Sterke netwerken in tuinbouw en agrofood - Syntens

DE
KRACHT
VAN DE
VERBIN-
DING
Sterke netwerken in
tuinbouw en agrofood

INHOUD
Voorwoord 3
Inleiding: Syntens verbindt! 4
Food Valley: foodportaal geeft ondernemer antwoord 6
FoodConnectionPoint: voor en door ondernemers 10
Innofood: op weg naar een nieuwe netwerkrol 14
Food Circle: samen sterker 18
STAP: tuinbouwsector een spiegel voorhouden 22
Greenport Venlo: Syntens is onze front office 26
Greenport Aalsmeer: Syntens als innovatiemotor 30
Greenport Campus: Loket komt naar de tuinders toe 34
Het Nieuwe Veehouden komt van de grond dankzij nieuwe netwerken 36
Dairy Campus broedt nieuwe ideeën uit 38
Groen onderwijs en beroepsveld: de praktijkgerichte aanpak van Syntens 40
Onderzoek levert aanwijzingen over nut clusters 42

VOORWOORD
DE KRACHT van
de VERBINDING
Ons doel is om de sectoren agrofood en
tuinbouw naar een hoger niveau te tillen.
Dat doen we voor individuele MKB’ers, maar
vaak is het beter om met een groep gelijkgestemde
ondernemers samen een stap in
de goede richting te zetten. Onze rol daarin
is om bedrijven met elkaar en met andere
netwerken te verbinden, bijvoorbeeld in
clusters.
In de Greenports, agrofoodclusters, en
andere clusterinitiatieven vind je vaak de
grote concerns. Het MKB heeft echter iets
te winnen, maar ook iets toe te voegen. Het
MKB is immers verantwoordelijk is voor zo’n
VOORWOORD 3
60% van de toegevoegde waarde en 70% van
de werkgelegenheid in ons land. Met 70.000
MKB’ers in ons adresboekje weten we bij elk
initiatief de juiste mensen te vinden. Binnen
die clusters werken vervolgens niet alleen
bedrijven met elkaar samen, maar ook overheden
praten mee, en niet te vergeten de
kennisinstellingen. Daar kom je als individuele
ondernemer anders niet zo gauw mee in
contact.
De kracht van deze verbindingen is dat bedrijven
er innovatiever van worden, winstgevender
zijn, meer werkgelegenheid bieden.
Dat is mooi voor die bedrijven zelf, maar ook
voor de agrofood- en tuinbouwsector als
geheel, en uiteindelijk voor de Nederlandse
economie.
In deze publicatie laten we graag zien wat
we als Syntens te bieden hebben aan de
clusters. Onze Syntensadviseurs vertellen u
er niet alleen zelf over. Liever nog laten we
de mensen van de clusters aan het woord én
de ondernemers die de kracht van de verbinding
hebben kunnen ervaren.
Erik Koldewey
Innovatiemanager Agrofood, Tuinbouw en
Biobased Economy bij Syntens

4 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
INLEIDING
SYNTENS
VERBINDT!
Bedrijven in de food- en agrosector weten het ook: samenwerken levert voordeel op.
En dan niet alleen met andere bedrijven maar ook met kennisinstellingen en met
de overheid. Deze ‘Gouden Driehoek’ van ondernemers, onderzoek&onderwijs en
overheid kan op verschillende niveaus opereren. Op microniveau, met individuele
ondernemers, of op macroniveau, waar beleid en agenda’s voor topsectoren worden
gemaakt. Daartussenin zit het mesoniveau: het samenspel tussen onder andere
kennisinstellingen, groepen ondernemers, brancheverenigingen, en regionale
overheden. Dit samenspel speelt zich vaak af binnen zogenaamde ‘innovatieclusters’.
Voor de agrofood zijn dit bijvoorbeeld Greenports en foodclusters. Syntens is
zeker ook actief op dit mesoniveau, zowel bij het ontwikkelen van strategieën voor
het faciliteren van dit samenspel, als bij de praktische uitvoering van activiteiten
om dit samenspel te bevorderen.
Syntens is bij de meeste Greenports en foodclusters
betrokken. Hierin is met een tiental
innovatieclusters een structurele samenwerking
tot stand gekomen: vier Greenports,
vier foodclusters en twee Publiek-Private
Samenwerkingen (PPS).
ClustErs: ontstaan En thEmatiEK
In de praktijk verschillen de clusters nogal
van elkaar. Greenports zijn aangewezen
door de overheid, en worden vaak ook door
provincie en/of regio gefinancierd. Foodclusters
zijn vanuit ondernemers zelf ontstaan
met als doel toenemende bedrijvigheid en
innovatie. Behalve het onstaan is ook de thematiek
verschillend. Bij de Greenports Venlo
en Aalsmeer is dat ruimte en infrastructuur.
Bij Greenport Zuid-Holland en Innexus ligt
de nadruk meer op het thema technologie.
Bij bijvoorbeeld FoodConnectionPoint en
Innofood, gaat de thematiek vooral richting
innovatie.

DE impaCt van EEn ClustEr
De bedrijvigheid in een regio profiteert van
een cluster. De uiteindelijke economische
waarde is lastig met cijfers te onderbouwen,
maar er zijn duidelijke resultaten op het
gebied van imago, regionale infrastructuur,
arbeidskrachten en innovatienetwerken.
Zo is door de Greenport Aalsmeer de regio
beter in beeld bij beleidsmakers, is de N201
aangelegd en is er een kennisinstituut opgericht.
Door de foodcluster FoodConnection-
Point is er een Groene Campus ontstaan met
testruimtes en een design- en markthub
waar regelmatig gebruik van wordt gemaakt.
DE waarDE van syntEns voor ClustErs
Syntens speelt in diverse clusters verschillende
rollen. Soms is die rol vooral operationeel,
maar bij enkele clusters is Syntens
doorgegroeid naar een rol op strategisch niveau.
Vooral als een cluster een vernieuwing
doormaakt, kan Syntens echt iets toevoegen.
In dit model is te zien hoe Syntens helpt om het MKB
aan te sluiten bij de topsectorenagenda’s, en hoe de
regioclusters daar een centrale rol in spelen.
INLEIDING 5
Deze figuur combineert het vorige model (van ondernemersniveau,
via regionaal niveau tot landelijk
niveau) met de Gouden Driehoek tussen ondernemers,
onderwijs/onderzoek en de overheid, die ook
op al deze niveaus speelt. Zo ontstaat een ‘Gouden
Piramide’.
Ook zoeken clusterorganisaties Syntens
op als ze naast de betrokkenheid van grote
bedrijven een nog betere aansluiting willen
met het MKB.
De sterkte van Syntens zit hem in het brede
en fijnmazige netwerk, kennis over innovatiestimulering
en de onafhankelijkheid.
Ook belangrijk is dat Syntens een landelijk
netwerk heeft, en cross-sectoraal is georganiseerd.
Zo kan Syntens een agrofoodondernemer
in contact brengen met een kennisinstelling,
iemand uit de creatieve industrie,
of een bedrijf dat met iets vergelijkbaars
bezig is elders in het land. In de interviews in
deze publicatie voorbeelden te over van hoe
Syntens verbindt.

6 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
Het
grootste deel
van het MKB heeft
behoefte aan
ondersteuning
Sander Karnebeek,
Syntens
Bij Wageningen UR, maar ook bijvoorbeeld NIZO
Food Research en vele andere gespecialiseerde
kennisorganisaties, is een schat aan kennis aanwezig.
Over de leefomgeving, gezondheid. Én over
voedsel. Kennis waar menig MKB’er in de foodsector
om zit te springen. Zonde dus als die in een

FOOD VALLEY 7
FOOD VALLEY:
We hebben
honderden vragen
van bedrijven
opgelost
Roger van Hoesel,
Food Valley
FOODPORTAAL
GEEFT
ONDERNEMER
ANTWOORD
bureaula verdwijnt. Maar hoe krijg je die wetenschappelijke
informatie toegepast in de praktijk?
Die gedachte legde een jaar of acht geleden de basis
voor Food Valley. Inmiddels draait de stichting
op volle toeren. Syntens draait als een belangrijk
radertje mee.

