Game voorkomt medicatie- fouten - Syntens
Game voorkomt medicatie- fouten - Syntens
Game voorkomt medicatie- fouten - Syntens
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
innoveer!<br />
Banken moeten de ondernemer weer serieus nemen > De manieren van fi nancieren<br />
> Groeikansen benutten > 36 pagina’s FINANCIERING VAN INNOVATIE > Innoveren = delen<br />
Innovatie in de praktijk › nr 01 › 2013<br />
UMC UTRECHT<br />
Werkt met QLVR aan een<br />
interactieve oplossing voor<br />
verbetering van communicatie,<br />
<strong>medicatie</strong>gebruik en<br />
therapietrouw.<br />
<strong>Game</strong><br />
<strong>voorkomt</strong><br />
<strong>medicatie</strong><strong>fouten</strong><br />
IMX CAPITAL<br />
Coacht QLVR bij het vinden<br />
van investeerders en het<br />
verkrijgen van fi nanciering.<br />
QLVR<br />
Maakt zorg en leren<br />
effectiever met games<br />
en interactieve media.<br />
Werkt nu aan een<br />
medicijnengame.
› 2<br />
IN BEELD<br />
HAJO WITTE<br />
Hajo Witte is lid van de vereniging Gemina<br />
Project, een zogeheten living history-groep<br />
die de geschiedenis naspeelt. Phalera<br />
Filmworks werkt vaak samen met zulke<br />
verenigingen vanwege hun accurate<br />
weergave van historische kleding, wapens<br />
en uitrustingen.<br />
MARC SANDERS<br />
Marc Sanders is historicus, docent en<br />
oprichter van Phalera Filmworks. Om<br />
het budget bij elkaar te krijgen voor een<br />
educatieve fi lm over slaven en gladiatoren<br />
in de Romeinse tijd zette hij op advies van<br />
<strong>Syntens</strong> crowdfundingplatform CineCrowd in.<br />
Bijdragen uit binnen- en buitenland maakten<br />
uiteindelijk de fi lm Het houten zwaard<br />
mogelijk.<br />
Het volk bepaalt<br />
Phalera Filmworks wendde zich tot crowdfunding voor Het Het houten houten<br />
zwaard, zwaard d een educatieve film fi lm over Romeinse slaven en gladiatoren gladiatoren. Net<br />
als in de amfi theaters van toen, lag hun lot in de handen van het volk.<br />
ROLAND VAN DE PAS<br />
Uitgeverij Malmberg benaderde Phalera voor<br />
fi lmpjes en animaties als lesmateriaal. Hierop<br />
schakelde <strong>Syntens</strong>-innovatieadviseur Roland<br />
van de Pas een externe partij in op het gebied<br />
van intellectueel eigendom. In het kader van<br />
klanten vinden en binden liet hij daarnaast<br />
een hogeschool marktonderzoek doen naar<br />
educatieve en multimediale aspecten van<br />
diverse musea.<br />
YVO JOLIE<br />
LESLIE VAN BERKEL<br />
FOTOGRAFIE JEROEN DIETZ<br />
Yvo Jolie is stagiair bij Phalera. Als<br />
datahandler zorgt hij ervoor dat alle<br />
opnamen in de computer worden geladen,<br />
geadministreerd en gebackupt.<br />
Phalera maakt fi lms, instructieve animaties,<br />
interactieve applicaties, beeldmateriaal<br />
voor museumexposities en digitale<br />
leeromgevingen. Een vaste partner voor<br />
animatieproductie is het bedrijf ivorm<br />
van Leslie van Berkel. Voor Het houten<br />
zwaard creëerde Van Berkel alles wat niet<br />
meer bestaat, zoals Romeinse straten en<br />
amfi theaters.
› 4<br />
INHOUD ›<br />
HANS<br />
BIESHEUVEL<br />
‘Een visie van<br />
de overheid<br />
op de banken<br />
ontbreekt’<br />
innoveer! gebiedende wijs van: innoveren (innoveerde) 1 (overg.; h. geïnnoveerd) als nieuwigheid<br />
invoeren 2 (onoverg.; is geïnnoveerd) zich vernieuwen • (1512) ‹ Fr. innover<br />
18<br />
31<br />
2 IN BEELD Het volk bepaalt<br />
5 CHAT De duurzame Bottlenecker verovert Europa<br />
6 INNOVATIELAT Michiel Mol reikt naar de sterren<br />
8 OUTLOOK De verschillende manieren van fi nancieren<br />
13 MIJN TROTS 30 Jump Movement krijgt een jump-start in New York<br />
14 SCHAKELS Innovatief idee? Doe een haalbaarheidsstudie<br />
16 UPDATE Innovatienieuws en -ontwikkelingen op een rijtje<br />
17 MIJN TROTS 31 Voedselleveranciers staan in de rij voor Fishmasters<br />
18<br />
MIJN VISIE ‘Banken moeten de ondernemer weer serieus nemen’<br />
23 STELLING ‘Bij een fi nancieringsvraag gaat het vaak niet over geld’<br />
24 OPINIE Innoveren = delen<br />
27 QUIZ Test uw kennis en win!<br />
28 VAN BELANG Hoop voor groeiende MKB-ondernemers in Zuid-Holland<br />
31 MIJN TROTS 32 ZwangerTotaal gaat digitaal<br />
32 LEERMOMENT Welk type investeerder past bij u?<br />
34 AGENDA Wat mogen ondernemers echt niet missen?<br />
35 UPDATE Wegwijzer slimmer fi nancieren<br />
36 VOOROP QLVR zet de gezondheid op het spel<br />
COLOFON<br />
CHAT<br />
› › › FOTOGRAFIE 5 ILYA VAN MARLE<br />
› 5<br />
innoveer! brengt innovatie in de<br />
praktijk. innoveer! verschijnt één<br />
keer per kwartaal en wordt gratis<br />
verspreid onder ondernemers.<br />
Uitgever<br />
<strong>Syntens</strong> Innovatiecentrum<br />
Concept en realisatie<br />
Scripta Media bv<br />
Redactie<br />
Dorine Boon, Willo Eurlings,<br />
Saskia de Jongh, Kasper<br />
Marinus, Arjan van der Meer,<br />
Naomi Moezel, Houk Nolten,<br />
Herman Poos, Jan Henk<br />
Verburg, Sabine van Wylick,<br />
Viola Wijnands, Debby van<br />
Wijngaarden<br />
Art direction en vormgeving<br />
Marjolein Rams<br />
Coverfoto<br />
Lars van den Brink<br />
Beeld<br />
Ivo van der Bent, Jaap van den<br />
Beukel, Jeroen Dietz, Erik<br />
Franssen, Suzanne Karsters,<br />
Maarten Kools, Ilya van Marle<br />
Traffi c<br />
Jacqueline Konermann<br />
Met medewerking van Koosje de<br />
Beer, Lonneke Gillissen, Nicole<br />
Gommers, Sabina Koelewijn,<br />
Willem van Leeuwen, Annemiek<br />
Planting, Ruud Slierings<br />
Aanmeldingen,<br />
adres wijzigingen en<br />
opzeggingen<br />
www.innoveermagazine.nl<br />
Lithografi e<br />
Grafi media Amsterdam<br />
Drukwerk<br />
Senefelder Misset<br />
Volg<br />
ons op<br />
Twitter!<br />
@<strong>Syntens</strong><br />
chat maart 2013<br />
Hey Lucas, hoe staat het met de buitenlandse<br />
plannen?<br />
Binnen vijf jaar willen we voet aan de grond<br />
hebben in Spanje, Frankrijk, Engeland en<br />
België.<br />
Hoe ver ben je nu?<br />
In Spanje zitten we in de fase marktonderzoek.<br />
De toeristische gebieden zijn een enorm<br />
potentieel. Maar ik wil eerst precies weten<br />
hoe de glasinzameling en -recycling in zijn<br />
werk gaat en met welke partijen we kunnen<br />
samenwerken. Met de bijdrage vanuit het<br />
Programma Starters op Buitenlandse Markten<br />
en jullie adviezen konden we doelgericht aan de<br />
slag met het verkennen van de markt.<br />
En hoe gaat het in Nederland?<br />
De vermelding in de MKB Innovatie Top 100 en<br />
de nominatie voor de Emergo-innovatieprijs<br />
vorig jaar waren goede publiciteit. En ook het<br />
promofi lmpje via de stichting Zeeuwse Innovatie<br />
Groep / Zeeuwse Aanjaag Groep.<br />
Waar richt je je nu op?<br />
Op het samenwerken met de sociale<br />
werkplaatsen. Omdat ze concurrerend kunnen<br />
werken. En het past bij onze missie: groen én<br />
sociaal zijn. En partijen benaderen die veel nonreturn<br />
glas hebben, zoals verzorgingshuizen,<br />
vakantieparken, campings en misschien ook wel<br />
moskeeën.<br />
ANGELO MULDER,<br />
innovatieadviseur <strong>Syntens</strong><br />
LUCAS ROOSE,<br />
directeur Calibrator b.v.,<br />
’s Gravenpolder<br />
wat<br />
De Bottlenecker: een fullservice<br />
systeem van vermaling,<br />
inzameling en recycling<br />
van glas in de horeca. Glas<br />
vermalen bespaart 80 procent<br />
volume, dus er kan meer glas<br />
per keer worden ingezameld.<br />
De Bottlenecker wordt al in<br />
diverse horecagelegenheden<br />
toegepast en valt onder de<br />
Milieu Investeringsaftrek<br />
(MIA) en de willekeurige<br />
afschrijving milieu-investeringen<br />
(Vamil). Ze staan op<br />
de milieulijst en leveren<br />
een bijdrage aan het Green<br />
Key-keurmerk voor horecabedrijven.<br />
ontwikkelingspartner<br />
- Programma Starters op<br />
Buitenlandse Markten,<br />
- Stichting Zeeuwse Innovatie<br />
Groep / Zeeuwse Aanjaag<br />
Groep.<br />
wanneer<br />
Doelen 2013-2018: Nederlandse<br />
markt veroveren;<br />
samenwerken met sociale<br />
werkplaatsen in Nederland;<br />
exporteren naar Spanje,<br />
Frankrijk, Engeland en<br />
België.<br />
wanneer<br />
Ontwikkeling concept<br />
en demonstratiemodel<br />
2011-2012.
