School is weer begonnen! - Krant van de Aarde

NIeuwS / CulTuuR / BeAuTy / SpoRT / woNeN / VoedING/NATuuR eN mIlIeu / duuRzAAm oNdeRNemeN / ReIzeN
scholiereneditie
➜ School is weer
begonnen!
➜ Techniek heeft de
toekomst: Robotica
➜ Overzicht van groene
& duurzame
studies
Interviews
Waldemar Torenstra
Eric van Eerdenburg
Special
Fairtrade ondernemen
op de ETFAM-beurs
Cultuur
Duurzaam festivallen
Groene boeken
mode
Stempel jezelf uniek
Studio Jux
win
10 x scheurkalender
10 x T-shirt
2 x tas
1 x camera
Krant
Aarde
GRATIS
Uitgave van de Stichting
Dag Van De Aarde
Jaargang 4, #4
september/oktober 2009
www.earthday.net
www.krantvandeaarde.nl
www.dagvandeaarde.nl

TerraSana introduceert
Barnhard Bodywear
For men and women
Bewust beter!
Bio Cotton
NIEUW
Design, comfort en een perfecte pasvorm.
Met Barnhard Bodywear zorg je niet alleen
goed voor jezelf, maar ook voor het milieu.
De nieuwe ondergoedcollectie van TerraSana
is gemaakt van 100% biologisch katoen en
wordt op een sociaal verantwoorde manier
geproduceerd, zónder bestrijdingsmiddelen.
Door bewust te kiezen, is Barnhard Bodywear
bewust beter.
www.barnhardbodywear.com

REDACTIE
Op school, op het werk, op de sportclub…
Ik weet er alles van, ik doe het
allemaal. En dat terwijl ik zo’n zware
vakantie heb gehad: je kunt er alles
over lezen op de cultuurpagina’s.
Als je gelijk even gespiekt hebt, dan
kun je wel raden dat mijn vakantie
behalve druk ook heel leuk was.
Maar vooral heel anders dan de vaste
patronen waar ik nu weer in ben
beland. En dat laatste geldt waarschijnlijk
voor ons allemaal.
Daarom besteden we in deze editie
van de Krant van de Aarde extra veel
aandacht aan de prachtige dingen
die studie en werk kunnen voortbrengen:
een hoop mensen weten
er een groene of sociale draai aan
te geven. Door de hele krant heen
lichten we bewuste studies voor je
uit, en vertellen mensen hoe ze van-
.../korting op abonnementen/voordeel op groenstroom/korting bij meer dan 700 restaurants/voordeel in winkels/...
Hier
draait
het om...
GROEN
VOORDEEL!
De stichting Dag van de Aarde werkt samen met een keur van
goede doelen en duurzame bedrijven. De stichting zet mensen
aan tot een gezonde en duurzame levensstijl.
Dit is essentieel om de toekomst van onze planeet te waarborgen.
Voor maar €19,95 per jaar per jaar steunt u de
stichting Dag van de Aarde en ontvangt u de Kaart van de
Aarde.
Op vertoon van deze kaart krijgt u 25% korting op de hele
rekening bij meer dan 700 restaurants in Nederland,
ontvangt u korting bij Ekoplaza, bij groene stroom en vele
andere producten.
Regelmatig komen er nieuwe aanbiedingen bij.
Surf naar www.kaartvandeaarde.nl om de kaart direct
te bestellen.
uit hun studie alsnog die duurzame
hoek in zijn gerold.
Ook is een flink aantal pagina’s gereserveerd
voor de ETFAM-beurs,
waar fair en trade elkaar tegenkomen,
en hoe. Het belooft een groots
festijn vol goede en eerlijke deals te
worden. Je vindt het allemaal op de
beurspagina’s.
Nieuwe starts gaan vaak gepaard
met goede voornemens. Ik hoop dat
deze krant je hierbij inspireren kan.
Lotte Krijnen,
hoofdredacteur
DE GROENE VOORDEELKAART.
INHOUD
INHOUD/REDACTIE
Zijn jullie ook weer begonnen? Herfsteditie Jaargang 4 #4 september/oktober 2009
15
31
WaterPyramids Kan niet kiezen
Nieuws en Gadgets 04
Interview 06
Waldemar Torenstra
Mode 08
Studio Jux, Zelf doen: stempelen
Cultuur 09
Duurzaamheid op festivals
Interview met Eric van Eerdenburg
Filosofie 12
Betrokken consumeren
Boeken 13
Hip Groen, De groenste scheurkalender
Studie en wetenschap 14
RDM Campus, WaterPyramids,
Maatschappelijke Stage,
Groene opleidingen overzicht, Robotica
Millenniumdoelen 20
9000 meter
Beursspecial 21
· DDiD plein, Plattegrond, Wereldwinkel
Biopagina 25
nieuwtjes, smaaktest
Forum 30
Column Frans van der Beek
Plein 31
Kan niet kiezen: schapenwol
03