8 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
“Vanuit Syntens
brengen we content en
kennis in”
rEgionaal fooDClustEr mEt
intErnationalE ambitiEs
Kennis, ondernemerschap en innovatie aan
elkaar koppelen om de Nederlandse agrofoodsector
een stap verder te helpen, dat is
waar Food Valley in de kern voor staat. Dat betekent
bedrijven ondersteunen bij innovatie.
Maar ook letterlijk een Food Valley realiseren,
Nederland hét kennishart voor agrofoodinnovatie
van Europa maken. En daarin lijkt Food
Valley te slagen, met het nieuwe Heinz Innovatie
Centrum in Nijmegen en het Friesland-
Campina Innovation Centre in Wageningen als
aansprekende voorbeelden.
Maar Food Valley wil nog een stapje verder,
en heeft haar ambities letterlijk naar een
hoger niveau getild: Nederland wereldwijd
profileren als dé innovatieve top in de
agrofoodsector. Met die internationale focus
onderscheidt Food Valley zich van andere
foodclusters, constateert Sander Karnebeek,
innovatiemanager bij Syntens. “De ambities
van Food Valley zijn heel groot. Zij wil het
foodportaal voor Nederland worden, maar
zich ook internationaal op de kaart zetten.
Daarmee heeft ze een heel ander soort doelstelling
dan de andere foodclusters, die veel
meer regionaal georiënteerd zijn.“
naar EEn niEuwE samEnwErKing
Syntens, er vooral op gericht om Nederlandse
bedrijven een stap verder te helpen, draagt
niet zozeer bij aan het behalen van de internationale
doelstellingen van Food Valley. Wél
aan het ondersteunen van bedrijven. Vooral
het MKB, hoewel Food Valley zich ook richt
op grotere bedrijven. De bijdrage die Syntens
levert, manifesteert zich vooral in het orga-
niseren van activiteiten. Karnebeek: ”Vanuit
Syntens brengen we dan voornamelijk content
en kennis in, samen met Food Valley gaan
we vervolgens op zoek naar bedrijven. Ook
zorgt Syntens voor een stukje opvolging.”
Syntens is al vanaf de start betrokken bij
deze cluster. Directeur van Food Valley,
Roger van Hoesel: “De samenwerking is
begonnen met de Innovation Link. Dat heeft
zich doorontwikkeld tot wat nu heet ‘Food
Valley Direct’: Piet heeft een vraag, wij kijken
naar welke kennisinstelling we die vraag
het beste door kunnen zetten.” Syntens had
in de begindagen specifiek capaciteit, uren,
beschikbaar om bij te dragen aan de doelstellingen
van Food Valley. Volgens Karnebeek,
is de samenwerking inmiddels wel wat
veranderd. “We zijn er nu meer naartoe gegroeid
om te kijken hoe we programmatisch
bij elkaar kunnen aansluiten. We zoeken
naar activiteiten die zowel aan de doelstellingen
van Syntens als Food Valley voldoen.
Het is meer uitgegroeid tot een partnership.”
bEDrijvEn wijzEn op mogElijKhEDEn
Dat partnership leidt tot mooie projecten.
Een goed voorbeeld is ‘Koplopers in Ambitie’
(KiA). In 2012 richtte het project zich specifiek
op het verwaarden van reststromen:
wat kun je daar als bedrijf mee? Van Hoesel:
“In dit programma gaan we bedrijven met
een echte ambitie voor een langere periode

ondersteunen. Dat gaat veel verder dan Food
Valley Direct. Eerst kijken we wat de ambitie
is. Dan wat daarvoor nodig is. Denk bijvoorbeeld
aan kennis en geld. En daarna misschien
aan communicatie om een product
in de markt te zetten. Syntens is hierbij heel
actief. Ze denken mee over thema’s en brengen
ook bedrijven in.”
In de samenwerking met Food Valley kan Syntens
prima zijn doelstellingen verwezenlijken:
bedrijven met een vraag naar de juiste kennisinstelling
doorsturen, een stukje opvolging
doen. Maar volgens Karnebeek werkt de combinatie
Syntens en Food Valley vooral goed om
bedrijven te wijzen op de innovatieve mogelijkheden
die voor hen open liggen. “Ik denk
dat het grootste deel van het MKB behoefte
heeft aan ondersteuning daarbij. Het helpt
hen zich verder te ontwikkelen.” De rol van
Syntens is daarbij vooral onmisbaar vanwege
haar landelijke netwerk. Van Hoesel kan zich
daarbij aansluiten: “Syntens heeft mensen in
dienst die bij heel veel verschillende bedrijven
komen. Wij zijn natuurlijk veel kleiner. Daarin
zijn we echt complementair.”
Kia-lijn voortgEzEt
Beide heren zien ook voor 2013 mooie kansen
voor samenwerking. Wat dat concreet inhoudt,
is nog de vraag, want programma’s zijn
nog niet rond. Van Hoesel geeft vooral graag
vervolg aan de KiA-lijn, dat door ondernemers
bijzonder positief wordt ontvangen. Karne-
FOOD VALLEY 9
“Syntens denkt mee
over thema’s en brengt
ook bedrijven in”
beek vult aan: ”Het komende jaar zouden we
nog graag samen één of twee onderwerpen
oppakken naast het verwaarden van reststromen.
We kijken daarbij welke kansen er
liggen binnen de wetenschap enerzijds, en
welke behoeften er zijn vanuit het bedrijfsleven
anderzijds. Dat is altijd een wisselwerking.
Waar kunnen we bedrijven verder mee
helpen, waar liggen behoeften? En die vragen
dan terugbrengen naar een kennisinstelling
als de Wageningen UR.” Programma’s over de
onderwerpen energiereductie en waterreductie
zijn inmiddels in ontwikkeling.
Op die manier wil Food Valley samen met
Syntens de agrofoodsector blijven ondersteunen
in zijn ontwikkeling. Van Hoesel:
“Als ik kijk naar het belangrijkste resultaat
behaald van afgelopen jaren, dan is dat toch
dat we honderden vragen van bedrijven
hebben opgelost. Waar we ons samen met
Syntens voor inzetten is het ontsluiten van
kennis, het bieden van een makkelijk loket
waar bedrijven terecht kunnen. Daar is behoefte
aan, en in dat opzicht hebben we echt
al mooie resultaten geboekt.”
www.foodvalley.nl
De stichting Food Valley is gevestigd in de Valleiregio,
de regio rondom Wageningen. De stichting
stimuleert innovatie en ondernemerschap door
vorming van (inter)nationale samenwerkingsverbanden,
antwoord op ondernemersvragen,
promotie van de innovatieve Nederlandse agrofoodsector,
ondersteuning bij de ontwikkeling van
spin-offs en start-ups, introductie van en begeleiding
bij de vestiging van (nieuwe) innovatieve
foodbedrijven in Nederland.

10 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
De driehoek
Syntens-FCP-Larco
werkt heel goed
Ruud Megens, Larco
Foods B.V.
Het netwerk
van Syntens is onze
sterkste kant
Jenk de Jong,
Syntens
In 2006 richtten voedingsmiddelenfabrikanten in
Zuid-Nederland onder dat motto in Helmond de
netwerkorganisatie FoodConnectionPoint (FCP)
op. Oorspronkelijk werd FCP opgericht vanwege
een tekort aan voldoende goed gekwalificeerd
(MBO-)personeel. Inmiddels is innovatie, naast

Het is goed
dat we elkaar
gevonden
hebben
FOODCONNECTIONPOINT 11
FOOD
CONNECTION
POINT:
Jacqueline Lanting,
FCP
VOOR EN
DOOR ONDERNEMERS
Mens&Imago, één van de speerpunten van het
FCP. Bij het ondersteunen van foodbedrijven op
het gebied van innovatie hebben het FCP en Syntens
elkaar gevonden. “De samenwerking wordt
steeds intensiever”, zeggen Jenk de Jong van
Syntens en Jacqueline Lanting van FCP.

12 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
“De innovatiescan is heel
praktisch ingestoken”
syntEns voor hEt gEnEriEKE DEEl
Die samenwerking was in eerste instantie
best even aftasten. Maar Jacqueline Lanting,
projectmanager Innovatie bij FCP, is tevreden,
en ervaart dat het steeds makkelijker gaat.
“Het is goed dat we elkaar gevonden hebben,
we zien dat het elkaar versterkt. FCP is geen
grote organisatie, maar we zitten wel dicht bij
bedrijven. Gezamenlijke projecten kan FCP
prima zelf oppakken. Maar er is ook behoefte
aan de generieke zaken, het aanzwengelen van
nieuwe projecten, bijeenkomsten organiseren,
thema’s benoemen, het ondernemersvermogen
versterken. De expertise en communicatiemiddelen
die daarvoor bij ons ontbreken,
komen van Syntens.”
Volgens De Jong is dat allemaal te danken aan
het netwerk van Syntens. “Dat is denk ik onze
sterkste kant. Daarin zitten niet alleen de kennisinstellingen,
maar ook de consultants van
marketing, ICT, enzovoort. Anderzijds is het
ook opvolging. We kunnen ondernemers hel-
pen strategisch onderbouwd verder te gaan.
Ze hebben soms heel veel ideeën, maar passen
die ideeën wel bij de ondernemer? Soms zijn
andere ideeën beter.” Ten derde noemt De Jong
het stimuleren van samenwerking: “We verbinden
kennis, maar we verbinden ook ondernemers,
zodat ze van elkaar kunnen leren.”
intEraCtiEf naar innovatiE-aCtiEplan
De eerste samenwerking van Syntens en
FCP bestond uit het organiseren van bijeen-
“We verbinden kennis,
maar ook ondernemers”
komsten voor het Agrofood Innovatieplein
(AFIP). Laagdrempelige, thematische
bijeenkomsten, vraaggestuurd en dicht bij
de ondernemer. FCP zorgt daarbij voor de
deelnemers, Syntens nodigt kennisinstellingen
uit en doet nazorg voor de ondernemer
die echt verder aan de slag wil.
Syntens heeft in 2012 innovatietrainingen
verzorgd binnen het project Food2Market,
een initiatief van vijf foodnetwerkorganisaties
uit Duitsland, Vlaanderen en Nederland
die ondernemers in de foodsector
willen ondersteunen bij innovatie. En dat
is goed bevallen. De Jong: “We baseren
deze training op onze innovatiescan. Het
is een interne analyse van de sterktes en
zwaktes van het bedrijf, de competenties,
het innovatievermogen. Daarnaast kijken
we naar buiten: wat zijn ontwikkelingen,
wat gebeurt er in de omgeving? Uiteindelijk
leidt dat tot een innovatieactieplan.”
Lanting bevalt die aanpak wel: “Food2Market
is een mooi project en de innovatiescan
is heel praktisch ingestoken. De sessies
met Syntens zijn interactief, er wordt niet
alleen kennis gebracht, maar ook onderling
uitgewisseld.“