RUBRIEK INNOVATIELAT<br />
› 6<br />
› ›<br />
CV ›<br />
MICHIEL MOL (43) is oprichter van onder meer internetmarketingbureau<br />
Lost Boys (nu LBi), Media Republic en Guerrilla <strong>Game</strong>s. Ook is hij oprichter<br />
en mede-eigenaar van Force India F1 en Space Expedition Corporation<br />
(SXC). Bouwt graag LEGO met zijn kinderen.<br />
Meer ondernemer dan<br />
De naam Michiel Mol is bijna synoniem aan innovatie.<br />
Nog voordat er een handvol soortgelijke bedrijven<br />
bestond, richtte hij zich op internet en computer games.<br />
En nu leidt hij een van de twee eerste commerciële<br />
ruimtevaartbedrijven voor particulieren ter wereld.<br />
01 02 03 04<br />
MICHIEL MOL<br />
› › › 7<br />
07<br />
manager<br />
TEKST LONNEKE GILLISSEN BEELD BART KOETSIER/HH<br />
05 06 08<br />
09 10<br />
INNOVATIECIJFER<br />
Of het nu om internet gaat of ruimtereizen,<br />
Michiel Mol weet als geen andere ondernemer<br />
in te springen in nieuwe marktontwikkelingen.<br />
DNA<br />
‘Bij alle bedrijven waarbij ik<br />
betrokken ben is innovatie<br />
een belangrijk onderdeel.<br />
Dat is niet voor niets zo. Ik<br />
heb niet zo veel interesse in<br />
het handhaven van de status<br />
quo en een klein beetje groei,<br />
maar krijg veel energie van<br />
innovatie, oorspronkelijkheid<br />
en creativiteit – zaken die<br />
voor mij dicht bij elkaar liggen<br />
en in mijn DNA zitten. Zonder<br />
dat heb ik het niet naar mijn<br />
zin.’<br />
WERELDWIJDE<br />
INVESTEERDERS<br />
‘De banken zijn vandaag de<br />
dag risicomijdend. Als het om<br />
innovatieve ondernemingen<br />
met oorspronkelijke concepten<br />
gaat, waar banken nog<br />
geen verstand van kúnnen<br />
hebben omdat wat zij doen<br />
nog niet eerder is gedaan,<br />
is een bank de laatste partij<br />
waar ze kunnen aankloppen.<br />
Dus zijn ze aangewezen<br />
op andere manieren van<br />
fi nancieren. In Nederland<br />
bestaan subsidieregelingen<br />
voor innovatieve start-ups,<br />
maar dat is op mij niet van<br />
toepassing: ik ben afhankelijk<br />
van privé-investeerders.<br />
Daarbij is een goed netwerk<br />
belangrijk, veel mensen<br />
kennen en zo’n goed verhaal<br />
hebben dat ze willen investeren.<br />
Met SXC hebben we nu na<br />
twee investeringsrondes acht<br />
investeerders; Nederlanders,<br />
maar ook Amerikanen, Zwitsers,<br />
Australiërs. Mensen die<br />
geloven in de commerciële<br />
toekomst van de ruimtevaart.<br />
En uiteraard doe ik zelf mee<br />
om te laten zien dat ik er ook<br />
volledig in geloof.’<br />
DELEGEERFREAK<br />
‘Ik ben als ondernemer alleen<br />
geschikt in de startfase van<br />
een bedrijf. De fase van de<br />
snelle groei en expansie. Ik<br />
werk alleen goed met een<br />
aantal mensen om me heen<br />
dat beter is in hun vak dan ik.<br />
Ik ben het tegenovergestelde<br />
van een controlfreak en vind<br />
het heel leuk om een klein<br />
team gemotiveerde mensen<br />
tot grote hoogten te brengen.’<br />
TEGENZIN<br />
‘Bij Lost Boys ging ik op<br />
een gegeven moment met<br />
tegenzin naar mijn werk. Daar<br />
snapte ik niets van, want alles<br />
was fantastisch. Het heeft<br />
dan ook even geduurd voor<br />
ik erachter was dat ik veel<br />
meer ondernemer ben dan<br />
manager. Toen ik dat ontdekte<br />
heb ik daar direct twee mannen<br />
aangenomen, zodat ik me<br />
weer met strategie en visie<br />
kon bezighouden.’<br />
NO FREE LUNCH<br />
‘Waar ik bij elk bedrijf<br />
dagelijks op hamer is focus.<br />
Je moet een heel duidelijk<br />
doel stellen en voor ogen<br />
hebben hoe je dat doel wilt<br />
bereiken, en daar vervolgens<br />
bijna blindelings voor gaan<br />
zonder je te laten afl eiden<br />
door randverschijnselen. En<br />
dan doorzetten, want zelfs het<br />
allerbeste idee of product dat<br />
bijna niet meer weg te denken<br />
lijkt uit onze maatschappij,<br />
heeft eerst geïntroduceerd<br />
moeten worden. There’s no<br />
such thing as a free lunch.’
› 8 › OUTLOOK<br />
TEKST SABINA KOELEWIJN<br />
FOTOGRAFIE MAARTEN KOOLS<br />
Banken zijn in deze crisistijd huiverig om<br />
risico’s te nemen. Vooral jonge, innovatieve<br />
bedrijven komen moeilijk aan een lening. Het<br />
ministerie van Economische Zaken werkt<br />
daarom samen met diverse partijen aan<br />
optimale toegankelijkheid van fi nanciering.<br />
De maniere<br />
van fi nancie<br />
e economische- en fi nanciële situatie is momenteel<br />
ongunstig voor de fi nancierbaarheid<br />
van het bedrijfsleven. Rinke Zonneveld, directeur<br />
Ondernemerschap bij het ministerie van<br />
Economische Zaken: ‘Een hoger percentage<br />
bedrijven dan voorheen krijgt de fi nanciering<br />
niet rond, waarbij kleine bedrijven het lastiger<br />
hebben dan grote. Enerzijds omdat hun fi nanciële<br />
gezondheid afneemt, anderzijds omdat<br />
de fi nancieringsvoorwaarden voor banken<br />
internationaal zijn aangescherpt. Financiers<br />
› › 9<br />
HELEEN WILLEMSEN<br />
oprichter BabyBloom Healthcare bv<br />
Industrieel ontwerper Heleen Willemsen ontwikkelde<br />
de BabyBloom: een volledig nieuwe,<br />
gebruikersvriendelijke couveuse. Uniek is de<br />
vrije ruimte onder de couveuse, waardoor deze<br />
over moeders bed geplaatst kan worden. Ook<br />
uniek is de licht- en geluidwerende kap, die de<br />
hersenontwikkeling van de baby beschermt<br />
tegen schadelijk licht en geluid. Willemsen<br />
en haar compagnon Jeroen van den Hout<br />
wonnen met de BabyBloom diverse prijzen:<br />
de New Venture Businessplan-competitie<br />
en de Herman Wijffels-innovatieprijs. Met<br />
het prijzengeld, een innovatiekrediet van de<br />
overheid én een starterslening van het Leids<br />
Universitair Medisch Centrum, de Universiteit<br />
van Leiden en de Rabobank konden ze in 2009<br />
een prototype ontwikkelen.<br />
‘De starterslening was een omslagpunt, het<br />
was precies wat we nodig hadden voor het<br />
innovatiekrediet. Toen we eenmaal een deel<br />
van de benodigde fi nanciering binnen hadden,<br />
konden we een innovatiekrediet aanvragen<br />
bij het ministerie van Economische Zaken<br />
(AgentschapNL). Daarvoor zaten we in een<br />
kip-en-eisituatie: om een prototype te ontwikkelen<br />
hadden we fi nanciering nodig, maar een<br />
voorwaarde daarvoor was nou juist een goed<br />
prototype. We zijn twee jaar op zoek geweest<br />
naar investeerders en kregen keer op keer<br />
te horen: jullie zijn nog niet zover. Toen we<br />
eenmaal investeerders hadden gevonden,<br />
kwamen we ook in aanmerking voor een borgstellingskrediet<br />
(IBSK).’ Private investeerders<br />
vond Willemsen via een dochteronderneming<br />
van de Rabobank.<br />
Het resultaat van alle inspanning staat<br />
inmiddels als een huis. Begin dit jaar was de<br />
offi ciële introductie van de innovatieve Baby-<br />
Bloom-couveuse en nam het OLVG-ziekenhuis<br />
in Amsterdam hem als eerste in gebruik. In de<br />
nabije toekomst volgen hopelijk meer landen.<br />
Willemsen: ‘We hebben een aantal focuslanden<br />
in Europa geselecteerd, maar vanwege<br />
de crisis wordt hier momenteel weinig geïnvesteerd.<br />
Daarom richten we ons ook op de<br />
Verenigde Staten – de grootste couveusemarkt<br />
ter wereld – en het Midden-Oosten.’<br />
zijn terughoudender geworden.’ ›
› 10 ›<br />
Adequate mix<br />
<strong>Syntens</strong>-innovatieadviseur Monique Czarnecki<br />
ziet dat innovatieve bedrijven vaker aangewezen<br />
zijn op alternatieve fi nanciering: ‘Informal<br />
investors, de zogenaamde Business Angels, en<br />
venture capitalists worden steeds belangrijker.<br />
Zij hebben een kloppend ondernemershart en<br />
willen hun kapitaal, kennis en netwerk delen.’<br />
Czarnecki verwacht daarnaast dat ook crowdfunding<br />
meer terrein gaat winnen.<br />
‘De beste strategie voor bedrijven is een<br />
adequate mix van fi nancieringsbronnen’,<br />
aldus Zonneveld. ‘Maar er zijn nog te weinig<br />
bedrijven op de hoogte van de mogelijkheden.<br />
Daarom besteedt Economische Zaken veel<br />
aandacht aan voorlichting. Tijdens de Week<br />
van de Ondernemer in april, bijvoorbeeld, is<br />
fi nanciering een van de centrale onderwerpen.<br />
Ondernemers leren hier meer over de verschillende<br />
vormen van fi nanciering en komen in contact<br />
met aanbieders van fi nanciering. Daarnaast<br />
is in samenwerking met de Nederlandse<br />
Vereniging van Banken en MKB-Nederland<br />
de website www.ondernemerskredietdesk.nl<br />
opgericht, waar ondernemers terecht kunnen<br />
met hun vragen over fi nanciering.’<br />
Van subsidies naar kredieten<br />
Het ministerie geeft niet alleen voorlichting<br />
over innovatiefi nanciering, maar probeert<br />
het ook zo goed mogelijk te stimuleren. Zo<br />
zijn om groei en innovatie te ondersteunen<br />
de Groeifaciliteit en het Innovatiefonds MKB+<br />
beschikbaar. De Groeifaciliteit is een garantieregeling<br />
die banken en investeerders over<br />
de streep moet trekken om risicodragend<br />
kapitaal te verstrekken aan ondernemers. Met<br />
het Innovatiefonds MKB+ voorziet de overheid<br />
snelgroeiende, startende ondernemers van<br />
‘Ondernemers moeten hun<br />
plannen kritischer bekijken<br />
en eerder bijstellen’<br />
kredieten en risicokapitaal voor innovatie.<br />
Zonneveld: ‘Met de Seed Capital-regeling, dat<br />
een onderdeel is van het Innovatiefonds MKB+,<br />
zijn in 2012 vijf nieuwe investeringsfondsen<br />
gestart die zorgden voor 32 miljoen euro aan<br />
risicokapitaal voor jonge innovatieve ondernemingen.<br />
EZ draagt de helft bij.’<br />
Beide regelingen illustreren de huidige<br />
verschuiving van subsidies naar kredieten<br />
en garanties. Zonneveld: ‘Dit kabinet zet<br />
het beleid voort van minder subsidies, meer<br />
kredieten, een aantrekkelijk fi scaal pakket en<br />
een kennisinfrastructuur die ten dienste staat<br />
van economie en maatschappij. Bedrijven<br />
worden zo meer geprikkeld om het geld goed<br />
te besteden.’ Monique Czarnecki vindt de<br />
verschuiving in het overheidsbeleid een goede<br />
zaak: ‘Ondernemers moeten hun plannen<br />
kritischer bekijken en zo nodig in een vroege<br />
fase bijstellen en verfi jnen.’<br />
Optimale toegang<br />
tot fi nanciering<br />
Om groeiende en innovatieve bedrijven<br />
optimale toegang tot fi nanciering te geven<br />
worden er nog meer maatregelingen getroffen.<br />
Zonneveld: ‘Voor kleinere bedrijven wordt het<br />
kredietplafond van de microfi nancieringsorganisatie<br />
Qredits verhoogd van 50.000 euro naar<br />
150.000 euro. Daarnaast is onlangs de borgstellingsregeling<br />
voor het MKB (BMKB) als pilot<br />
opengesteld voor niet-banken om de toegang<br />
tot fi nanciering voor het MKB te verbeteren.<br />
Ook onderzoeken we samen met het veld of<br />
factoring, leasing en crowdfunding voor een<br />
deel van de bedrijven verdere mogelijkheden<br />
kunnen bieden. Om ervoor te zorgen dat<br />
grotere bedrijven in staat blijven bankleningen<br />
aan te trekken en bankgaranties te verkrijgen,<br />
DOKI TOPS<br />
mede-oprichter en CEO van Eximion bv<br />
› 11<br />
Zes jaar geleden richtte Doki Tops met drie<br />
partners Eximion op. Twee jaar later lanceerden<br />
ze de eerste commerciële versie van het<br />
Kalydo-platform. Kalydo maakt het mogelijk<br />
om heel snel games te spelen: met een paar<br />
klikken begin je binnen 30 seconden met een<br />
spel, in plaats van dat je urenlang downloadt<br />
en een registratieprocedure doorloopt. Offi -<br />
cieel heet Kalydo een cloud powered game<br />
platform. ‘Wat wij doen, is slim games distribueren<br />
en beheren’, zegt Tops. ‘Dat doen we in 20<br />
talen, op twee continenten en voor verschillende<br />
uitgevers. Wij focussen op het profi jt van de<br />
eindgebruiker. Inloggen hoeft bijvoorbeeld niet<br />
meer, dat doe je met je Facebook-account.’<br />
Kalydo is anno 2013 ruim 20 miljoen keer<br />
geïnstalleerd in 20 landen. Eximion heeft nu 20<br />
medewerkers in dienst.<br />
Hoe hebben vier studenten dit innovatieve<br />
bedrijf binnen zeven jaar tot een succes weten<br />
te maken? Tops: ‘Op een bijeenkomst voor<br />
startende ondernemers van de Kamer van<br />
