
- de zakjes worden bewaard in een bak, weckpot
of kastje worden dat geen vocht binnen laat.
Eventueel kunnen ook droogkorrels of silicagel
(of op zeer traditionele wijze: houtskool of as)
gebruikt worden om het vocht weg te vangen. Doe
Teelttips
de korrels in een open glazen potje en plaats dit in
de bak of weckpot. Vocht dat de bak binnenkomt
wanneer u deze opent, wordt dan weggevangen.
Wanneer u er een hygrometer bij plaatst kunt u de
luchtvochtigheid in de gaten houden en de gel of
korrels tijdig vervangen. Silicagel verkleurt wanneer
het vochtig wordt en kan in de oven (op 200°C)
gedroogd worden voor hergebruik.
Betreffende de temperatuur bij de bewaring geldt:
hoe koeler hoe beter. Het is bovendien heel belangrijk
dat de temperatuur zoveel mogelijk constant blijft.
Daarom kunnen de zakjes beter uit de zon worden
gehouden, zodat ze niet afwisselend opgewarmd
en afgekoeld worden. Bij het CGN (Centrum voor
Genetische bronnen Nederland) worden de zaden
hermetisch verpakt bewaard bij -20°C. Op deze
manier kunnen ze tientallen jaren in leven worden
gehouden. Voor een korte bewaring kan echter elk
kastje waarin de zaden koel, en zoveel mogelijk bij
een stabiele temperatuur, bewaard worden prima
dienst doen als ‘schatkist’.
© De Bolster
103
103

Zaaikalender
104
104
jan febr mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec
Blad- en stengelgewassen
andijvie
bladmosterd
groenlof
groenselderij
kardoen
nieuw-zeelandse
spinazie
paksoi
raapsteel
rucola coltivata
rucola selvatica
sla
snijbiet
spinazie, vroeg
spinazie, zomer
tuinmelde
tuinkers
veldsla
winterpostelein
Vruchtgewassen
aubergine
augurk
courgette
komkommer
paprika
peper
pompoen
suikermaïs
tomaat
wortel- en knolgewassen
kliswortel
knolselderij
knolvenkel
koolraap
koolrabi
meiraap
pastinaak
prei (herfst)
radijs
ramenas
rode biet, herfst,
bewaar
rode biet, zomer
schorseneer
ui, zaai
witlof
wortel, winter
wortel, zomer
Peulvruchten
bonen
doperwten, peulen
tuinbonen
© De Bolster
zaai/opkweek onder glas zaaien/planten buiten

koolgewassen
bloemkool
boerenkool
broccoli
chinese kool
rode en witte kool
savooie kool
spruitkool
kruiden
alsem
anijs
basilicum
bieslook, fijn
bonekruid
chinese bieslook
citroenmelisse
dille
hyssop
karwij
kervel
komkommerkruid
koriander
lavas
lavendel
lepelblad
wilde marjolein
peterselie
pimpernel
rozemarijn
salie
snijselderij
tijm
venkel
waterkers
winterkers
wijnruit
tuinzuring
spinaziezuring
Zaaikalender
jan febr mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec
zaai/opkweek onder glas zaaien/planten buiten
© De Bolster
105
105

Een rondje Bolster
106
106
© De Bolster

Een rondje Bolster
© De Bolster
107
107

108
Tot slot...
Wij hebben weer ons best gedaan voldoende en goed zaad
te verkrijgen voor een breed assortiment aan gewassen.
Natuurlijk is alles weer 100% biologisch! Aan u de eer
een goede keuze uit ons aanbod te maken. In beperkte
mate hebben we teelttips gegevens. Voor sommigen zal
dat al gesneden koek zijn, voor de minder ervaren tuiniers
kunnen de tips wellicht een handje helpen.
Bent u benieuwd hoe ons bedrijf eruit ziet en hoe hier
gewerkt wordt? Op zaterdag 13 juli 2013 bent u van harte
welkom op onze open dag!
wij zien u graag verschijnen bij de open dag op
zaterdag 13 juli 2013. Het bezoekadres is:
De Bolster biologische zaden
Oude Oenerweg 13
8161 PL EPE - Nederland
Tel. +31(0)578 - 621433
Heeft u vragen over het gebruik van onze zaden?
Bel of mail ons dan gerust, wij zijn u graag van dienst!
Tel.nr. : +31(0)578 - 621433
Email: info@debolster.eu
Voor nu wensen wij u alvast heel veel succes en tuinplezier.
Warme groene groeten,
Het Bolsterteam