KraChtigE DriEhoEK
En wat vindt de ondernemer? Ruud Megens,
accountmanager van Larco Foods B.V.,
producent van houdbare soepen, bouillons
en vleesconserven, nam deel aan de innovatietraining
van Syntens binnen Food2Market.
“Omdat”, zoals hij zelf zegt, “we eigenlijk altijd
naar manieren zoeken om onze concepten wat
beter onderbouwd te krijgen en te toetsen aan
de praktijk, de consument. In deze training
konden we conceptontwikkeling koppelen aan
datgene wat consumenten ervaren.”
Zijn deelname aan de innovatietraining is
Megens goed bevallen. “Ten eerste zijn onze
ideeën besproken. Ten tweede hebben we
nieuwe contacten opgedaan met bedrijven.
Die hebben weer eigen ervaringen en inzichten,
en dat leidt weer tot synergie. Ten slotte
hebben we onze eigen ideeën, die soms
wat van het geijkte pad afwijken, kunnen
visualiseren, om te zien hoe de consument
er tegenaan kijkt. Een aantal opmerkingen
van consumenten hebben we nu proberen te
vertalen naar andere nog lopende projecten.
We hopen natuurlijk dat we daar profijt uit
kunnen halen.”
De innovatietraining was voor Megens het
eerste contact met Syntens, een contact dat
verliep via FCP. Over de samenwerking is hij
meer dan tevreden. “Die driehoek Syntens-
FCP-Larco werkt heel goed. FCP weet wat
er speelt, en dan gaat het balletje vanzelf
rollen. Samen met Syntens kunnen zij op
FOODCONNECTIONPOINT 13
“We hebben nieuwe
contacten opgedaan met
bedrijven”
die manier heel goed invulling geven aan de
behoeften die er in Zuid-Nederland leven.“
innovatiEagEnDa
Ook in 2013 wordt de samenwerking voortgezet,
want uit de eerdere bijeenkomsten
komen vanzelf nieuwe vragen tevoorschijn.
Er staat een nieuwe training voor Food2Market
op het programma. Ook is er recent een
bijeenkomst geweest over export. De Jong:
“Uit deze korte kennismaking hebben we geconcludeerd
dat een vervolgtraining gewenst
is, een intensievere begeleiding voor een
goede exportstrategie, waar de Kamer van
Koophandel ook aan meedoet.”
Lanting wil graag structureel meer gaan samenwerken
met Syntens. Dat mag wat haar
betreft ook nog intensiever en projectmatiger,
waarbij goed gekeken wordt waar de
behoeftes liggen. Zo kunnen FCP en Syntens
samen nog meer de schouders eronder zetten
om de sector gezond te houden. Samen
met onder andere de Kamer van Koophandel
en het Streekplatform De Peel wordt daarom
gewerkt aan een innovatieagenda voor de
agrofoodsector in Zuidoost-Nederland.
www.foodconnectionpoint.nl
www.food2market.nl
www.foodtechnologyparkbrainport.nl
Het regionale Foodbedrijfsleven in Zuid-Nederland
heeft in 2006 FoodConnectionPoint (FCP) opgericht.
FCP is een netwerkorganisatie waarbij de
samenwerking tussen de Foodondernemers, de
overheid en het onderwijs centraal staat om zo
de economische positie van Foodondernemingen
in Zuid-Nederland te versterken. Momenteel zijn
zo’n 60 bedrijven aangesloten bij FCP.

14 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
Innofood
is een platform
waar kennis wordt
gedeeld
André Adolfs,
Syntens
Syntens heeft
een groot netwerk
en organisatie-
capaciteit
Peter Davids,
Innofood
Innofood, de netwerkorganisatie voor voedingsmiddelenbedrijven
in Oost-Nederland, zit eigenlijk
midden in een identiteitsheroriëntatiefase,
vertelt scheidend voorzitter Peter Davids. De
organisatie werd in 1998 opgericht om de reguliere
opleidingen in de regio – vooral Twente – een
impuls te geven en te zorgen voor nieuwe instroom

INNOFOOD 15
INNOFOOD:
OP WEG NAAR
NIEUWE
NETWERKROL
van goed opgeleid personeel. Davids: “Maar dat is
nu eigenlijk niet meer nodig. Nu is Innofood vooral
een netwerkorganisatie, waarbij leden kennis en
informatie kunnen delen, waarbinnen zij kunnen
netwerken en waar ze elkaar op bijeenkomsten
kunnen ontmoeten.” En in die nieuwe rol kwam
ook de bijdrage van Syntens om de hoek kijken.

16 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
“In een
masterclass zetten
we mensen met
verschillende achtergrond
en expertises bij elkaar”
innovatiEprojECtEn voor groot En
KlEin
Inmiddels zijn ongeveer zeventig leden aangesloten
bij Innofood. Dit zijn de grote jongens
uit de foodsector, zoals Grolsch, Bolletje en
Johma, maar ook kleinere en middelgrote
MKB-bedrijven als Bakker Wiltink en Elite
Snacks. André Adolfs, sinds 1,5 jaar vanuit
Syntens betrokken bij Innofood: “Het mooie
van Innofood vind ik dat het een platform is
voor allerlei bedrijven uit de foodsector, grotere
en kleinere, waar kruisbestuiving plaatsvindt
en kennis wordt gedeeld. De kracht van
Innofood is de regionaliteit: mensen kunnen
elkaar makkelijk opzoeken en spreken
elkaars taal. En ook bijeenkomsten zijn voor
iedereen makkelijk om te bezoeken.”
Hoewel de organisatie er nog steeds aan
werkt om meer scholieren te interesseren
voor een loopbaan in de foodsector, is het doel
van Innofood nu meer het initiëren van innovatieprojecten.
Om dat te bereiken worden voornamelijk
themabijeenkomsten georganiseerd.
Daar is ook de belangrijkste rol voor Syntens
weggelegd, die mee-organiseert, faciliteert
en verbindt, vertelt Davids. “Daarnaast speelt
Syntens een rol als het om subsidie gaat. Zij
wijzen ons op subsidies die beschikbaar zijn
en helpen ons die te verkrijgen.”
rEtail blijKt minDEr maChtig
Innofood probeert vooral op zoek te gaan naar
thema’s die voor de leden van belang zijn. Dat
leidt tot bijeenkomsten met uiteenlopende
onderwerpen, zoals ‘Innovatie & Smaak’ en
‘Ouderen & Gezonde Voeding’. Ook werd in
2012 een bijeenkomst georganiseerd over de
macht van de retail, waaraan ongeveer twintig
bedrijven meededen. Centraal stond hoe je
als MKB tegen die retail macht aan moet kijken.
Adolfs: “De meeste deelnemende bedrijven
dachten dat ze maar gewoon te luisteren
hadden naar de grote retailers. De bijeenkomst
heeft ze het inzicht gegeven dat ze best
wat te zeggen hebben, en dat ze daadwerkelijk
toegevoegde waarde kunnen hebben voor
de retailbedrijven. Het is maar net hoe je er
zelf tegenaan kijkt en welke aanpak je kiest.”
Ook Davids is positief over de masterclass:
“Het is een heel zinvol thema. Veel van onze
leden leveren aan de retail. Het is een lastige
klant. Met deze masterclass worden leden
wegwijs gemaakt in een moeizame wereld. Ik
ben er dan ook heel blij mee.”
De masterclass werd dermate positief
bevonden dat de bijeenkomst eind 2012 een
vervolg kreeg. Met vier bedrijven ging Syntens
verder in een Advanced Masterclass Category
Management. Adolfs: “Het MKB is vaak klein.
De directeur zit qua kennis op één gebied en
heeft intern nauwelijks een klankbord. In een
masterclass als deze zetten we mensen met
verschillende achtergrond en expertises bij
elkaar. Daarbij proberen we vooral het van
elkaar leren te stimuleren.”

nEtwErK En opvolging
De meerwaarde van Syntens voor Innofood
tekent zich af op verschillende vlakken. Zo
wist Syntens al een paar keer met succes
nieuwe MKB’ers te laten aanhaken bij het
netwerk. Maar volgens Adolfs is de belangrijke
bijdrage van Syntens nazorg en opvolging.
“Echte activering na een bijeenkomst
laat nog wel eens te wensen over. Wij willen
zorgen voor opvolging door samen met bedrijven
te kijken: wat was leerzaam aan deze
bijeenkomst, en wat kun je ermee? Het er na
één bijeenkomst niet bij laten zitten, maar
met een kleine club ondernemers er meer
uit proberen te halen.”
Waarom Syntens daarbij zo sterk is in wat
ze doet? Adolfs: “Wat we als Syntens denk
ik kunnen toevoegen, is dat we een netwerk
hebben en per thema kennispartners
kunnen laten aanhaken. Ik denk dat we in
Nederland binnen agrofood zo’n dertig tot
veertig adviseurs hebben, en daarmee een
groot en landelijk netwerk. We hebben een
connectie met kennisinstellingen, commerciële
maar ook niet-commerciële partijen
zoals scholen en universiteiten. En we spreken
de taal van de foodondernemers.”
Ook Davids is positief over de samenwerking
met Syntens. “Syntens heeft een groot
netwerk en organisatiecapaciteit. Innofood is
gebaseerd op vrijwilligheid. De bestuursleden
zijn onbezoldigd en komen maar eens in de
INNOFOOD 17
“De steun die Syntens
daarmee levert is
geweldig”
zes weken bij elkaar. Syntens heeft die capaciteit
wél. Dat zorgt voor continuïteit. Daardoor
weet zij echt deuren te openen. De steun
die Syntens daarmee levert is geweldig.”
toEKomst
Door die vrijwilligheid kan Innofood nog wel
een professionaliseringsslag gebruiken.
Davids: “We werken er nu aan om daar
invulling aan te geven, hoe dat gefinancierd
kan worden, of er misschien een bezoldigde
kracht bij moet. We hopen dat Syntens de
komende tijd wil helpen om de koers te
bepalen, zowel de organisatorisch inrichting
als de financiële.” Om de verdere richting
te bepalen droeg Syntens onlangs al een
steentje bij door een enquête te verspreiden
onder leden over waar verwachtingen en
behoeftes liggen. Dat moet helpen om voor
de komende jaren een eenduidiger strategie
te bepalen. Ook in 2013 wordt de samenwerking
met Syntens voortgezet.
www.innofood.org
Innofood behartigt sinds 1998 de belangen van
voedingsmiddelenbedrijven in Oost-Nederland.
Dit uit zich vooral in het stimuleren van innovaties
en het benutten van verbeterkansen in bedrijfsvoering
bij productiebedrijven en het bundelen
van gezamenlijke krachten en belangen. Verder
onderhoudt de stichting Innofood contacten met
vertegenwoordigers van opleidings- en andere
kenniscentra. Het Innofoodnetwerk - met ruim 80
leden - werkt ook als kennismakelaar.