Koophandel ontmoetten we mensen van<br />
<strong>Syntens</strong>. We kwamen via hen in contact met<br />
bedrijvennetwerken en hoorden van het innovatie<br />
borgstellingskrediet (IBSK) van de<br />
overheid. Via mijn netwerk vond ik vervolgens<br />
een private investeerder die belangstelling<br />
had. Parallel aan dat traject hadden we tegelijkertijd<br />
contact met AgentschapNL van het<br />
ministerie van Economische Zaken en met een<br />
specialist voor borgstellingskredieten van de<br />
ABN Amro. We hebben bij AgentschapNL eerst<br />
een aanvraag ingediend voor vermindering van<br />
de afdracht van loonheffi ng over R&D-werkzaamheden<br />
(WBSO - Wet Bevordering Speur-<br />
en Ontwikkelingswerk). Voor ondernemers<br />
die op grond van de WBSO een zogenaamde<br />
verklaring Speur- en Ontwikkelingswerk<br />
krijgen gelden ruimere voorwaarden voor het<br />
Borgstelling MKB Krediet. Toen dat eenmaal<br />
rond was, konden we vrij snel zaken doen met<br />
ABN Amro. Het ministerie stond de afgelopen<br />
jaren borg voor in totaal 500.000 euro. Toch<br />
niet gek voor vier jongens uit een arbeidersgezin<br />
die computers hebben gekocht en de<br />
stagiaires betaalden met gebakken eieren en<br />
energiedrankjes’, zegt Tops lachend.<br />
Eximion wil de komende twee jaar uitbreiden:<br />
naar tablet, mobiel en live op grote netwerken<br />
in China, Rusland en Zuid-Amerika; nieuwe<br />
contracten afsluiten en operationeel zijn<br />
binnen één maand in plaats van zes; en last<br />
but not least de huiskamer veroveren met de<br />
technologie van het bedrijf op tv.<br />
›
› 12 OUTLOOK<br />
‹<br />
wordt de GO-regeling permanent gemaakt.<br />
Deze regeling voor middelgrote en grotere ondernemingen<br />
is bedoeld voor leningen tussen<br />
1,5 en 50 miljoen euro. De overheid staat garant<br />
voor 50 procent van de lening.’<br />
Ten slotte werkt EZ aan een nieuwe subsidieregeling,<br />
MKB Innovatiestimulering Topsectoren<br />
(MIT), waardoor het MKB meer bij innovatie<br />
in de topsectoren betrokken wordt. Bij al deze<br />
veranderingen ziet Zonneveld een belangrijke<br />
taak weggelegd voor <strong>Syntens</strong>: ‘De topsectoren<br />
bepalen op welke thema’s aangevraagd kan<br />
gaan worden. <strong>Syntens</strong> is betrokken bij innovatie<br />
in de topsectoren en kan goed over deze<br />
regeling adviseren. Door zijn grote netwerk<br />
is <strong>Syntens</strong> bij uitstek de partij om innovatieve<br />
ondernemers te helpen bij fi nancieringsvragen<br />
en innovatieplannen.’<br />
BENNO GROOSMAN<br />
algemeen directeur Salusion bv<br />
‘Salusion staat voor oplossingen in de gezondheidszorg’,<br />
zegt Benno Groosman. Het bedrijf<br />
ontwikkelde Sensotive, een innovatief product<br />
voor de incontinentiezorg. In het normale incontinentieverband<br />
wordt een sensorsticker aangebracht<br />
die met een draagbare scanner kan<br />
worden uitgelezen. De sensorsticker geeft aan<br />
wanneer het verband moet worden vervangen.<br />
Waarom dit product? ‘Mijn compagnon Gerard<br />
Vaandrager en ik moesten tijdens onze studie<br />
bedrijfskunde voor onze master Entrepreneurship<br />
een casus uitwerken op basis van een<br />
bestaand patent. Het patent dat we destijds<br />
vonden was er één op een sensorconcept in<br />
luiers. We informeerden bij familieleden die in<br />
de zorg werkten en beseften dat zo’n product<br />
écht een oplossing zou bieden in de zorg.’ De<br />
studentondernemers stopten hun spaargeld<br />
in een proof of concept en haalden een Pre<br />
Seed-fi nanciering van het VUmc binnen. Via<br />
het Subsidieprogramma Kennisexploitatie<br />
(SKE) kregen ze een lening van 100.000 euro.<br />
Een cruciaal moment voor de ontwikkeling van<br />
Sensotive.<br />
In 2011 tekenden ze met een ontwikkeld<br />
prototype in op de aanbestedingsregeling<br />
Small Business Innovation Research (SBIR)<br />
van het ministerie van Economische Zaken<br />
(AgentschapNL). SBIR beoogt innovatieve oplossingen<br />
voor maatschappelijke vraagstukken<br />
te stimuleren. ‘We dongen mee op het thema<br />
preventie in de zorg. Je moet een voorstel indienen<br />
voor productontwikkeling, je plan moet<br />
maatschappelijk relevant zijn en je moet het<br />
kunnen uitvoeren’, zegt Groosman. Met het ministerie<br />
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport<br />
als klant verwierf Salusion sneller legitimiteit<br />
bij zorginstellingen. De SBIR speelde ook een<br />
belangrijke rol bij de bankfi nanciering. Groosman:<br />
‘Banken fi nancieren het liefst een product<br />
dat af is en waarvoor al klanten zijn. Alleen<br />
een patent is lastig te waarderen. Daarom is<br />
een borgstelling van de overheid zo belangrijk<br />
voor de bankfi nanciering. We kregen een<br />
borgstelling van 60 procent van de fi nanciering.<br />
De overige 40 procent hebben we afgedekt op<br />
basis van omzet, persoonlijke borgstelling en<br />
met een garantie van een leverancier.’<br />
Salusion heeft inmiddels vijf zorginstellingen<br />
als klant en werkt aan een project voor gehandicaptenzorg<br />
in Bangladesh. Er staan 7,5 fte op<br />
de loonlijst. Een nieuw product voor de thuiszorg<br />
is in ontwikkeling. Dit jaar willen Groosman<br />
en Vaandrager ‘gecontroleerd groeien’ in<br />
Nederland en over een jaar de grens over.<br />
› Organisatie en proces › MIJN TROTS › 13<br />
TEKST ANNEMIEK PLANTING FOTOGRAFIE IVO.ME<br />
‘Ik kon mijn idee<br />
in New York<br />
presenteren’<br />
30<br />
INEKE HURKMANS, oprichter en eigenaar Jump Movement ›<br />
in dienst drie mensen, aangevuld met een projectmede werker<br />
en freelance IT-specialist › product het Jump Programma, dat<br />
met gespreksvormen en een online applicatie organisatieontwikkeling<br />
in grote groepen vormgeeft met minimale inzet van<br />
externe consultants › innovatie organisatieverandering vanuit<br />
self empowerment: zelforganiserend, laagdrempelig met effect<br />
op individueel en uiteindelijk groepsniveau; minimale interventies<br />
tegen lage kosten › omzet vijftigduizend euro in 2012;<br />
in 2013 is de verwachte omzet achthonderdduizend euro › rol<br />
<strong>Syntens</strong> begeleidde de aanvraag voor de startsubsidie Prepare 2<br />
Start, waarmee Jump in het buitenland kon worden gelanceerd<br />
Als consultant merkte<br />
ik dat duurzame borging<br />
van nieuwe kernwaarden,<br />
visies en missies vaak<br />
een probleem was. Daar<br />
wilde ik iets op verzinnen.<br />
In 2011 testte ik<br />
mijn Jump-methode op<br />
verschillende doelgroepen.<br />
Jacqueline de Theije<br />
van <strong>Syntens</strong> nam deel<br />
aan Jump in de testfase.<br />
Zij was enthousiast en<br />
bracht mij in contact met<br />
de partij waarbij ik de<br />
startsubsidie Prepare 2<br />
Start heb verkregen.<br />
De methode werkt als<br />
volgt: het management<br />
van een organisatie kiest<br />
een gezamenlijk thema.<br />
Daarna worden alle medewerkers<br />
willekeurig in<br />
groepjes verdeeld die zeven<br />
vastgestelde vragen<br />
moeten beantwoorden in<br />
relatie tot dat thema. Is<br />
het thema bijvoorbeeld<br />
“de omzet moet omhoog”<br />
en de vraag “waar wil<br />
je naartoe?” dan kan<br />
een salesmedewerker<br />
antwoorden met: “Ik ga<br />
twee mensen per week<br />
extra bellen.” Zo stelt<br />
iedereen zich een persoonlijk<br />
doel dat naar het<br />
gemeenschappelijke doel<br />
toewerkt. Drie maanden<br />
lang krijgen medewerkers<br />
eens per week een<br />
mail die ze helpt hun doel<br />
te realiseren. Dankzij<br />
Prepare 2 Start kon ik<br />
mijn idee mét negen<br />
medewerkers in New<br />
York presenteren. Een<br />
geweldige “Jump-start”<br />
voor mij!
› 14 Kennischeque voor vraagstukken<br />
Een beladingsrobot zorgt ervoor dat machines in de metaalindustrie ook<br />
buiten kantooruren kunnen draaien. De innovatie van ondernemer Frank<br />
›<br />
Biemans moet het mogelijk maken de robots ook kwaliteitscontroles te laten<br />
uitvoeren. Maar is de innovatie haalbaar?<br />
‘<strong>Syntens</strong><br />
bekijkt ons<br />
bedrijf van<br />
bovenaf’<br />
Ondernemer<br />
TEKST KOOSJE DE BEER FOTOGRAFIE JAAP VAN DEN BEUKEL<br />
FRANK BIEMANS ‘Beladingsrobots<br />
worden ’s nachts ingezet om de bezettingsgraad<br />
en daarmee de effi ciency te<br />
verhogen van bijvoorbeeld machines die<br />
frees- en draaibewerkingen uitvoeren.<br />
Mijn idee was om deze robots ook<br />
kwaliteitscontroles te laten uitvoeren.<br />
Maar was dat haalbaar? Voor mij als<br />
ondernemer is het goed om zo nu en dan<br />
te sparren met iemand die veel weet van<br />
de branche maar er niet zelf inzit. Kim<br />
Rekko van <strong>Syntens</strong> bekijkt onze bedrijvigheid<br />
van bovenaf en vanuit meerdere<br />
invalshoeken. Dat is waardevol: we<br />
hebben regelmatig gesprekken over<br />
mijn bedrijfsvoering en ik ben meerdere<br />
malen echt aan het denken gezet. BMO<br />
Automation is een sterk groeiend bedrijf<br />
en daardoor heb ik als ondernemer<br />
andere functies en taken gekregen. Ik<br />
kreeg het gevoel dat ik de hele dag aan<br />
het rennen was zonder te bereiken wat<br />
ik eigenlijk voor ogen had.’<br />
Kennisleverancier<br />
GERARD VAN RIJN ‘Ik merk dat het<br />
MKB-ondernemers vaak ontbreekt<br />
aan tijd en geld om een haalbaarheidsstudie<br />
naar een nieuw idee te laten<br />
uitvoeren. Voor Frank Biemans van BMO<br />
Automation nam een kennischeque<br />
deze drempels weg. Zijn machine vision<br />
biedt zeker toegevoegde waarde, maar<br />
de investeringen zijn hoog. In de haalbaarheidsstudie<br />
heb ik de technische<br />
mogelijkheden benoemd en gekeken<br />
naar de bedrijfseconomische kant van<br />
de innovatie. Globaal is de conclusie<br />
dat de rentabiliteit afhankelijk is van de<br />
waarde van het te bewerken product.<br />
Voor relatief goedkope producten is de<br />
MACHINE VISION VOOR BELADINGSROBOT ›<br />
‘Franks<br />
machine vision<br />
is rendabel en<br />
uitvoerbaar’<br />
investering nu nog te hoog. Wanneer<br />
er echter een complex en duur product<br />
met een hoge toegevoegde waarde<br />
wordt bewerkt, ligt dit anders. Dan is het<br />
belangrijk het zo snel mogelijk te weten<br />
als er iets met de bewerking misgaat.<br />
Voor deze categorie is de kwaliteitscontrole<br />
die Frank wil ontwikkelen voor de<br />
beladingsrobot zeker rendabel en ook<br />
technisch goed uitvoerbaar.’<br />
De beladingsrobot voorziet de machines in de metaalindustrie van materiaal,<br />
bijvoorbeeld metalen platen die bewerkt kunnen worden. Wanneer er in het<br />
proces iets verkeerd gaat, kan dat lange tijd de productie beïnvloeden. Door de<br />
robots met de inzet van machine vision-technieken en gespecialiseerde software<br />
kwaliteitscontroles te laten uitvoeren kan er eerder worden ingegrepen.<br />
<strong>Syntens</strong>-adviseur<br />
KIM REKKO ‘Frank vroeg zich af in hoeverre<br />
het fi nancieel en technisch haalbaar<br />
zou zijn om beladingsrobots ook<br />
kwaliteitscontroles te laten uitvoeren.<br />
Dit is bij uitstek een vraagstuk waarvoor<br />
Limburgse en Zeeuwse ondernemers<br />
subsidie kunnen krijgen in de vorm van<br />
een kennischeque vanuit het project<br />
OP-zuid, een project gefi nancierd met<br />
Europees geld. Met de kennischeque uit<br />
dit project kunnen MKB-ondernemers<br />
technologische kennis inkopen, onder<br />
voorwaarde dat de ingekochte kennis<br />
ook direct toegepast kan worden in het<br />
vernieuwingsproces of product. Met<br />
de kennischeque kon Frank Stratinno<br />
‘BMO<br />
wordt<br />
aangesloten<br />
op het netwerk<br />
van <strong>Syntens</strong>’<br />
SCHAKELS›<br />
15<br />
opdracht geven om een haalbaarheidsstudie<br />
uit te voeren. Nu help ik Frank<br />
met het vormgeven van een visie op<br />
langere termijn en met het stroomlijnen<br />
van zijn organisatie en de dagelijkse<br />
gang van zaken. Door het toepassen van<br />
timemanagement wordt hij nu bijvoorbeeld<br />
gedwongen prioriteiten te stellen.<br />
Bovendien wordt hij aangesloten op het<br />
netwerk van <strong>Syntens</strong>, zodat hij op termijn<br />
zijn innovatie ook kan vermarkten.’