04
ENERGIE
NIEUWS & GADGETS
Zonnepanelen in hartje Sahara
In de Sahara schijnt de zon (bijna)
altijd. ‘Waarom doen we daar ons
voordeel niet mee?’ dachten twaalf
Europese bedrijven. Zij presenteerden
een plan om zonne-energie op
te wekken in de Afrikaanse woestijn.
Als het aan de initiatiefnemers ligt,
is over veertig jaar zo’n vijftien procent
van de elektriciteitsvoorziening
in Europa afkomstig van de tientallen
vierkante kilometers aan zonnepanelen
die ze willen gaan plaatsen
in dit warme en droge gebied. Het
project, Desertec Industrial Initiative
genoemd, mag wel wat kosten: on-
KIjK Op hET NIEUWS - DOOR ARjEN DAmEN
In forum van NRC.Next schrijft natuurkundige
Salar Khorsand dat ze, ondanks
haar gebrek aan affiniteit met het
Iraanse regime, maar beperkt toegang
krijgt tot de kennis van onze open samenleving.
Salar mag omdat ze geboren
is in Iran geen kernfysica studeren.
Vorig jaar is er al een groep Iraanse studenten
naar de rechter gestapt wegens schending van het
gelijkheidsbeginsel. Op 11 december a.s. doet de
rechter uitspraak in hun zaak en mogen misschien
álle potentiële terroristen zich weer in de kernfysica
verdiepen.
Vooralsnog zijn negen studies op het gebied
geveer 400 miljard euro. Tsja, zoals
het spreekwoord luidt: voor niets
gaat de zon op.
Hoe we zonne-energie optimaal kunnen
benutten, is slechts één van de vele milieuvraagstukken
die onze maatschappij
bezig houdt vandaag de dag. Als jij
je steentje wilt bijdragen bij het zoeken
naar oplossingen voor dit soort kwesties,
dan is milieuwetenschappen misschien
wel iets voor jou, onder andere
te volgen aan de Universiteit Utrecht.
www.geo.uu.nl
Iraanse spionnen?
VAKANTIE WONEN
Duurzaam
op reis
De vakantie is net achter de rug
en wie weet ben jij onbewust heel
duurzaam op reis geweest. Als je
tenminste hebt geboekt bij een reisorganisatie
die is aangesloten bij de
branchevereniging ANVR (en dat
zijn 95 procent van de Nederlandse
reisorganisaties), want die hebben
afgesproken op kantoor én op bestemming
rekening te houden met
het milieu. Elke reisorganisatie kan
zelf kijken hoe zij zich wil inzetten
voor natuurbehoud.
Op kantoor ligt het afnemen van
groene stroom voor de hand, net als
het gebruik van gerecycled papier
of gewoon een stuk minder printen.
Op de vakantiebestemming kan bijvoorbeeld
geïnvesteerd worden in
milieuprojecten. Een andere optie:
de toeristen onderbrengen in een
hotel waar spaarlampen ingedraaid
zijn, weinig chloor in het zwembad
wordt gebruikt en de medewerkers
fair behandeld worden. Er wordt
namelijk niet alleen gekeken naar
milieuaspecten maar ook naar de
omgang met de lokale bevolking.
Kinderarbeid en onderbetaling zijn
dus not done.
Toerisme studeren kan aan verschillende
hogescholen, zoals aan de NHTV in
Breda: www.nhtv.nl. Het bijzondere aan
deze school is dat je er ook een specialisatie
in duurzaam toerisme kunt doen.
van kernfysica en vijf nucleaire locaties, zoals de
nucleaire reactor van de Technische Universiteit
