Kvo 86 - Reunistenvereniging Onderzeedienst

Klaar Voor Onderwater 86 Jaargang 27, Pagina nr. 86 1
Onderzeedienst
Klaar Voor Onderwater
In dit nummer:
Herinnering aan Dolfijn 1
In Memoriam 2
Rectificaties 2
Oproep W.N. Koch 2
Van de voorzitter 3
Jongensdroom 8
Band of Brothers 8
Traditie en reputatie 9
Oud zijn met herinneringen 9
Mokken 10
Winter/Voorjaarsreis 1959 11
Werken aan Werk Dolfijn 12
Mobilisatie - Oorlogskruis 14
Marinehulp bij watersnood 16
Zoektocht K-XVI (reactie) 17
Aankondiging Reünie 2004 17
Nieuwsberichten 18
Toespraken 19
Freek Kalsbeek 22
November 22
Reünistenvereniging
Inleiding
December 2003
Herinneringen aan Hr. Ms. Dolfijn (ex P-47)
Toen Hr. Ms. O-21 waarop ik ruim een jaar had gevaren in januari 1942 vanuit
Gibraltar in Grangemouth (Schotland) arriveerde voor groot onderhoud,
kon ik nog niet bevroeden, dat ik binnen afzienbare tijd zou worden overgeplaatst
naar een nieuwe onderzeeboot, die op de scheepswerf van Vickers
Armstrong in Engeland in aanbouw lag. Wat was n.l. het geval?
Op een dag in maart werd ik ontboden bij de commandant (J. F. van Dulm).
Commandant en officieren woonden tijdens het onderhoud van de O-21 in
een herenhuis in het oosten van Edinburgh. Korporaals en manschappen waren
ondergebracht bij gastgezinnen in Falkirk. Van Falmouth naar Edinburgh
was in 1942 met trein en bussen nog een hele reis. Bovendien kon ik geen
enkele reden bedenken waarom de commandant mij wilde spreken. Ik was
erg benieuwd!
Eenmaal op bezoek bij de commandant vroeg hij mij na een kort gesprek
vooraf, of mijn relatie met mijn Schotse vriendin serieus was. Ik kon zonder
een moment te twijfelen die vraag met een volmondig JA beantwoorden.
Trouwens, in verband met de verplichte censuur was de état major op de
hoogte van de inhoud van alle uitgaande brieven van de bemanning. Hierna
(Vervolg op pagina 4)

Pagina 2
Colofon
Verschijnt 4 maal per jaar in een
oplage van 1190 exemplaren.
Voorzitter
D. Heij
Bremlaan 14
6866 DP Heelsum
0317-317063
Secretaris
W.R. Segaar
Laan van Oud Poelgeest 30
2341 NL Oegstgeest
071-5726472
w.rsegaar@freeler.nl
Redactie KVO
W.P.P. Falkmann
Middelzand 5306
1788 HC Den Helder
0223-642668
w.falkmann@quicknet.nl
Redactie KVO
W.P. van der Veeken
Jolstraat 74
1784 NL Den Helder
0223-630265
Penningmeester
A. Prins
Heiligharn 166
1785 SP Den Helder
0223-635455
2 e Penningmeester
A. Schouten
Langevliet 7
1759 LE Callantsoog
0223-643848
vb_2058791@wish.nl
100 Jaar OZD
Jhr. R.A. Snouck Hurgronje
Molenweg 9
1766 HL Wieringerwaard
0224-221884
ra.snouckhurgronje@quicknet.nl
Vert. COZD
LTZ2oc J Wijnants
Onderzeedienst/BUOPS
Postbus 10000
1780 CA Den Helder
0223-653444
Contactpersoon voor
bestuursaangelegenheden,
waaronder aanmelding nieuwe
leden, adreswijzigingen en
overlijden is de penningmeester
A. Prins
Contactpersoon voor contributie
betaling is de 2e penningmeester
A. Schouten
De redactie behoudt zich het recht
voor om artikelen in te korten, te
weigeren of te verplaatsen naar
een andere editie. Tevens is zij
niet verantwoordelijk voor de
inhoud van ingezonden copij.
Erelid van de vereniging :
J.H. van Rede
B EZOEK ONZE WEBSITE
http://home.veteranen.nl/~agwegman/
In Memoriam
Klaar Voor Onderwater 86
Met leedwezen geeft het bestuur kennis van het overlijden van onze leden;
2 september 2003 C.W. Meeuwessen 72 jaar Delft
9 september 2003 J.J. Thomas 93 jaar Breda
19 september 2003 W. Baas 80 jaar Spijkenisse
28 oktober 2003 R.v.d. Sluys 52 jaar Hellevoetsluis
Wij zullen hen in eerbiedige herinnering blijven gedenken.
Geachte redactie,
Rectificaties:
In reacties die ik ontvangen heb op de informatie welke gegeven
is in KVO-84 blz. 20 over het digitaal opzoeken van foto’s hebben
zich moeilijkheden gegeven. Voor het kiezen van vervaardiger
dient gezocht te worden eerst onder: koning en vervolgens
onder
koning. Hb
Met vriendelijke groet, Henk Koning hb.koning@planet.nl
Oproep
70 jaar geleden, op14 november 1934, vertrok de K XVIII voor zijn wereldreis
van 23000 zeemijlen.
Graag zou ik in contact komen met overlevenden van deze wereldreis teneinde,
misschien voor de laatste keer, nog eens sterke verhalen aan elkaar te kunnen
vertellen.
W.N. Koch
Meutestraat 3 H
6219 BG Maastricht
043-3218211
Contributie
De minimale contributie bedraagt 5 per jaar
Betaling moet voor 1 maart overgeschreven zijn, wil men als lid ingeschreven
blijven.
Zij die reeds lid zijn, krijgen in de december KVO een acceptgiro bijgesloten.
Buitenland leden worden verzocht contant via penningmeester, of via een
kennis in Nederland te betalen i.v.m. de hoge overschrijvingskosten.
Gironummer vereniging : 39.28.464.
t.n.v. Onderzeedienst Reünistenvereniging
Heiligharn 166
1785 SP Den Helder

Klaar Voor Onderwater 86 Pagina 3
Van de voorzitter
De wereld van nu verandert snel, misschien wel sneller dan wij wenselijk achten.
Het is immers pas veertien jaar geleden dat de mensen uit het zogenaamde Oostblok de Berlijnse Muur beklommen
en met blote handen massaal dat ultieme symbool van onvrijheid begonnen af te breken. Vele
landen achter die muur van toen zijn allang geen bedreiging meer voor onze vrijheid en een aantal wordt
binnenkort zelfs opgenomen in de Europese Unie en de NAVO.
Een grotere verandering heeft ons werelddeel, zonder grote oorlogen, in de geschiedenis nog nooit meegemaakt.
Door die historische aardverschuiving is de militaire dreiging uit het Oosten gelukkig weggevallen;
helaas plaats makend voor een wereldwijde dreiging van terrorisme en religieus fanatisme.
Hoe de naties die nieuwe dreigingen het hoofd moeten bieden is een onderwerp van vele studies en heftige
discussies. Het is daarom wel een logisch verschijnsel dat in het licht van die discussies de krijgsmachten
van de “vrije” wereld getoetst worden aan nieuwe criteria, meer overeenkomend met de bedreigingen van
deze tijd.
Ook in ons land wordt deelgenomen aan die studies en discussies. De eerste resultaten daarvan hebben wij
gezien bij de behandeling van de Defensienota in de Tweede Kamer. Dat onze onderzeedienst daarin blijft
bestaan is fijn, maar we moeten ons daarbij wel realiseren dat vele van onze collega’s en oude vrienden bedroefd
zijn vanwege het verlies van hun baan en carrière of van hun dienst waarvoor ook zij zich hebben
ingezet.
Ik wens U allen tezamen met hen die U lief zijn, hele fijne en gezellige feestdagen en een gezond en voorspoedig
2004 toe.
Driekus Heij
P.S. Ik wil namens alle leden van onze vereniging de kapitein ter zee P. den Harder van harte feliciteren
met zijn benoeming tot commandant Onderzeedienst m.i.v. 9 februari 2004.