UPDATE<br />
INNOVATIENIEUWS &<br />
-ONTWIKKELINGEN<br />
OP EEN RIJTJE<br />
Webinars:<br />
IDEAAL VOOR DRUKKE<br />
ONDERNEMERS<br />
Bent u op zoek naar nieuwe oplossingen en<br />
inzichten, maar hebt u geen tijd om workshops<br />
te bezoeken? U wilt advies van een deskundige,<br />
maar hebt geen zin in fi les? Meldt u dan<br />
aan voor een van de webinars die <strong>Syntens</strong><br />
organiseert. Inspiratie vanaf uw eigen werkplek!<br />
Op 19 maart en 18 april organiseert <strong>Syntens</strong><br />
in samenwerking met CrowdAboutNow een<br />
webinar over crowdfunding. In dit online<br />
groepsseminar legt Tom Vroemen van<br />
www.crowdaboutnow.com uit of u succes<br />
zou kunnen boeken met deze manier van<br />
fi nancieren. U kunt uw eigen casus inbrengen<br />
door websites op te geven om gezamenlijk te<br />
01 02<br />
bekijken of door materiaal op uw PC met de<br />
groep delen. In de chat is ruimte om vragen<br />
te stellen. Na inschrijving ontvangt u met de<br />
tijd een link waarop u kunt klikken om aan de<br />
webinar te kunnen deelnemen.<br />
Binnenkort vinden ook webinars plaats over<br />
andere onderwerpen, zoals fi nanciering, het<br />
nieuwe ondernemen, co-creatie, netwerkorga-<br />
nisaties, SEO (Search Engine Optimisation) en<br />
social media.<br />
Meer weten? Als u interesse hebt om aan dit webinar r<br />
deel te nemen of zelf een onderwerp voor een webinar ar<br />
wilt inbrengen, neem dat contact op met Perry Smit<br />
via 088 - 444 0 217 of perry.smit@syntens.nl of kijk op p<br />
www.syntens.nl/agenda.<br />
Beoordeeld op<br />
commerciële pit<br />
Waarom krijgt de ene startende<br />
ondernemer wel fi nanciering en<br />
de ander niet? Dat onderzocht<br />
Bianca Duiverman voor <strong>Syntens</strong><br />
in samenwerking met de Universiteit<br />
van Tilburg. Er blijkt meer<br />
mee te spelen dan alleen het<br />
businessplan.<br />
Voor haar onderzoek bestudeerde<br />
Duiverman twintig cases. Ze<br />
interviewde tien investeerders<br />
en twintig ondernemers: tien<br />
van hen kregen een investering,<br />
tien niet. Wat blijkt? Een goed<br />
businessplan is belangrijk, maar<br />
als het klikt met de investeerder<br />
hebben ondernemers meer kans<br />
op een positieve investeringsbeslissing.<br />
Uit het onderzoek zijn een aantal<br />
do’s en don’ts naar voren gekomen.<br />
Concentreer je bijvoorbeeld<br />
niet volledig op het businessplan,<br />
maar maak ook contact met de<br />
investeerder. Blijf dicht bij jezelf.<br />
En laat met je presentatie zien<br />
dat je commerciële pit hebt.<br />
‘Een succesvolle ondernemer is<br />
kalm, goed voorbereid, probeert<br />
een informele sfeer te creëren<br />
en is authentiek’, vat Duiverman<br />
samen. Sommige ondernemers<br />
gaat dit natuurlijk af, andere<br />
ondernemers moeten deze vaardigheden<br />
leren. Die laatste groep<br />
kan <strong>Syntens</strong> ondersteunen.<br />
Mail voor meer informatie<br />
over het onderzoek naar<br />
willo.eurlings@syntens.nl<br />
› Voeding › › › 17<br />
TEKST ANNEMIEK PLANTING FOTOGRAFIE IVO.ME<br />
31 3DOUWE<br />
VAN DEN GEEST, directeur Productie<br />
bij Fishmasters › in dienst 60 personen<br />
product Lovet: ovengebakken, gepaneerde,<br />
duurzame visfi let › innovatie de paneerlaag<br />
bevat tot zeventig procent minder vet dan<br />
traditioneel gepaneerde producten; het<br />
product bevat geen E-nummers, relatief weinig<br />
zout en calorieën maar blijft smaakvol ›<br />
omzet op jaarbasis twintig miljoen euro; een<br />
enorme groei wordt verwacht › rol <strong>Syntens</strong><br />
adviseren bij de uitwerking van innovaties,<br />
inzicht geven door opleidingen, verbinden door<br />
netwerkuitbreiding, inspireren door deelname<br />
aan de MKB Innovatie Top 100<br />
‘Inmiddels<br />
leveren we in<br />
heel Europa’<br />
MIJN TROTS<br />
Toen we net gestart<br />
waren kwamen wij in<br />
contact met Marcèle van<br />
Kerkvoorde van <strong>Syntens</strong>.<br />
Om inzicht te geven in<br />
verbeterkansen omtrent<br />
onze communicatie,<br />
bedrijfscultuur en veiligheid<br />
stelde zij voor deel te<br />
nemen aan Innoveren met<br />
Veiligheid, een project<br />
vanuit het ministerie van<br />
SZW. Het heeft iedereen<br />
echt scherp gesteld.<br />
Daarnaast heeft Marcèle<br />
ons geadviseerd bij het<br />
vinden van fi nanciering<br />
waarmee we een training<br />
voor onze voormannen<br />
en een coachingtraject<br />
voor het bedrijfsbureau<br />
konden bekostigen. Zij<br />
bracht ons in contact<br />
met de instantie waar wij<br />
subsidie konden verkrijgen<br />
en ze hielp ons met<br />
de aanvragen. Ook heeft<br />
zij ervoor gezorgd dat we<br />
vanuit de Ontwikkelingsmaatschappij<br />
Flevoland<br />
een fi nancieel steuntje<br />
in de rug kregen bij twee<br />
projecten om onze vis<br />
zoutarm te kruiden zonder<br />
smaakverlies en om<br />
onze vis honderd procent<br />
duurzaam te maken,<br />
zonder E-nummers.<br />
Productontwikkeling was<br />
een hele investering,<br />
maar het was het meer<br />
dan waard: inmiddels<br />
leveren we in heel Europa<br />
aan scholen waar kinderen<br />
warm eten krijgen,<br />
zoals in Italië, Zweden<br />
en Engeland. De grote<br />
voedselleveranciers staan<br />
aardig voor ons in de rij.
RUBRIEK MIJN VISIE<br />
Door de economische malheur en de gevolgen van de<br />
bankencrisis is het voor ondernemers moeilijk hun plannen<br />
gefi nancierd te krijgen. Dubbelgesprek met de voorzitter<br />
van MKB-Nederland Hans Biesheuvel en <strong>Syntens</strong>innovatiemanager<br />
Willo Eurlings over oorzaken én oplossingen.<br />
› 18<br />
› ›<br />
‘ Banken<br />
moeten de<br />
ondernemer<br />
weer serieus<br />
nemen’<br />
› › TEKST WILLEM VAN LEEUWEN FOTOGRAFIE ERIK FRANSSEN<br />
› 19
› 20 › Eind jaren tachtig nam HANS<br />
BIESHEUVEL (1965) het<br />
familiebedrijf van zijn vader<br />
over en bouwde deze technische<br />
›<br />
› › › MIJN RUBRIEK VISIE › 21<br />
Er komen minder regels voor onderne-<br />
groothandelsonderneming uit. In<br />
De fi nancieringsproblematiek is een<br />
mers, het topsectorenbeleid waarin veel<br />
innovatieve MKB-ondernemers actief<br />
zijn wordt voortgezet, er komen meer<br />
mogelijkheden om te ondernemen in het<br />
buitenland. Kamp steekt het MKB hier-<br />
2000 verkocht hij het bedrijf en<br />
startte een investeringsmaatschappij.<br />
Daarmee richtte hij zich, naast het<br />
kopen en verkopen van bedrijven in<br />
het midden- en kleinbedrijf, ook op<br />
het begeleiden en coachen van het<br />
belangrijk knelpunt voor met het MKB.<br />
Toch toonde u onlangs begrip voor de<br />
situatie van banken.<br />
Biesheuvel: ‘Dat ligt genuanceerder.<br />
Ik heb eerder aangegeven dat bankiers<br />
mee een hart onder de riem. Wat echter<br />
management. Sinds 2011 zet hij zich<br />
de taal van de ondernemers niet meer<br />
ontbreekt is een visie op de toekomst.<br />
als voorzitter van MKB-Nederland<br />
spreken. Dat werd me kwalijk genomen,<br />
Prima dat we de broekriem aanhalen,<br />
maar wat is het perspectief? Welke kant<br />
gaan we op? Hoe verdienen we ons geld<br />
volledig in voor het zich in zwaar<br />
weer bevindende midden- en<br />
kleinbedrijf.<br />
maar ik vind dat nog steeds. Veel vaklui<br />
bij de banken, de mensen met het timmermansoog<br />
die ondernemersplannen<br />
over twintig jaar? Antwoorden op die<br />
kunnen beoordelen, zijn verdwenen.<br />
vragen ontbreken in de politiek. Verder<br />
Daarnaast zijn de banken vrij rigide: het<br />
ben ik ook niet gelukkig met lastenver-<br />
ratiodenken regeert. Al heb je positieve<br />
zwaring voor bedrijven. Dus ik ben wel<br />
cashfl ow, al maak je winst, als je niet<br />
degelijk kritisch.’<br />
aan de ratio’s voldoet dan doe je niet<br />
Willo Eurlings: ‘Het creatieve en het<br />
mee. Maar wat weten ondernemers<br />
ondernemende vermogen van het MKB<br />
nu van ratio’s? De bank is niet langer<br />
ans Biesheuvel is iemand die de handen is gigantisch. Het heeft de potentie om<br />
de partner van de ondernemer. Ik ging<br />
uit de mouwen steekt en nadrukkelijk de niet alleen Nederland, maar ook Europa<br />
vroeger naar mijn bank om met ze te<br />
verbinding zoekt. Een man ook die be- een uitweg te bieden uit de crisis. In<br />
sparren. Nu is de bank de Angstgegner.<br />
grip toont voor de overheid, die snoeit en de huidige situatie wacht iedereen af.<br />
De andere kant van het verhaal is dat<br />
bedrijfssubsidies afschaft. Een voorzitter De producenten wachten op de con-<br />
we degelijke banken nodig hebben, die<br />
die schouder aan schouder wil optreksumenten, de consumenten wachten<br />
degelijk zijn gefi nancierd. Die missen<br />
ken met de minister van Economische op de werkgevers en de werkgevers<br />
we op dit moment. De banken moeten<br />
Zaken, Henk Kamp. Is dat nu wel in het wachten op de politiek. Het MKB heeft<br />
schokbestendiger worden en dat heeft<br />
belang van het midden- en kleinbedrijf? de potentie om de dynamiek terug te<br />
consequenties ten aanzien van kre-<br />
Hans Biesheuvel (lachend): ‘Nu gooi je brengen. Natuurlijk kan het MKB niet<br />
dietverlening. Ze worden overspoeld<br />
wel heel makkelijk een aantal zaken op alles oplossen, maar wel een belangrijke<br />
met eisen, moeten grotere buffers<br />
een hoop. In mijn jaarrede heb ik onder bijdrage leveren. Bij <strong>Syntens</strong> zien we dit<br />
aanhouden en meer belasting betalen.<br />
meer gezegd dat het mij niet verstandig in onze dagelijkse adviespraktijk. We<br />
Gaat allemaal ten koste van hun krediet-<br />
lijkt om hier te gaan zitten als een komen heel veel ondernemers tegen die<br />
verlening. Daarom pleiten wij er nu voor<br />
uithangbord van klagende ondernemers. zoeken naar hun groeikansen in de crisis<br />
dat de pensioenfondsen met hun vele<br />
Ik wil dingen realiseren voor onderne- én daarin slagen.’<br />
honderden miljarden euro’s, een klein<br />
mers vanuit een positieve houding. Ook<br />
deel van hun vermogen inzetten om die<br />
heb ik aangegeven dat de economie<br />
banken robuuster te maken, waarna<br />
stagneert en dat de mouwen opstropen<br />
ze weer makkelijker kredieten kunnen<br />
het enige is wat helpt. De politiek zal<br />
verlenen. Het is jammer dat de overheid<br />
onze problemen niet oplossen, daar is ze<br />
de banken met allerlei regels juist de pin<br />
ook niet echt voor geschikt. We moeten<br />
