Toedieningswijzen van zuurstof - Protocollen

Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Zuurstof toedienen 7
Toedieningswijzen van zuurstof
Zuurstof kan worden toegediend via een zuurstofneusbril, een (nasofaryngeale) katheter, een
neuskatheter met schuimrubber manchet, een zuurstofmasker of een neussonde. In het
algemeen is de eerste keuze in de thuissituatie het gebruik van een neusbril en in het
ziekenhuis van een neuskatheter (zonder schuimrubber manchet).
Een neusbril, zuurstofkatheter of zuurstofmasker verschillen niet essentieel wat betreft hun
effectiviteit. Ze zijn geschikt voor zuurstoftoediening tot een flow van 8 liter per minuut.
Een zuurstofmasker is geschikt voor toediening van 4 – 14 liter per minuut.
Bij cliënten die hinder ondervinden van toediening via de neus of hiervan onvoldoende effect
hebben, kan een transtracheale microkatheter uitkomst bieden.
Zuurstofkatheter
De zuurstofkatheter is een dunne slang van PVC, die wordt aangesloten op de toevoerslang.
Soms is hiervoor een connector nodig. Het voordeel van de zuurstofkatheter in vergelijking met
de zuurstofbril is dat meer zuurstof naar de longen wordt getransporteerd. Dit komt doordat de
punt van de zuurstofkatheter in de neus- of keelholte (de nasofarynx) ligt. Een nadeel is het
verminderde comfort voor de cliënt, omdat de zuurstofkatheter enige centimeters door de
neusholte wordt opgeschoven. Een ander nadeel is dat de cliënten (of verzorgers) het
inbrengen van de zuurstofkatheter lastiger vinden dan het plaatsen van zuurstofbril.
Soorten zuurstofkatheters
onbewaakte kopie
Zuurstofkatheters zijn in een aantal uitvoeringen verkrijgbaar. De keuze voor een bepaalde
soort is meestal afhankelijk van de zuurstofflow en draagcomfort voor de cliënt. De volgende
katheters zijn beschikbaar.
Zuurstofkatheter met open uiteinde
De zuurstofkatheter heeft gaatjes aan de zijkant en het uiteinde. Deze zuurstofkatheter wordt
gebruikt bij een zuurstofflow van 1,5 liter per minuut of meer.
Zuurstofkatheter met gesloten uiteinde
De zuurstofkatheter heeft uitsluitend aan de zijkant gaatjes en heeft een afgerond uiteinde.
Deze zuurstofkatheter wordt gebruikt bij een zuurstofflow tot maximaal 1,5 liter per minuut.
Zuurstofkatheter met schuimrubber manchet (‘sponsje of kompres’)
Voor cliënten die last hebben van neusbloedingen en/of irritatie van de neusslijmvliezen
wordt een zuurstofkatheter met schuimrubber manchet gebruikt. De zuurstofkatheter wordt
een klein stukje opgeschoven in de neus waarbij ook het schuimrubber manchet in het
neusgat wordt ingebracht. Het schuimrubber zorgt ervoor dat de zuurstof niet kan
‘wegstromen’ en zorgt tevens voor enige fixatie.
Overige katheters
Bij kleine kinderen wordt vaak gebruik gemaakt van andere katheters zoals uitzuigkatheters
of urinekatheters in plaats van zuurstofkatheters, omdat de uitstroomopeningen van
zuurstofkatheters voor kleine kinderen niet goed geplaatst zijn. Er dient op gelet te worden
dat zich geen uitstroomopening buiten de neus bevindt. Het afplakken van
uitstroomopeningen die zich meer dan 1 cm verwijderd van de tip bevinden, om te
voorkomen dat zuurstof verloren gaat, is af te raden in verband met het feit dat de pleisters
snel los laten. Ook het afknippen van het laatste stuk van de katheters wordt afgeraden. De
rand van de katheter wordt daardoor te scherp en kan bij het inbrengen het neusslijmvlies
© Vilans 06-11-2009 Achtergrondinformatie
Toedieningswijzen van zuurstof: 1 (van 3)

Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Zuurstof toedienen 8
van het kind beschadigen.
Er zijn verlengsnoeren in verschillende lengtes (7-15-21 meter).
Gebruik zuurstofkatheter
De zuurstofkatheter wordt via een neusgat ingebracht. De maximale lengte bij volwassenen
komt overeen met de afstand van de punt van het neusgat tot de oorlel. Bij kinderen wordt de
zuurstofkatheter ongeveer 1 cm in het neusgat ingebracht.
De zuurstofkatheter wordt bij voorkeur vastgeplakt op de neus met een (neus)pleister.
Eventueel kan de katheter ook gefixeerd worden op de wang of het voorhoofd met
hypoallergeen pleister.
Doordat de zuurstofkatheter het neusslijmvlies irriteert, kunnen neusbloedingen ontstaan. Ook
kan het slijm onder invloed van de zuurstof uitdrogen. Hierom moet de zuurstofkatheter
dagelijks uit de neus worden gehaald en moet de neus goed gesnoten worden. Tevens moet de
neus geïnspecteerd worden op bloedingen en poliepen.
De zuurstofkatheter kan in de thuissituatie, mits niet te vuil, na afspoelen onder de kraan met
lauw water in het andere neusgat worden ingebracht.
In het ziekenhuis wordt de zuurstofkatheter dagelijks vervangen.
Verstopping van de zuurstofkatheter is te controleren door de tip van de zuurstofkatheter in een
bakje water te houden terwijl de zuurstofflow nog aan staat. Als het water borrelt, is de
zuurstofkatheter doorgankelijk.
Bij een toediening 4 liter/minuut of meer is de zuurstofflow ook gewoon te voelen op de wang of
hand.
Zuurstofbril
De zuurstofbril, ook wel neusvorkje genoemd, is een slang met twee uitstekende stukjes,
bestemd voor beide neusgaten. Deze stukjes gaan niet zo diep in de neus als een
zuurstofkatheter. De zuurstofbril is gemaakt van PVC. Het voordeel van de zuurstofbril boven
de zuurstofkatheter is het comfort voor de cliënt. Het nadeel is dat veel van de via de
zuurstofbril toegediende zuurstof weer uit de neusgaten stroomt.
Soorten zuurstofbrillen
neusbril 1
onbewaakte kopie
Zuurstofbrillen zijn in een aantal uitvoeringen te verkrijgen. Het verschil tussen de uitvoeringen
is de dikte van de slang en de dikte en de lengte van de uitstekende stukjes. De keuze voor een
bepaalde soort is afhankelijk van de leeftijd van de cliënt en de zuurstofflow. De volgende
zuurstofbrillen zijn beschikbaar:
zuurstofbril voor kleine kinderen;
zuurstofbril voor kinderen;
zuurstofbril voor een maximale zuurstofflow van 3 liter per minuut;
zuurstofbril voor een maximale zuurstofflow van 4 liter per minuut;
zuurstofbril voor alle zuurstofflows.
1
Hulpmiddelen Kompas 2004, deel Zuurstof apparatuur, College voor Zorgverzekeringen,
Apeldoorn.
© Vilans 06-11-2009 Achtergrondinformatie
Toedieningswijzen van zuurstof: 2 (van 3)

Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Zuurstof toedienen 9
Gebruik zuurstofbril
De zuurstofbril wordt bij de korte uitstekende stukjes vastgepakt en in beide neusgaten gestopt.
De slang wordt vervolgens over beide oren naar achteren geleid waarna het stropje omhoog
wordt geschoven. Voordeel hiervan is dat de cliënt geen last heeft van een vóór hem/haar
hangende zuurstofslang. Een andere mogelijkheid is de slang achter beide oren langs naar de
borst te leiden. Het stropje wordt omhoog geschoven tot de zuurstofbril comfortabel zit. Een
keuze voor een van beide methodes wordt bepaald door het draagcomfort voor de cliënt.
Bij kinderen wordt de zuurstofbril vaak nog gefixeerd met pleister en huidplak.
Bij volwassenen moet de zuurstofbril één keer per week worden verwisseld tenzij de zuurstofbril
verstopt raakt. Het materiaal wordt hard als het langer gebruikt wordt. Het kan beschadigingen
van het slijmvlies veroorzaken.
Bij kinderen wordt het zuurstofbrilletje twee keer per week verwisseld, tenzij het zuurstofbrilletje
verstopt raakt en/of het kind het zuurstofbrilletje zelf heeft verwijderd.
Zuurstofmasker
zuurstofmasker 1
Een zuurstofmasker bedekt de neus en de mond van de cliënt.
Een masker biedt ten opzichte van de neusbril of de katheters nauwelijks voordelen. Een
nadeel kan zijn dat sommige mensen last hebben van een beklemmend gevoel bij het dragen
van een masker.
Neussonde 2
Bij zeer onrustig cliënten bij wie neusbril of masker niet ter plaatse blijft, bij cliënten met
verwondingen, chirurgie of misvormingen aan het gelaat, kun je ook een neussonde gebruiken.
Een belangrijk nadeel: je moet deze elke dag opnieuw inbrengen.
Onderhoud zuurstofslangen
onbewaakte kopie
De slang van het zuurstofapparaat naar de zuurstofkatheter is disposable
en wordt alleen vervangen bij zichtbare verontreiniging en/of bij mechanische
problemen 3 . De slang wordt ook weggegooid wanneer de zuurstofbehandeling stopt bij de
cliënt.
1
Hulpmiddelen Kompas 2004, deel Zuurstof apparatuur, College voor Zorgverzekeringen,
Apeldoorn.
2
Pas op voor overdosis, vuur en bevriezing. Nursing (oktober, 2009)
3
Werkgroep Infectie Preventie: Verpleeghuis-, woon- en thuiszorg. Module verzorgen van de
luchtwegen (maart 2004); www.wip.nl (november 2004).
© Vilans 06-11-2009 Achtergrondinformatie
Toedieningswijzen van zuurstof: 3 (van 3)