Pagina 4
(Vervolg van pagina 1)
deelde de commandant mij mede dat de 0-21 na afloop
van de onderhoudsperiode naar het Verre Oosten
zou vertrekken en daar waarschijnlijk voor de
duur van de oorlog zou blijven! Dat was even schrikken!
Vervolgens deelde de commandant mij mede
dat er op een Engelse scheepswerf een onderzeeboot
in aanbouw was voor de K.M. Deze boot zou worden
toegevoegd aan het 9 de onderzeeboot flottielje
gebaseerd in Dundee. Als ik dat wilde was de commandant
bereid te bewerkstelligen dat ik aan boord
van deze boot zou worden geplaatst!
Een moeilijke keuze... Ik had vele vrienden op de
O-21, en ik was nog nooit in de tropen geweest maar
anderzijds... hoe lang zou de oorlog nog gaan duren?
Het ging niet goed met de oorlog! Na enige bedenktijd
besloot ik te kiezen voor overplaatsing naar de
nieuwe boot die de naam Dolfijn zou krijgen Niet
lang daarna werd ik in afwachting van het gereedkomen
van deze boot, overgeplaatst naar de onderzeedienstkazerne
in Dundee. Omstreeks die tijd was de
O-23 na een onderhoudsperiode gereed om als eerste
van de drie grote O-boten vanuit Dundee naar het
Verre Oosten te vertrekken.
Prins Bernhard komt afscheid nemen van de O-23
Klaar Voor Onderwater 86
Aan boord van de 0-23 diende o.a. matroos 1e klasse
S. Hij was kortgeleden in het huwelijk getreden
met een Schots meisje. Voornamelijk om die reden
had S. er weinig zin in om voor onbepaalde tijd
naar het Verre Oosten te gaan. Maar hij vond een
collega, matroos 1e klasse H. afgeoefend onderzeebootman,
bereid zijn plaats in te nemen. Derhalve
diende S. een verzoek in voor overplaatsing naar de
kazerne of naar een "pingboot" (O-9 of O-10). Het
verzoek werd echter door de commandant afgewezen.
Enige dagen voor het vertrek van de 0-23 kwam
ook Prins Bernhard afscheid nemen.Toen de immer
vriendelijke Prins tijdens de inspectie van de bemanning
op de kade matroos S. passeerde, stapte
deze opeens uit het gelid op de Prins af, die verrast
bleef staan en matroos S. rustig de gelegenheid gaf
zijn zegje te doen. I.v.m. de afwijzing van zijn verzoek
voor overplaatsing verzocht S. de Prins of hij
een goed woordje voor hem wilde doen bij de commandant
zo dat hij alsnog werd overgeplaatst. En
dat beloofde de Prins. Maar verder gebeurde er
niets, althans Matroos S werd niet overgeplaatst en
ging gewoon mee met de O-23. Maar misschien
had dit incidentje de Prins en ook de marineleiding,
m.b.t. het uitzenden van de in het V.K. gehuwde
bemanningsleden overzee, aan het denken gezet
Het kon m.i. niet louter toeval zijn dat, bij de indienststelling
van de Dolfijn er tenminste vijf bemanningsleden
in Schotland waren getrouwd. De
Dolfijn zou immers ingedeeld worden bij het 9 de
onderzeebootflottielje met Dundee als basis. Zelfs
het Dundee's dagblad de "Evening Telegraph"
maakte in 1942 melding van bijzonder nieuws:
“Five Dutch submarine sailors are married to Scottish
girls”. Natuurlijk mocht de naam van de Dolfijn
niet worden vermeld. Dat de eerste commandant
van de Dolfijn, Ltz 1e klasse H.M.L.F.E. van
Oostrum Soede , stappen zou ondernemen om met
de Dolfijn naar de Middellandse zee te gaan, was
toen nog niet bekend!
In afwachting van mijn overplaatsing naar de Dolfijn
werd ik begin augustus, 2 dagen nadat ik getrouwd
was, voor een 9 weken durende herhalingscursus
seiner, overgeplaatst naar Holy Head
(Wales). Ik werd geplaatst op het wachtschip Hr.
Ms. Oranje Nassau. Aan boord van dit schip ontmoette
ik onderofficier van Z. waarmee ik in 1939
gediend had op de O-11. Hij was nu echter in het
uniform van een Stoker-Olieman m.a.w, hij was
gedegradeerd. Ik kon mijn ogen haast niet geloven.

Klaar Voor Onderwater 86 Pagina 5
Hij herkende mij onmiddellijk. Wat was er gebeurd?
Hij vertelde mij dat hij, ten einde aan boord de censuur
op zijn brieven te omzeilen, gebruik had gemaakt
van een Britse dienstenveloppe en zijn brief
aan de wal had gepost. De brief werd echter onderschept.
De inhoud van de brief was niet belangrijk,
wel het gebruik van een dienstenveloppe. De Marine
wilde natuurlijk weten, wie hem die enveloppe ter
hand had gesteld? Hij weigerde halsstarrig namen te
noemen. En het was vanwege dit feit dat hij werd gedegradeerd.
(zie 1 )
Enkele notities betreffende de Dolfijn
De Dolfijn maakte deel uit van de serie U-klasse onderzeeboten
waarvan er 49 zijn gebouwd. De boot,
uitgerust met 4 torpedo boegbuizen en een 7,6 cm
kanon daterend uit WO-I, was goed wendbaar en bestemd
voor het opereren in kustwateren en in de
Middellandse zee. De bovenwatersnelheid bedroeg
11,75 knopen en onderwater 9 knopen.
De Dolfijn was in meer dan één opzicht een bijzondere
boot. In vergelijking met de Britse T. en S. boten,
of de Nederlandse boten had de Dolfijn een afwijkende
vorm. De boot lag laag in het water, had
een korte bovenbouw en een kleine commandotoren.
De maximale duikdiepte bedroeg 60 meter, een diepte
die tijdens dieptebomaanvallen soms werd overschreden.
De boot had binnen de drukvaste huid 6
hoofdballasttanks, waarvan tank 1 in het voorschip
qua inhoud, belangrijk groter was dan tank 6. Hierdoor
dook de boot snel onderwater, temeer omdat de
schroeven bij het duiken, vanwege de dieselelektrische
aandrijving konden blijven doordraaien. Aan
dat snelduiken moesten we aanvankelijk wel wennen.
De eerste boot van de serie U-boten (H.M.S.
Ursula), was oorspronkelijk uitgerust met 6 boegbuizen.
Tijdens het invaren bleek het voorschip van de
boot hierdoor veel te zwaar te zijn. De boot dook al
te "gretig' onderwater en was moeilijk onder controle
te houden zodat twee boegbuizen werden verwijderd.
Het aantal reserve torpedo's bedroeg 4 stuks.
De Dolfijn was als eerste onderzeeboot van de Uklasse
boten uitgerust met een radarinstallatie, die
geïnstalleerd was in een aparte maar weliswaar piepkleine
radarhut. De installatie was nog niet voorzien
van een Panorama Projectie Indicator (PPI) en de radarantenne
moest nog met de hand worden rondgedraaid
maar eenmaal in de Middellandse zee bewees
de radar zijn nut.
’s Nachts bovenwater varend in de Thyrreense zee
konden we op afstanden van 60 mijl en meer, feilloos
de Duitse Junckers oppikken die Rommels Afri-
ka Korps bevoorraadden. Pas als ze ramkoers Dolfijn
vlogen doken we voor alle zekerheid even onderwater.
Tevens was de Dolfijn als eerste van de in Engeland
gebouwde onderzeeboten uitgerust met een
trimleiding.
Overplaatsing invaren en afoefenen Dolfijn
Op 8 oktober werd ik vanuit Holy Head rechtstreeks
overgeplaatst naar de Dolfijn.De boot was die dag
juist in dienst gesteld en lag langszij het onderzeebootmoederschip
H.M.S. Forth, een zusterschip van
H.M.S. Maidstone. De Forth lag op boeien afgemeerd
nabij het plaatsje Dunoon. Het regende die
dag. Het proefvaren en afoefenen van boot en bemanning
nam ca 5 weken in beslag en... het regende
en regende 5 weken lang! Overigens in het najaar
een bekend verschijnsel aan de Westkust van Schotland.
Gelukkig mocht het "deksvolk" de natte oliekleding,
na het opladen van de batterijen, op de dieselmotoren
te drogen leggen. Dat hoefden we aan
boord van de 0-21 niet te proberen, maar ja het hoofd
MK was een Adjudant-Machinist die de stelling huldigde,
dat de bemanning er niet was voor de diesels,
maar de diesels voor de bemanning Ik mocht het
Hoofd MK wel!
Er vonden tijdens het afoefenen van de bemanning
wel enkele incidentjes plaats voornamelijk door verkeerd
gebruik van diverse bedieningsorganen, waardoor
we aanvankelijk een minder gunstige indruk
van de boot kregen. Welke incidenten dat precies
waren ben ik vergeten. Hoogtepunt in het beproeven
van de boot was het afwerpen van een dieptebom op
een afstand van ca 75 yards. De commandant maakte
zich nogal zorgen over deze test en vroeg enkele malen
een "Check up" m.b.t. de juiste afstand van het
afwerpen van de bom. Op een zeker moment werd de
commandant gerust gesteld met de mededeling (de
juiste frasering is mij ontschoten), dat er "Boven"
over ons gewaakt als gold het een kind! De dieptebom
veroorzaakte niet de minste schade.
Een Duitse U-boot op de rivier de Clyde
Toen wij eens na een oefendag terugvoeren richting
H.M.S. Forth zagen wij een onderzeeboot op de Clyde
varen met de typische contouren van een Duitse
onderzeeboot, maar deze boot had de Britse oorlogsvlag
aan de mast en voer net als wij richting Forth.
Korte tijd later lag de Dolfijn afgemeerd langszij de
ex-Duitse onderzeeboot de U-570. De boot was in
augustus 1941 op zijn eerste patrouille door een Brits
patrouille vliegtuig ontdekt en door dieptebommen
bestookt, gaf de bemanning zich na korte tijd over,