op de neus zet. Daarmee knijpen ze de<br />
het zelf doen, zelf zorgen dat er weer<br />
kredietverlening alleen maar verder af.’<br />
wordt geïnvesteerd, dat er weer mensen<br />
Eurlings: ‘Innoveren betekent investe-<br />
worden aangetrokken. Maar ik ben wel<br />
ren. Wil een bedrijf jaarlijks met meer<br />
degelijk kritisch op de politiek, op het<br />
dan vijftien procent groeien dan is<br />
vorige én op het huidige kabinet.<br />
externe fi nanciering vaak noodzakelijk.<br />
Het is goed dat de overheidsfi nanciën op<br />
Cijfers van het European Innovation<br />
orde komen, dat moet echt. Daarnaast<br />
Scoreboard laten zien dat Nederlandse<br />
wil minister Kamp dat het MKB een ba-<br />
innovatieve bedrijven behoren tot de<br />
nen- en innovatiemotor wordt. Prachtig!<br />
Europese top als het gaat om excellent ›<br />
‘Als er geen nieuwe<br />
vormen van fi nanciering<br />
op gang komen dan<br />
wordt dit de groeibreker<br />
van de economie’
RUBRIEK MIJN VISIE<br />
› 22 ›<br />
‹<br />
research. Maar als het gaat om het naar<br />
de markt brengen van innovatieve ideeën<br />
en de investeringen, dan is ons land<br />
op z’n best een middenmoter. Hier ligt<br />
een collectieve uitdaging. Het zou zeker<br />
helpen als ondernemers en banken<br />
weer dezelfde taal spreken.’<br />
Banken en politiek lijken weinig oog te<br />
hebben voor wat het MKB echt nodig<br />
heeft.<br />
Biesheuvel: ‘Wat ontbreekt is een visie<br />
van de overheid op de banken op de<br />
lange termijn. Wij willen het kabinet<br />
een herstart laten maken. Daarom is de<br />
Commissie Van Dijkhuizen nu aan het<br />
werk gezet, om het plan om hypotheken<br />
van banken bij pensioenfondsen onder<br />
te brengen uit te werken, zodat banken<br />
meer lucht krijgen. En we willen kijken<br />
of alternatieven voor bankfi nanciering,<br />
zoals kredietunies, MKB-obligaties,<br />
leasing, crowdfunding, et cetera, snel<br />
beschikbaar kunnen komen voor<br />
ondernemers.’<br />
Eurlings: ‘Financiering is dé bottleneck<br />
van het moment. We merken dat er<br />
steeds minder geld in innovatie en<br />
groei wordt gestopt. Er is nog steeds<br />
kredietverlening, maar die gaat naar het<br />
werkkapitaal. Dat is een oplossing voor<br />
het moment, terwijl juist een oplossing<br />
voor de langere termijn nodig is. <strong>Syntens</strong><br />
richt zich vooral op nieuwe groei. De<br />
overstap naar alternatieve vormen van<br />
fi nanciering vergt een andere manier<br />
van denken bij ondernemers en daar<br />
zijn wij nu nadrukkelijk mee bezig. Ook<br />
onderzoeken we de cijfers en grafi eken<br />
ten aanzien van de groeiambities van ondernemers.<br />
We proberen ondernemers<br />
bij elkaar te brengen zodat ze elkaar<br />
kunnen inspireren.’<br />
Zou je van banken niet mogen verwachten<br />
dat ze creatiever zijn op het gebied<br />
van fi nanciering?<br />
Biesheuvel: ‘Absoluut. Sterker nog, als<br />
er geen nieuwe vormen van fi nanciering<br />
op gang komen dan wordt dit de groeibreker<br />
van de economie. Deels heeft<br />
het te maken met het ontbreken van<br />
alternatieven: veel ondernemers zijn<br />
inderdaad nog niet gewend aan het vinden<br />
van nieuwe wegen om aan krediet te<br />
komen. Maar daarnaast ontbreekt nogal<br />
eens het gevoel van urgentie bij banken<br />
en bij de politiek. De gedachte is: die<br />
ondernemer redt het toch wel. Banken<br />
moeten de ondernemer weer serieus<br />
gaan nemen, zijn plannen goed valideren.<br />
Ik coach en begeleid soms ondernemers<br />
en met een van hen ben ik wel<br />
eens op gesprek geweest bij een bank.<br />
We werden botweg de deur uitgekeken<br />
en stonden na een paar minuten weer<br />
buiten. Gelukkig zien sommige banken<br />
het wel in. Die stellen weer accountmanagers<br />
met een timmermansoog aan en<br />
benoemen MKB-aanspreekpunten in het<br />
land. Daar ben ik blij mee.’<br />
Eurlings: ‘Geld is nooit het doel, het<br />
is een smeermiddel. Een belangrijk<br />
smeermiddel, maar niet meer dan dat.<br />
Banken hebben bezuinigd en moeten<br />
nog steeds bezuinigen op adviseurs en<br />
accountmanagers. Dat waren echter<br />
wel de oliemannetjes en -vrouwtjes. De<br />
afgelopen jaren zijn banken en ondernemers<br />
daardoor van elkaar vervreemd.<br />
Ik denk dat het goed is als banken én<br />
ondernemers elkaars taal weer leren<br />
spreken, zodat ze weer samen de groeikansen<br />
zien. Maar dat vraagt inspanning<br />
van beide kanten.’<br />
Doet MKB-Nederland genoeg?<br />
Biesheuvel: ‘Wij zijn geen bank en ook<br />
geen fi nancieel specialist. We zijn een<br />
belangenbehartiger die ondernemers<br />
handreikingen biedt. In april organiseren<br />
we bijvoorbeeld de Week van de<br />
Ondernemer, waar we vijftienduizend<br />
mensen verwachten. Een van de drie<br />
thema’s is fi nanciering en kredietverlening.<br />
We hebben dertig partijen<br />
uitgenodigd: Euronext, private equitypartijen,<br />
banken, factoring, leasemaatschappijen.<br />
Ondernemers kunnen dan<br />
zo ongeveer alle kennis opdoen die<br />
op dit vlak voorhanden is. Daarnaast<br />
hebben we onlangs het boekje Eerste<br />
hulp bij fi nanciering uitgebracht en hebben<br />
we samen met andere partijen de<br />
Ondernemerskredietdesk opgezet. We<br />
doen wat we kunnen.’<br />
<strong>Syntens</strong> kijkt naar innovatie en groei<br />
en dus ook naar de fi nanciering ervan.<br />
Biedt een eventuele bundeling van kennis<br />
op dit vlak tussen MKB-Nederland<br />
en <strong>Syntens</strong> volgens u mogelijkheden?<br />
Biesheuvel: ‘We zitten niet dagelijks met<br />
elkaar om de tafel, maar de waardering<br />
voor <strong>Syntens</strong> is groot. Ik zeg vaak tegen<br />
ondernemers dat ze niet zonder innovatie<br />
kunnen en dat ze daarvoor bij uitstek<br />
bij <strong>Syntens</strong> terechtkunnen. <strong>Syntens</strong><br />
heeft een groot bestaansrecht en ik hoop<br />
van harte dat ze hun kerntaken kunnen<br />
blijven uitvoeren. Qua toekomstvisie<br />
zitten <strong>Syntens</strong> en MKB-Nederland op<br />
één lijn. Ik denk dat we elkaar heel goed<br />
aanvullen.’<br />
Eurlings: ‘<strong>Syntens</strong> streeft hetzelfde<br />
doel na als MKB-Nederland. Wij gaan<br />
voor nieuwe groei. Er is namelijk een<br />
enorm groeipotentieel binnen het MKB.<br />
Samen moeten we de weg omhoog zien<br />
te vinden. Dan groeien we ongetwijfeld<br />
duurzaam uit deze crisis.’<br />
‘Wil een bedrijf met meer dan vijftien<br />
procent groeien dan is externe<br />
fi nanciering noodzakelijk’<br />
›<br />
Reageren op deze stelling of een vraag stellen? Ga dan naar www.innoveermagazine.nl<br />
eel ondernemers denken dat het bij fi nanciering meteen<br />
over geld gaat en gaan op zoek naar lijstjes met namen<br />
van fi nanciers. Verspilling van tijd en energie! Geld is een<br />
middel, het doel is om een stap verder te komen met je onderneming.<br />
Het leidt tot veel betere resultaten om geld te zien als de sluitsteen<br />
van een stevige boog waar ondernemer en fi nancier elkaar willen<br />
versterken. En daar hoort een gezonde spanning bij.<br />
Ambitieuze ondernemers zijn cruciaal voor een goed functionerende<br />
economie. Zij leveren toegevoegde waarde aan hun klanten én zij<br />
bouwen waarde op in hun bedrijf. Het langetermijnperspectief stuurt<br />
de belangrijke beslissingen. De focus op waardecreatie in plaats van<br />
op kortetermijnwinst vertaalt zich dan in een goede positionering,<br />
klanten als ambassadeurs en een sterke merknaam. Het is gebleken<br />
dat fi nanciers deze focus met een hogere waardering belonen.<br />
Traditionele businessmodellen zetten ondernemers klem in<br />
risicovolle en kostbare bedrijfsvoering. Commerciële pit betekent<br />
ook meer alternatieven bedenken en meer experimenteren om tot<br />
een slimmer businessmodel te komen. Kortom, eruit halen wat er in<br />
potentie in zit! Een strakke uitvoering staat zelden hoog op de wensenlijst…<br />
En juist dit heeft de ondernemer het meest in eigen hand.<br />
Heldere afspraken maken, ook over betalingsvoorwaarden, snel<br />
rekeningen uitsturen, boven op de inning zitten. Selectief durven<br />
zijn. Prestaties meten en bespreken met het team. Financiers<br />
vinden dit vanzelfsprekend, maar ondernemers hebben nog veel<br />
te winnen.<br />
Hoe kan ik de groei van mijn bedrijf versnellen? Juist die vraag<br />
prikkelt een actieve investeerder. Indien de ondernemer kan laten<br />
zien dat het bedrijf een aanzienlijk groeipotentieel heeft, overweegt<br />
een fi nancier of en op welke manier hij kan bijdragen aan deze groei.<br />
Heb ik een goed netwerk voor dit bedrijf, kennis die aansluit bij de<br />
situatie, vertrouwde mede-investeerders? Bespreek als ondernemer<br />
deze groeiversnellers met fi nanciers. De boog staat stevig op twee<br />
pijlers!<br />
PIETA STAM, innovatieadviseur <strong>Syntens</strong><br />
STELLING›› 23<br />
Bij een fi nancieringsvraag<br />
gaat het vaak niet over geld<br />
v<br />
‘Focus op<br />
waardecreatie<br />
wordt beloond’
RUBRIEK OPINIE<br />
› › 24 › ›<br />
JOHN JOOSTEN<br />
directeur<br />
Strategische<br />
Relaties <strong>Syntens</strong><br />
INNOVEREN<br />
= DELEN<br />
› › 25<br />
Innoveren is een<br />
activiteit die elke<br />
ondernemer kan<br />
beoefenen. Het is<br />
ook weinig anders<br />
dan nieuwe kansen<br />
vinden om waarde te<br />
creëren. Hoe? Door<br />
elkaar op te zoeken<br />
en kennis te delen.<br />
e manier<br />
waarop<br />
innovatie plaatsvindt, verandert sterk.<br />
Tot voor kort was het gebruikelijk om<br />
nieuwe ideeën eerst onder te brengen bij<br />
kennisinstellingen en R&D-afdelingen<br />
van grote bedrijven. Tegenwoordig is de<br />
benadering praktischer en is het veel<br />
vaker ondernemerschap dat ten grondslag<br />
ligt aan vernieuwing: iedereen kan<br />
innoveren, mits we maar de kennis en<br />
oplossingen willen delen. Innovaties komen<br />
steeds vaker tot stand in netwerken<br />
van MKB-ondernemers, soms met hulp<br />
van gebruikers. Juist interactie stimuleert<br />
het innovatieproces: samen nadenken<br />
over kansen in de markt, samen<br />
oplossingen bedenken voor behoeften bij<br />
afnemers, samen nieuwe producten of<br />
diensten ontwikkelen. Innovatie begint<br />
ook niet meer altijd bij het beschikbaar<br />
komen van nieuwe kennis. De behoefte<br />
om te innoveren komt veel meer voort<br />
