klaarvooronderwater.nl

PAGINA 1
ONDERZEEDIENST REÜNISTENVERENIGING
KLAAR VOOR ONDERWATER
NUMMER 101 JAARGANG 30 SEPTEMBER 2007

Waarde leden
Als U dit leest hebt U een bijzonder exemplaar, namelijk editie 101 van ”Klaar Voor
Onderwater” gestoken in een eigentijds jasje, in handen. Dat Klaar voor Onderwater
een waardevolle schakel is in onze vereniging behoeft nauwelijks betoog. KVO is er
en moet blijven zolang wij vereniging zijn. Namens de leden wil ik dan ook alle Redactieleden,
die in de afgelopen dertig jaar, meegewerkt hebben aan ons lijfblad van
harte feliciteren en complimenten met het bereiken van deze mijlpaal.
Redactie zijn is één maar zorgen dat telkens weer, viermaal per jaar, een zeer aansprekende
en lezenswaardige editie in de brievenbus van de leden valt is “A hell of a job”.
Daarom nogmaals redactie:
“PROFICIAT”
VAN DE VOORZITTER
In Memoriam
Foto’s
Traditiekamer OZD, Frans Klut
Will Falkmann
Driekus Heij
Met leedwezen geeft het bestuur kennis van het overlijden van onze leden;
14 mei 2007 H.D. van Gelderen 67 jaar Dordrecht
21 mei 2007 F. Weiffenbach 78 jaar Heemstede
14 juni 2007 G.P.A. Haazer 77 jaar Wapenveld
24 juni 2007 P. van Daal 79 jaar Almere
11 augustus 2007 J.F. Van der Leen 75 jaar Breukelen
Wij zullen hen in eerbiedige herinnering blijven gedenken
Van de Voorzitter 2
Toespraak Commandant Zeestrijdkrachten 4
Andere tijden andere dreiging 8
Exercise Vendetta 1972 9
Verlies van een vertrouwd gezicht 10
Bruinvis aan de kant door tekort aan personeel 10
Mijn verhaal 11
Opsporing verzocht 11
Britse kernonderzeeër 12
Onderzeedienst maakt tijdelijk pas op de plaats 13
Overhandigingen 16
Eindexamen op de zeeleeuw 17
Tienjarige Teun aan roer onderzeeër 18
Driekus Heij - Golf beker 19
Even Apeldoorn bellen 20
Ingezonden brief 22
Reünie Hr. Ms. Walrus 2007 23
PAGINA 2

BESTUURSAANGELEGENHEDEN
Voorzitter
D. Heij
Bremlaan 14
6866 DP Heelsum
0317-317063
driekusannemaria@gmail.com
Secretaris
W.R. Segaar
Laan van Oud Poelgeest 30
2341 NL Oegstgeest
071-5726472
rob@segaar-beuving.demon.nl
Redactie - Vormgeving KVO
W.P.P. Falkmann
Middelzand 5306
1788 HC Den Helder
0223-642668
w.falkmann@quicknet.nl
Redactie KVO
Jhr. R.A. Snouck Hurgronje
Molenweg 9
1766 HL Wieringerwaard
0224-221884
ra.snouckhurgronje@quicknet.nl
1 e Penningmeester
W.P. van der Veeken
Jolstraat 74
1784 NL Den Helder
0223-630265
PAGINA 3
2 e Penningmeester
A. Schouten
Langevliet 7
1759 LE Callantsoog
0223-643848
vb_2058791@wish.nl
Vertegenwoordiger Groepoudste OZD
LTZ2oc J. Wijnands
Onderzeedienst/BUOPS
Postbus 10000
1780 CA Den Helder
0223-653444
Contactpersoon bestuursaangelegenheden,
nieuwe leden adreswijzigingen en
overlijden is de 1 e penningmeester
W.P. van der Veeken. Contactpersoon
voor contributie betaling is de 2 e penningmeester
A. Schouten.
De redactie behoudt zich het recht voor
om artikelen in te korten, te weigeren of
te verplaatsen naar een andere editie. Tevens
is zij niet verantwoordelijk voor de
inhoud van ingezonden kopij.
KVO verschijnt 4 maal per jaar in een
oplage van 1200 exemplaren
Erelid van de vereniging zijn:
J.H. van Rede
A. Prins
M. van Dwingelen
Contributie
De minimale contributie bedraagt € 5 per jaar, buitenland leden € 10 per jaar i.v.m. de
hoge porto kosten. IBAN: NL09 PSTB 0003928464 / BIC: PSTBNL21
Betaling moet voor 1 maart overgeschreven zijn, wil men als lid ingeschreven blijven.
Zij die reeds lid zijn, krijgen in de december KVO een acceptgiro bijgesloten.
Gironummer vereniging: 39.28.464
t.n.v. Onderzeedienst Reünistenvereniging
Jolstraat 74
1784 NL Den Helder

Toespraak van de Commandant Zeestrijdkrachten VADM
Kelder ter gelegenheid van de uitreiking van de Herinneringsmedaille
en de bijbehorende gesp aan de bemanning van
Hr.Ms. Bruinvis.
Bemanning van Hr. Ms. Bruinvis:
Het is voor mij als Commandant Zeestrijdkrachten
een groot voorrecht om u
allen hier welkom te mogen heten voor
de uitreiking van de Herinneringsmedaille
Vredesoperaties en de bijbehorende
gesp aan de bemanning van Hr.Ms.
Bruinvis. Een bijzonder woord van welkom
gaat uit naar: Brigade-generaal
Jongkind als vertegenwoordiger van de
Commandant der Strijdkrachten; Kolonel
der mariniers Hardenbol als vertegenwoordiger
van de Directeur Operaties
van de Commandant der Strijdkrachten;
?Luitenant-kolonel J.C. Andersen als vertegenwoordiger
van de Inspecteur Generaal
der Krijgsmacht. Vertegenwoordigers
van de Reünistenvereniging Onderzeedienst,
maar vooral naar de familie en
vrienden van de hier aangetreden militairen.
Vice-admiraal J.W. Kelder spreekt bemanning Hr. Ms. Bruinvis toe
Alvorens ik overga tot het opspelden van
de medailles of gesp, wil ik de voor mij
aangetreden militairen toespreken.
Bemanning van Hr.Ms. Bruinvis
Nog geen twee weken terug heb ik u verwelkomd
bij uw aankomst op zondag
1 juli. Bij die gelegenheid had ik het genoegen
ten overstaande van uw thuisfront
de NATO-medaille te mogen opspelden.
Vandaag op de veteranendag die
traditiegetrouw voorafgaand aan de Nationale
Vlootdagen plaatsvindt, is het mij
als Commandant Zeestrijdkrachten opnieuw
een genoegen u toe te spreken in
het bijzijn van uw familie en vrienden,
maar ik vind het ook belangrijk dit te
doen in het bijzijn van een groot aantal
vertegenwoordigers van de zeer actieve
reünistenvereniging van de Onderzeedienst.
PAGINA 4