Pagina 6
omdat zij meenden dat hun boot door de ontstane
schade niet meer kon duiken (echter naar later bleek
ten onrechte).(zie 2 ) Het in handen vallen van deze
boot was één van de grootste geheimen van WO-II.
De U-570 werd door de Britten hersteld van de opgelopen
schade, beproefd en vervolgens grondig uitgetest.De
boot kreeg de wel zeer toepasselijke naam:
"H.M.S. Graph". Begin oktober 1942 ging de Graph
op patrouille in de Golf van Biscaje. Op 21 oktober
om 16.57 uur lanceerde de Graph onderwater varend
een aantal torpedo’s op een aan de oppervlakte varende
Duitse onderzeeboot. De U-boot verdween
snel onderwater en de torpedo’s gingen achterlangs.
Aan boord van de Graph hoorde men allerlei vreemde
soorten ratelende en krakende geluiden, maar ook
explosies van torpedo's zodat men aannam dat de betreffende
boot was vernietigd.
De Graph meldde dan ook aan het hoofdkwartier dat
het een 'zusterschip' tot zinken had gebracht. Dit verhaal
hield stand tot de commandant van de U-333
(want die boot was het) omstreeks 1980 met medewerkers
van de Britse marine de logboeken checkten
om na te gaan welke onderzeeboot op 21 oktober
1942 ten 16.57 uur in de Golf van Biscaje torpedo's
op de U-333 had afgevuurd. De enige boot die daarvoor
in aanmerking kwam was de Graph.(zie 3 ) Maar
in 1942 was de bemanning van de Graph nog blij
met het vermeende behaalde succes.
De bemanning van de Dolfijn kreeg toestemming de
Graph te bezichtigen en wij maakten daar dankbaar
gebruik van. Wij vonden dat de boot minder leefruimte
bood dan onze boten en de verlichting in de
boot was ook minder dan wij gewend waren, maar
het was een pluspunt dat de officier achter de periscoop
toen al op een stoeltje kon meedraaien met
de periscoop.
De eerste patrouille van de Dolfijn
Na vijf weken oefenen vertrokken we half november
voor onze eerste patrouille richting Golf van Biscaje.
Ons patrouilleterrein lag dicht onder de Noord Westkust
van Spanje. Er voeren veel vissers in de omgeving,
waardoor we op de Asdicgeruispeiller nogal
hinder ondervonden van schroefgeruis waar, zoals de
commandant opmerkte: "er misschien toch ook wel
eens schroefgeruis van een onderzeeboot tussen zou
kunnen zitten!" De Golf van Biscaje was voor Uboten
in 1942 nog een soort Kalverstraat. Zij voeren
pal onder de Spaanse kust gewoon bovenwater van
en naar hun thuishavens.
De commandant kreeg gelijk. Op de eerste dag van
de patrouille hoorden we vroeg in de morgen op de
Klaar Voor Onderwater 86
geruispeiler geruis van snel draaiende schroeven en
door de periscoop zagen we een U-boot die recht op
ons af voer. We moesten zelfs de periscoop neerlaten
en uitwijken.
Zodra het mogelijk was vuurden we toch nog 3 torpedo's
op de U-boot af die hun doel echter misten.
Aan boord van de U-boot had men waarschijnlijk
niets van de aanval van de Dolfijn gemerkt, althans
de boot vervolgde normaal zijn weg en door de periscoop
werden manschappen waargenomen die zich
aan dek bevonden. Zodra de U-boot uit zicht was
gingen we voor korte tijd naar de oppervlakte voor
het verzenden van een vijandsmelding in de hoop dat
de U-boot als nog zou worden getorpedeerd door het
"zusterschip" of door een andere boot van ons flottielje.
Tijdens de verdere duur van de patrouille deden
zich geen bijzonderheden voor en begin december
keerden we weer terug naar Holy Loch. Varend
in de Ierse zee bij zwaar weer veroorzaakte overkomend
zeewater enige tijd kortsluiting in de centrale,
die tevens achterbatterij compartiment was, waardoor
enkele omvormers uitvielen. Door vaart te verminderen
konden we de centrale tijdens de verdere
reis droog houden. De Graph die nagenoeg tegelijkertijd
in de Golf van Biscaje opereerde boekte evenmin
successen. Na binnenkomst begonnen we ons af
te vragen wanneer we nu eens naar Dundee zouden
vertrekken.
De Dolfijn naar de Middellandse zee
Wie het gerucht voor het eerst verspreidde weet ik
niet, maar opeens ging het verhaal door de boot dat
de Dolfijn niet Dundee als basis zou krijgen maar Gibraltar.
Aanvankelijk weersprak ik met verve dit gerucht.
Had de commandant van de O-21 mij niet persoonlijk
medegedeeld dat het de bedoeling was, dat
de Dolfijn deel zou gaan uitmaken van het 9 de onderzeebootflottielje
met als basis Dundee? De reden
waarom de Dolfijn niet naar Dundee zou gaan heb ik
pas later vernomen. De commandant voelde n.l. niets
voor patrouilles maken in de Noordzee onder vaak
zeer slechte weersomstandigheden en met een geringe
kans op het boeken van successen. Dit echter in
tegenstelling tot Middellandse zee patrouilles die
meestal onder goede weersomstandigheden plaatsvonden
met reële kansen op het boeken van successen.
Derhalve vroeg de commandant aan de Britse marine
autoriteiten, of zij de Nederlandse marine wilde vragen
de Dolfijn voor "a tour of duty" naar de Middellandse
zee te sturen. De Britse marine autoriteiten
deden dat maar al te graag. Zo’n verzoek kon de Ne-