uit ontwikkelingen in de markt en dus uit<br />
de terechte vraag bij ondernemers: waar<br />
liggen mijn groeikansen?<br />
Er is niks mis met het ‘oude’ systeem,<br />
maar een open vorm van innovatie<br />
biedt veel meer groeikansen voor het<br />
Nederlandse bedrijfsleven. Jammer is<br />
alleen dat beleidsmakers bij de overheid<br />
nog altijd sterk inzetten op die traditionele,<br />
meer academische vorm van in-<br />
noveren. Terwijl juist een praktischere<br />
vorm van innoveren sneller kan leiden<br />
tot groei van bedrijvigheid, stijgende<br />
arbeidsproductiviteit en meer werkgelegenheid.<br />
Het dient dus ook een maatschappelijk<br />
en economisch belang:<br />
Nederland wordt er beter van.<br />
Bedrijf als voedingsbodem<br />
Het is niet alleen het gebrek aan stimulerend<br />
beleid dat een open manier van<br />
innoveren in de weg staat. Het zijn ook<br />
de ondernemers zelf die er nog niet altijd<br />
goed in thuis zijn. Veel ondernemers<br />
zijn vooral bezig met de waan van de<br />
dag. Begrijpelijk, gezien het zware weer<br />
waarin de economie verkeert, maar niet<br />
altijd verstandig, zeker niet op lange<br />
termijn. Vaak kennen zij ook de weg niet<br />
in het nieuwe innovatielandschap: hoe<br />
kom je in contact met vergelijkbare ondernemers<br />
of ketenpartners die ook op<br />
zoek zijn naar nieuwe kansen, hoe vind<br />
je voor jouw bedrijf toepasbare kennis,<br />
wat zijn de fi nancieringsmogelijkheden?<br />
En vaak is ook de organisatie niet ingericht<br />
op het delen van ideeën: in plaats<br />
van een ‘gesloten’ R&D-afdeling zou<br />
het hele bedrijf, inclusief leveranciers<br />
en klanten, juist de voedingsbodem of<br />
kweekvijver voor goede ideeën moeten<br />
zijn.<br />
Ondanks deze belemmerende factoren<br />
is de open vorm van innoveren wel de<br />
toekomst. Enerzijds omdat er bij stagnatie<br />
of teruglopende omzet sterke behoefte<br />
is aan boter bij de vis en dus aan<br />
snelle waardecreatie, anderzijds omdat<br />
de randvoorwaarden voor deze manier<br />
van werken nu relatief gunstig zijn: de<br />
arbeidsmarkt fl exibiliseert, het opleidingsniveau<br />
in Nederland is goed en<br />
dankzij de groei van sociale media wordt ›
› 26 OPINIE<br />
›<br />
het werken in netwerken gebruikelijker.<br />
Wat we wel nodig hebben, is lef. Lef bij<br />
de ondernemer om de samenwerking<br />
met (keten)partners, kennisinstellingen<br />
en afnemers te zoeken. En lef bij de<br />
opdrachtgever (en dus ook de overheid)<br />
om uit de klant-leverancier-verhouding<br />
te stappen en een relatie op basis van<br />
vertrouwen op te bouwen.<br />
Denken, delen, doen<br />
Bij dit alles speelt ook access to fi nance<br />
een belangrijke rol. MKB-ondernemers<br />
hebben namelijk op twee manieren last<br />
van de conjunctuurafhankelijke dynamiek<br />
van de economie. Enerzijds is er<br />
minder eigen vermogen, de handel loopt<br />
terug, kosten lopen op, er zijn meer faillissementen,<br />
er wordt later betaald et<br />
cetera. Anderzijds is het moeilijker om<br />
extra vermogen te verwerven, omdat<br />
verschillende fi nancieringsbronnen opdrogen<br />
of al opgedroogd zijn. Subsidies<br />
zijn vervangen door kredieten en garanties<br />
en banken hanteren andere risicoprofi<br />
elen. De snelheid van de karavaan<br />
wordt bepaald door de langzaamste<br />
kameel.<br />
Met name bedrijven met groeipotentie<br />
hebben hier last van: als we kijken naar<br />
vermarkting, dan geldt dat het succes<br />
hiervan juist wordt bepaald in de fase<br />
waarin fi nanciering het lastigst te verkrijgen<br />
is. En de jaarlijkse groei op basis<br />
van het eigen vermogen is begrensd tot<br />
‘We hebben lef<br />
nodig om een relatie<br />
van vertrouwen op<br />
te bouwen’<br />
slechts 10 à 15 procent. Jammer, want<br />
we hebben snelle groeiers nodig die de<br />
dynamiek weer terug kunnen brengen in<br />
onze economie.<br />
Uiteraard kan <strong>Syntens</strong> de helpende hand<br />
bieden. Door te spiegelen met ondernemers,<br />
maar vooral ook door hen in contact<br />
te brengen met mogelijke kennis- of<br />
ketenpartners en fi nancieringsbronnen.<br />
<strong>Syntens</strong> legt voortdurend verbindingen<br />
tussen ondernemers, wij weten hoe ondernemers<br />
kunnen aanhaken bij activiteiten<br />
die door de overheid in gang gezet<br />
zijn en we kunnen adviseren over de organisatorische<br />
inbedding van deze manier<br />
van werken in een bedrijfsstructuur.<br />
Dat neemt niet weg dat degene die de<br />
eerste stap moet zetten de ondernemer<br />
zelf is. Het is een kwestie van mindset:<br />
wil ik elke bron voor innovatie en dus<br />
waardecreatie binnen en buiten mijn<br />
organisatie mobiliseren? Het is ook een<br />
kwestie van tijd maken: kan ik zo nu en<br />
dan de waan van de dag loslaten om<br />
mee te denken in netwerken, zonder dat<br />
dit direct resultaat brengt? En het is een<br />
kwestie van vertrouwen en openheid:<br />
ben ik bereid om niet alleen van anderen<br />
maximaal commitment te vragen, maar<br />
dit zelf ook in te brengen?<br />
De ondernemer die erin slaagt die stappen<br />
te zetten, kan de kansen die open<br />
innovatie biedt in daden omzetten. En<br />
wie dat doet, is het best in staat om<br />
waarde te creëren voor afnemers.<br />
Test uw fi nanciële kennis met deze quiz en maak<br />
kans op het boek Wat schuift het? van Micha Zwaaf.<br />
Meespelen kan op www.innoveermagazine.nl.<br />
All about the money<br />
1. Hoe heet het vroegere<br />
Programma Starters op<br />
Buitenlandse Markten<br />
tegenwoordig?<br />
a. Programma Starters<br />
International Business<br />
b. Programma International<br />
Business Starters<br />
c. Programma Business<br />
Starters International<br />
2. In welk kabinet was<br />
Gerrit Zalm geen<br />
minister van Financiën?<br />
a. Balkenende I<br />
b. Balkenende II<br />
c. Balkenende III<br />
3. De eerste offi ciële uitgifte<br />
van verhandelbare<br />
aandelen vond plaats<br />
in Amsterdam in 1606.<br />
Welke onderneming deed<br />
dit?<br />
a. WIC<br />
b. VOC<br />
c. HEMA<br />
4. Hoe noemt men een<br />
fonds waarvan de<br />
opbrengsten terugvloeien<br />
in de kas?<br />
a. Revolverfonds<br />
b. Revolverend fonds<br />
c. Evoluerend fonds<br />
5. In welk jaar werd de<br />
Autoriteit Financiële<br />
Markten opgericht, de<br />
Nederlandse gedragstoezichthouder<br />
op de<br />
fi nanciële markten?<br />
a. 1982<br />
b. 1992<br />
c. 2002<br />
6. Van welke bank is het<br />
ministerie van Financiën<br />
geen (mede-)eigenaar?<br />
a. ABN AMRO<br />
b. ING<br />
c. Fortis bank<br />
7. Voor welk bedrag staat<br />
de overheid maximaal<br />
garant in de BMKB<br />
borgstellingsregeling?<br />
a. Honderdduizend euro<br />
b. Vijfhonderdduizend euro<br />
c. Een miljoen euro<br />
8. Hoe worden informal<br />
investors ook wel<br />
genoemd?<br />
a. Hells Angels<br />
b. Business Angels<br />
c. Business Saints<br />
QUIZ›› 27
VAN BELANG<br />
› 28 › 28 ›<br />
›<br />
TEKST NICOLE GOMMERS<br />
FOTOGRAFIE SUZANNE KARSTERS<br />
‘ De bal ligt g bij j jMKB-<br />
ondernemers’<br />
onder adequate<br />
fi nanciering geen<br />
groei en innovatie.<br />
Helaas is het<br />
voor bedrijven<br />
die willen groeien<br />
vaak lastig om de<br />
juiste fi nanciering<br />
te verkrijgen. Roel<br />
Reijnen, CEO van<br />
Quintech, kan daar<br />
over meepraten. ‘Ik<br />
besteedde gedurende een jaar de helft<br />
van mijn tijd aan het vinden van fi nanciering.<br />
In die tijd hebben we gesprekken<br />
gevoerd met ongeveer 15 investeerders.<br />
Iedere investeerder kijkt er net weer<br />
even anders naar. De een heeft net weer<br />
een andere bril of expertise dan de<br />
ander of komt ergens anders vandaan.’<br />
Niet alleen kan de zoektocht naar investeerders<br />
tijdrovend zijn, vaak is hij ook<br />
Om te kunnen groeien, moeten bedrijven<br />
innoveren. En om te kunnen innoveren, is<br />
adequate fi nanciering nodig. Maar daar ontbreekt<br />
het juist vaak aan. <strong>Syntens</strong> onderzoekt waar de<br />
problemen liggen en verbindt MKB-bedrijven en<br />
overheden op zoek naar fi nanciële oplossingen.<br />
tevergeefs. Financiers lijken vaak af te<br />
zien van investeringen in MKB-bedrijven<br />
vanwege de geringe schaal van de<br />
ondernemingen, waardoor transactiekosten<br />
onevenredig hoog worden. Ook is<br />
er van kleinere bedrijven relatief weinig<br />
bekend wat de inschatting van risico’s<br />
bemoeilijkt en daardoor een daadwerkelijke<br />
fi nanciering. Geldzoekende<br />
MKB-bedrijven blijken bovendien zelf<br />
onvoldoende hun proposities bij de juiste<br />
partijen op de juiste manier te communiceren.<br />
Redenen genoeg voor overheden<br />
om over te gaan tot interventie.<br />
Signifi cant tekort<br />
Eind 2011 deed <strong>Syntens</strong> in opdracht<br />
van het toenmalige ministerie van<br />
Economische Zaken, Landbouw en<br />
Innovatie onderzoek naar de kapitaalbehoefte<br />
voor groei en innovatie in het MKB<br />
in de Randstad. Uit deze studie bleek<br />
dat er onder MKB-ondernemers een<br />
signifi cant tekort bestaat aan kapitaal<br />
voor groei en innovatie. Deze uitkomst<br />
was aanleiding voor Gedeputeerde<br />
Staten van de provincie Zuid-Holland<br />
om <strong>Syntens</strong> een vervolgonderzoek te<br />
laten uitvoeren, gericht op de mogelijke<br />
aanpak voor overheden in Zuid-Holland<br />
om de fi nanciering van innovatie en groei<br />
in het MKB te verbeteren.<br />
Mirjam Visscher, beleidsadviseur economie<br />
van de provincie Zuid-Holland, gaf<br />
<strong>Syntens</strong> opdracht om onderzoek te doen<br />
bij innovatieve en groeiende bedrijven<br />
in Zuid-Holland naar de behoefte aan<br />
additionele fi nanciering. Draagt de<br />
oprichting van een revolverend fonds<br />
– een fonds waarvan de opbrengsten<br />
terugvloeien in de kas – bij aan de groei<br />
en bloei van het MKB in Zuid-Holland, zo<br />
luidde de onderzoeksvraag. ‘In deze regio<br />
ontbreekt het namelijk aan dergelijke<br />
›<br />
MIRJAM<br />
VISSCHER (1977)<br />
is senior beleids adviseur<br />
Economie bij de Provincie Zuid-<br />
Holland. Zij heeft zes jaar bij het<br />
ministerie van Economische Zaken<br />
gewerkt, waar ze zich bezighield met<br />
internationale economie. Bij de provincie<br />
is Visscher onder meer belast met<br />
de ontwikkeling van een ROM<br />
Zuidvleugel, de Economische<br />