De reünistenvereniging van de Onderzeedienst
heeft een groot aantal leden en
spant zich op een bijzondere manier in
om de band, die bij onderzeedienst personeel
traditiegetrouw hecht is, tussen
actief dienende en gewezen onderzeedienstpersoneel
in stand te houden.
In het afgelopen voorjaar bent u bijna
100 dagen op pad geweest. U bent voor
een lange periode ingezet ten behoeve
van nationale taken en voor de Operatie
Active Endeavour, een NAVO-operatie
die zich richt op het bestrijden van het
internationale terrorisme.
Operatie Active Endeavour zorgt ervoor
dat de maritieme bewegingen op zee in
kaart worden gebracht en is een essentieel
onderdeel in deze strijd.
In de afgelopen maanden heeft u aangetoond
dat u de bijzondere eigenschappen
van de onderzeeboot optimaal heeft we-
PAGINA 5
ten te benutten waardoor Hr.Ms. Bruinvis
een belangrijke bijdrage heeft geleverd
in de strijd tegen het internationale
terrorisme. Daarmee heeft u nationaal en
internationaal een fraai visitekaartje afgeleverd.
Ofschoon dit voor mij geen
verrassing is ben ik hier als Commandant
Zeestrijdkrachten hartstikke trots op.
U hebt wederom laten zien dat de Onderzeedienst
relevant is en, zoals altijd professioneel
opereert. Bij uw terugkomst
op 1 juli heb ik hiervoor al mijn waardering
geuit. Juist op het gebied van inlichtingen
verzamelen heeft de onderzeedienst
al tientallen jaren zijn sporen verdiend.
De onderzeedienst is een hoogwaardige
en constante factor waar het
gaat om het verzamelen van inlichtingen.
Hr.Ms. Bruinvis heeft daar met haar recente
patrouille weer een steentje aan bijgedragen.
Daarnaast is de groep onder-
Brigade generaal Jongkind spelt de medaille op bij de CDT (LTZ1 Pim Hol)

zeeboten er één die met zeer weinig personeel
kwalitatief hoogwaardige platformen
varen. Op het gebied van efficiëntie
is de onderzeedienst in dat opzicht zijn
tijd vooruit. Ik voorzie dan ook dat in de
toekomst bij Defensie voor de onderzeeboten
er een meer dan volwaardige plaats
is. Zo heeft u afgelopen maanden ook
kans gezien een belangrijk deel van de
reis zeer nadrukkelijk aandacht te geven
aan het opleiden van personeel. Overigens
bent u daarin gelukkig niet uniek.
Ook Hr.Ms. Zeeleeuw en Hr.Ms. Walrus
hebben daar in het voorjaar op dat gebied
een substantiële bijdrage geleverd en Hr.
Ms. Dolfijn zal dit in het najaar gaan
doen. Alleen zo kunnen we op afzienbare
tijd weer een vaarprogramma uitvoeren
waarbij we in staat zijn om uitvoering te
geven aan de grote diversiteit van verplichtingen
die er voor de groep onderzeeboten
ligt. De komende dagen is
Hr.Ms. Bruinvis opengesteld voor publiek.
Ondanks dat u net vele maanden
van huis bent weg geweest, zijn er naar
ik heb begrepen voldoende liefhebbers
om de bezoekers tijdens de Nationale
Vlootdagen rond te leiden.
Hopelijk werkt uw enthousiasme aanstekelijk
waardoor jonge bezoekers zich
aangetrokken zullen voelen naar dit unieke
onderdeel binnen de Koninklijke Marine.
Ik ga afsluiten. De Minister van Defensie
heeft aan u de Herinneringsmedaille
Vredesoperaties toegekend. Als
blijk van waardering voor een geslaagde
missie. Het doet mij groot plezier dat u in
aanmerking komt voor deze medaille.
Immers vanwege het onzichtbare werk
van de onderzeeboot is het niet altijd
vanzelfsprekend dat deze medaille aan
een onderzeebootbemanning wordt uitgereikt.
U kunt het dan ook zien als een teken
van erkenning naar de onderzeedienst
als geheel.
Aangezien ik bij een aantal van u de
PAGINA 6

NATO medaille al heb mogen opspelden
stel ik het deze keer zeer op prijs dat Brigade
generaal Jongkind namens de Commandant
der Strijdkrachten dat met deze
medaille wilt doen, geassisteerd door
Kolonel Hardenbol namens de Directie
Operaties van de CDS en enkele reünisten
van de Onderzeedienst.
Draag hem met trots, u hebt hem verdiend.
Proficiat!
Mevrouw Ruizeveld de Winter, wilt u de
beschikking voorlezen?
————————–
DE MINISTER VAN DEFENSIE,
GELET OP HET KONINKLIJK
BESLUIT VAN
23 MAART 2001, NO 01.001.511
KENT TOE
DE HERINNERINGSMEDAILLE
VREDESOPERATIES
AAN HET PERSONEEL VAN
HR.MS. BRUINVIS INGEDEELD BIJ
DE MISSIE ACTIVE ENDEAVOUR
VOOR HUN INZET TIJDENS DE
UITZENDING IN HET OPERATIEGE-
BIED VAN DE MIDDELLANDSE
ZEE, WAARBIJ ZIJ TEVENS IN ALLE
OPZICHTEN EEN GOEDE
PLICHTSBETRACHTING EN EEN
GOED GEDRAG HEBBEN BETOOND
PAGINA 7
’S GRAVENHAGE, 10 JULI 2007
WAS GETEKEND
DE MINISTER VAN DEFENSIE
E. VAN MIDDELKOOP
————————–
Bemanning van Hr.Ms. Bruinvis van harte
gefeliciteerd met dit zichtbare blijk
van waardering.
Nadrukkelijk kijk ik ook naar u dames en
heren, u het thuisfront. Zonder u kunnen
deze mensen niet goed presteren. Vandaar
ook dat ik u hier vanaf deze plaats
heel oprecht wil bedanken voor de steun,
die u steeds weer geeft aan uw mannen.
Ook voor u maar ook voor de kinderen
t/m 16 jaar is er een tasbare herinnering
in de vorm het zogenaamde “roosje” en
het “kindermedaillon”. Dit aandenken is
enige jaren terug op initiatief van het
thuisfrontcomité van de Koninklijke
Landmacht ingesteld.
Het uitreiken van de “roosjes” en
“kindermedaillons” heeft inmiddels
dankbaar navolging gekregen bij de andere
krijgsmachtdelen.
Zie dit bescheiden kleinood als een oprechte
waardering van onze zijde voor de
wijze waarop u uw naaste heeft gesteund.
Dames en heren hartelijk dank voor
uw aandacht en wel thuis.