Klaar Voor Onderwater 86 Pagina 7
derlandse marine moeilijk afwijzen, maar zij waren
er niet blij mee. Het merendeel van de bemanning
verheugde zich evenmin op een (langdurig) verblijf
in de "Miditerranee!" En de Ned. Marine wist al snel
uit welke hoek de wind had gewaaid zoals spoedig
zou blijken. Maar de Britse marine was blij met een
extra boot in de Middellandse zee. Hun onderzeedienst
had sedert de aanvang van de oorlog tot eind
1941, al 31 boten verloren, waarvan velen in de Middellandse
zee. Ook het zusterschip van de Dolfijn, de
"P-48" waarop de commandant een kennismaking
patrouille had gemaakt was tijdens de eerste patrouille
vanuit Gibraltar verloren gegaan. Dat de
Ned. Marine niet blij was met het verzoek van onze
commandant aan de Britten hebben we geweten! We
kregen opdracht om de boot onmiddellijk gereed te
maken voor vertrek naar de Middellandse zee. De
vertrekdatum werd op zo’n korte termijn vastgesteld
dat we hard moesten werken om op tijd gereed te
zijn. Het vertrek was gepland voor dinsdag 22 december,
drie dagen voor Kerstmis.
Het weekend voorafgaande aan het vertrek kregen de
met Britse vrouwen gehuwde bemanningleden nog
een kort weekendverlof, van vrijdagmiddag tot zondag
l.g. Enkele weekendgangers besloten niet op
zondag l.g naar boord terug te keren maar op maandag
e.g! Zij meldden zich pas in de loop van maandag
terug aan boord. Zij hadden erop gerekend daarvoor
gestraft te worden met een paar dagen licht arrest.
Maar de commandant was woedend en gelastte
bij wijze van straf dat de telaatkomers heel de nacht
moesten doorwerken zodat de boot de volgende dag
toch nog op tijd gereed zou zijn voor vertrek. Maar
dat hadden ze er wel voor over!
De gehele nacht sjouwden de telaatkomers door met
het aan boord brengen van waarloo delen etc. Het is
onvoorstelbaar hoeveel reservedelen een onderzeeboot,
die voor langere tijd van huis gaat, moet mee
nemen. De volgende morgen stond de hele gang, van
boegbuiskamer tot centrale vol met dieselonderdelen,
dozen, blikken met gedroogde aardappels en
groenten, kratten enz. Toen het uur van vertrek was
aangebroken gaf de flottielje commandant nog uitdrukkelijk
de order, dat we de Clyde niet mochten
uitvaren vóór alles zeevast was gesjord. Gelukkig
was het voor de Dolfijn van Holy Loch naar open
zee nog enkele uren varen. De dag vóór ons vertrek
werd de Britse seiner ernstig ziek en afgevoerd naar
de wal. Waar haal je zo gauw een andere seiner vandaan?
Nou daar wisten de Britsten wel raad mee. De
seiner van een onderzeeboot die juist was terug gekeerd
van een patrouille werd rechtstreeks overge-
plaatst naar de Dolfijn! Zelden heb ik iemand zo
hartgrondig horen vloeken als die seiner maar hij
ging met ons mee. Overigens werd het een sober
afscheid. Geen Prins Bernhard om ons een goede
reis en een behouden vaart toe te wensen, geen
walploeg of "boot- afduwers". Alleen Captain S.,
commandant van het 3e submarine flottielje kwam
afscheid van ons nemen. En het vooruitzicht de
Kerstdagen buitengaats door te brengen was ook
weinig aanlokkelijk maar daar werd alsnog een
stokje voor gestoken.
Kerstmis vieren langszij het S.S. Nieuw Holland
Na een paar dagen op zee kreeg één van de matrozen,
die met een Brits meisje was gehuwd hevige
pijnen in de onderbuik. Nu had de commandant altijd
een koffertje bij zich met medicamenten. Nadat
de commandant persoonlijk de matroos had onderzocht
en daarbij had geconstateerd dat hij niet simuleerde,
werd hij behandeld met een sulfapreparaat
waardoor de pijn inderdaad afnam. Maar toen
een tweede bemanningslid tijdens slecht weer
kwam te vallen doordat een zeetje de centrale binnenkwam,
en hij vanwege de pijn op dek bleef liggen
besloot de commandant, na verkregen toestemming,
Falmouth binnen te varen.
Beide manschappen gingen van boord en de Dolfijn
moest wachten op vervangers die uit Dundee
moesten komen. Tot onze grote verrassing meerden
wij in afwachting van hun komst af, langszij het
zeer fraaie passagiersschip Nieuw-Holland van de
Koninklijke Pakketvaart Maatschappij (KPM). Het
was een machtig mooi en groot schip dat in vredestijd
met het zusterschip Nieuw-Zeeland een dienst
onderhield tussen Singapore en Australië. Nu deden
beide schepen dienst als troepentransportschip.
(zie 4 ) We maakten al spoedig kennis met de bemanning
van de Nieuw-Holland. Korporaals en
manschappen werden voor drankjes en hapjes uitgenodigd
in de lounge voor de 3 e klasse passagiers.
Voor ons een ongekende luxe, (het schip voer in
vredestijd uitsluitend 1 e en 3 e klasse passagiers).
Twee dagen lang genoten we van de gastvrijheid
van de bemanning. Tegen alle verwachting in vierden
we toch nog binnenliggend, en ieder op zijn
eigen wijze de Kerstdagen al konden of mochten
(?) we niet passagieren. Terugdenkend om welke
reden wij op zo'n korte termijn naar zee waren gestuurd
hadden we ook nog wat leedvermaak!
Op zondag 27 december vertrokken we naar zee
richting Gibraltar. leder had nu zo zijn eigen gedachten.
Wanneer zouden we Engeland weer terug-

Pagina 8
zien of, wanneer zouden we ons eigen landje weer
terugzien? We wisten inmiddels ook dat de oorlog
nog lang zou gaan duren.
1) De namen van de personen van S. , H. en van Z.
zijn bij de redactie bekend. Vóór beëindigding van
de oorlog was van Z. weer bevorderd tot onderofficier.
2) Het complete verslag van de overgave etc van de
U-570 staat vermeld in het Britse "Monthly Anti-
Submarine Report" van 4 e kwartaal 1941.
3) De commandant van de U-333-Peter Cremer
heeft na de oorlog een boek geschreven over
zijn belevenissen getiteld: "U-333 The story of a Uboat
Ace" In dat boek worden de lotgevallen van de
ex U-570 ook beschreven.
4) De Nieuw-Zeeland had een maand tevoren
(november 1942) deelgenomen aan de geallieerde
landingen op de Noord-Afrikaanse kust. Na afloop
terug naar Gibraltar werd het schip getorpedeerd
door de U-380.
JONGENSDROOM
C.van Toor
Oud-opvarende Dolfijn
Zodra de schorre claxonstoot
zich als een rauwe kreet liet horen
-het luik gesloten van de toren-
golfde er spanning door de boot
waarvan ik zorgeloos genoot.
Ik voelde me zelfs uitverkoren
om tot de bemanning te behoren:
matroos bij onderzeedienst-vloot,
waar avonturen, levensgroot
mij reeds als kind voor ogen stonden,
had ik Jules Verne niet verslonden
en kaptein Nemo verafgood?
Hier werd Nautilus werkelijkheid,
alle kortstondigheid ten spijt.
D.A.Bouwmeester
oud torpedomaker 2e klas
a/b van Hr. Ms Zwaardvis
Jeanette Bouwmeester
Klaar Voor Onderwater 86
Band of Brothers
Er gaat wel eens een avond voorbij dat er niets op
de TV is. De hedendaagse techniek bied ons de
mogelijkheid je eigen thuisbioscoop te maken, en
dat alles natuurgetrouw overkomt. Gelukkig kon ik
van een vriend zijn DVD verzameling “Band of
Brothers” lenen. Het was een speciale uitgave dus
moest ik er erg voorzichtig mee zijn.
Omdat ik niet gek ben op oorlogsfilms maar meer
van thrillers geniet, ging ik met enige reserve zitten
kijken. Al bij de eerste, van de totaal tien afleveringen,
was ik helemaal om. Het is een product van
Tom Hanks en Steven Spielburg, wat wel enige
kwaliteit aangeeft.
Het verhaal volgt de Easy Compagnie vanaf hun
opkomst als burger tot en met het wachten op teruggaan
naar Amerika na het einde van de tweede
wereldoorlog.
De saamhorigheid die deze compagnie opbouwt
heb ik ook ervaren bij de onderzeedienst. Er was
wel enig verschil, zij zaten in een verschrikkelijke
oorlog en ik ben niet verder gekomen dan zeer realistische
oefeningen.
Het verhaal wordt dusdanig op je netvlies gezet dat
het lijkt of jezelf aan de acties deelneemt. Gewonde
medestrijders voel je bijna als een van je eigen
vrienden. Het meest heeft mij aangesproken de ontdekking
van een concentratiekamp door enkele soldaten
die op patrouille uitgestuurd waren. Wat
moet dit in het echt verschrikkelijk geweest zijn.
Door het zien van deze DVD begrijp ik ook waarom
onze oudere reünisten elkaar steeds weer opzoeken.
Hun angst, verdriet, leed, en geluk heeft
zich afgespeeld in het echt en niet op de bank met
een zoutje.
Will Falkmann.