18 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
We willen
ondernemers uitdagen
problemen
op te lossen
Jeroen Beekhuizen,
Syntens
Het
netwerk, dat doen
we samen
Saskia van Gend,
Food Circle
Er zijn in het Noorden honderden bedrijven actief
in de agrofoodsector, die werk bieden aan ruim
15.000 mensen en een totale omzet hebben van 6
miljard euro. Een groeiend aantal daarvan ziet de
kansen in de markt van Food for Healthy Ageing.
Dit vergt kennis en kunde die vaak moeilijk toe-

FOOD CIRCLE 19
FOOD CIRCLE:
SAMEN STERKER
gankelijk is. Food Circle is in 2011 opgericht als
platform dat technische en andere vraagstukken
helpt oplossen voor bedrijven in de voedingsmiddelenindustrie.
Deels dankzij intensieve contacten
met onderwijsinstellingen, deels door allianties
te smeden tussen bedrijven onderling.

20 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
“De meerwaarde
van Syntens is de
bredere blik”
Innexus is een samenwerkingsverband
van voedingsmiddelenbedrijven in de drie
noordelijke provincies. Omdat de bedrijven
verenigd in Innexus het gezamenlijke belang
inzien van gezonde voeding, hebben zij besloten
zich aan te sluiten bij het project Food
Circle om zo hun innovatieve activiteiten op
dit gebied te bundelen. Saskia van Gend,
projectmanager: “Food Circle wil innovatie
op het gebied van gezonde voeding stimuleren
en het arbeidspotentieel in Noord-
Nederland opwaarderen. Het project bestaat
uit twee fasen. In de eerste fase richten
we ons op het bevorderen van het netwerk
en het helder krijgen van (gezamenlijke)
innovatievragen. In de tweede fase worden
adviestrajecten gedefinieerd en wordt het
bijbehorende onderzoek uitgevoerd. Voor
dat laatste proberen we vooral twee of meer
ondernemers ertoe te bewegen dat zij gezamenlijk
onderzoek uitvoeren.”
thEmaworKshops moEtEn
onDErnEmErs uitDagEn
In 2013 gaat de samenwerking tussen
Syntens, Food Circle en het Healthy Ageing
Network Noord Nederland eigenlijk pas echt
van start. Zo willen Syntens en Food Circle,
voorafgaand aan de tweemaandelijkse bijeenkomsten
van het Healthy Ageing Network
Noord Nederland (HANNN) in Leeuwarden,
een themaworkshop organiseren. De eerste
gezamenlijke workshop staat gepland in
april, over voedings- en gezondheidsclaims.
De samenwerkingspartners nodigen daarvoor
verschillende experts en het MKB uit.
Syntens, in nauwe samenwerking met TNO,
is bij deze workshop ook verantwoordelijk
voor het inhoudelijke deel. Jeroen Beekhuizen
van Syntens: “Met de workshops willen
we kennisuitwisseling stimuleren en problemen
signaleren. We willen ondernemers
uitdagen problemen op te lossen. Naast de
workshop over voedings- en gezondheidsclaims
denken we er verder over om eens
bij zorginstellingen een kijkje in de keuken
te nemen. Ook willen we een toer maken
langs de verschillende kennisinstellingen in
Noord-Nederland, zodat ondernemers ook
weten wat de mogelijkheden zijn bij kennisinstellingen
en eventueel samen met hen
onderzoek kunnen doen. Binnen Food Circle
zijn hier onder andere middelen voor.”
partnErs stroomlijnEn initiatiEvEn
Hoewel de samenwerking eigenlijk nog niet
echt van start is, hebben beide partners er
nu al vertrouwen in. Vooral omdat beiden
elkaar perfect lijken aan te vullen. De meerwaarde
van Syntens is daarbij vooral de bredere
blik, denkt Beekhuizen, en de landelijke
dekking. Het werkgebied van Syntens omvat
meer dan gezonde voeding alleen; komt de
organisatie innovatievragen over dit onderwerp
elders tegen, dan kunnen die gemakkelijk
worden doorgeleid. “Andersom kunnen

we bijvoorbeeld een schakel zijn naar TNO of
bijvoorbeeld Food Valley, als vragen verder
gaan dan Food Circle alleen.”
Ook Van Gend is positief. “Misschien komen
er na deze eerste workshop meer workshops,
die intentie is er wel. Wanneer we
iets tegenkomen waarvan we zeggen: ‘dit
is een interessant thema’, is het de bedoeling
dat we dat samen gaan trekken. Op die
manier willen we initiatieven stroomlijnen,
zodat duidelijk is waar ondernemers terecht
www.innexus.eu
www.food-circle.nl
Food Circle: bevordert netwerk en innovatie
Food Circle is een regionaal platform waarin
bedrijven, kennisinstellingen en experts met
elkaar samenwerken. Het project maakt onderdeel
uit van Food & Nutrition, één van de vijf
speerpunten binnen het Healthy Ageing Network
Noord Nederland (HANNN). Het HANNN
is een platform dat kennis en kansen koppelt
op het gebied van ziekte en gezondheid.
De praktische uitvoering van de onderzoeken
vindt plaats bij de partners van het project,
FOOD CIRCLE 21
“We proberen
ondernemers ertoe
te bewegen samen
onderzoek uit te
voeren”
kunnen. In Noord-Nederland zit Syntens in
het voortraject. Food Circle neemt het dan
over voor het detail, zodat er echt onderzoek
uit voortkomt. Wat daar tussenin zit, het
netwerk, dat doen we samen. We hebben
allebei ons eigen netwerk, zijn daarin niet
elkaars concurrent maar proberen elkaar te
versterken. Samen staan we sterker.”
de hogescholen Van Hall Larenstein in Leeuwarden
en de Hanzehogeschool in Groningen.
Penvoerder van het project is TechnologieCentrum
Noord-Nederland (TCNN).
Food Circle wordt gefinancierd door het
Samenwerkingsverband Noord-Nederland
(SNN), het Europees Fonds voor regionale
ontwikkeling en het ministerie van Economische
Zaken. Daarnaast zijn Innexus en Avebe de
co-financiers.

22 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
De glas-
tuinbouwsector
was nog altijd erg
gesloten
Peter Duijvestijn
Glastuinbouwers moeten zich meer op de markt
gaan richten en zelf de regie houden in de keten.
Als de EHEC-crisis van 2011 iets duidelijk maakte,
was dat het wel. Zo’n crisis zou de sector niet nog
eens overleven. Maar hoe pak je dat aan, als sector?
Peter Duijvestijn, die samen met zijn broers een
groot tomatenbedrijf runt in Pijnacker, besloot met
een aantal collega-glastuinders tot de oprichting

Zorgen dat
ondernemers
weten wie hun
klanten zijn
STAP 23
STAP:
TUINBOUWERS
Peter van der Sar
EEN SPIEGEL
VOORHOUDEN
van de Stichting versterking Afzetpositie Producenten,
ofwel STAP. “De wereld is veranderd, wordt
door internet en sociale media steeds transparanter,
maar de glastuinbouwsector was nog altijd erg
gesloten. Met STAP willen we dat glastuinders zich
afvragen wat de consument nu eigenlijk wil. We komen
er niet meer met alleen maar produceren wat
op de korte termijn het meeste oplevert.”

24 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
“Een deel van
de sector kijkt nu
anders tegen het
produceren aan”
Inmiddels hebben ruim driehonderd ondernemers
uit heel Nederland zich aangesloten
bij STAP. Maar Duijvestijn kwam al snel tot
de conclusie dat ze als ondernemers zo’n
omslag in het denken niet alleen konden
realiseren. “Dat was het moment dat ik Syntens
heb gevraagd om ons te ondersteunen.
Zij hadden ons tomatenbedrijf al eens goed
geholpen, en als onafhankelijke partij zonder
belangen in de sector, zijn zij de juiste partij.
Ze helpen ons om de dingen van een andere
kant te bekijken.”
jE vErDiEpEn in DE marKt
Dat is zeker nodig, merkte Peter van der
Sar, die als Syntensadviseur nauw bij STAP
betrokken is. “Individuele tuinders bekommerden
zich niet om voor wie ze eigenlijk
produceerden. Het is zeker niet de bedoeling
dat je zelf je komkommers aan de man
gaat brengen, maar je moet je wel verdiepen
in wat de markt eigenlijk wil. Samen met
de ondernemers binnen STAP hebben we
bedacht hoe we die marktkennis kunnen
ontwikkelen. Hoe zorgen we dat ondernemers
weten wie hun klanten zijn en welke
producten die willen? En welke partijen hebben
we nodig om dat te bereiken?”
In de tuinbouw bestaat de keten uit heel veel
schakels, en die zijn niet altijd transparant.
“Het lijkt wel of sommige schakels er ook
belang bij hebben om tuinders dom te houden”,
vindt Van der Sar. Toch is het inmiddels
al mogelijk om het productieproces volledig
te monitoren, van zaadje tot winkelschap,
maar die mogelijkheid wordt nog niet benut.
“Maar als Duitse supers, na die EHEC-affaire,
besluiten dat ze alleen nog producten
willen uit zo’n gesloten keten, en Nederlandse
tuinders kunnen dat garanderen,
dan zijn onze producten niet meer zomaar
inwisselbaar met komkommers uit Marokko.
Dat versterkt onze positie.”
Samen met een adviesbureau met verstand
van telers en ketens kwam STAP tot een
proces met zeven bouwstenen. Over die
onderwerpen krijgen groepen telers nu
workshops ‘Afzet Glasgroenten, 7 bouwstenen
– 7 keuzes’. Van der Sar: “Als Syntens