'FISHPLAY' IN 1972:
ANDERE TIJDEN, ANDERE 'DREIGING,
DEZELFDE INZET
J anuari 1972. De verhouding tussen
het Verenigd Koninkrijk (VK) en de
Sovjet-Unie (SU) heeft een dieptepunt
bereikt. De SU tracht het VK diplomatiek
te isoleren van zijn NAVObondgenoten
en valt op zee Britse tankers
lastig. De Sovjet marine heeft een
groot zeegebied ten zuidwesten van
Noorwegen als oefengebied verklaard en
de internationale scheepvaart gewaarschuwd
daar buiten te blijven - een niet
mis te verstane provocatie aan het adres
van de West- Europese NAVObondgenoten.
Amerika heeft haar handen
vol aan Vietnam en houdt zich (nog?) afzijdig
van deze escalatie in Europa.
Het VK heeft het NAVO Comité voor
Defensieplanning bijeen laten roepen
voor urgent overleg, maar snelle actie
daarvan wordt niet verwacht. De 'Times'
van 3 januari bestempelt de internationale
situatie als "potentially the most dangerous
since the Cuban Missile Crisis of
1962". De Britse regering verstuurt een
'Warning Telegram' aan haar vlagofficieren.
De strekking van dit bericht wordt
door Flag Officer Submarines doorgegeven
aan zijn flottielje- en squadroncommandanten.
Intelligence vermoedt de
aanwezigheid van Sovjet onderzeeboten
ten westen van Ierland. Zes Britse en een
Nederlandse onderzeeboot, alsmede Britse
maritieme onderzeebootbestrijdings
vliegtuigen, worden ingezet om Sovjet
onderzeeboten in Britse wateren aan te
vallen. De politieke en militaire setting
voor 'Exercise Vendetta '72' is duidelijk.
De onderzeeboten zullen bij deze
'Fishplay'-oefening tegen elkaar worden
ingezet, en daarbij gedurende hun patrouilles
en opmarsen worden aangevallen
door de vliegtuigen.
Het nalezen, na ruim dertig jaren, van het
(illegaal bewaarde 'Confidential') rapport
over deze oefening, is zelfs voor de opsteller
ervan, bijna onbegrijpelijk geworden
door de vele operationele en technische,
allang vergeten, bijzonderheden.
Maar het brengt nostalgische herinneringen
boven aan een tijd dat je met 66 bemanningsleden
op een Nederlandse driecilinder
onderzeeboot trachtte je Britse
collega's onderwater en in de lucht, slimmer
af te zijn.
Onze onderzeebootcommandanten kregen
destijds hun kwalificatie als zodanig
na een intensieve cursus van vier maanden
aan boord van een Britse onderzeeboot,
samen met vier andere NAVOkandidaten.
Ik heb die zgn. perishercourse
- de naam is een amalgama van
'periscope' en het werkwoord to perish
(sterven) - in '70 gevolgd, tegelijk met
jaargenoot Wim de Groot. onze andere
jaargenoot Ab Dijkstra volgde in '71. Alledrie
zullen wij deze tijd waarschijnlijk
herinneren als de meest intensieve en bevredigende
operationele periode van onze
marineloopbaan. Een kwart van de
kandidaten haalde de eindstreep niet -
vandaar die perisher ( to perish = ten onder
gaan). Onze boten opereerden toen
veelal vanuit Faslane, de Britse onderzeebootbasis
gelegen aan de westkust
van Schotland.
En er bestond een gezonde rivaliteit tussen
beide onderzeediensten
PAGINA 8

EXERCISE VENDETTA 1972 IN UITVOERING
K eren wij terug naar de oefening.
Die duurde maar tien dagen, maar was
enerverende dan een later met Hr. Ms.
Zeehond uitgevoerde zeven weekse
'surveillance'-patrouille tegen een verwachte,
maar - voor ons - jammer genoeg
niet uitgevoerde, oefening van de
Sovjetvloot, ten noordwesten van Noorwegen.
'Vendetta '72' speelde zich af ten
westen van Ierland en Schotland. Afwisselend
patrouillerend in een vaste area en
in opmars - alles (uiteraard) onderwater -
, ondervonden we veel oppositie van de
Nimrodvliegtuigen. De X-band radar van
deze kisten gaf veel minder tijd om te
stoppen met snuiveren eer danger level
werd bereikt, dan de S-band radar van
Nederlandse Neptunes. Tientallen malen
moest met de 'een-claxon' procedure het
snuiveren worden afgebroken; vooral tijdens
de opmarsen wanneer er meer gesnuiverd
moet worden om de batterijcapaciteit
op peil te houden. Op patrouille
hoefde dit veel minder vanwege de lage
vaarten. Wij snuiverden dan voornamelijk
's nachts, waarbij de commandant
achter de ECM-oprator zat om deze alert
te houden en zelf te kunnen beslissen
wanneer 'een claxon' naar de centrale
moest worden gebruld.
Tijdens een opmars 's nachts, dwong een
hardnekkige Nimrod ons om, naast de
snuivermast, alleen op onregelmatige tijden
de navigatieperiscoop op te zetten,
voor de veiligheid.
De ECM-mast was - in tegenstelling met
de kop van de snuivermast - niet voorzien
van radarabsorberend materiaal, en
vormde daardoor een groter contact voor
PAGINA 9
de Nimrodradar. Het lukte, en de boot is
gedurende de oefening ook niet vanuit de
lucht aangevallen. Ook niet door een
'vijandelijke' onderzeeboot trouwens.
Zelf zijn vier gesimuleerde aanvallen op
onderzeeboten uitgevoerd. Twee maal op
een snuiverende Probsub, eenmaal op
een Possub die het snuiveren net had afgebroken,
en eenmaal op een bovenwater
varende Certsub. Elk van de twee wachtdivisies
(6 uur op 6 uur af), had een eigen
aanvalsploeg, omdat het tegen onderzeeboten
ging om snapattacks, vanwege
de korte detectieafstanden van
max. 5 mijl. Tijdens de hot-washup na
afloop van de oefening, kregen we twee
aanvallen toegewezen hetgeen ons nog
meeviel, want - Engelsen zijn heel sportief
- zolang zij maar winnen.
"It was an interesting exercise and much
experience was gained. It is hoped that in
Vendetta '73 again a Dutch submarine
may participate", zo besluit het rapport -
en zo was en gebeurde het.
Enkele weken later is de commandant
uitgenodigd door de CZMNED, Viceadmiraal
B. Veldkamp, om bij hem langs
te komen op 'het paleis'.
Hij had een 'bijzonder waarderende' brief
ontvangen van de Flag Officer Submarines
over de verrichtingen van de ZHD
tijdens deze oefening - en wilde deze aan
hem doorgeven, mede ter bekendstelling
aan de bemanning. Dit laatste hebben wij
uiteraard met veel plezier gedaan.
Jan Willem van Waning

VERLIES VAN EEN VERTOUWD GEZICHT
H
onderd keer is deze omslag het
vertrouwd gezicht geweest van
Uw periodiek. De redactie heeft
in de voorgaande afleveringen U beeld
en tekst te geven van dingen die bij het
onderzeedienst leven.
Na honderd afleveringen vond de redactie
het tijd worden de uitvoering van
KVO aan te passen aan deze tijd. Daarom
hebben we besloten een nieuwe
vormgeving te maken. Het is even wennen
maar het resultaat mag er zijn.
De redactie heeft, vanaf KVO-58, de opmaak
in kleur gemaakt. Omdat de uitgaven
in zwart/wit waren heeft U nooit
DEN HELDER - De marine houdt onderzeeër
Hr. Ms. Bruinvis aan de kant
wegens een tekort aan technisch personeel.
Op de twee nog varende onderzeeers
moet personeel in opleiding de komende
tijd snel het trainingsprogramma
doorlopen. De vierde onderzeeër gaat
voor een jaar in onderhoud. Een tekort
aan technische krachten is een knelpunt
in alle geledingen van defensie. Personeel
wordt vaak weggekaapt door het bedrijfsleven.
Wervingscampagne voor techneuten
De marine gaat actiever werven voor de
Onderzeedienst. Door te laten zien hoe
aantrekkelijk het werk is, moet onder instromend
marinepersoneel de interesse
WWW.AGWEGMAN.
VETERANEN.NL
kunnen genieten van de mooie kleurenfoto’s
van b.v.b. de reünies. Voor hen die
internet hebben, heeft de radactie goed
nieuws. Alle KVO afleveringen vanaf
nummer 58 zijn nu te bekijken op internet.
Ook de nog uit te geven KVO’s.
Ton Wegman is bereid gevonden zijn
webside hiervoor beschikbaar te stellen.
www.agwegman.veteranen.nl
Wij wensen U veel lees en kijkplezier.
De redactie
BRUINVIS AAN DE KANT DOOR TEKORT AAN PERSONEEL
voor de onderwatertak worden gewekt.
Door een tekort aan technisch personeel is
Hr. Ms. Bruinvis aan de kant gelegd. Op
twee andere onderzeeërs moet personeel in
opleiding snel het trainingsprogramma
doorlopen. Defensiewoordvoerder Richard
Keulen: ,,Om personeelsschaarste op te
vangen, werd geregeld een beroep gedaan
op walpersoneel. We willen voorkomen
dat we op een hellend vlak belanden en
nog meer in de vaarwalverhouding moeten
schuiven.” Door de bemanning van Hr.Ms.
Bruinvis te verdelen over de Hr.Ms. Dolfijn
en Hr.Ms. Walrus kunnen die twee onderzeeërs
op volle sterkte verder. Daardoor
kan technisch personeel sneller het
trainingsprogramma afwerken. Keulen: ,,
(Vervolg op pagina 19)
PAGINA 10