Klaar Voor Onderwater 86 Pagina 9
Oud zijn met herinneringen
Soms zit ik heel stil in mijn huis
dan vliegen mijn gedachten,
als water over hard plavuis.
Het is alsof ze trachten,
het leven terug te brengen dat,
zo vlug al is vervlogen.
Herinneringen zijn er zat,
maar zonder mededogen.
Weer zit ik angstig daar benee,
in die boot ver onder water.
Het water van die zilte zee,
rondom ons het geklater,
van bommen luid en krachtig.
Alsmaar luider, onder druk,
wij baden GOD almachtig.
Ons leven leek een kort geluk,
weer boven was het prachtig.
De zuivere lucht was water koud,
Traditie en reputatie
In KVO-85 vertelde een zeer oude duikbootman dat hij een eigengemaakt model van zijn oude boot wilde
vernietigen. Voor mijn dood, zei deze Methusalem, want het is mijn boot. De schrijver van dit al of niet
ware maar goede artikel wist hem te overreden het model te zijner tijd aan de traditiekamer te schenken.
Een verdomd goed idee zei de oude man. Daarmee bewijzend dat hij inderdaad al lang met pensioen is.
Mijn gedachten gaan dan naar een ander model in de traditiekamer, dat van Hr. Ms. O-19. U kent het verhaal.
Deze O-19 verdween op klaarlichte dag met vitrine en al, terwijl het geheel bijna 1 m. lang was. Het
stond als blikvanger in de tent tijdens de viering van 95 jaar OZD.
Nu behoren, naar mijn gevoel, traditiekamer, reputatie, marinemuseum en de verzameling van de 3 monumenten
op steiger 19 bij de geschiedenis van de OZD. Op deze monumenten staan 213 plus 2 maal 41 namen,
samen 295 namen van de mannen die hun leven lieten in de jaren 1940-1945. Deze 295 man lieten
ongeveer 350 kinderen achter. Een trouwe groep hiervan bezoekt nog steeds met de weinige nog levende
weduwen de dodenherdenking op 4 mei. Tot 1994 zijn echter veel nabestaanden afgehaakt. Zij waren van
mening dat deze herdenking meer voor de marine dan voor de nabestaanden was. Zij wilden niet als entourage
dienen. De OZD zou hier iets aan kunnen doen door bv. de nabestaanden bij de herdenking te betrekken
door bv. een nabestaande een paar woorden en een kort gebed als opening te laten spreken. Uiteraard
ieder jaar een ander.
Maar ik keer terug op het voor mij moeilijke onderwerp van de O-19. Ik hoop dat u begrijpt dat het gebeurde
voor de trouwe groep een pijnlijke teleurstelling is. In een gesprek met lotgenoten besloten wij pogingen
te wagen om het model op zijn basis terug te brengen. In eerste instantie zonder de naam van de OZD te
beschadigen, dus intern via KVO. Bij deze dus.
Wij willen een vrije aftocht voor de dader(s). Daarom mijn erewoord dat er geen haan naar zal kraaien als u
mijn nummer belt.
Mijn telefoonnummer is: 0251-240117. Ik wil het model in ontvangst nemen, ervan uitgaande dat de
dader(s) in een opwelling handelde(n). De dader(s) moeten maar uitmaken op welke manier. Het is een
goede gewoonte bij de marine om elkaar te “dekken”. Maar het mag nooit te ver gaan.
Ik hoop dat wij voor 1 maart 2004 resultaat hebben. Daarna willen wij het grootschaliger gaan aanpakken.
Zoals u zult begrijpen is de zaak dan niet meer onder de “kousenband”.
F.A.Gommers.
aan een dorstig mens gegeven.
Maar meer dan dat was in het heelal,
het gevoel te mogen leven.
Er dreef olie op de zee.
Doormans vloot was verloren,
2000 man dood op de ree.
Wij zouden dat later horen.
Aart Hopman, Fred Gommers en de Bantambaai.

Pagina 10
Mokken
Op de onderzeeboten van de KM wordt sinds jaar en
dag veel koffie gedronken. Dat mag bij een ieder bekend
zijn. De drank wordt op zee gratis verstrekt en
is continu beschikbaar. Vierentwintig uur per dag
staat er in de kombuis een percolator, (groot koffiezet
apparaat) gevuld met meestal “verse” koffie, paraat.
Tijdens de wacht is er zelfs speciaal iemand
aangewezen om op gezette tijden ronden te lopen
langs alle werkplekken om iedereen van koffie te
voorzien, de zeun.
Koffie is voor de gemiddelde marineman zo onontbeerlijk,
dat hij zodra hij op post is, begint met bellen
waar de koffie blijft. Dit vaak tot grote ergernis
van de zeun. Liters koffie worden er door de 60 man
aan boord weggeslobberd.
De koffie moet natuurlijk wel ergens uit gedronken
worden. Geen keurige porseleinen koffiekopjes met
zeer fragiele oortjes zoals ze bij moeders thuis zijn te
vinden. Nee de marineman wil als hij koffie krijgt,
gelijk een “hele sloot”. En geen “Haags” bakkie.
Hier herkennen we de ware koffie drinker onder de
marine mannen. De echte marineman heeft, zoals
een kleuter zijn troetelbeer, zijn eigen mok. Overal
sleept hij het ding mee naar toe. Van plaatsing naar
plaatsing wordt het meestal tot relikwie verworden
eigendom mee genomen. Soms zijn het grappige
mokken en soms zijn het relatie geschenken van in
het buitenland ontmoette collega’s. Soms zijn het
Klaar Voor Onderwater 86
ook geschenkjes van vrouw en/of kinderen of souvenirs
uit favoriete havens. Zo kennen de meeste
mokken wel een verhaal.
Als de mok sneuvelt, doordat hij op het zeetje net
even te laat werd opgevangen, is de eigenaar
meestal dagen ontroostbaar. Hij zal dan de rest van
de reis moeten drinken uit de anonieme, door de
marine verstrekte, mokken. Wat is er mis met de
marinemokken hoor ik velen van u denken. Eigenlijk
helemaal niets, of eigenlijk van alles!
De meeste eigenaars van een eigen mok wassen het
ding niet. Met de lijfspreuk “koffie is koffie” wordt
het ding dagelijks diverse keren gevuld, maar echter
zelden schoongemaakt. Aan de binnenkant van
de mok hecht zich keer op keer een klein laagje cafeïne
houdend laagje koffie. Een echte marinemok
ziet aan de binnenkant dan ook zwart van oude vieze
koffie. Dit vaak tot ergernis van vrouwen die dit
een smerig gezicht vinden. Zo was ik ooit geplaatst
op een bureau waar veel vrouwelijke matrozen
dienst deden. We werkten daar in ploegendienst.
De chef des bureaus had een mok zoals eerder beschreven.
Hij koesterde het ding want er zat nog
koffie in die gedronken was op de Hr. Ms. Tonijn.
Elke avond voordat hij naar huis ging plaatste hij
zorgvuldig zijn mok in zijn bureaulade en haalde
hem daar ’s morgens weer uit om hem te laten vullen
met het zwarte goud. Een moment van onachtzaamheid
en op een avond bleef de mok op zijn bureau
staan. Een van de vrouwelijke matrozen zag
het ding staan en dacht; “ik zal de chef eens verwennen.
Ik maak dat vette ding eens lekker
schoon”. De mok werd grondig met een bekend
schuurmiddel behandelden zag er weer uit alsof hij
zo uit de winkel kwam. Net zo wit als de binnenkant
van de mok nu was, zo wit werd het gezicht
van de chef toen hij de volgende morgen zijn mok
zag. “Wie heeft mijn mok schoon gemaakt?!?” ,
was het enige dat hij uit kon brengen. Met een trotse
glimlach melde de matroos zich in afwachting
van een compliment. Er volgden nog wat woorden
die ook toen al niet netjes waren. Het meisje begreep
er niets van en verdween in stilte naar huis.
Ook de chef was de rest van de dag lichtelijk van
streek. Hij besefte wel dat het meisje het goed bedoeld
had, maar zijn koffie smaakte nooit meer zo
lekker als daarvoor.
De Observer
Periscopy 12