egeleiden we het proces, en kunnen we na
afloop van zo’n workshop met individuele
ondernemers rond de tafel gaan zitten en ze
verder helpen. Onder onze adviseurs zitten
ook collega’s uit de retail, of mensen met
een creatieve insteek, die net een ander
verhaal naar boven kunnen halen.”
niEt hEt hElE bEDrijf inEEns
Van der Sar wil overigens de verwachtingen
niet meteen te hoog scheppen. “Als een teler
een ander verhaal kan vertellen waardoor
hij een andere markt aan kan boren, zal dat
nooit ineens voor zijn hele bedrijf zijn. Misschien
kan hij eerst eens 5000 vierkante meter
van zijn 10 hectare op een andere manier
afzetten. Zo is er een tuinder die restwarmte
van een fabriek gebruikt, en nu een klein
deel van zijn paprika’s als CO 2 -neutraal kan
verkopen voor een iets hogere prijs. Maar
als het aanslaat, wordt dat vanzelf meer.”
Duijvestijn realiseert zich wel dat een omslag
in het denken tijd kost. “We dachten
eerst nog dat we het in een jaar voor elkaar
zouden hebben, maar zo snel gaat het niet.
Ik durf wel te zeggen dat een deel van de
sector nu anders tegen het produceren
aankijkt. Dat mensen de marktonderzoeken
van het Productschap Tuinbouw ook
daadwerkelijk bekijken, waar die eerst in de
la bleven liggen. Maar we hebben nog een
STAP 25
“We gaan met
individuele
ondernemers rond
de tafel zitten”
lange weg te gaan. Syntens helpt ons door
ons een spiegel voor te houden, altijd maar
weer kritisch te blijven vragen waarom we
dingen doen en ons uit te dagen dingen van
een andere kant te bekijken.”
Eenheid in vers
STAP
Stichting STAP bestaat uit glasgroententelers die
samen met stakeholders werken aan een gezonde
sector. STAP wil – ongebonden – vanuit betrokkenheid,
duidelijkheid en openheid richting geven om
het beoogde resultaat te behalen: een renderende
sector voor marktgerichte telers. Kennis, kunde
en inzet komen uit achterliggende ondernemingen,
sectororganisaties en -instituten.

26 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
Agrariërs
hebben niet de
tijd om hun ideeën
uit te werken
Wouter Keij,
Greenport Venlo
We jagen
nieuwe projecten
aan
Binie Hermans,
Syntens

GREENPORT VENLO 27
GREENPORT
VENLO:
“Syntens is onze
front office”
Syntens is niet vanaf het begin bij Greenport Venlo
betrokken, vertelt Binie Hermans, innovatieadviseur
bij Syntens. “We zijn in april 2012 aangesloten.
Sindsdien bestaat onze inbreng in de eerste
plaats uit het AANJAGEN van nieuwe projecten:
bijvoorbeeld PRODUCTVERNIEUWING stimuleren
en samenwerkingsverbanden opzetten, industriële
ondernemers koppelen aan agrariërs.”

28 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
“Syntens heeft
zoveel contacten met
het bedrijfsleven”
Hermans noemt meteen maar een voorbeeld:
“Kunnen eieren sneller worden
verpakt? Of zijn er machines die – al dan
niet met kleine aanpassingen – de beste
aardbeien kunnen plukken?” Bij dit alles
gebruikt Syntens zijn landelijke netwerk,
om de Limburgse ondernemers ‘breder’,
dus buiten de eigen regio te leren denken.
“En omgekeerd. Dit heeft bijvoorbeeld al
opgeleverd dat vishandelaren geïnteresseerd
zijn een diepvries-hub in Venlo op te zetten:
makreel met verschillende bestemmingen
in Europa wordt hier straks herverdeeld en
gaat samen met een partij groente diepgevroren
naar de uiteindelijke bestemming.”
oogstmaChinE voor aspErgEs
Syntens organiseert dagen waarop ondernemers
uit verschillende sectoren bij elkaar
worden gebracht. Op 7 december 2012 was
er weer zo’n industry meets agro-dag. Wouter
Keij, directeur Innovatiecentrum Greenport
Venlo, kijkt er tevreden op terug. “De
agrarische ondernemers zijn toch bij uitstek
vertegenwoordigers van het MKB en hebben
veelal gewoonweg niet de tijd om hun ideeën
uit te werken. Op dit soort dagen komen zij
in contact met ‘de makers’ en zo kunnen ze
hun ideeën misschien toch werkelijkheid
zien worden.” Keij herinnert zich de asper-
geteler die zelf een machine had bedacht
waarmee hij die de asperges meteen op het
land kan oogsten en sorteren en daarmee
flink op de arbeidskosten bespaart. “Maar
om de machine nu te perfectioneren en
grootschaliger in serie te produceren, dat is
niet zijn business. Syntens helpt aspergeteler
Teboza samen met een machinebouwer
en samen kijken die twee nu hoe dit idee
verder kan worden gebracht.”
aspErgErEststroom als gronDstof
Over asperges zijn meer innovaties te melden.
Hermans: “Je kent misschien het voorbeeld
dat champignonvoetjes tegenwoordig
verwerkt worden tot poeder dat Cup-a-Soup
aan haar pakjes kant-en-klaarsoep toevoegt.
In navolging daarvan is gekeken of dit ook
met aspergevoetjes kan.” Daartoe is de
grootste Limburgse aspergeteler Teboza in
contact gebracht met Scelta, het Limburgse
bedrijf dat allerhande champignonproducten
vermarkt. Samen onderzoeken zij of van
de voetjes en schillen van asperges poeder
voor bijvoorbeeld soep kan worden gemaakt.
Als daarmee dezelfde resultaten kunnen
worden behaald als met de reststroom van
champignons, zien ook de telers en schillers
van asperges hun afval veranderen in
een grondstof die geld opbrengt. Waar de

champignontelers vroeger tonnen per jaar
moesten betalen om de teeltlaag met champignonvoetjes
te kunnen afvoeren, maakt
Scelta daar nu een waardevol product van
met een omzet van tonnen.
front offiCE
Deze voorbeelden tonen volgens Keij de
waarde van Syntens aan. “Zij hebben zoveel
contacten met het bedrijfsleven, dat is echt
enorm. Daardoor vullen wij elkaar goed aan.
Je kunt Syntens onze front office noemen: zij
leggen de eerste contacten, waarna wij als
Innovatiecentrum Greenport Venlo projecten
kunnen gaan bouwen.”
roDE lopEr
Bij de activiteiten zet Syntens ook beproefde
methodes in, zoals het Rode-Loperprogramma,
dat jonge ondernemers opleidt en
klaarstoomt voor het ondernemerschap.
“Daarin leren ze inzicht te krijgen in wie hun
mogelijke afnemers zijn, onder woorden te
brengen wat hun unique selling points zijn
en wat de extra waarde is die zij daarmee
kunnen creëren.” Ook de masterclasses
retail bewijzen in Limburg hun nut: zij leren
de ondernemer hoe hij zich op kan stellen
als hij of zij straks bijvoorbeeld tegenover de
inkoper van een grote supermarktketen zit.
GREENPORT VENLO 29
“Jonge ondernemers
krijgen inzicht
in hun mogelijke
afnemers”
De samenwerking tussen Syntens en Innovatiecentrum
Greenport Venlo is zo goed
bevallen dat het contract dat eind 2012
afliep, met een jaar verlengd is, met een
verdubbelde inbreng van Syntens.
www.greenportvenlo.nl
Het Greenport Venlo Innovation Center is de stimulator
van innovatie in de regio en netwerkpartner
voor de ontwikkeling van innovatieve concepten,
producten en diensten voor ondernemers in
de regio Greenport Venlo. Binnen Greenport Venlo
Innovation Center zijn vier programmalijnen bepaald:
Biobased Economy, Agro & Food, Logistiek
en Industrie.
Ook werkt Greenport Venlo Innovation Center
samen met partijen als Syntens, Kids University
for Cooking en KnowHouse aan innovatietrajecten.
Ook worden verbindingen gemaakt buiten de regio
zoals met agrobusiness in de regio Niederrhein,
Food Valley Wageningen, Health-Valley Maastricht
en Nijmegen, Foodspot Helmond en niet in de
laatste plaats met Brainport 2020.

30 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
We spreken
de taal van de
ondernemer
Andreas Hofland,
Syntens
De Greenport
wil het innovatie-
klimaat versterken
Sander van Voorn,
Greenport Aalsmeer
“De Greenport Aalsmeer wil de internationale
concurrentiepositie van het sierteeltcluster versterken”,
zo vertelt Sander van Voorn, programmamanager
van Greenport Aalsmeer. “Syntens,
met zijn waardevolle netwerk van ondernemers,

GREENPORT AALSMEER 31
GREENPORT
AALSMEER:
Syntens als
innovatiemotor
maar ook goede banden met Kamers van Koophandel
en kennisinstellingen, is voor ons een belangrijke
partij om het innovatieklimaat in de regio
te bevorderen.”