e oproep in “Klaar Voor Onderwater”
nummer 100 riep
mij een gebeurtenis voor ogen die mij als
torpedomaker 2 e klas zo’n 57 jaar geleden
is overkomen en nog steeds onvergetelijk
in mijn herinnering staat. Plaats
van handeling is de Waalhaven te Rotterdam
waar de Hr.Ms. Zwaardvis na een
grote onderhoudsbeurt bij de Rotterdamse
Droogdokmaatschappij ligt afgemeerd.
Het enige wat nog ontbreekt is haar navigatieperiscoop
die voor installatie wacht
op een drijvende bok die tegen de middag
arriveert. Tot zover liep alles gesmeerd.
De periscoop wordt opgetakeld
en aan mij de opdracht om hem behoedzaam
bij te sturen, om dan op zijn plaats
gekomen, hem langzaam te zien weg
glijden, tot hij gestuit wordt door twee
hem omknellende beugels, die met twee
bouten en moeren op hun plaats worden
gehouden. De klus is geklaard, de periscoop
bevrijdt van zijn takel en de bok
vertrekt zo als hij gekomen is, heel langzaam.
En ik, koud twee dagen aan boord
en in de wolken om dit als milicien mee
OPSPORING VERZOCHT
AMERSFOORT
- De Stichting Reünie Comité O.V.W.
Engeland –Schotland ‘1940 - 1946’ verzoekt
oorlogsvrijwilligers van land-,
luchtmacht en marine, opgeleid in Engeland,
Schotland en de Verenigde Staten,
contact op te nemen. Op donderdag 4 oktober
is namelijk weer de reünie op de
Bernhardkazerne te Amersfoort.
Tevens is dit een uitnodiging voor hen
PAGINA 11
MIJN VERHAAL
te mogen maken, begin met het verstand
op nul de twee moeren op te lossen,
waarop de periscoop zachtjes begint te
zakken. Als ik me realiseer waar ik mee
bezig ben is er geen houden meer aan
want het kabaal dat uit de centrale opstijgt
brengt mij in zoverre tot mijn positieven,
dat ik het liefst overboord gesprongen
was. Na alle consternatie wordt
de bok teruggeroepen en het hele proces
(zonder mij) herhaald, wat ik sta met
knikkende knieën te wachten op de eerste
officier die mij op het matje heeft laten
roepen. Als hij mij vraagt wat ik zelf
van mijn stommiteit vind en hem antwoord
dat ik verwacht op slag van boord
gestuurd te worden blijkt hij een heel andere
mening toegedaan. Tot mijn verbazing
sprak hij, zonder op het incident in
te gaan: Mensen zo als jij hebben wij aan
boord juist nodig, want jij zal je in de
toekomst wel twee maal bedenken voor
je een opdracht uitvoert. Ingerukt!
Dit ter herinnering aan een geweldige
tijd aan boord van de Hr. Ms Zwaardvis
onder commando van Ltz.I R. van Wely
D.A. Bouwmeester
die wel de status van oorlogsvrijwilliger
hebben, maar niet in bovengenoemde
landen zijn opgeleid. Alle bekende adressen
krijgen automatisch bericht. Wie niet
bekend is, wordt aangemoedigd zich te
melden bij:
L.J.C. van Alphen
Westdijk 3
3244 BM Nieuwe Tonge
0187-651447
ljcvalphen@planet.nl

BRITSE KERNONDERZEEËR
In de haven van de Britse stad Barrow-in-Furness is vorige week (8 juni 2007)
de HMS Astute te water gelaten. De duikboot is de eerste en de naamgever van
een nieuwe generatie Britse aanvalsonderzeeërs met nucleaire voortstuwing.
Volgens de Royal Navy is de HMS Astute de meest geavanceerde Britse onderzeeër
ooit.
Hoofdaannemer BAE Systems bouwt in eerste
instantie drie van deze schepen, die de
verouderde Swiftsure-klasse moeten vervangen.
Het Britse ministerie van Defensie overweegt
nog drie Astute-duikboten te bestellen,
maar is vooralsnog terughoudend in verband
met vertraging en kostenoverschrijding
bij de ontwikkeling van de eerste drie vaartuigen.
De bouw van de HMS Astute ligt 3,5
jaar achter op schema en BAE Systems
overschrijdt de begroting naar schatting met
een miljard pond (1,46 miljard euro). Het ministerie
gaat nu uit van een investering van
bijna 3,5 miljard pond (5,1 miljard euro) voor
de drie duikboten.
De 97 m lange HMS Astute is bestemd voor
het uitschakelen van vijandelijke onderzeeers
en oppervlakteschepen. Hiertoe kan het
vaartuig maximaal 38 torpedo’s meevoeren,
die via de zes torpedobuizen in de boeg zijn
te lanceren. De buizen zijn tevens bruikbaar
voor het afvuren van Tomahawkkruisraketten,
waarmee doelen op land zijn
aan te vallen. In vergelijking met de Trafalgarklasse,
die momenteel als modernste
aanvalsonderzeeër van Groot-Brittannië
geldt, kan de HMS Astute 50% meer wapens
meevoeren en heeft 30% meer volume, wat
onder meer het onderhoud vergemakkelijkt
en het comfort aan boord vergroot. Zo hebben
de 89 bemanningsleden een eigen bed,
terwijl het in een onderzeeboot gebruikelijk is
een slaapplaats te delen.
(Redactie: Niet op Nederlandse boten.)
De HMS Astute is voorzien van een drukwaterkernreactor
voor de energievoorziening.
De reactor produceert stoom voor twee
hoofdturbines die een centrale schroefas
aandrijven. Daarnaast beschikt de duikboot
over twee stoomturbines voor de opwekking
van elektriciteit. De kernreactor heeft voldoende
brandstof om de onderzeeër veertig
keer rond de aarde te laten varen. Voor
noodgevallen heeft het schip ook dieselgeneratoren
aan boord en een kleine opvouwbare
schroef in het achtersteven die de
voortstuwing op zich kan nemen. De belangrijkste
innovaties zitten in de systemen voor
de informatievoorziening, zoals het geavanceerde
sonar- en radarsysteem. Met een
speciale antenne is de onderzeeër in staat
radio- en radarsignalen van andere schepen
of vliegtuigen te detecteren. Dit Combined
Electronic Support Measures-systeem kan
op basis van die signalen zeer nauwkeurig
bepalen waarde zender zich bevindt. De
communicatiesystemen van de Astute zelf
zijn zo ontwikkeld, dat de uitgezonden signalen
zeer moeilijk zijn te traceren.
De Britse Royal Navy neemt de HMS Astute
in 2009 in gebruik.
www.baesystems.com
15 juni 2007 De Ingenieur
PAGINA 12