Klaar Voor Onderwater 86 Pagina 11
J.J. Aling

Pagina 12
Hr. Ms. Dolfijn
F. van der Zee oudste officier
Radar en Sonar beeldkasten
Ook tandenpoetsen hoort erbij
Klaar Voor Onderwater 86
F. van Driel com. Hr. Ms. Dolfijn
Doorkijkje naar echolood
Duiken nabij kade
Werken
Hr. Ms Dolfijn met
M. van Oosten chef voortstuwing

Klaar Voor Onderwater 86 Pagina 13
Kijkje op de batterij
Kijken wat de post schaft
Er is er een jarig hoera hoera
Oefening met mariniers
R. van der Gaag systeem verantw. Off.
Concentratie bij roerganger
Studeren in eigen tijd
Einde oefening
TV opnamen “RVU Educatieve Omroep” 04-11-2003

Pagina 14
Klaar Voor Onderwater 86

Klaar Voor Onderwater 86 Pagina 15
Beter laat dan …
Kort geleden werd de familie van Duijn in Punta Gorda, Florida, blij verrast door een bezoek van de NL
Consul en zijn echtgenote in Orlando. Zij kwamen de heer Neil van Duyn namelijk de versierselen behorend
bij het Mobilisatie-Oorlogskruis opspelden, een teken van waardering waar velen lang op hebben gewacht.
Deze bijzondere gebeurtenis heeft de volgende vraag opgeroepen:
Zijn er misschien nog mannen die zich onze inzet nog herinneren. Het gaat om de mensen die zich dit nog
goed herinneren en daar eventueel nog foto’s van hebben, daar zou ik graag mee in contact willen komen
om het oude plaatje rond te maken. Het gaat om de Zeehond, waar mijn man ongeveer 6 maanden op heeft
gevaren. Daarna is hij naar Ierland gegaan om de O-27 op te halen en deze naar Dundee gebracht. Vanuit
Dundee zijn de O-27 en de Dolfijn naar Rotterdam gevaren in juni 1945.
Ook is de opleiding gevolgd in Londen op de kanonneerboot Soemba, waarna plaatsing bij de Onderzeedienst
in Dundee, Schotland volgde.
Dus, wanneer iemand daar nog iets over heeft, dan willen we dit graag weten.
Bij voorbaat hartelijk dank.
Clazien Hulshof van Duijn
4077 Lacosta Island cT
Punta Gorda
33950 Florida
U.S.A.
Geachte redactie
Hierbij een foto van de O-27 en de Dolfijn P-47. Ik geloof dat het ongeveer eind mei 1945 was. Wij waren
de eerste onderzeeërs die na de oorlog in Nederland aankwamen. Dezelfde foto is genomen aan de Parkkade
in Rotterdam. Daar hebben we ongeveer een maand gelegen zodat iedereen met verlof kon. Ik ben de
matroos die onder de loop van het kanon zit. Die met een witte trui aan heet Jan van Braal. De meeste namen
ben ik vergeten. Na het verlof zijn we weer teruggekeerd naar Dundee Scotland. Het beste voor u allen
toegewenst uit het zonnige Florida.
Yours
Niel van Duyn

Pagina 16
Klaar Voor Onderwater 86
MARINEHULP BIJ WATERSNOODRAMP GEBOEKSTAAFD
'Operatie Noach. De, hulpverlening door de
Koninklijke Marine en de Watersnoodramp van 1953’
telt 120 bladzijden en vele foto's. Het is uitgegeven bij
het Instituut voor Maritieme Historie in Den Haag en
kost tien euro. ISBN 9071957365
DEN HAAG - Naast de slachtoffers kende de
Watersnoodramp van 1953 ook duizenden veelal
anonieme redders en hulpverleners. Dag en
nacht waren zij in de weer om mensen en vee in
veiligheid te brengen en het verder oprukken
van het water te stoppen. Zo heeft het personeel
van de Koninklijke Marine veel werk verzet in
het rampgebied. Als blijk van waardering voor
de inzet van alle marinemensen hebben Adri P.
van Vliet en Willem J.J. Geneste die prestaties
in woord en beeld vastgelegd in het boek
‘Operatie Noach, De hulpverlening door de Koninklijke
Marine en de Watersnoodramp van
1953.’
“Bij een geval bleek een man ontzettend zwaar te
zijn, hetgeen ik kon zien aan de inlaatdrukmeter
van de motor, die aangaf hoeveel vermogen nodig
was om de helikopter niet te laten zakken onder
de last. Bij het aan boord komen bleek hij
een paar geldbuidels vol zilveren rijksdaalders
om zijn middel te hebben en bovendien zaten alle
zakken van zijn jas ook nog vol. Nadat we
hem hadden afgezet, ontdekten wij dat hij in zijn
zenuwachtigheid een deel van het geld in de helikopter
had achtergelaten.
Wij hebben het aan een politieagent afgegeven en ik hoop maar dat hij zijn spaarcenten heeft teruggekregen”,
vertelt schout-bij-nacht Vlieger b.d. R.J. Idzerda in het boek over een redding. “Ook was er een man
die met de lus (sling) geen raad wist en het ding gewoon vasthield, maar halverwege kon hij het niet meer
houden en viel ruggelings in het water. Helaas konden wij door een aantal bomen niet meer bij hem komen.
Bovendien waren op die plaats talloze anderen die hoog nodig uit bun benarde positie moesten worden gered.”
Zo staan er veel meer verhalen in Operatie Noach. Het boek gaat uitgebreid in op het werk van de marine
tijdens deze ramp. De eerste hulpacties en de rol van het Korps Mariniers worden besproken, maar ook is
er ruimte voor de afsluiting van de hulpverlening door de marine en de gevolgen van de watersnoodramp.
De schrijvers laten geen detail onbesproken. Ze beschrijven zelfs de inzet van andere krijgsmachtdelen en
de buitenlandse hulp. De tekst in het boek wordt versterkt door de korte getuigenverslagen van verschillende
mariniers. De vele fraaie foto's maken het boek tot een compleet en zeer boeiend naslagwerk.
Mocht u het boek niet in de winkel kunnen kopen / bestellen, stuur dan een briefje naar :
Instituut voor Maritieme Historie
Jan van Nassaustraat 112
2596 BW Den Haag
Defensiekrant 9 oktober 2003

Klaar Voor Onderwater 86 Pagina 17
Zoektocht K-XVI Zuid-Chinese Zee (KVO 85)
Hierbij vraag ik gaarne uw aandacht voor het feit dat dit wrak reeds is gevonden (gelokaliseerd) tijdens het
duiken van Australiërs in 1989 en door een team van de BSac dive club 758 (Tanglin Club – Singapore) in
1990. Ik was hier toen lid van.
Het wrak werd niet geïdentificeerd op naam of nummer, maar was wel duidelijk herkenbaar als wrak van een
onderzeeboot, waarbij gedacht werd aan een Nederlandse boot (op aanwijzing naar aanleiding van de Japanse
landing op Kote Baru en boven watervarend op een mijnenveld gelopen.
Het wrak ligt op ongeveer 48 meter diepte. Het voorste gedeelte van de romp ontbreekt, de toren en toegang
waren herkenbaar, een open luik werd aangetroffen achter de toren ten opzichte van het restant van de opbouw.
Er werd tijdens het duiken veel hinder ondervonden van een sterke stroming en hierdoor werd de tijd die bij
het wrak kon worden doorgebracht beperkt tot 11 minuten.
Ik denk dat ik de eerste Nederlander was die op dit wrak mocht duiken en als oud-onderzeebootman was dit
een bijzondere ervaring en tevens behoorlijk emotioneel.
Ik heb ook gedoken op het Japanse wrak dat genoemd werd in het artikel in KVO 85.
Graag vraag ik hierbij ook aandacht voor het feit dat er een wrak van een Australische onderzeeebootjager ligt
in de monding van de Lipis Rivier, die is gezonken na te zijn getroffen door kanonvuur van een Japanse kruiser
in 1941.
De 3 Yarrow type A-frame ketels waren duidelijk zichtbaar. Het wrak was zwaar beschadigd en verroest.
De schrijvers van dit artikel kunnen mogelijk contact opnemen met de BSac Dive club van de Tanglin Club in
Singapore, die volgens mijn beste weten nog steeds bestaat.
Hartelijke groet
Hans van Hooft (AKA Hassan van de Guppies)
hans@vanhooft.fslife.co.uk
Aankondiging Reünie 2004
Noteer alvast in uw nieuwe agenda.
Reünie en ALV zal op 20 april 2004
in Kumpulan Bronbeek (Arnhem)
gehouden worden.
Wij rekenen weer op uw aanwezigheid.

