downloaden - Scheikunde In Bedrijf

Module Antibiotica versie augustus ’09
Enzymen
les 6
een enzym overplaatsen in een bacterie of een schimmel die we hier in onze laboratoria veel gebruiken. Dat
organisme gaat vervolgens het gewenste enzym in grote hoeveelheden produceren'', aldus Meijer.
In Nederland zijn amper startende biotech-bedrijven die zich op de enzymenmarkt begeven. De wereldmarkt is
voor driekwart in handen van DSM en het Deense Novo Nordisk. Het is moeilijk voor een startend bedrijf om op
die markt een plek te veroveren. Een van de weinige Nederlandse bedrijven die het waagt is het Leidse
Plantzyme, producent van het enzym fytase. Dit wordt toegevoegd aan veevoer. Daardoor zit er minder fosfor in
de uitwerpselen van varkens, wat het milieu minder belast.
Voor DSM is biotechnologie sinds de overname van Gist-Brocades in 1998 een belangrijke ,,tak van sport''
geworden, aldus Meijer. Het gistbedrijf uit Delft richtte zich al jaren op de productie van antibiotica, bakkersgist en
enzymen voor de voedingsindustrie. Volgens Meijer is meer dan de helft van het onderzoek binnen DSM's cluster
Life Sciences Products nu biotechnologisch getint. De uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling binnen dit cluster
bedroegen vorig jaar 93 miljoen euro, de omzet ruim 1,6 miljard euro.
Een bewijs voor het nut van enzymen is de productie van het antibioticum cefalexine. Een aantal jaren geleden
maakte DSM dit antibioticum nog grotendeels via chemische synthese, in elf stappen. Het proces is nu
vereenvoudigd. Chemicaliën zijn deels vervangen door enzymen. Het proces kost nu nog maar zes stappen. ,,Het
grondstoffengebruik ligt lager en we hebben nu veel minder afval'', zegt Meijer. Dat maakt bijvoorbeeld de kosten
van afvalwaterzuivering lager, en daarmee de kostprijs. En dat is weer van belang in een markt die de laatste
jaren gekweld wordt door overproductie en lage prijzen.
DSM wil graag marktleider blijven in antibiotica. Deze medicijnen beslaan 11 procent van de totale
geneesmiddelenmarkt. De wereldmarkt heeft een omvang van 35 miljard euro en groeit 3 tot 4 procent per jaar.
DSM is vooral sterk in de zogeheten beta-lactam antibiotica, die 50 procent van de antibioticamarkt beslaan.
Voor de toepassing van enzymen ziet Meijer talloze mogelijkheden. ,,Het arsenaal van natuurlijke enzymen is nog
lang niet uitgeput.'' Bovendien, zo zegt hij, is het met moderne technologie mogelijk bestaande enzymen aan te
passen. ,,Er bestaan nu technieken waarmee je de genen voor enzymen kunt shuffelen. Zo kun je stukken DNA
aan elkaar plakken die de natuur nog nooit aan elkaar heeft geplakt. Dat levert soms enzymen op die veel beter
werken dan hun natuurlijke evenbeeld.''
Ondanks de steeds bredere toepassing van enzymen blazen chemische bedrijven hun 'groene' activiteiten niet
hoog van de toren. ,,De gemiddelde consument interesseert zich niet voor enzympjes'', meent Meijer.
,,Bovendien, de consument heeft een niet al te positief beeld van de chemische industrie. Dus moet je zoiets niet
overschreeuwen. Dat zou wel eens wantrouwen kunnen wekken.''
Vragen
69. In het artikel staan voorbeelden van de toepassing van enzymen in de praktijk. Geef drie voorbeelden.
70. Waarom willen bedrijven graag gebruik maken van enzymen?
71. In het artikel wordt een bewijs genoemd voor het nut van enzymen. Bijvoorbeeld voor de productie
van het antibioticum cefalexine. Welk bewijs is dat? Noteer de eerste woorden en de laatste woorden
van de betreffende alinea.
72. Hoe ziet Emmo Meijer de toekomst van ‘enzymen’?
29