32 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
“Wij gaan na waar
er kansen liggen
voor nieuwe marktproductcombinaties”
“De Greenport Aalsmeer wil de concurrentie
in de volle breedte van de sector stimuleren.
De Greenport werkt hierbij aan de randvoorwaarden
voor het bedrijfsleven om hun werk
goed te kunnen doen”, licht Van Voorn toe.
In het Uitvoeringsprogramma 2013-2016
staan daarom maar liefst veertig projecten.
Van Voorn: “Een aansprekende gaat over het
gebruiken van twee CO 2 -leidingen naar de
kassen in de regio Aalsmeer, voor de CO 2 die
die anders uit de schoorstenen van fabrieken
en elektriciteitscentrales in het havengebied
van zowel Amsterdam als Rotterdam de
lucht in gaat. Aansluiting van bedrijven op
dit netwerk betekent een kostenverlaging
en biedt een milieuoplossing.” Een ander
project is erop gericht Aalsmeer een goede
verbinding te geven met Schiphol. “Niet
in de vorm van een ondergronds systeem,
waarvan enkele jaren geleden nog sprake
was, maar in de vorm van een bovengronds
logistiek systeem. De kortere transporttijden
zijn een hele belangrijke concurrentiefactor
voor ons cluster.
Een ander project is het instellen van een
‘innovatieklas’. “Met enkele hbo-instellingen
hebben we afgesproken dat wij van tijd tot
tijd een beroep kunnen doen op docenten en
studenten. Als wij tegen een probleem aanlopen,
vragen we of zij een oplossing kunnen
bedenken. Zo betrekt de Greenport studen-
ten bij de sierteeltsector en gaan zij zich er
hopelijk voor interesseren.”
narCissEn niEt allEEn mooi
In dit ambitieuze Uitvoeringsprogramma
speelt Syntens een belangrijke rol, zegt Van
Voorn. “Zij zijn een van de partners in het
project innovatiemotor Greenport Aalsmeer.
Met dit project, waar de Greenport een
Europese Subsidie voor heeft ontvangen, wil
de Greenport het innovatieklimaat versterken.
De mensen van Syntens hebben
overal contacten, of het nu met de Kamer
van Koophandel, InHolland of Wageningen
UR is. Daarnaast heeft Syntens kennis van
zaken op het terrein van proces-, product- of
marktinnovatie. “Laat ik een recent voorbeeld
noemen. Bij de kick off-bijeenkomst
van het project Innovatiemotor Aalsmeer,
eind november, zei Andreas Hofland van
Syntens dat narcissen niet alleen mooi
staan in een vaas, maar dat de bloemen
ook helpen om de gevolgen van dementie te
beperken. Het zijn dit soort ‘crossovers’ met
andere sectoren waar de ondernemers in de
Greenport Aalsmeer nog in kunnen winnen.”
Hofland, innovatieadviseur bij Syntens,
beaamt dat dit een van zijn taken is. “Wij
stimuleren innovatie. En dat doen we onder
meer door bedrijvenclusters te vormen, bij
voorkeur met ondernemingen uit het midden-
en kleinbedrijf. Wij denken ook dat we

dit kunnen, enerzijds dankzij al onze contacten,
maar ook omdat we de taal van de
ondernemer spreken.”
marKt-proDuCtCombinatiEs
Ook Hofland verduidelijkt het liefst aan de
hand van een voorbeeld wat de inbreng van
Syntens inhoudt. “Ik hoorde van telers van
anthuriums dat de export van deze snijbloemen
naar Rusland niet optimaal verloopt.
Tijdens het transport ontstaat er schade
aan de bloemen, omdat ze te koud worden
vervoerd. Dus hebben we gekeken of daar
iets aan viel te doen door ze anders te verpakken,
maar daarnaast ook te kijken of de
logistiek anders valt te organiseren. Kun je
deze bloemen samen met andere goederen
vervoeren die niet zo gekoeld als de meeste
andere bloemen hoeven te worden vervoerd?
Daarom zijn we bezig de telers van
snijanthuriums te betrekken bij andere onderdelen
van de keten, zoals veredelaars en
transporteurs.”
“Wij gaan na waar er kansen liggen om
nieuwe markt-productcombinaties liggen
en als we die hebben gevonden, stimuleren
wij ondernemers na te denken over de vraag
wat er ontwikkeld moet worden om die kansen
te benutten. Daarbij maken we dankbaar
gebruik van de ervaringen die onze collega’s
GREENPORT AALSMEER 33
“De mensen van
Syntens hebben
overal contacten én
kennis van zaken”
in andere Greenports opdoen. Ook wijzen
we ze de weg naar de kennisleveranciers”,
aldus Hofland.
www.greenport-aalsmeer.ml
Greenport Aalsmeer is een stichting van veertien
partijen uit de regio, verdeeld over bedrijfsleven
en overheid. Tot de laatste categorie horen de
provincie Noord-Holland, Stadsregio Amsterdam,
de gemeentes Aalsmeer, Amstelveen, Haarlemmermeer,
Nieuwkoop, Kaag en Braassem, en
Uithoorn. Het bedrijfsleven is vertegenwoordigd
door FloraHolland, de Kamer van Koophandel
Amsterdam, Blooming Breeders, Vereniging van
Groothandelaren in Bloemkwekerijproducten, LTO
Noord Glaskracht en Naktuinbouw. De stichting is
in 2010 tot stand gekomen.

34 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
GREENPORT
Campus:
Syntens kijkt
breder, ook
naar de rest van
de keten en de
markt
“Loket komt
naar de
tuinders toe”
Toen fase 2 van start ging van Greenport Campus, een innovatieloket
voor de tuinbouw, was Syntens erbij. Het doel is technologische
innovatie, iets waar kennisinstellingen als TU Delft, Wageningen
UR en TNO wel raad mee weten. Maar het afstemmen
van die innovatie op werkelijke vragen van ondernemers, dat is
waar Syntens, met zijn goede contacten in het MKB, van dienst
kan zijn. “Doordat we bedrijven pro-actief wijzen op de mogelijkheden
binnen Greenport Campus, komen er meer projecten tot
stand”, weet Syntensadviseur Paul Asselbergs. Syntens is dan
ook samen met de instellingen actief in het Greenport Campus
Loket, maar hoe krijg je de tuinders bij dat loket?

Een mooi voorbeeld van hoe je bedrijven en
kennis actief kunt koppelen, is de activiteit
van TNO en Syntens in 2011 op de Tuinbouwrelatiedagen.
“Dat is natuurlijk een plek
waar heel veel tuinders bij elkaar komen”,
vertelt Xavier Weenink, collega-adviseur
bij Syntens. “Met een kleine honderd van
hen hebben we een enquête gehouden. Die
bestond uit scherpe vragen: Besteed je geld
aan innovatie? Is dat alleen productinnovatie
of ook marktinnovatie? En aan welke kennis
heb je nog behoefte? Daaruit bleek dat 95%
van de tuinders geld besteedt aan innovatie,
maar dat is vooral productgericht, en veel
minder op de markt. Als ondernemer kom je
er echter niet meer met alleen het leveren
van mooie komkommers tegen een lage
prijs. Je moet toch echt inspelen op waar de
consument op zit te wachten.”
EEnDagsaDviEzEn
Het inventariseren van de kennisbehoefte
leverde veel op. “Blijkbaar weten tuinders uit
zichzelf het Greenport Campus Loket toch
niet te vinden, en heeft het echt zin om naar
ze toe te gaan”, concludeert Egon Janssen,
marktmanager glastuinbouw bij TNO, die samen
met Weenink de enquêtes afnam. “Als
gevolg van deze inventarisatie hebben we
als TNO tien zogenaamde ‘eendagsadviezen’
kunnen doen.” Weenink vult aan: “En vragen
waar we niet direct een antwoord op kunnen
geven, leiden we weer terug naar het Greenport
Campus Loket. Vanuit Syntens kennen
we de kennisinstellingen al langere tijd, en
weten we naar wie we een ondernemer kunnen
doorverwijzen.”
“Een concreet resultaat van de enquêtes”,
zo vervolgt Weenink, “was bijvoorbeeld dat
we in zo’n eendagsadvies met een tuinder en
een TNO-technoloog gekeken hebben naar
vision technology, beeldherkenning. Nu kun
je met camera’s en computerberekeningen
al planten, stengels en bladeren herkennen,
maar als je meer parameters tegelijk wilt
GREENPORT CAMPUS 35
“Als gevolg van
deze inventarisatie
hebben we als TNO
tien zogenaamde
‘eendagsadviezen’
kunnen doen”
herkennen, is dat zo complex dat het veel
tijd en rekencapaciteit kost. Als je die berekeningen
eenvoudiger zou kunnen maken,
kun je in dezelfde tijd en capaciteit meer
herkennen, bijvoorbeeld in 3D. Dat zou een
grote stap voorwaarts zijn.”
ozon spoElEn tEgEn Kroonrot
Janssen: “Een ander voorbeeld is een advies
over hoe je het risico op kroonrot bij tomaten
tijdens het transport kunt inperken.
Een TNO-collega bood een methode om de
tomaten te spoelen met een ozon-oplossing,
die de kroonrotschimmelsporen onschadelijk
maakt. Maar je kunt ook tijdens het
transport de temperatuur en vochtigheid
beter reguleren, zodat er geen condens in de
verpakking ontstaat. Daar heb je alleen als
teler niet zo’n invloed op, daarvoor moet je
ook de transporteur overtuigen van het nut.”
Vanwege de goede resultaten gaan TNO en
Syntens ook in 2013 weer de boer op tijdens
de Tuinbouwrelatiedagen. Janssen is daarbij
zeer te spreken over de meerwaarde van
Syntens. “Als je het alleen de techneuten
laat doen, wordt het toch vaak te technologypushed.
Syntens kijkt breder, ook naar de
rest van de keten en de markt. Het prettige
is dat ze in de tussentijd toch ook nog verstand
hebben van tuinbouw.”