Pagina 18
Nieuwsberichten
Onthulling monument voor vredesoperaties
25-10-2003
Klaar Voor Onderwater 86
Staatssecretaris van Defensie Cees van der Knaap
heeft vrijdag (24 oktober) in Roermond het
monument onthuld voor militairen die tijdens vredesoperaties
om het leven zijn gekomen. Hij deed dit
samen met mevrouw Van Rijn, die haar zoon verloor
in Libanon, en René Dekker, een veteraan die in Srebrenica
diende. Voorafgaande aan de onthulling
hielden alle drie een toespraak waarin ze te kennen
gaven blij te zijn met het lang verwachte monument.
Na de onthulling ontvlamde de toorts in de handen
van de godin Irene, onderdeel van het gedenkteken.
De onthulling werd speciaal op deze dag gehouden, omdat het dan United Nations Day is, de viering van
de officiële oprichtingsdatum van de Verenigde Naties. In naam van de VN zijn talloze vredesoperaties uitgevoerd.
Met het monument gedenkt Nederland de 158 militairen die sinds het begin van de Korea-oorlog
tijdens of als gevolg van een vredesoperatie om het leven zijn gekomen. Sedert 1950 zijn meer dan 50.000
Nederlanders uitgezonden geweest naar crisisgebieden over de hele wereld. Op dit moment zijn meer dan
tweeduizend Nederlandse militairen actief in Irak, Bosnië en Afghanistan.
• Het nieuwe gedenkteken is gelegen in het stadspark “Hattem”, direct naast het Nationaal
Indië-monument. De Limburgse kunstenaars Wynand Thönissen en Dick van Wijk zijn bij
het ontwerp ervan uitgegaan van de symbolische betekenis van het begrip “vrede”. Dat
heeft geleid tot een bronzen beeld van de godin Irene, die in de historische iconografie de
verpersoonlijking is van de vrede. Zij “zetelt” in een soort globe, die de wereldomvattende
taak van de VN symboliseert. Het monument voor de omgekomen militairen in vredes- en
andere humanitaire missies wordt gecompleteerd door een rij wachters die op de “wal” er
tegenover in een driehoek gegroepeerd
staat. Zij symboliseren de militairen als
beschermers tegen negatieve invloeden
en als waarborgers van de rechten van
de mens. Een van de wachters valt, dit
om aan te geven dat er ook militairen
sneuvelen tijdens vredesoperaties.
(foto’s: Hennie Keeris)

Klaar Voor Onderwater 86 Pagina 19
Toespraken
Onthulling monument voor vredesoperaties
25-10-2003
TOESPRAAK VAN STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE C. VAN DER KNAAP TER GELE-
GENHEID VAN DE ONTHULLING VAN HET MONUMENT VOOR VREDESOPERATIES TE
ROERMOND, 24 OKTOBER 2003
Dames en heren, ik wil deze toespraak beginnen met een citaat:
“Vannacht heb ik lang wakker gelegen. Ik kreeg de ogen van de man die we gisteren tijdens onze patrouille
hebben ontmoet maar niet uit mijn hoofd. Totaal leeg en emotieloos, zo keek hij. Toen hij met ons sprak,
lachte hij, maar zijn ogen deden niet mee. Hij keek me aan en toch ook weer niet; hij keek door me heen,
alsof hij geen mens tegenover zich had. Hij had veel meegemaakt, veel gevochten, doden gezien, en zelf gedood,
dat was wel duidelijk. In die ogen zag ik iets van de gruwelijkheid van die waanzinnige oorlog die
zich hier heeft afgespeeld.”
Zomaar een fragment uit een brief van een Nederlandse militair die voor een vredesmissie in Bosnië zat.
Een fragment dat laat zien hoe uitgezonden militairen vaak indrukwekkende ervaringen meemaken. Het is
moeilijk je daar vanuit het keurig aangeharkte en geregelde Nederland een voorstelling van te maken. Het
menselijk leed waar onze militaire tijdens of kort na gruwelijke oorlogen mee worden geconfronteerd laat
daarom niet zelden diepe sporen na. Korea, Libanon, Angola, Voormalig Joegoslavïe, Cambodja, Eritrea,
Afghanistan, Irak, het zijn verscheurde landen met onvoorstelbaar menselijk leed. Het zijn ook landen waar
Nederlandse militairen onvoorstelbaar veel goeds hebben gedaan, waar Nederlandse militairen zich hebben
ingezet voor vrede en voor hun medemens. Helaas ging hun inzet soms gepaard met grote offers, met de
hoogste prijs.
Dames en heren, veteranen en nabestaanden,
Vandaag zijn wij bijeengekomen om met u die offers te gedenken, om stil te staan bij de gevolgen van
deelname aan vredesoperaties, maar vooral om onze gevallen militairen te herdenken. Met de onthulling
van het monument voor vredesoperaties willen wij uitdrukking geven aan de bijzondere plaats die ook deze
veteranen verdienen in de Nederlandse geschiedenis. Met dit gedenkteken doen wij – Regering en samenleving
- recht aan hun inspanningen. Het monument is daarom zowel een gedenkteken als ook een teken van
erkenning.
De geschiedenis van gedenken en erkennen heeft in ons land een grillig verloop gekend. Neem het eerbetoon
aan de Nederlandse militairen en oud-verzetsstrijders van de Tweede Wereldoorlog. Al snel na de bevrijding
in 1945 werd dit eerbetoon - in de vorm van monumenten, herdenkingen en bevrijdingsdefilés -
gemeengoed. Terecht. Nu, bijna zestig jaar later, is het eerbetoon voor de veteranen van de Tweede Wereldoorlog
nog steeds springlevend.
Hoe anders verging het de veteranen uit Indië en Nieuw-Guinea. Zij konden bij hun terugkeer in Nederland
in de jaren vijftig en zestig vooral rekenen op desinteresse, zowel van de zijde van de overheid als van de
samenleving. Ook de Korea-veteranen, die tussen 1950 en 1954 deel uitmaakten van één van de eerste VNoperaties,
ondervonden een gebrek aan publieke aandacht en erkenning. Nederland stond in het teken van
de wederopbouw, op verhalen over de oorlog in Indië of Korea zat niemand te wachten. Het was een tijd
van aanpakken en niet van luisteren.
De veteranen van toen hebben tientallen jaren de waardering en erkenning moeten ontberen voor hun inzet
en voor de offers die zij in Nederlandse dienst hebben gebracht. Met grote vasthoudendheid hebben de In-