Agenda Zuidvleugel en<br />
Europa.<br />
›<br />
› 29<br />
›
› 30 VAN BELANG<br />
›<br />
fondsen, op een aantal kleinschalige<br />
initiatieven en pilots na.’ En dat terwijl<br />
in andere provincies diverse Regionale<br />
Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s)<br />
actief zijn om de economie in de regio te<br />
versterken en geld beschikbaar stellen<br />
voor groei en innovatie van ondernemingen.<br />
‘Die ROM’s zijn ooit opgesteld in het<br />
kader van achterstandsbeleid en al langer<br />
actief. Momenteel spelen de ROM’s<br />
een belangrijke rol in het bedienen van<br />
innovatieve MKB-ondernemingen bij<br />
fi nanciering. We wilden weten of dat<br />
in Zuid-Holland ook mogelijk is’, aldus<br />
Visscher.<br />
Hoop voor Zuid-Holland<br />
Uiteindelijk bleek het antwoord op de<br />
onderzoeksvraag volmondig ja te zijn:<br />
ondernemingen in Zuid-Holland komen<br />
fors geld tekort om te groeien en te<br />
innoveren. Visscher: ‘Omdat er in andere<br />
delen van het land wél fi nancieringsfondsen<br />
zijn waarop ondernemers een<br />
beroep kunnen doen, is er geen level<br />
playing fi eld. Soms verdwijnen succesvolle,<br />
innovatieve ondernemingen uit<br />
Zuid-Holland naar andere regio’s omdat<br />
ze hier geen fi nanciering kunnen krijgen.<br />
Het gaat dan om bedrijven die we erg<br />
graag in de regio willen houden. Als<br />
hoogvliegers verdwijnen, is dat schadelijk<br />
voor de economie.’<br />
Houk Nolten, innovatiemanager<br />
Zuid-Holland, is binnen <strong>Syntens</strong><br />
verantwoordelijk voor het verschenen<br />
onderzoeksverslag. ‘Er wordt al jaren<br />
geroepen dat bedrijven geen fi nancieringen<br />
rondkrijgen, maar we wilden nu<br />
wel eens weten wat de omvang van de<br />
gezochte fi nanciering is en of het groeifi -<br />
nanciering betrof of juist fi nanciering van<br />
innovaties. We hebben bij ons onderzoek<br />
onderscheid gemaakt tussen bedrijven<br />
in de regio Zuid-Holland die korter dan<br />
drie jaar bestaan en bedrijven die de<br />
startersfase voorbij zijn. Zo ontdekten<br />
we dat starters ruim voldoende bediend<br />
worden via allerlei subsidies. Het<br />
probleem zit bij succesvolle bedrijven die<br />
al langer meedraaien en toe zijn aan een<br />
volgende stap. Het gaat daarbij om groei,<br />
bijvoorbeeld de aanschaf van machines.<br />
Of bedrijven willen innoveren en hebben<br />
kapitaal nodig voor deze risicovolle fase.<br />
Natuurlijk bestaan er wel instrumenten,<br />
denk bijvoorbeeld aan het borgstellingskrediet,<br />
maar deze zijn niet altijd bekend<br />
genoeg bij ondernemers.’<br />
Voor ondernemingen in de provincie<br />
Zuid-Holland die moeite hebben de fi -<br />
nanciering rond te krijgen is er nu hoop.<br />
In deze regio ziet begin 2014 namelijk<br />
een fonds voor groei en innovatie het<br />
‘Als we de<br />
groeiers helpen,<br />
krijgt de economie<br />
in deze regio een<br />
boost’<br />
levenslicht als onderdeel van een op te<br />
richten ROM. Het gaat om een fonds dat<br />
start met 25 miljoen euro en uiteindelijk<br />
moet uitgroeien tot een bedrag van 100<br />
miljoen. Het geld wordt bijeengebracht<br />
door diverse stakeholders, waaronder de<br />
centrale overheid, de provincie, diverse<br />
gemeenten en kennisinstellingen.<br />
De provincie verwacht medio 2013 de<br />
interne besluitvorming rond te hebben.<br />
Groeikansen benutten<br />
<strong>Syntens</strong> peilde partijen die belang<br />
hebben bij participatie in het fonds en<br />
schreef een roadmap voor de provincie<br />
Zuid-Holland. In deze tijden van crisis<br />
en bezuinigingen was geld hierbij een<br />
belangrijk issue. Visscher: ‘Toch zien<br />
verschillende stakeholders het belang<br />
van een fonds en kunnen we, onder<br />
voorbehoud van defi nitieve besluitvorming<br />
door de diverse betrokken<br />
partijen, starten met een bedrag van<br />
25 miljoen.’<br />
Zowel Nolten als Visscher is blij met<br />
het vooruitzicht van het fonds. Nolten<br />
ziet het instellen van een revolverend<br />
fonds als een enorme kans voor<br />
bedrijven in Zuid-Holland en de<br />
economische groei van de provincie.<br />
‘Financiering is een voorwaarde om te<br />
kunnen innoveren, daarom is het ook<br />
onderdeel van het innovatiegroeimodel<br />
van <strong>Syntens</strong>. Er is een enorme vraag<br />
naar fi nanciering onder succesvolle<br />
ondernemingen die willen groeien en<br />
innoveren. Als we nou juist deze groep<br />
helpen, krijgt de economie in deze<br />
regio een boost.’ Visscher is tevreden<br />
met het bedrag dat het fonds voorlopig<br />
in kas heeft. ‘Te kleine fondsen vallen<br />
te vaak om. Omdat het nu eenmaal<br />
gaat om bedrijven in een risicovolle<br />
fase, gaan er ook wel eens dingen mis.<br />
Het is belangrijk vet op de botten te<br />
hebben.’<br />
<strong>Syntens</strong> en de Provincie Zuid-Holland<br />
blijven nauw samenwerken in de<br />
fase waarin het fonds tot stand komt.<br />
<strong>Syntens</strong> kan een belangrijke rol spelen<br />
bij de toeleiding van MKB-bedrijven<br />
naar het fonds en de toekomstige<br />
ROM en speelt een verbindende rol<br />
tussen verschillende netwerken.<br />
Nolten: ‘We begeleiden ondernemers<br />
bij hun businesscase en hun planvorming<br />
en wijzen op instrumenten om<br />
hun groeikansen te benutten en te<br />
verzilveren.’ Visscher: ‘De bal ligt bij<br />
MKB-ondernemers. Met een goede<br />
businesscase kunnen zij een beroep<br />
doen op het fonds. Het is mooi dat<br />
er extra ruimte komt om innovatieve<br />
partijen te begeleiden.’<br />
‹<br />
› Gezondheid › MIJN TROTS › 31<br />
TEKST ANNEMIEK PLANTING FOTOGRAFIE IVO.ME<br />
332<br />
JANINE DAVIDSE EN<br />
MARIËLLA OOSTHOEK,<br />
oprichters VOF Zuidwest in<br />
Beweging › in dienst twee<br />
mensen (Janine en Mariëlla)<br />
› product Zwanger Totaal,<br />
beweegprogramma voor<br />
zwangeren en pas bevallen<br />
vrouwen › innovatie het<br />
programma biedt een totaalpakket<br />
van multidisciplinaire<br />
preventie, verzorging én<br />
nazorg voor vrouwen met en<br />
zonder klachten › verkoop<br />
sinds de livegang van de<br />
website (medio 2011) hebben<br />
duizend vrouwen zich online<br />
aangemeld › rol <strong>Syntens</strong><br />
adviesrol bij het uitbouwen<br />
van idee tot ondernemingsplan,<br />
hulp bij de subsidieaanvraag<br />
voor het digitale<br />
platform bij Provincie Zeeland<br />
‘We zijn bezig<br />
met opschaling<br />
naar andere<br />
provincies’<br />
Bewegingsprogramma’s<br />
zoals zwangerschapsgym<br />
en -yoga bestaan<br />
al lang, maar die zijn<br />
vooral gericht op vrouwen<br />
zonder klachten. Heb<br />
je bijvoorbeeld bekkenklachten,<br />
dan mag je veel<br />
oefeningen niet doen. Als<br />
oefentherapeuten kregen<br />
Mariëlla en ik vaker de<br />
vraag van zorgverleners<br />
of wij ook programma’s<br />
hadden voor vrouwen<br />
mét klachten. In overleg<br />
met zorgverzekeraars,<br />
andere oefentherapeuten,<br />
gynaecologen en<br />
verloskundigen hebben<br />
wij een vakoverstijgend<br />
programma ontwikkeld<br />
dat klachten <strong>voorkomt</strong><br />
of verlicht, zowel tijdens<br />
als na de zwangerschap.<br />
Alle zorgverzekeraars<br />
vergoeden deelname voor<br />
vrouwen met klachten.<br />
<strong>Syntens</strong> hielp met het<br />
neerzetten van ons<br />
product en met de<br />
subsidieaanvraag voor<br />
de ontwikkeling van<br />
een digitaal platform.<br />
Daarop kunnen deelnemers<br />
en zorgverleners<br />
vertrouwelijk met elkaar<br />
communiceren. Zonder<br />
de bijdrage van Provincie<br />
Zeeland was dat platform<br />
er nu niet. Inmiddels<br />
nemen oefenpraktijken<br />
in heel Zeeland ons<br />
programma af. En we<br />
zijn bezig met opschaling<br />
naar andere provincies<br />
omdat we merken dat<br />
er veel behoefte bestaat<br />
aan deze specifi eke zorg.<br />
Spannend en leuk!
› 32 LEERMOMENT<br />
TEKST SABINA KOELEWIJN<br />
FOTOGRAFIE JAAP VAN DEN BEUKEL<br />
‘Ik volgde<br />
de workshop<br />
omdat we het<br />
personeelsbestand,<br />
de productlijn en het<br />
aantal verkooppunten<br />
willen uitbreiden.’<br />
Micha Zwaaf, innovatieadviseur<br />
a.i. bij <strong>Syntens</strong>, geeft regelmatig<br />
de workshop Financiering van<br />
Innovatie. In essentie gaat het om<br />
waardecreatie, zoals de titel van<br />
zijn boek Wat schuift het? Haal meer<br />
uit je onderneming al zegt. Als een<br />
‘De<br />
voor- en<br />
nadelen van<br />
verschillende soorten<br />
fi nanciering zijn nu<br />
helder. Een investeerder<br />
neemt bijvoorbeeld meer<br />
risico dan een bank,<br />
maar wil ook meer<br />
rendement.’<br />
Financiering<br />
van Innovatie<br />
ondernemer zich richt op kwaliteit,<br />
krijgt het bedrijf een hoger prijskaartje,<br />
stelt hij.<br />
Wat levert zijn workshop op? ‘Een<br />
ondernemer leert dat waardecreatie<br />
belangrijk is, dat het niet gaat<br />
om kortetermijnwinst maar om<br />
‘Ik<br />
kan nu<br />
onze fi nanciële<br />
behoefte in kaart<br />
brengen. Op basis<br />
daarvan kiezen<br />
we de beste<br />
fi nanciering.’<br />
de combinatie van kwalitatieve<br />
en kwantitatieve elementen. Wat<br />
je eraan kunt doen om je bedrijf<br />
investeerbaar te maken en welk<br />
type investeerder bij je past.’<br />
‘Ik heb<br />
geleerd hoe<br />
je groei fi nancieel<br />
kunt managen. En<br />
dat je veel waarde<br />
aan je bedrijf kunt<br />
toevoegen door los<br />
van je product te<br />
denken.’<br />
ERWIN POLS, mede-eigenaar<br />
van Mwah. Dit concept- en<br />
ontwerpbureau met als<br />
basis creatieve tekst verkoopt<br />
hebbedingen met grappige<br />
‘mwahdernistische’ teksten,<br />
zoals T-shirts, interieurstickers,<br />
tassen, boekjes en de<br />
Sleurkalender. Erwin volgde<br />
eind vorig jaar de workshop<br />
Financiering van Innovatie.<br />
‘Je<br />
moet goed<br />
aan de basis van<br />
je bedrijf werken om<br />
op lange termijn écht te<br />
kunnen groeien. Ik heb<br />
drie stappen teruggezet,<br />
zodat mijn groei<br />
uiteindelijk harder<br />
kan gaan.’<br />
‘Ik kijk nu<br />
beter naar mijn<br />
markt en houd mijn<br />
doel voor ogen. Mijn<br />
ambitie is torenhoog,<br />
ik wil mijn concepten<br />
wereldwijd<br />
uitrollen.’<br />
ARLEEN VAN LONDEN, eigenaar<br />
Arleen Events, wil dit jaar met<br />
haar evenementen bureau uitbreiden<br />
naar New York.