36 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
Het Nieuwe
Veehouden komt
van de grond
dankzij nieuwe
netwerken
Anderhalf jaar geleden klopte Wageningen UR aan bij Syntens.
“Kunnen jullie een draai geven aan onze leergang voor veehouders
die hun bedrijf willen verduurzamen?” De eerste leergang is
inmiddels succesvol achter de rug. Bij het ministerie van Economische
Zaken (EZ) zijn inmiddels constructies voor een Publiek-
Private Samenwerking (PPS) ingediend om aan Het Nieuwe Veehouden
een vervolg te geven.

“Wageningen UR wilde niet weer in de eigen
vijver vissen”, vertelt innovatieadviseur
Benedict Persoon van Syntens. “De bedenkers
van de leergang Het Nieuwe Veehouden
namen contact met ons op met de vraag of
wij ons netwerk ten dienste wilden stellen.”
Dat leidde in het voorjaar tot een advertentie
in Nieuwe Oogst van LTO, waarin ‘boeren
met lef’ die hun bedrijf wilden verduurzamen,
werden opgeroepen zich aan te melden
voor de leergang. In zes dagen zouden zij
hulp krijgen bij het verwezenlijken van die
plannen.
suCCEsvErhalEn
Veehouder Harry Bruins uit Kampereiland
deed mee. Hij denkt zijn veehoudersbedrijf
binnenkort energie- en emissieneutraal
te kunnen laten draaien en ook nog eens
streekproducten op de markt te brengen.
Varkenshouder Jan van der Haar uit Collendoorn
(ook in Overijssel) gaat met de mest
eendenkroos produceren dat hij vervolgens
weer aan zijn varkens wil voeren.
Uit deze voorbeelden blijkt dat het bij verduurzaming
zowel kan gaan om dierenwelzijn
en -gezondheid als om energie, milieu,
klimaat of maatschappelijke inpassing dan
wel financiële duurzaamheid (rendement).
Bijzonder aan de leergang is dat de deelnemers
een erfbetreder mee moesten brengen.
Persoon: “Samen met Wageningen UR
en de sector vonden we dat het goed zou
HET NIEUWE VEEHOUDEN 37
“Agrariërs
hebben geleerd om de
buitenwereld te
laten zien wat ze van
plan zijn”
zijn als een buitenstaander al in een vroeg
stadium mee zou denken om zo de boeren
uit hun eigen denkwereld te halen en er voor
te zorgen dat er uiteindelijk een plan op tafel
zou komen dat op acceptatie en draagvlak
kan rekenen.”
buitEn DE DEur KijKEn
Daarnaast vond Persoon het een goed idee
als de deelnemers aan de leergang ook een
bezoek brachten aan een MKB-bedrijf in de
industriële sector om te zien hoe ze daar
aan verduurzaming en innovatie deden. “Wat
ze daar bijvoorbeeld hebben geleerd, is hun
schroom te overwinnen om de buitenwereld
te laten zien wat ze van plan zijn. Boeren zijn
zo beducht voor commentaar van groepen
als Wakker Dier of Milieudefensie dat ze zich
gedeisd houden, ook als ze dingen ten goede
doen. Nu ze gezien hebben wat publiciteit
kan beteken voor een papierfabrikant die
zijn bedrijf heeft verduurzaamd, durven ze
dat ook.”
Gezien het succes van de leergang hebben
Wageningen UR en LTO besloten er een vervolg
aan te geven. “Als consortium hebben
wij samen met ook nog weer andere partijen
een PPS-constructie ingediend bij de directie
Landbouw van het ministerie van EZ. En
met succes: Het Nieuwe Veehouden wordt in
2013 vervolgd!”

38 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
Dairy Campus
broedt nieuwe
ideeën uit
De melkveehouderij staat economisch onder druk. Lage prijzen
en een maatschappij die almaar hogere eisen stelt aan een duurzame
productie, dierenwelzijn en voedselveiligheid. Om de melkveehouderijsector
op deze uitdagingen voor te bereiden richtte
Wageningen UR – samen met andere instellingen – begin 2011
de Dairy Campus Leeuwarden op, waaraan ook Syntens een bijdrage
levert. De Dairy Campus is opgezet als een Publiek-Private
Samenwerking (PPS).

Met de opkomst van nieuwe economieën
staat de melkveehouderij in Nederland voor
de taak zich aan te passen aan een nieuwe
situatie. Meer welvarende consumenten in
landen als Brazilië en China zal de vraag
naar zuivelproducten doen toenemen. Maar
in die landen kan zich ook een (intensieve)
veehouderij ontwikkelen die mogelijk de
concurrentie met de Nederlandse veehouders
en zuivelindustrie zal aangaan. “Reden
om na te gaan hoe we daar op kunnen
inspelen”, zegt Jeroen Beekhuizen, innovatieadviseur
bij Syntens. “Met dat doel is de
Dairy Campus opgericht, want dit moet de
ontmoetingsplek tussen de wetenschappers
en de mensen uit de praktijk worden. De
campus moet het vliegwiel worden voor de
innovatie van de sector, waaraan onderzoekers,
studenten en veehouders een bijdrage
leveren.” Ook Syntens dus.
niEuwE vErbinDingEn
Eind november 2012 belegden Syntens en de
Dairy Campus een middag waarop iedereen
die ergens in de keten een plek inneemt,
mee kon praten over mogelijkheden om
nieuwe product-dienstencombinaties te
bedenken en te verkennen. “Zo’n dertig
ondernemers meldden zich, onder wie veehouders,
vertegenwoordigers van zuivelcoöperaties,
ijsproducenten, trendwatchers en
zelfkazende boeren. In een pressure cookersessie
lieten zij zich onderdompelen en
Dairy Campus
moet de ontmoetingsplek
tussen de
wetenschappers en
de mensen uit de
praktijk worden
DAIRY CAMPUS 39
kwamen er met nieuwe ideeën weer uit.”
Graag had Beekhuizen daar iets meer over
verteld, maar “dat kan ik natuurlijk niet
doen, want stel dat hier een baanbrekend
concept tussen zit, dan kan een ander er
mee aan de haal gaan. Laat ik volstaan met
de mededeling dat er vijf levensvatbare
ideeën uit zijn voortgekomen die we het
komende maanden zullen uitwerken. Wat
ontbreekt er nog om het idee echt van de
grond te krijgen? Welke kennis hebben we
nog nodig om er een doorslaand succes
van te maken? Pas als we dit soort vragen
hebben beantwoord, zullen we ermee naar
buiten komen.”
innovatiEfonDs
Het simpele feit dat de deelnemers aan deze
dag enthousiast huiswaarts keerden, is voor
Syntens aanleiding om ook in 2013 meer
van dit soort bijeenkomsten te beleggen. En
stel dat een idee werkelijkheid kan worden,
maar een financieel duwtje in de rug nodig
heeft, dan is het goede nieuws dat er een
Dairy Campus Innovatiefonds in de maak
is. Beekhuizen: “De provincie Friesland wil
dit oprichten omdat zij de ontwikkeling en
verspreiding van kennis via samenwerkingsprojecten
tussen onderzoek, onderwijs en
ondernemers van essentieel belang acht.”

40 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
Groen onderwijs
en beroepsveld:
de praktijkgerichte
aanpak van Syntens
Met de opkomst van nieuwe economieën
Een onderdeel van het nieuwe bedrijvenbeleid
van het ministerie van Economische
Zaken is de zogenaamde Human Capital
Agenda (HCA). Met de HCA proberen
beleidsmakers, bedrijven en onderwijs- en
kennisinstellingen de aansluiting tussen
onderwijs en de topsectoren in de Nederlandse
economie te verbeteren. Leren in
een bedrijfsauthentieke omgeving, daar
gaat het in de HCA’s om. Zo ook voor de
twee groene topsectoren: Agro&Food en
Tuinbouw&Uitgangsmaterialen.
Uit Syntensonderzoek is gebleken dat veel
van de discussies en maatregelen in het
kader van de HCA zich vooral op hoog niveau
Kennis
maken met zes
betrokkenen in
de agrosector
De ondersteuning van de regio’s kent vele vormen. Directe ondersteuning
van greenports en foodclusters is een belangrijke
activiteit, maar er is meer. Zo helpt Syntens de regio’s ook bij
een betere aansluiting tussen onderwijs en topsectoren, ofwel
het implementeren van de Human Capital Agenda.
afspelen, op het niveau van bestuurders,
brancheorganisaties en raden van bestuur.
Hoewel deze ‘top-down’-inzet zeker ook
nodig is, kunnen de ambities niet bereikt
worden zonder de inzet van de betrokkenen
’op de werkvloer’: de student, de docent en
de ondernemer. Vandaar dat Syntens een
praktijkgerichte aanpak heeft ontwikkeld om
ook deze belangrijke partijen verder bewust
te maken van wat ze zelf kunnen doen om
de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt
te versterken.
De Syntens-aanpak bestaat uit een waaier,
waar kennis wordt gemaakt met zes betrokkenen
in de agrosector. Twee studenten,
twee docenten en twee groene ondernemers,