Pagina 20
Klaar Voor Onderwater 86
dië-veteranen in de jaren zeventig en tachtig die waardering en erkenning stap voor stap bevochten. Met de
onthulling van het Nationaal Indië-monument in 1988 op deze plek, werd hun alsnog een langverwacht en
zeer verdiend eresaluut gebracht.
Vandaag, op de verjaardag van de Verenigde Naties, zijn wij bijeen gekomen om de gevallen veteranen die
sinds Korea hebben gediend te eren, die zich hebben ingezet voor het herstel en de handhaving van de vrede
in zowel VN-operaties als andere internationale missies. Het monument, dat ik zo dadelijk mag onthullen,
vormt een plek van bezinning en stilte voor nabestaanden van de Nederlandse slachtoffers van die vredesoperaties,
voor de jonge veteranen en voor allen die hun respect willen betonen jegens de militairen die
zich hebben ingezet voor de internationale vrede en veiligheid.
Sinds 1950 zijn ongeveer 50.000 Nederlandse militairen uitgezonden geweest naar crisisgebieden over de
gehele wereld. Dit aantal groeit nog steeds als gevolg van het Nederlandse beleid om de internationale vrede
en veiligheid actief te bevorderen. Zo zijn op dit moment meer dan 2000 Nederlandse militairen in
dienst van de vrede uitgezonden naar landen als Bosnië, Irak of Afghanistan. Ruim 150 Nederlandse militairen
zijn echter niet levend teruggekeerd van hun vredesoperatie. Ruim 150 families, waaronder de familie
van Kees van Rijn , dragen het verlies van hun dierbare met zich mee.
Ook zijn er Nederlandse militairen met een verwonding of ziekte teruggekeerd van één van de talrijke
vredesmissies waaraan Nederland heeft deelgenomen. Weer anderen ontwikkelden later alsnog
lichamelijke klachten of mentale problemen als gevolg van de uitzending. In de zorgverlening bij Defensie
en het Veteraneninstituut zien we bovendien hoe de impact van zo´n uitzending ook de relatie met de
naaste omgeving, partners, gezin, familie en vrienden kan belasten.
Zo moet ik nog vaak terug denken aan de sergeant die ons ongenadig drilde tijdens mijn militaire opleiding
in 1970 hier in Roermond. Ik was gelegerd in de Ernst Casimir kazerne. Mijn sergeant was een echte
Korea-veteraan en soms liet hij zich uit over die moeilijke tijd. Hij beschreef me de angst waardoor de
Nederlandse militairen ´s nachts maar moeilijk de slaap konden vatten. Angst, aangezien het regelmatig
voorkwam dat Noord-Koreaanse strijders ´s nachts door de linies glipten om slapende Nederlandse
soldaten in hun slaap te verrassen. Hij sliep dan ook met het wapen op de borst, gespannen als een veer en
continu alert. Dat gevoel, die angst, achtervolgde hem bijna 20 jaar later nog. Zo moest zijn vrouw beloven
hem nooit zomaar in zijn slaap wakker te schudden. Hij was bang voor zijn eigen reactie, voor de
gevoelens die vanuit zijn onderbewustzijn nog altijd zijn handelen konden beïnvloeden.
Emoties, spanningen en ervaringen kunnen dus jaren later niet alleen de veteraan, maar ook diens
omgeving achtervolgen.
Voor de militair of veteraan met mentale problemen is het dikwijls moeilijk te beoordelen hoe allerlei
ingrijpende ervaringen doorwerken in het leven na de uitzending. Voor de kinderen van uitgezonden
militairen is “papa na zijn thuiskomst anders geworden”. Het herstel van ernstige mentale verwondingen
verloopt vaak langs een onzekere route, traag en zonder garantie op succes. Een aparte tekst op dit
monument vraagt hiervoor aandacht. Aandacht voor hen die psychisch beschadigd zijn geraakt door
deelname aan een uitzending en aandacht voor diegenen die als gevolg daarvan geen uitweg meer zagen in
hun leven.
Dames en heren,
Niet iedere militair accepteert van zichzelf dat hij of zij kwetsbaar is. Het is vaak moeilijk om over
emotionele ervaringen te praten, want een militair is daar niet voor opgeleid en is daar niet mee vertrouwd.
Veel veteranen zoeken uit zichzelf dan ook geen steun. Bovendien ervaren zij weinig belangstelling of
begrip bij collega’s en vrienden en zelfs bij familieleden of hulpverleners. Hierdoor kan een gevoel van
miskenning en isolement ontstaan. Vaak, te vaak, vinden veteranen alleen enige steun bij kameraden of
lotgenoten. De bevordering van een cultuur waarin er ruimte is voor emotionele ervaringen, is daarom van

Klaar Voor Onderwater 86 Pagina 21
belang voor het gezin van de veteraan, voor de doeltreffendheid van de veteranenzorg en voor de
defensieorganisatie in haar geheel. Daarbij zijn erkenning, waardering en zorg steeds opnieuw de
sleutelbegrippen.
De erkenning van en de waardering voor veteranen zijn ook sleutelbegrippen bij de jaarlijkse Nederlandse
veteranendag die op 29 juni 2005 voor het eerst wordt georganiseerd. Op de verjaardag dus van de
bekendste Nederlandse veteraan, Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard. De Nederlandse
veteranendag gaat bijdragen tot de maatschappelijke erkenning van alle veteranen, door de samenleving
nauwer te betrekken bij het werk van “onze mannen en vrouwen” in oorlogs- en conflictgebieden, vroeger
én nu.
Dames en heren,
Het monument voor vredesoperaties voorziet in de behoefte van latere generaties veteranen om hun
gevallen kameraden te herdenken. Ik wil de Limburgse kunstenaars Wynand Thönissen en Dick van Wijk
complimenteren met het prachtige ontwerp. Het monument toont Irene, de godin van de vrede. Zij wordt
beschermd door een aantal wachters, die symbool staan voor onze uitgezonden militairen. De gevallen
wachter maakt ons duidelijk dat dit belangrijke werk niet zonder risico is. Dat sommigen voor hun inzet
helaas de hoogste prijs betalen.
Met de keuze voor deze plek, op een steenworp afstand van het Indië-monument, wordt bovendien een
brug geslagen met eerdere generaties veteranen. Naast duidelijke verschillen in achtergrond en ervaringen
van oude en jongere veteranen, zijn er ook belangrijke overeenkomsten. Zo is er de gemeenschappelijke
behoefte aan maatschappelijke erkenning en waardering voor hun inzet en voor de gebrachte offers in
Nederlandse dienst. Daarnaast is er de niet altijd onderkende behoefte aan goede zorg en contacten met
lotgenoten. Bij een deel van onze veteranen blijft die behoefte bestaan, soms nog vele jaren ná de
uitzending. Veteranen – van welke generatie of missie ook – moeten dan ook kunnen blijven rekenen op
onze zorgverlening.
Dit bijzondere monument voor vredesoperaties dient echter bovenal de nagedachtenis in ere te houden van
hen die niet zijn teruggekeerd. Zij hebben het grootst denkbare offer gebracht voor de internationale vrede
en veiligheid.

Pagina 22
Geachte redactie,
Huron
6-17-03
Langs deze weg doet het mij een genoegen u mijn
hartelijke dank te betuigen voor het KVO-84.
Dit blad gaf mij een trill te lezen dat er goed
gezocht wordt naar oude verloren boten.
Nog twee en ze zijn allemaal terecht. Een saluut voor
dit werk.
Het is een fantastische uitgave. Mijn echtgenoot
Nancy en ik waren aanwezig op de 2002 Reünie
van Hr. Ms. Walrus; als eerste bemanningslid te
Brombeek.
We hopen dat het mogelijk zal zijn om het
100 jaar bestaan van de OZD bij te wonen.
Zelf ben ik een associate shipmate van de U.S.N onderzeedienst.
Ik was een bemanningslid van Hr. Ms. O-21, O-23
en de Walrus 1945-1955.
Verliet de marine per april -’55.
Mijn naam is Frits Kalsbeek KPL.Electr. Monteur.
Tot mijn spijt las ik dat mijn oude vriend C.W. Fredericks
is overleden.
Hartelijke groet,
Frits Kalsbeek
Klaar Voor Onderwater 86
November
Als ik naar buiten kijk zie ik alleen maar kale bomen,
hier en daar probeert een berk wanhopig zijn
blaadjes vast te houden. De velden zijn vaal groen
geworden en het sopperigheidgehalte is hoog. Zonder
laarzen wordt een wandeling een crime dus snel
aangetrokken, warme jas aan en hup naar buiten.
De honden springen opgewonden tot aan je schouders
en zijn blij dat ze weer mogen rennen. Het is
net vijf minuten droog en hoewel het koud is ruikt
het heerlijk fris. Het is ook nog vroeg, even voor
acht uur, de dag is net geboren.
Wat een luxe, vandaag een vrije dag, niet naar het
werk maar gewoon genieten van het moment. We
zwerven wat door het bos en plotseling blijven we
alle vier stil staan, de twee honden, ikzelf en een
ree. We kijken elkaar aan, zeker een minuut staan
we allemaal doodstil. Het is een prachtig dier, egaal
bruin met grote ogen. Ik kan haar wimpers zien zo
dichtbij staan we. Dan plotseling is de betovering
verbroken, de honden kunnen zich niet langer beheersen.
Hoewel we het hen geleerd hebben dat
reeën en herten taboe zijn wordt dit ze toch te gek.
Het dier springt gracieus weg en slalomt tussen de
bomen er vandoor. De honden er achteraan en meewarig
kijk ik ze na in de wetenschap dat ze het toch
niet te pakken krijgen, ze zijn veel te langzaam.
Nog nagenietend loop ik naar huis, hè dat was echt
een cadeautje.
Dick de Jong