ONDERZEEDIENST MAAKT TIJDELIJK
PAS OP DE PLAATS
Ook bij de Onderzeedienst zien de medewerkers
met lede ogen aan hoe het
alsmaar minder wordt.
De personeelsproblematiek is er groot.
En wellicht brengen ze er al in praktijk
wat in de maatschappij nog gemeengoed
moet worden.
De onderzeeboot is een geducht wapensysteem.
Steeds meer landen die er nog
geen hadden, beginnen een onderzeebootdienst.
Dat is ook niet zo vreemd als
je bedenkt wat je allemaal kunt doen met
zo’n ‘zwarte sigaar’ annex ‘kachelpijp’
annex… Ten eerste kun je er super
‘stealth’ mee opereren. Het zoeken naar
een onderzeeboot in kustwateren kan een
hele strijdmacht dagenlang ‘binden’. Ten
tweede kun je er altijd ongemerkt inlichtingen
mee vergaren. Ten derde kun je er
een aanval mee uitvoeren ‘hoog in het
geweldsspectrum’. Weliswaar zijn de
wapensystemen aan boord van de Nederlandse
schepen tamelijk bescheiden, toch
kun je vanuit de boten van de Walrusklasse
behoorlijk zware wapens afvuren,
in theorie. Er gaat dus ook van deze boten
een flinke strategische dreiging uit.
Dat weet de Nederlandse Defensiestaf
ook. Er zal dan ook heel wat moeten gebeuren
voordat het voortbestaan van de
Onderzeedienst bedreigd wordt. De onderzeeboten
zijn immers een onmisbaar
onderdeel van de CZSK zoals beschreven
in de Marinestudie. Die opvatting
huldigt bijvoorbeeld korporaal Patrick
Sikkema (28). Hij is bemanningslid van
Hr.Ms. Walrus. “Wij horen dat de CDS 3
operationeel inzetbare boten wil. Dit najaar
zullen trouwens maar 2 boten varen.”
Sergeant-majoor Richard Herben
vertelt dat na het zomerverlof de Hr.Ms.
Dolfijn weer klaar is - na een jaar groot
onderhoud bij het Marinebedrijf - voor
een opwerkperiode. Hr.Ms. Walrus gaat
na een periodieke onderhoudsbeurt van
PAGINA 13
een kleine 2 maanden (“2 maanden knippen
en scheren”, aldus Herben) dit najaar
een reis maken voor 3 maanden. Hr.Ms.
Zeeleeuw gaat in groot onderhoud. En
Hr.Ms. Bruinvis gaat ‘aan de kant’. Belangrijkste
reden voor die laatste maatregel
naar verluidt: personeelstekorten.
Volgens Herben, die naast zijn werk tevens
algemeen bestuurslid is van de
VBM /NOV, lijkt het niet meer verantwoord
om 3 boten te laten varen als er
onvoldoende personeel van de Technische
- en van de Wapentechnische Dienst
is. Dat zijn de mensen die de voortstuwing,
de energie- en watervoorziening
regelen en de mensen die de sensoren en
wapensystemen aan de gang houden.
“Bovendien is er een gebrek aan afgeoefende
HMD’ers.” Het HMD is naast de
commandant de belangrijkste man aan
boord. Hij is ‘Hoofd Materieels Dienst’
en verantwoordelijk voor het volledige
technische gedeelte van de boot.
De personeelstekorten doen zich voor in
alle rangen. “Bij de operationele dienstvakken
is het beeld iets gunstiger”, aldus
Sikkema. “Het enige knelpunt vormen de
matrozen die de boot besturen. Deze
OMC’ers doorlopen een lange opleiding
van minimaal een jaar. En vanwege het
drukke programma dat de boten draaien,
is er soms niet genoeg ruimte om voldoende
OMC’ers op te leiden.”
OMC staat voor ‘one man controller’.

Deze matroos mag - indien volledig opgeleid
- de boot in zijn eentje besturen
onder alle omstandigheden. “Het komt
hier aan boord van Hr.Ms. Walrus wel
voor dat ik als korporaal een OMC’er aflos
voor een uurtje. Als er maar een
OMC’er per ploeg aanwezig is. In het
‘6 uur op, 6 uur af’ schema dat wij draaien
tijdens varen moet zo’n matroos ook
af en toe een uurtje wat anders kunnen
doen tijdens zijn wacht. Dat aflossen gebeurt
dus ter ontlasting.” Het probleem
bij de technici doet zich vooral voor bij
de korporaals en sergeanten en bij de
jonge officieren van de Technische
Dienst. Sikkema: “Je ziet hier aan boord
nauwelijks nog korporaals van boven de
30. De meeste technici stromen heel snel
door naar de sergeantsrangen.” Herben:
“En tegen de tijd dat ze sergeant zijn,
kunnen ze in het bedrijfsleven vaak ook
een goede baan krijgen.” Sergeantmajoor
Theo Verhoef, ook bemanningslid
van Hr.Ms. Walrus heeft zich bij het
gesprek gevoegd: “Een collega is onlangs
bij een particulier bedrijf gaan werken.
Ook daar hebben ze tekorten aan
jongere technici. Dus hard werken moet
je overal. Maar hij hoeft geen 6 uur op
6 uur af. En hij is elke dag thuis.” Herben:
“Wat je nu wel ziet is dat er in die
dienstvakken genoeg majoors en adjudanten
zijn. Maar de sergeanten worden
steeds jonger. En omdat er daarvan zo
weinig zijn, wordt het leeftijdsverschil
tussen de majoors en hoger en de korporaals/sergeanten
steeds groter.” Toch zou
geen van de geïnterviewde militairen bij
de Onderzeedienst weg willen. Sikkema:
“Natuurlijk, het is hard werken. Maar tijdens
de vaarperiodes kom je ook in een
bepaald ritme. En dat helpt je om het aan
te kunnen.” Herben: “Bij patrouilles is
het meestal rustig met plotselinge zware
pieken. Continue zwaar wordt het wel als
we opleidingsperiodes doen.” Sikkema:
“We hebben net een commandantenopleiding
achter de rug. Dat is voor ons eigenlijk
een soort meerdaagse oefening
waarbij je continu zwaar belast wordt.
Je doet 4 weken lang alles wat er op een
onderzeeboot kan gebeuren. Dan red je
het ook niet meer met je 2 keer 6 uur,
want er komt voor iedereen al gauw een
uurtje bij. En dat niet 1 keer maar vaker.’
Het ‘aan de kant leggen’ van Hr.Ms.
Bruinvis biedt ruimte aan de marine om
de onderbezette Technische en Wapentechnische
Dienst aan te vullen aan
boord van de 2 nog varende boten. Er
zullen dan genoeg technici zijn om de
boten verantwoord te laten uitvaren.
Geen ‘gereduceerd varen’ dus, zoals op
de bovenwaterschepen, met name de fregatten,
naar men zegt het geval is. Het
verdelen van het personeel over de beide
/ boten zou dus kunnen leiden tot een
verlichting van de werklast. Maar Sikkema
is daarvan niet overtuigd: “Ik denk
dat we het heel druk gaan krijgen met
opleiden. En dat betekent dus continu
pieken.” Sikkema vaagt zich ook af of
het varen met 2 boten wel een ‘tijdelijke’
oplossing zal zijn. Een twijfel die bij
meer mensen op de Onderzeedienst bestaat.
Het wordt bij de Nederlandse
krijgsmacht nu eenmaal eerder ‘minder’
dan ‘meer’. Zou er meer personeel beschikbaar
zijn als er iets wordt gedaan
aan de beloning? “Ja, maar dan wel aan
de salarissen”, vindt Sikkema. Het verhogen
van de onderzeeboottoelage, zoals
voorgesteld in reactie op het meest recente
arbeidsvoorwaardenakkoord, is al
langer een wens, vermoedt ook Herben.
“Het gevoel leeft dat die toelage al
20 jaar ‘stil’ is blijven staan. Hij wordt
verhoogd met de procentuele salarisverhogingen,
maar meer ook niet.”
Iemand die niet twijfelt aan het tijdelijke
PAGINA 14