HCA-waaier Syntens
In de ‘Human Capital
Agenda’-waaier van
Syntens krijgen studenten,
docenten en
ondernemers in de
groene topsectoren
een gezicht, en dat kan
traditioneel of modern
zijn. Deze waaier is een
instrument om mee de
regio’s in te gaan, om
studenten, docenten
en ondernemers aan
te spreken.
steeds een meer traditioneel ingestelde en
een moderne. Alle zes kijken ze anders naar
de ontwikkelingen in de agrofoodsector: de
een kijkt nog wat meer vanuit een traditionele
manier naar de werkomgeving, de ander is
zich al meer bewust van de moderne trends
en ontwikkelingen binnen de agrofoodsector.
Maar ieder heeft ook ideeën over de kansen
voor zichzelf en voor de Nederlandse agrofoodsector.
Met hulp van de waaier krijgt
de HCA een gezicht. Letterlijk. Ook kunnen
personen die werkzaam zijn in de sector zich
spiegelen aan de beschreven personages. Op
wie lijk ik het meest? En: wat zou ik kunnen
doen om de agrofoodsector verder te helpen?
Syntens gaat in 2013 de waaier daarom in vier
pilotregio’s gebruiken. Geïnspireerd door de
HUMAN CAPITAL AGENDA 41
De hoofdrolspelers in de HCA-waaier:
Martijn (student traditioneel)
“Het meeste leer je in de praktijk, dus het zou
goed zijn als ik een stage doe bij een vernieuwende
ondernemer.”
Jess (student modern)
“Ik wil vooral veel leren over hoe je een gezond
en smaakvol product kan ontwikkelen en vermarkten.”
Arie (docent traditioneel)
“Vroeger had je ook koplopers en volgers. Ik
gun mijn leerlingen ook een rol als koploper.”
Ben (docent modern)
“Vakmanschap alleen is niet genoeg voor een
succesvol bedrijf. Je moet over meerdere competenties
beschikken.”
Theo (ondernemer traditioneel)
“Kan ik iets anders met mijn teelt, waardoor
mensen de waarde van mijn product meer gaan
zien?”
Sjoerd (ondernemer modern)
“Ik wil altijd voorop lopen en de eindgebruiker
van mijn product zien genieten.”
HCA-waaier gaan groepen studenten, onder
begeleiding van docenten en Syntensadviseurs,
samenwerken met groepen ondernemers
aan het vormgeven van het beoogde
praktijkgerichte groene onderwijs, bijvoorbeeld
door te leren vanuit een businesscase.
Ondernemers, studenten én docenten leren
zo gezamenlijk op locatie.
Inzichten uit deze pilots zullen we gebruiken
om door heel Nederland vergelijkbare
initiatieven te initiëren. Het resultaat van dit
Syntens-initiatief is een ‘groene driehoek’
die samenwerkt aan de aansluiting tussen
onderwijs en topsectoren, ter verbetering
van het concurrentievermogen van de Nederlandse
groene sector.

42 DE KRACHT VAN DE VERBINDING
Onderzoek levert
aanwijzingen over
nut clusters
Als bedrijven
en onderzoeks-
instituten elkaar
met kennis bestuiven
genereer je
innovatie
“Clustervorming is belangrijk om hoogwaardige
activiteiten te verankeren en versterkt
de samenwerking tussen grote en MKBbedrijven
en draagt op die manier bij aan het
verhogen van de concurrentiekracht.” Dit
schreef de minister van Economische Zaken
in 1997 in de brief Kansen door synergie aan
de Tweede Kamer. Daarmee gaf de minister
het stimuleren van samenwerking en netwerkvorming
tussen bedrijven en kennisinstellingen
– en tussen bedrijven onderling
– een centrale plaats in het innovatiebeleid
van de regering. Sindsdien heeft de overheid
miljoenen geïnvesteerd in clusters, in
de verwachting zo de innovatie een handje te
helpen en de werkgelegenheid te bevorderen.
Maar werkt dat ook? De Vrije Universiteit
en Syntens deden onderzoek.
Ingrid Wakkee, universitair hoofddocent
aan de Vrije Universiteit, en Marijke van der
Veen, manager Business Intelligence bij
Syntens, vroegen zich af of dit veronderstelde
positieve verband tussen clusters, innovatie
en werkgelegenheid ook aantoonbaar
is. In Economisch Statistische Berichten van
13 april 2012 publiceerden zij hun bevindingen
van hun literatuuronderzoek.
“Om maar met de uitkomst te beginnen:
harde bewijzen zijn er in de literatuur
nauwelijks te vinden, maar aanwijzingen
voor een positief verband zijn er wel”, zegt
Marijke van der Veen. Deze uitspraak durft
zij – mede namens Ingrid Wakkee – te doen
na bestudering van 92 artikelen die sinds
2000 wereldwijd over het onderwerp zijn
gepubliceerd.
gEmis
Verreweg de meeste van deze studies bleken
enkelvoudige casestudy’s te zijn. En daarvan
behandelden slechts enkele Nederlandse
voorbeelden. Van der Veen: “Dat waren
Food Valley, het Nieuwe Mediacluster en het
Haven- en scheepsbouwcluster. Alle andere
artikelen richtten zich op voorbeelden in
landen als Zweden, Canada, Italië en de VS.”
Belangrijker dan in welk land de clusters
zijn onderzocht, vindt zij de constatering
dat slechts vijf publicaties zich rechtstreeks
richtten op de vraag welke invloed clusters
hebben op innovatie, bedrijfsprestaties en
werkgelegenheid. “Dat is niet veel. Maar
wel tonen ze alle vijf positieve effecten van

clustering aan: nieuwe bedrijven in een
cluster zouden succesvoller zijn dan nieuwe
bedrijven buiten een cluster.”
Een beperking van de studies die Wakkee
en Van der Veen hebben onderzocht, noemt
zij dat in geen van de studies specifieke
aandacht is geschonken aan de uitkomsten
voor de afzonderlijke ondernemingen. “Je
kunt er niet uit afleiden of een onderneming
nu beter af is binnen of buiten een cluster.
Of wat het een bedrijf nu heeft opgeleverd
dat het deel uitmaakte van een cluster.
Daarentegen geven de studies wel inzicht in
wat voor soort bedrijven nu deelnemen aan
een cluster en hoe het mechanisme van zo’n
cluster werkt. Simpel gezegd: hoe komt de
uitwisseling tussen instellingen en bedrijven
binnen dat cluster tot stand?”
KEnnis
Wat dit onderwerp betreft, hebben Wakkee
en Van der Veen geconcludeerd dat
kennis en daarmee kennisinstituten een
belangrijke rol spelen bij het welslagen van
een cluster. “Het is belangrijk dat kennis in
clusters wordt gedeeld, want als bedrijven
en onderzoeksinstituten elkaar met kennis
bestuiven, genereer je innovatie. En daar
is het de overheid immers allemaal om te
doen.”
Willen bedrijven echter optimaal van de aanwezigheid
van clusters profiteren, dan is het
zaak dat zij deelnemen aan activiteiten binnen
het cluster en proberen een centrale rol
in het cluster te verwerven. Van der Veen:
“Helaas lijken niet alle bedrijven zich bewust
van het belang van posities. Het zou dus een
taak van de overheid kunnen worden om
bedrijven hiervan bewuster te maken.”
Daarnaast zouden beleidsmaatregelen
gericht moeten zijn op de ontwikkeling van
een kennisinfrastructuur. “Want ook al is er
geen hard bewijs voor een causaal verband
tussen de aard en het aantal interacties
tussen kennisinstellingen en bedrijven en
de innovatieve prestaties of de groei van het
ONDERZOEK 43
“Het is belangrijk dat
kennis in clusters wordt
gedeeld”
aantal banen in de regio – de aanwezigheid
van een goede kennisinfrastructuur is van
belang voor een succesvolle clustering.”
‘foCus op KEnnis’
De beide onderzoekers concluderen dat onduidelijk
is wat de bijdrage van clusters aan
de economische ontwikkeling nu daadwerkelijk
is, en onder welke omstandigheden
deze bijdrage het beste tot stand komt. Hun
advies aan de overheid luidt om nog eens
goed na te denken over de vraag waar ze het
geld voor het clusterbeleid nu het beste in
kan investeren. “Focus op kennis”, klinkt het
kort maar krachtig. “En ga niet als overheid
zelf een cluster opzetten, laat dat aan de
bedrijven over.”
Wat is nu precies een cluster?
Op de vraag wat een cluster is, is geen eenduidig
antwoord te geven. Sommigen houden het eenvoudig
op een ‘netwerk’, een ‘industriële district’
of een ‘consortium’. Anderen houden het op een
concentratie van gerelateerde bedrijven. En dan
zijn er nog clusters waar je onbewust deel van
kunt uitmaken, gewoon omdat je bedrijf staat in
de mainport Rotterdam of Food Valley, of het kan
gaan om een kleine groep ondernemingen die
bewust een alliantie hebben gesloten.
In de 92 studies die Van der Veen en Wakkee hebben
onderzocht, keren vier elementen regelmatig
terug: 1) een zekere geografische afbakening en
sectorale specialisatie van een industriële agglomeratie;
2) een samenbindende kennisinfrastructuur
in de vorm van bijvoorbeeld universiteiten
en onderzoeksinstellingen; 3) zowel horizontale
als verticale verbanden tussen de actoren in het
cluster: 4) de gelijktijdigheid van samenwerking
en concurrentie tussen de actoren.

COLOFON
Maart 2013
‘De Kracht van de Verbinding’, uitgave van Syntens
Meer informatie: www.syntens.nl, jacky.djaidoen@syntens.nl,
088-4440108
Tekst: Communicatiebureau de Lynx
Syntens (p. 40-41)
Vormgeving: Communicatiebureau de Lynx
Foto’s: Wiesje Peels, behalve foto’s en figuren op
p. 3, 5, 16: Einte Visser en foto’s p. 14,17: Innofood
Drukwerk: Drukkerij Gelderland
Europese Unie