›34<br />
AGENDA<br />
MASTERCLASS<br />
FINANCIERING VAN<br />
INNOVATIE<br />
13, 18 en 25 maart / Amsterdam<br />
of 3, 8 en 15 april / Nieuwegein<br />
In drie sessies ontwikkelen<br />
ondernemers de juiste kennis en skills<br />
om succesvol fi nanciering te behalen.<br />
Kennis en praktijk wisselen elkaar af<br />
en met collega-ondernemers kunnen<br />
ervaringen worden gedeeld.<br />
Sessie 1: Financiering van innovatie<br />
voor groei Ondernemers leren<br />
waar te beginnen bij het fi nancieren<br />
van hun innovatie- of groeiplannen.<br />
Deelnemers krijgen een overzicht van<br />
de mogelijkheden die er zijn, inclusief de<br />
minder bekende, zoals familie/vrienden,<br />
crowdfunding, subsidies en fi scale<br />
opties. Daarnaast wordt duidelijk welk<br />
type fi nanciering bij welk bedrijf past en<br />
wat er nodig is om voor fi nanciering in<br />
aanmerking te komen. In de masterclass<br />
worden concrete handreikingen gedaan<br />
voor acties die de kans op innovatie-<br />
en groeifi nanciering vergroten. Na<br />
deelname heeft de ondernemer een<br />
onafhankelijk beeld van het complete<br />
fi nancieringsspectrum.<br />
Sessie 2: Een investeerder voor de<br />
groei van je bedrijf Wanneer kiest<br />
u ervoor om een investeerder bij uw<br />
onderneming te betrekken? En hoe<br />
vindt u de juiste investeerder? De ene<br />
investeerder is immers de andere niet.<br />
In de tweede sessie van de masterclass<br />
wordt een vergelijking gemaakt tussen<br />
de verschillende soorten investeerders<br />
en wordt er gekeken wanneer er sprake<br />
Interessante bijeenkomsten msten<br />
en evenementen.<br />
is van een goede match tussen een<br />
investeerder eerder en een onderneming. Ook<br />
wordt ingegaan op de denkwijze en beoordelingscriterialingscriteria<br />
van investeerders en<br />
hoe een investeerder een businessplan<br />
screent. Naast typische valkuilen waar<br />
ondernemers vaak tegenaan lopen, komt<br />
het investeringsproces aan bod, zodat<br />
duidelijk is welke stappen en onderdelen<br />
te verwachten zijn.<br />
Sessie 3: De rol van de bank bij de<br />
groei van uw bedrijf Banken zijn zeer<br />
kritisch als het gaat om het verschaffen<br />
van bedrijfsfi nancieringen. Financiering<br />
van innovatieve starters en aanvragen<br />
voor groeifi nanciering stuiten op veel<br />
scepsis. Bankiers hanteren specifi eke<br />
beoordelingscriteria. Ondernemers die<br />
bankiers willen overtuigen om fi nanciering<br />
te verstrekken, zullen deze criteria<br />
en beweegredenen moeten kennen. Is<br />
er eenmaal een bankier aan boord, dan<br />
is het verstandig om een goede relatie<br />
te ontwikkelen. Niemand wordt graag<br />
geconfronteerd met negatieve verrassingen,<br />
ook de bank niet. In deze bijeenkomst<br />
aandacht voor de manier waarop<br />
bankiers te werk gaan, voor zaken waar<br />
u op moet letten bij het aanvragen van<br />
een fi nanciering en de manier waarop<br />
ondernemers succesvol kunnen ondernemen<br />
met de bankier als partner.<br />
Aan deelname zijn geen kosten verbonden.<br />
Kijk voor meer informatie en de voorwaarden<br />
op www.syntens.nl/agenda.<br />
MIDDAG VAN DE<br />
FINANCIERING<br />
30 mei / Den Haag<br />
Na twee eerdere succesvolle bijeenkomsten,<br />
wordt 30 mei de derde Middag van<br />
de Financiering georganiseerd. Tijdens<br />
de bijeenkomst wordt ingegaan op de<br />
behoeften en knelpunten van ondernemers<br />
enerzijds en fi nanciers anderzijds.<br />
Tijdens een levendige middag met veel<br />
mogelijkheden tot interactie met zowel<br />
fi nanciers als ondernemers leert u<br />
meer over de wereld van fi nanciering.<br />
De middag is opgezet in samenwerking<br />
tussen het ministerie van Economische<br />
Zaken, <strong>Syntens</strong>, de Kamer van Koophandel<br />
en AgentschapNL en is bedoeld voor<br />
medewerkers die dagelijks met fi nanciering<br />
in aanraking komen of er meer over<br />
willen weten.<br />
Wilt u weten hoe ondernemers en fi nanciers<br />
tegen fi nanciering aankijken? En wilt u netwerken<br />
met mensen van het ministerie van<br />
Economische Zaken, <strong>Syntens</strong>, de Kamer van<br />
Koophandel en AgentschapNL? Kom dan naar<br />
de Middag van de Financiering! Informatie en<br />
aanmelding via Willo Eurlings, willo.eurlings@<br />
syntens.nl<br />
Kijk voor de volledige agenda op:<br />
www.syntens.nl/agenda<br />
UPDATE<br />
INNOVATIENIEUWS &<br />
-ONTWIKKELINGEN<br />
OP EEN RIJTJE<br />
WEGWIJZER<br />
slimmer fi nancieren:<br />
investeren in nieuwe<br />
business<br />
03<br />
FINANCIERING FI FINA FINANCIERING NA NANC NC NCIE IE IERI RING NG IS IS VO VOOR<br />
VOOR OR VEE VEEL EE EEL IN INNO INNOVA- NO NOVA VA VA-<br />
TIEVE ON ONDE ONDERNEMERS DERN RNEM EMER ERS EEN<br />
EEN N BELANGRIJK<br />
BELANGRIJK JK<br />
ONDERWERP. ONDE ONDERWERP. DERW RWER ERP. OM OM ONDE ONDERNEMERS DERN RNEM EMER ERS TE<br />
TE<br />
ONDERSTEUNEN ONDE ONDERSTEUNEN DERS RSTEUNEN IN IN HUN HUN ZOEKTOCHT<br />
ZOEKTOCHT<br />
NAAR A FINANCI FINANCIERING CIER ERIN I G HEEFT HEEFT SYNTENS<br />
SYNTENS<br />
EEN EE EEEN N PR PRAK PRAKTISCHE AK AKTI TI TISC SC SCHE HE WEG WEGWIJZER EGWI WI WIJZ JZ JZER ER OPG OPGEZET. PG PGEZ EZ EZET ET.<br />
De weg wegwijzer eg egwi wijz ijz<br />
j er is is vo voor<br />
voor or zow zowel owel el sta startende tart rten ende de als<br />
als<br />
bestaande in innova innovatieve vati tiev eve e onde ondernemingen<br />
dern rnem emin inge gen<br />
die op op zoe zoek oek k zi zijn<br />
zijn jn naa naar aar r fi fina fi nanc nanciering, ncie ieri ring ng, in in wel welke el e ke k<br />
vorm dan<br />
dan an ook ook. o . Het<br />
Het t do doel<br />
doel el van<br />
van an de<br />
de e wegw wegwijzer ijzer j<br />
is om sn snel<br />
snel el een<br />
een e ana analyse naly lyse se te te ma make maken ken n va van van de d de<br />
bedrijfssituatie be bedr bedrijfssituatie drij ijfssitu ituat<br />
atie ie en<br />
en n de de ond ondernemer nder erne neme m r inzi inzicht zich ch c t<br />
te geven<br />
geven en in in belang belangrijke rijk ijke<br />
pu punt punten nten en waa waar aar r hi hij/ hij/zij j/zij<br />
voor or het<br />
het e ind indienen ndienen va van<br />
van n ee een een fi fina fi nanc nancierings- ncie ieri ring ngsaanvraagaanvaanvraag<br />
nvra raag ag nog<br />
nog og ext extra xtra ra aan aandacht anda dach cht aa aan aan mo moet<br />
moet<br />
schenken. sc sschenken. he henk nken en.<br />
Hoe Ho Hoe ga gaat at t het<br />
het et e in in zi zijn<br />
zijn jn wer werk? erk? k? k<br />
Samen met me met t ee een<br />
een n in inno innovatieadviseur novatiea eadv dv d is iseu eur va van<br />
van<br />
<strong>Syntens</strong> Sy <strong>Syntens</strong> nten tens<br />
wo worden rden den<br />
er er vanu vanuit nuit it dri drie rie ve vers verschil- rsch c il i -<br />
lende lend lende nde e in inva invalshoeken valshoek eken e vra vragen ragen gest gesteld eld l aa a aan n<br />
de o ondernemer nderneme d mer r di die die be belangrijk belangrijk zijn zijn bi bij bij de d de<br />
totstandkoming tots totstandkoming tstandkomi ming ng van<br />
van an een<br />
een en fi fi nanciering. nanci cier erin ing. g. Deze<br />
invalshoeken en zij zijn ijn de de ond onderneming, nder erne neming ing,<br />
he h het t<br />
netwerk k en en de de on ondern ondernemer. rnem emer e . Bij Bij de de ond onder- nder ernemingnemineming<br />
ming gaat gaat he het het vo voor vooral oral a over over de de mis missie, issi sie,<br />
visie e en en doelstell doelstellingen; llingen; n het het net netwerk etwe werk rk gaa gaat aat in<br />
in<br />
op in<br />
in n hoeverre ho hoev hoeverre ever erre re de de on o ondernemer dern rnem emer er al<br />
al l een een beel beeld el e d<br />
heeft heef heeft eft va van van de de finan fi nancieringsmogelijkheden<br />
anci cieringsmogelijkhede den<br />
en wen wensen; ense sen; bij<br />
bij ij de<br />
de e on ondern ondernemer rnem emer er wordt wordt iningegaan<br />
op<br />
op p co comp competenties mpeten enti ties es en en va vaardighed vaardigheden. eden.<br />
Naast Naas Naast a t vr vragen vragen zij zijn ijn er er ook<br />
ook ok uit uitgangspunten<br />
itgangspunte ten<br />
opgesteld, opge opgesteld, gesteld, l die<br />
die ie de<br />
de e vr vrag vragen agen en als<br />
als ls het het war ware are<br />
weerspiegelen. we weerspiegele<br />
weerspiegelen. len. Doo Door oor r el elk<br />
elk k on onderwer onderwerp erp p te t te<br />
bespreken za zal zal al al sne snel nel l in inzi inzicht zich cht wo worden rden den<br />
ver<br />
ver- e -<br />
kregen in in de de uit uitgangspunten itgangspunte ten wa waaraa waaraan aan wel<br />
wel l<br />
en en en nie niet iet is is vol voldaan oldaan en en wa waar<br />
waar ar kan kansen ansen li ligg liggen ggen<br />
om oom finan fi nancieringssucces anci cier erin ings gssu succ cces es te te ve verh verhogen. rhog ogen en.<br />
Meer Mee Meerw Meer r weten? wete weten? eten? n? Ki Kijk<br />
Kijk jk op op www www.syntens.nl .synte syntens.<br />
ns.nl nl en en kli kl klik k<br />
achtereenvolgens ac achtereenvolgen<br />
achtereenvolgens genso s op op p AAanbod<br />
Aanbod o > > Inspi Inspiratiesessies spirat raties iesessies ie ><br />
><br />
Innoveren Innove Innoveren overen ren do door<br />
door or fi fi n nanciering anc anciering ing van innovatie inno nnovat vatie ie > Tools<br />
of oof bel bel met metS met t Synt <strong>Syntens</strong> yntens ens op op 08 088-<br />
088- 8- 444 444 0 0 22 222.<br />
222.<br />
› 35
VOOROP › JAAP GERRETSEN (directeur en oprichter QLVR), ANNEWIES KUIPERS en PIETA STAM (<strong>Syntens</strong>-innovatieadviseurs),<br />
JORIS VAN DER HEIJDEN (cardioloog i.o. bij het UMC Utrecht), MICHA ZWAAF (oprichter van IMX Capital, onafhankelijke<br />
corporate fi nance adviseur), ANTOON STURKENBOOM (directeur en oprichter QLVR)<br />
Bekijk op<br />
www.syntens.nl<br />
het succesverhaal<br />
van QLVR.<br />
SYNTENS<br />
Bracht de medische markt<br />
in kaart voor nieuwe kansen<br />
en koppelde QLVR aan een<br />
fi nanciële coach.