karakter van het varen met 2 boten is luitenant-ter-zee
van de technische dienst
2 OC Peter Bremer (47). “Die 3 e boot
moet zo snel mogelijk weer gaan varen.
Anders ben je niet geloofwaardig.”
Bremer wordt de nieuwe HMD op
Hr.Ms. Walrus. Een argeloze lezer zal nu
wellicht denken: ‘nou en?’. Maar een
operationeel bemanningslid van 47 is op
een onderzeeboot zeer uitzonderlijk. En
misschien moet je wel zeggen: was zeer
uitzonderlijk. Bremer: “Als ik weer -
want ik ben nog maar 2 jaar van een boot
af - ga varen, ben ik 48. Ik ben inderdaad
een van de weinige afgeoefende
HMD’ers. Dat zeg ik niet omdat ik er
trots op ben. Dat is een probleem.
En omdat ik de Onderzeedienst een
warm hart toedraag, heb ik mezelf in de
aanbieding gedaan. Om mensen op te leiden.
Dat is mijn belangrijkste motivatie.
Het HMD is een ‘No Go’-functie. Die
neemt alle calamiteiten voor zijn rekening.
Samen met de commandant - die
eindverantwoordelijk is voor het operationele
gedeelte - heeft de HMD de eindverantwoordelijkheid
voor verantwoord
varen. Commandant en HMD nemen samen
de beslissing over hoe om te gaan
met de boot.” Maar is het niet zo dat je
op zo’n leeftijd last krijgt van je gedachten
over wat er allemaal mis kan gaan?
PAGINA 15
In de Trivizier heeft voormalig adjudant
torpedomaker Jan Duijzer daarover wel
eens een boekje open gedaan. Bremer:
“Als ik Jan Duijzer was, dan zou ik er
wellicht ook zo over denken. Maar ik zit
in een andere situatie. Ik heb de boot in
de hand. De HMD bepaalt tot hoe ver je
kunt gaan. En ja, de bemanning aan
boord van een onderzeeboot is erg jong.
Jongeren gaan graag tot het gaatje. Maar
als ik zeg: tot hier en niet verder, dan betekent
dat: stop! Het is waarschijnlijk
heel goed dat er oudere bemanningsleden
meevaren op de boten.” Met glinsterende
ogen: “Dat brengt wat rust in de tent! En
trouwens: ik voel me nog jong en de omgang
met jongeren maakt dat je jezelf
jong blijft voelen.” Maar het moet voor
een oudere toch moordend zijn, dat
werkritme op een onderzeeboot? Bremer:
“Het is niet gemakkelijk. Je moet het
voor jezelf bewaken. En als het nodig is
rustmomenten inbouwen.” Maar is die
ruimte er wel? Bremer: “Natuurlijk. En
zo niet, dan moet je het afdwingen. Dat
kan ook. We zijn toch aan het opereren
in vredestijd?”
Henri Lansink
Trivizier 7-08-2007

OVERHANDIGINGEN
“De onderzeedienst
in de
tweede Wereldoorlog”
Fotoarchief
Op 9 juni 2007 werd door de Gerard
Horneman, zijn levenswerk en standaardwerk
“De onderzeedienst in de tweede
wereldoorlog”, aangeboden aan de
groepsoudste onderzeeboten, Ktz P.de
Harder. Dit, echt omvangrijke, werk dat
is samengevat in een viertal boekwerken
in cassette, kan worden beschouwd als
een zeer nauwkeurig naslagwerk voor
diegenen die geïnteresseerd zijn in het
wel en wee van onze Onderzeedienst in
de donkere jaren van de tweede wereldoorlog.
Gerard was met zijn vrouw te
gast bij de Groep onderzeeboten waarbij
zij ook een uitleg kregen in de trainer
waarbij mevrouw Horneman zich niet
onbetuigd liet aan het roer.
Of de gelimiteerde editie ook in boekvorm
wordt uitgebracht is tot op heden
nog niet zeker. Mocht daar nieuws over
zijn dan laten wij u dat eveneens via deze
weg weten.
Frans C. Klut
Op 12 juli 2007 heeft de heer Jalhay,
schrijver en medeschrijver van boeken
over de Onderzeedienst, zijn fotoarchief
overhandigd aan de medewerkers van de
traditiekamer OZD. Deze foto’s zijn ook
gebruikt bij het schrijven van het boek 95
jaar onderzeedienst en “Periscoop op”
100 jaar onderzeeboten. Deze foto’s zijn
een welkome aanvulling van het foto archief
van de traditiekamer OZD. Een ieder
die nog unieke foto’s uit zijn periode
bij de onderzeedienst heeft, wordt van
harte uitgenodigd om deze te laten
inscannen bij de traditiekamer OZD.
Vanzelfsprekend krijgt u uw foto’s weer
retour.
Frans C. Klut 06-55104514
PAGINA 16

EINDEXAMEN OP DE ZEELEEUW
Van alle 201.000 kandidaten legt er
één examen af op de onderzeeër
Hr. Ms. Zeeleeuw.
Door Derk Walters
Van alle eindexamenkandidaten in 2007
zitten er 201.000 keurig op een school in
Nederland of in een van de overzeese
rijksdelen. In een gymzaal of in de aula,
in lange rijen achter elkaar, met een begeleider
die nauwlettend in de gaten
houdt wie naar de wc moet en of daar
geen stiekeme spiekbriefjes zijn verstopt.
Slechts zeven kandidaten doen ergens
anders examen. Die plaatsen variëren
van Abu Dhabi in de Verenigde Arabische
Emiraten tot Paramaribo en Washington
D. C. En aan boord van de
Hr.Ms. Zeeleeuw.
Bij de Zeeleeuw stel je je een sloom
vliegdekschip voor, een grote boot die
langzaam door de wereldzeeën vaart. Die
associatie blijkt onterecht, zo blijkt uit de
informatie over de Zeeleeuw op www.
marine.nl. De zeeleeuw, aldus de marine,
is een ,,grote, zeer beweeglijke soort van
oorrob”. De marine gebruikt dit soort onderzeeboten
onder meer voor ,,het verzamelen
van inlichtingen in de Caribische
Zee in de drugsbestrijding”.
Benieuwd welke marinier toeziet op een
ordentelijk verloop van het aan boord af
te nemen examen. Zou de examenkandidaat
(m/v, dat is niet bekendgemaakt)
zich onder deze omstandigheden wel voldoende
kunnen concentreren op het havo-examen
natuurkunde 1?
Want dat is het enige vak dat de kandidaat
volgt. Je bent vorig jaar gezakt voor
je havo, hebt je toch aangemeld bij de
marine en bent gaan varen. Toch blijft
het knagen: had ik nou maar een zes voor
natuurkunde gehaald! Dus doe je staatsexamen
in dat ene vak, waardoor je al
PAGINA 17
met al misschien toch je papiertje mag
komen afhalen. Goed voor je carrière bij
de marine. Nadere inspectie van de manier
waarop de Zeeleeuw wordt aangedreven,
voorspelt niet veel goeds voor de
examenconcentratie. ,,De voortstuwing is
dieselelektrisch: op periscoopdiepte worden
de dieselgeneratoren aangezet om de
accu’s op te laden, waarna onder water
met behulp van elektromotoren kan worden
verder gevaren.” Kandidaten in Nederland
die klagen over een licht brommend
geluid naast de gymzaal waar ze
vruchteloos naar de rug van de klasgenoot
voor zich staren, dienen zich nog
een paar maal te bedenken voordat ze het
Landelijk Actie Comité Scholieren lastigvallen
met hun nietige gedram.
De kandidaat op de Zeeleeuw verdient al
onze steun.
NRC-NEXT 14-05-07
Noot redactie:
Mark Schoute was de examenkandidaat.
Of hij geslaagd is wist hij zelf nog niet
bij het ter perse gaan van deze KVO