Carel Bouma
Bio-Pootgoed (Pootaardappelen,
xxxxx
plantuien, sjalotten, knoflook)
Alikruikweg 15 xxxxx
8256 RK Biddinghuizen
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Tel: 0321-331384
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
info@biologischpootgoed.nl
www.biologischpootgoed.nl
Blad- en stengelgewassen
Adressen
Alma Huisken | De Proeftuin
Flobus
Stichting Demeter
moestuincursussen
Biologisch-dynamische bloemzaden. Diederichslaan 25 d
Mosterdpad 1
Na de overdracht van De Bolster zijn 3971 PA Driebergen
9977 SL Molenrij (Gr)
de eigenaren van Flobus op zoek gegaan Tel 0343 522355
Tel: 0595-481580
naar bloemen (flores) uit de hele wereld info@stichtingdemeter.nl
almahuisken@xs4all.nl
xxxxx
www.almahuisken.nl
(globus) die in ons klimaat goed groeien
xxxxx
en bloeien. De herkomst is vermeld.
www.demeter-bd.nl
Informatie over xxxxx biologisch-dynamische
xxxxx
Biojournaal
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
online nieuws over de
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Nederlandse bio-sector
www.biojournaal.nl
xxxxx
Pieter Venemakade 61
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
9605 PL Kiel-Windeweer
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
bdzaden@flobus.nl
www.flobus.nl.
landbouw, bestellen xxxxxvan
preparaten.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Bio-Kultura
Biologische potgrond, tuinaarde
en bemesting
Ravellaan 49
3533 JH Utrecht
Info@bio-kultura.nl
www.bio-kultura.nl/
Bionext (Biologica)
ketenorganisatie voor duurzame,
biologische landbouw en voeding
Postbus 12048
3501 AA Utrecht
Tel: 030-2339970
info@ bionext.nl
www.bionext.nl
De Hessenhof
Biologische kwekerij vaste planten
Hessenweg 41
6718 TC Ede
0318-617334
www.hessenhof.nl
Levert ook: biologische (blad)aarde en
mestmengsels
Hoeve Vertrouwen
Biologische Bloembollen
Oostermiddenmeerweg 14
1771 RR Wieringerwerf
Tel 0227 501637
info@ecobulbs.nl
www.ecobulbs.nl
Louis Bolk Instituut
Internationaal advies en onderzoek
binnen duurzame landbouw, voeding
en gezondheidszorg.
Hoofdstraat 24
3972 LA Driebergen
tel. +31(0)343 523.860
info@louisbolk.nl
www.louisbolk.org
Stichting Zaadgoed
Stichting voor biologische veredeling
en biodiversiteit xxxxx
xxxxx
p/a Bionext
Postbus 12048
xxxxx xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
3501 AA Utrecht
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
info@zaadgoed.nl
www.zaadgoed.nl
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Studiecentrum Kraaybeekerhof
Opleidingen, cursussen
Diederichslaan 25 a
3971 PA Driebergen
Tel 0343 533885
gastronomie@kraaybeekerhof.nl
www.kraaybeekerhof.nl
opleidingen, moestuincursussen,
zaalverhuur restaurant en landgoed
109

De Bolster
Biologische zaden
oude oenerweg 13
8161 Pl EPE - Nederland
tel. +31(0)578 - 621433
Fax. +31(0)578 - 621418
www.bolster.nl