NIET MEER WERKEN OM DEN BRODE J. P. KUIPER Een te ... - IFOH

NIET MEER WERKEN OM DEN BRODE Pag.3
Deze tweede soort van arbeid volgens Dippel komt slechts ten dele overeen glimt wat Polak (1966, p.
114) de vierde vorm van arbeid noemt, de culturele arbeid 3 . De door hem genoemde klassieke sectoren:
de agrarische en industriële arbeid behoren tot de eerste soort arbeid van Dippel. De derde klassieke
sector, kilo van de dienstverlenende arbeid, behoort ten dele tot de eerste, ten dele tot do tweede soort
van arbeid volgens Dippel.
Vele activiteiten die voortvloeien uit een welzijnsbeleid — met als kernfuncties zorg, educatie en
recreatie — kunnen tot de tweede soort arbeid worden gerekend.
3. De derde soort arbeid komt voort uit de wetenschap dat de mens op deze planeet leeft zonder enige
aanwijsbare, directe relatie met God en Eeuwigheid. Afgezien van de interesse waarmee enkelingen en
bepaalde instituten zich bezighouden met het zoeken en dienen van God, kunnen we gerust stellen dat
onze samenleving in haar geheel nauwelijks belangstelling heeft voor deze derde soort arbeid. Voor de
velen die God hebben dood verklaard bestaat deze soort arbeid in het geheel niet. Vele anderen denken
God in hun zak te hebben en vestigen de indruk dat alle geheimen van God en Eeuwigheid reeds zijn
opgelost. Voor hen is de arbeid van de derde soort voltooid. Ik zelf denk dat de mensheid nog een lange
weg heeft te gaan voor zij deze Miert arbeid misschien wel als de belangrijkste voor haar ontwikkeling
leert zien 4 .
Geen vrije tijd, maar menselijke tijd
Binnen het enge kader waarin veelal de discussies over de relatie tussen de mens en zijn arbeid plaats
vinden wordt nog al eens tegenover de frustrerende arbeid de bevrijdende vrije tijd gesteld. Binnen de
oppervlakkige filosofie van het heilbrengende bedrijfsleven wordt de arbeid als onaangenaam erkend,
maar op deze ellende van de arbeid volgt de door datzelfde bedrijfsleven mogelijk gemaakte verlossing
door de vrije tijd. Het is te begrijpen dat het weldoende bedrijfsleven wel een beetje dankbaarheid
verlangt van allen die in de ruimte van de vrije tijd zijn geplaatst. Die dankbaarheid kan worden getoond
door de ondankbare taak van de dagelijkse arbeid zo blijmoedig mogelijk te aanvaarden.
Bij haar bespreking van de sociologie van de vrije tijd oefent Lanfant (1974) scherpe kritiek uit op wat
zij noemt de ideologische besmetting van deze tak van wetenschap. Zij zegt (p. 211): „Bij gebrek (aan
een uitgewerkt begrippenstelsel), laat zij op haar eigen terrein een ideologie tot ontwikkeling komen, dat
wil zeggen een onbewuste vervorming (...) van de werkelijkheid die zij tot taak heeft te verklaren". Een
belangrijk onderdeel van haar kritiek is dat de sociologie van de vrije tijd — hetzij als tijd buiten het
werk, hetzij als vrij zijn na het werk - te weinig oog heeft voor het determinisme dat ook in de sfeer van
de vrije tijd een belangrijke rol speelt (o.a. pag. 214) 5 . Zij vraagt zich af (p. 200) of het wel geoorloofd is
om in het dagelijkse leven een scheiding aan te brengen tussen vrije tijd en tijd die onmisbaar is voor
zogenaamde noodzakelijke behoeften 6 .
Haar kritiek loopt — zeer kort geformuleerd — uit op de volgende stellingen (p. 219/ 220):
1. Vrije tijd wordt van werktijd gescheiden door een operationele fictie.
2. Vrije tijd en productiviteit zijn alleen maar met elkaar verbonden via bepaalde economische en
politieke factoren die men bij de analyse laat gelden.
3. De sfeer van de vrije tijd ontwikkelt zich in verband met de economische conjunctuur.
4. Vrijetijdsbezigheden ontwikkelen zich in verband met de vrijetijdsindustrie, de productieapparaten en
culturele organen.
5. De stelling volgens welke de waarden die aan vrije tijd worden toegeschreven de overhand gaan krijgen
op die van de arbeid, berust op een subjectieve voorstelling.
6. De vrijheid van het individu met betrekking tot zijn vrijetijdsbesteding is een begrip dat impliciet
gevormd wordt uit het denkbeeld van een „indifferente vrijheid".
J. P. KUIPER uit: Werken en werken in een veranderende samenleving (red. M.R. van Gils,) 1975, ISBN 90 265 0226 5