Teun van de Ven (rechts), en zijn broer (links)
Veldhoven - De tienjarige ernstig zieke
Teun van de Ven uit het Brabantse
Veldhoven zag 10 juli 2007 een grote
wens in vervulling gaan: hij mocht
meevaren in een onderzeeboot en zelfs
een stuk onder het wateroppervlak
duiken.
,,Waarom ik in een onderzeeboot wilde
meevaren? Omdat je dat anders nooit kan
doen!” De 10- jarige Teun van de Ven
uit Veldhoven staat te stralen in zijn op
maat gemaakte matrozenpak. Op zijn
borst prijkt de koperen dubbele dolfijn
die alleen marinemensen mogen dragen
die onder water hebben gevaren. En
Teun heeft ‘m dat geflikt, samen met
moeder Winnie, vader Albert en oudere
broer Koen. ,,En ik heb ook mogen sturen”,
vertelt Teun enthousiast.
Met hem aan het wiel maakte de
Hr. Ms. Bruinvis een heuse trimduik op
het diepste gedeelte van de Noordzee, het
40 meter diepe ‘Helders putje’ voor de
marinestad. Daarna moest hij, samen met
commandant Chris, de bemanning inspecteren.
Hoe komt een Veldhovens
Matti Mettler
TIENJARIGE TEUN
AAN ROER
ONDERZEEËR
knaapje in een onderzeeboot terecht?
De aanleiding is minder leuk: Teun is behoorlijk
ziek. Zolang hij trouw zijn pillen
neemt, gaat het best goed met hem. Zo
goed, dat hij zelfs aan judo en mountainbiking
doet. Maar dat neemt niet weg dat
de leerling van basisschool Zeelsterhof
heel goed op zichzelf moet passen.
Via de Stichting ‘Doe een Wens’, een
van oorsprong Amerikaanse club die wereldwijd
wensen van zieke kinderen vervult,
maakte Teun enige tijd geleden zijn
wensdroom kenbaar: hij wilde wel eens
in een echte onderzeeër varen.
Het was nog een hele toer om Teun aan
boord van de Bruinvis te krijgen, vertelt
‘wensvervulIer’ Elleke Rempe. ,,Want
normaal gesproken doet de marine dat
nooit. Maar drie weken geleden kregen
wij toch toestemming.”
Teun en zijn familie werden eerst behoorlijk
bij de neus genomen. Maandagochtend
stopte voor zijn huis een limousine
en een enorme Amerikaanse Macktruck,
toevallig ook een favoriet van
Teun. Hij mocht instappen, samen met
ouders, broer en klasgenoten Peter en Jake.
De reis ging naar Vlissingen, waar
een bezoek werd gebracht aan de Bruinvis,
die daar in de marinehaven lag
afgemeerd. Helaas was meevaren niet
mogelijk, liet begeleidster Elleke weten.
Maar commandant Chris had na afloop
van de rondleiding een onverwachte mededeling:
een bemanningslid had zich
ziek gemeld en nu kwamen ze een mannetje
tekort. Of Teun misschien wilde
invallen? Toevallig hadden ze ook een
uniform op maat klaarliggen.
Teun stemde uiteraard in en zo ging de
hele familie Van de Ven alsnog het zeegat
uit. De volgende morgen in Den Helder
volgde de trimduik, de inspectie en
een aubade van de Veldhovense harmonie
‘1 Union Fraternelle, die al om half
PAGINA 18

vijf ’s morgens vanuit Veldhoven was
vertrokken. Rond vier uur was het hele
gezelschap weer terug in een feestelijk
versierde straat in de Brabantse plaats,
waar ook weer muziek klonk, waar familie
en buurtgenoten samen met een lachende
wethouder de onderzeebootreiziger
opwachtten en waar een stoet jongleurs
- ook gecharterd door Doe een
Wens - tal van kunsten vertoonde. De
18- jarige Matti Mettler en zijn vader waren
ook aan boord van de Bruinvis. Matti
deed mee aan een prijsvraag van de marine
en won de hoofdprijs: een reisje met
de onderzeeboot om te zien hoe het is om
te leven en werken aan boord.
PAGINA 19
DRIEKUS HEIJ - GOLF BEKER
NHD 11-07-07
Driekus Heij - Golf beker
Op de baan van de Marine Golfclub
"Nieuwe Diep", werd op 16 Juli j.l. gestreden
om de "Driekus Heij - Golf beker".
Deze wedstrijd, voor actief dienend
personeel, oudgedienden van de Onder-
(Vervolg van pagina 10)
Een topmatroos die in staat is de boot te
besturen, moet dertig keer zelfstandig
wacht hebben gelopen. Daar moet wel
dertig keer een kaderlid bij aanwezig zijn
die hem aan het werk ziet.” Op een goed
bemande onderzeeër is meer ‘kader’ aanwezig
om het trainingsprogramma te begeleiden.
,,Zo willen we de ervaringsopbouw
bespoedigen en de doorstroom opjagen.”
Keulen benadrukt dat als het
moet er wel drie onderzeeërs kunnen varen.
,,Binnen de gestelde termijn kan de
Bruinvis operationeel zijn.” De vierde
onderzeeër, Hr.Ms. Zeeleeuw gaat in
groot onderhoud van ongeveer een jaar.
Als de Zeeleeuw weer inzetbaar is, hoopt
de marine genoeg personeel te hebben
klaargestoomd om weer met drie onderzeeërs
te kunnen varen.
NHD 21-07-07
zeedienst en partners, werd dit jaar voor
de eerste keer georganiseerd door
Ltz 2 OC van der Kraats. Het is de bedoeling
dat deze wedstrijd een jaarlijks
terugkerend festijn wordt.
Alle deelnemers met in hun midden de trotse winnaar Ltz 2OC Blauw

