Noordzee-weekdieren: Gastropoda - Strandvondsten

PATELLIDAE - Patella Linnaeus, 1758
Patella vulgata L., 1758 - schaalhoren
Afb. 10 Patella vulgata. Boven-, onder- en zijaanzicht;
kopzijde boven en rechts, x 0,6
Conische schelp zonder windingen. De apex is
net voor het midden gelegen. Uiterst variabele
tophoek: gemiddeld 75-110° doch extreem ook
60-120°. Jonge of hogere exemplaren hebben
meestal rechte zijkanten, oude en ook de lagere
exemplaren zijn vaak wat boller. Vanuit de top
stralen onregelmatige ribbels en groeven. In de
groeven staan 2-3 kleinere ribbeltjes. Aan de
voorzijde zijn de hoofdribbels enkelvoudig, aan
de achterzijde worden ze soms geflankeerd door
twee kleinere ribbels, zodat een drievoudige ribbel
ontstaat. De hoofdribbels vallen samen met
de kleurstralen aan de binnenzijde. Zowel de ribbels
als groeven worden gekruist door onregelmatige
groeilijnen. Op de kruisingen staan meer
of minder duidelijke knobbeltjes. De sculptuur
wordt naar de onderrand toe steeds duidelijker.
De top is vaak licht geërodeerd aan de buitenzijde
en verstevigd aan de binnenzijde.
De mondopening is meestal aan de voorzijde
wat toegespitst. De mondrand is scherp en onregelmatig
met uitsteeksels aan het eind van de
ribbels.
Kleur van de buitenzijde grijs, soms wat gelig of
groenig. In de groeven een of twee bruine strepen
die naar de schelprand toe duidelijker wor-
Afb. 11 Patella vulgata, zowel in vorm als in
kleur variabel. Van L. naar H.: f. picta (rode stralen),
een donkerbruin exemplaar, f. elevata.
den. Binnenzijde meestal gelig, soms met wat
groen, bruin of oranje, De bruine kleurstrepen
van de buitenzijde schemeren donker door. Lang
niet zo variabel van kleur als P. depressa. De top
is wit of grijsachtig van kleur en wordt begrensd
door een hoefijzervormig spierindruksel. Evenwijdig
aan de schelprand lopen uiterst fijne irise-
rende lijntjes die een blauw-groene weerschijn
geven. L.B.H. = 65.55.30 mm.
In het onderscheid met de soorten P.depressa
en P. aspera, kan bij levende exemplaren ook de
kleur van de voetzool een hulp bij de determinatie
vormen. P.vulgata heeft een grijzige olijfgroen
gekleurde voetzool, P. depressa een vrijwel
zwarte voetzool en P.aspera een witte of
geelachtige voetzool. Voor juveniele exemplaren
gaat dit onderscheid vaak niet op.
P. vulgata is geografisch verspreid van de Lofo-
ten tot Spanje, op rotskusten in het litoraal. Aan
de oostkust van de Noordzee ontbreekt de soort,
behalve op dijken en havenhoofden, zoals in Nederland
waar hij zich de afgelopen jaren op
steeds meer plaatsen heeft gevestigd. Ook
spoelt hij incidenteel vastgehecht aan wieren, of
op drijvende voorwerpen op de stranden aan. In
Zeeland algemeen op de dijken.
vita marina zeebiologische dokum entatie nov.-dec. 1985 noordzee-weekdieren