Foto's uit 1938 toen J.L. Dencher als
jongste officier diende aan boord van
Hr. Ms. K XVI onder commando van
Ltz 1 C.W. Slot.
De foto met de op twee plaatsen geknakte
periscoop werd genomen langs een
van de OZD steigers op het Marine Etablissement
te Soerabaja. De schade werd
opgelopen bij een torpedoaanvalsoefening
op de rede van Soerabaja. Doelschip
was een van de kruisers, ik meen Hr.Ms.
De Ruyter, beschermd door een torpedobootjager
op elke boeg. De opzet van
onze Cdt. was om een aanvalspositie te
bereiken op ongeveer 400 - 600 meter
van de doelkoers in BB boegkwadrant
van het doelschip; de doctrine was toen
op die doelafstand gericht om de trefkans
zo groot mogelijk te maken. Om die
positie te bereiken moest op veilige diepte
het scherm worden gepenetreerd om
vervolgens op periscoopdiepte te komen
en uiteindelijk de aanval te voltooien met
het lanceren van de (oefen) torpedo. In
die laatste fase bleek echter bij het commando
"Op periscoop" de penetratie
onvoldoende ver te zijn doorgezet met
als gevolg dat de periscoop op de kiel
belandde van de torpedobootjager die
over onze boot voer, tenslotte met zijn
BB schroef nog door de periscoopgolfbreker
sloeg en daarbij een flinke scherf
van de schroef in de kuip achterliet. De
schade was voor geen van de schepen
bedreigend. Voor de zeewaardigheid kon
en in korte tijd op het Marine Etablissement
worden hersteld. De betrokken
torpedobootjager was Hr.Ms. Piet Hein
onder commando van Ltz 1 J.G. Broekhuysen
(die vertelde later dat hij inderdaad
met opzet op extra korte afstand
voor de, kruiser voer om penetratie te
voorkomen).
De andere drie, foto's betreffen dezelfde
boot die tijdens een oefenreis met het
eskader in de Flores Zee benoorden de
Kleine Soenda eilanden veel hinder ondervond
van een ernstig lekkende
schroefasdoorvoering van SB schroef.
Het euvel kon slechts worden verholpen
door binnenboord het schroefasdrukstuk
te verwijderen, nieuwe pakking (aan
boord aanwezig) aan te brengen. Dan
uiteraard het drukstuk weer te plaatsen
en aan te zetten. Een typisch dokkarweitje
voor het Marine Etablissement in
Soerabaja ! Vanuit onze positie benoorden
het eiland Lombok zou dat echter het
verlies van praktisch een hele oefenweek
betekenen. Besloten werd daarom te
trachten de noodzakelijke werkzaamheden
op een andere wijze mogelijk te
maken. Als locatie werd de Laboean
Tring baai aan de Westkust van het
PAGINA 20
EVEN

APELDOORN BELLEN
eiland Lombok gekozen, zeer goed beschut
met een diepte van ongeveer
20 meter en een bodem van vulkanisch
zand (geen rotsen, koraal of steen). Het
jolletje werd te water gelaten, bemand
met, als ik het mij goed herinner, de o.g.
HMK en een kwartiermeester. Een telefoonverbinding
met binnenboord werd
gemaakt via de telefoonboei. De boot
ging onderwater, werd met de boeg op de
bodem verankerd, en vervolgens in stappen
van, eerst 10, later 5 graden voorover
getrimd. Na elke stap werd gecontroleerd
of alles zeevast stond. Bij ongeveer
20 graden voorover werd uit het jolletje
gemeld dat de achtersteven boven water
kwam en bij ongeveer 33 graden bleek
het buiteneinde van de schroefaswerkbussen
voldoende veilig boven water te
liggen om de noodzakelijke werkzaamheden
binnenboord uit te voeren. Dat
was op zichzelf ook geen sinecure, werken
met toch betrekkelijke zware onderdelen
en zo'n helling bleek heel moeilijk;
maar daar waren ook voorzieningen voor
getroffen. Als ik het mij goed herinner
verliep de reparatie op zich vrij vlot in
ongeveer anderhalf uur; de totale operatie
nam het grootste deel van de voormiddag
in beslag. En.... het was een
succes ! De lekkage was verholpen. In
plaats van een week werd slechts een
oefendag gemist
De foto's tonen in een tweetal stadia
verschillende aspecten van de achtersteven
van de boot boven het wateroppervlak.
PAGINA 21
J.L. Dencher

Geachte redactie,
INGEZONDEN BRIEF
De toenmalige voorzitter van de Reünistenvereniging
commandeur (b.d.) W.van
Vliet heeft in december 1997 in Klaar
Voor Onderwater een oproep gedaan om
het ”Gestunt of Geleend'' model van de
O-19 terug te bezorgen. Hij was in de
overtuiging, naar zijn zegge, dat het model
terug zou komen. Wij, nabestaanden,
moesten maar rustig afwachten. Hij kende
de mensen van de OZD en hun grapjes.
Jarenlang hebben wij er op gewacht.
Toen wij in december 2003 weer een oproep
deden beloofde wij na maart 2004
de vermissing grootschaliger aan te pakken.
Weer wilde men dat we respijt gaven.
De verwachting was dat in elk geval
het model bij het 100 jarig jubileum terug
zou zijn, waarschijnlijk als geschenk
van enige grappenmakers.
Inmiddels zijn wij 10 jaar verder. Het
enige excuus ”Het is al 10 jaar geleden,
niet meer over praten” is voor ons niet
acceptabel. Wij zijn nu zo vrij om aan te
nemen dat het gewoon gestolen is.
Namens de nabestaanden vragen wij om
een oproep te doen, welke misschien het
model alsnog boven water doet komen.
Wij loven een beloning van € 1500,00 uit
aan degene die de aanwijzing geeft hoe
wij het model weer in ons bezit kunnen
krijgen. Natuurlijk zijn er wel enkele
voorwaarden aan deze beloning gesteld.
Het is niet de bedoeling dat wij het
“helen'' van de dief vergoelijken.
Voor inlichtingen en verwijzingen die er
toe leiden het model terug te krijgen kunt
U zich melden (ook anoniem) bij:
F. Gommers
Kranenburgplantsoen 11
1945 SK Beverwijk
0251-240117
PAGINA 22

PAGINA 23
REUNIE HR.MS. WALRUS 2007
Guppy Hr.Ms. Walrus S802
In het voorjaar van 1962, na aftrap van de
oefeningen in de Middellandse zee en
koers Noord, werd de bemanning verrast
met een bericht “Na binnenkomst direct
klaarmaken voor vertrek naar Nederlands
Nieuw Guinea”. Het vertrek was op
22 mei dat jaar en het afmeren na die missie
was op 30 november 1962, ook weer in
Nieuwe Diep. Dit jaar, op 30 november is
dat precies 45 jaar geleden en menigeen
zou willen dat de tijd niet zo snel ging, een
goede reden dus om hier even bij stil te
staan. Hans van Kesteren Kplrrmnt bd en
Gerard Streefkerk Kplelmnt bd vinden een
reünie dan meer op zijn plaats en hebben
de voorbereidingen opgestart.
Dankzij de redactie van “KLAAR VOOR
ONDERWATER” kunnen wij deze bemanningsleden
oproepen om zich te melden
voor deelname. Op de website van
Hans van Kesteren www.walrus-1962.nl
vindt u alle informatie. Foto’s uit die tijd
zijn zeer welkom en Hans actualiseert
zijn site bijna dagelijks. Opa’s die niet
beschikken over Internet moeten maar
een beroep doen op kinderen, kleinkinderen
of werkster.
Gerard Streefkerk verzorgt de correspondentie
en bij hem kunt u zich ook aanmelden:
G. Streefkerk
Alverstraat 213
3192 TN Hoogvliet RT
010-438 04 39
stree352@planet.nl
De reünie zal, bij voldoende deelname,
plaatsvinden in de Imperial & Royalzaal
van Hotel Breukelen op 30 nov. 2007.
www.hotelbreukelen.nl
Uw partner of begeleider is uiteraard ook
van harte welkom.
Hr. Ms. Walrus in open zee

ONDERZEEDIENST REÜNISTENVERENIGING
1e Penningmeester Redactie - Vormgeving
W.P. van der Veeken W.P.P. Falkmann
Jolstraat 74 Middelzand 5306
1784 NL Den Helder 1788 HC Den Helder
0223-630265 0223-642668
w.falkmann@quicknet.nl
B EZOEK ONZE WEBSITE
WWW. AGWEGMAN. VETERANEN. NL
PAGINA 24