Delft, verboden terrein voor geboren Iraniërs.
Met de ‘Sanctieregeling Iran’ wil het kabinet zo
verhinderen dat er gevaarlijke nucleaire kennis terechtkomt
bij de Perzen, die daarmee beschikking
zouden krijgen over atoomwapens. In de jaren ’70
is het per slot van rekening al eens mis gegaan:
de Pakistaan Abdul Khader Khan (ook bekend als
“Vader van de Pakistaanse Atoombom”) heeft toen
in Almelo nucleaire kennis ontfutseld en daarmee
in zijn thuisland een atoombom ontwikkeld.
De kennisboycot voor Iraniërs is de Nederlandse
interpretatie van een VN-resolutie 1737. Hierin
staat dat verhinderd moet worden dat Iran nucle-
Groen licht voor
ecodorpen
De Britse regering heeft groen licht
gegeven voor de bouw van vier ‘ecodorpen’.
Op milieuvriendelijke wijze
zullen daar in totaal tienduizend
huizen gebouwd worden. Niet alleen
de ‘ecohuizen’ worden energiezuinig
maar ook de omgeving wordt
erbij betrokken: zo komen in de
straten oplaadpunten voor elektrische
auto’s. In 2010 wil de regering
in totaal tien ecodorpen hebben gebouwd.
Als je droomt van het bouwen van (eco)
huizen, is de studie bouwkunde misschien
wel iets voor jou. De Technische
Universiteit Delft staat bekend om deze
studie. www.bk.tudelft.nl
Tekst Eva van Mossevelde
Beeld www.hannavr.punt.nl,
www.desertec.org, www.telegraph.co.uk
aire informatie krijgt aangeleverd. Dit is in Nederland
dus sinds juli vorig jaar door de Sanctieregeling
bijna onmogelijk gemaakt. Alleen niet in Iran
geboren spionnen of Iraanse spionnen mét valse
papieren kunnen nu nog informatie doorspelen
aan schurkenstaten. Ons land is trouwens het
enige land waar de resolutie geleid heeft tot zulke
effectieve maatregelen. Blijkbaar lopen we voorop
in de strijd voor een veilige wereld!
Ben je dus niet in Iran geboren en toch geïnteresseerd
in kernfysica, om wat voor politieke, religieuze
of psychopathologische reden dan ook?
Schrijf je dan nu in voor een van de negen verboden
studies en krijg vrije toegang tot alle nucleaire
geheimen!
Bron NRC Next, 4 augustus

G8
Gadgets
Schuldige portemonnee
Volgens veel mensen is de oorzaak
van de kredietcrisis hebzucht. Het
daaruit volgende consumentisme
leidt ook tot milieuvervuiling en
uitputting van fossiele brandstoffen,
dus daar is wat op bedacht:
de ‘guilty wallet’. Elke ‘schuldige
portemonnee’ representeert één van
de zeven zonden en steeds als je er
geld uit wil pakken gebeurt er iets
om je daarvan te weerhouden. De
Sloth (luiheid) Wallet bijvoorbeeld,
is moeilijk te openen en stinkt,
waardoor luie mensen twee keer na
zullen denken voordat ze de portemonnee
proberen te openen. Om te
zien hoe de andere zes uitvoeringen
hun eigenaar proberen te overtuigen,
kijk op www.guiltywallet.
blogspot.com
E = H2O
Ook dit jaar weer onmisbaar op
school: de rekenmachine. Dit
exemplaar is niet alleen fijn voor
het oplossen van ingewikkelde
wiskundeformules maar ook
voor het milieu. Hij werkt namelijk
op waterpower. Als de waterbatterij
iedere twee maanden
een verse portie H2O toegediend
krijgt, gaat hij wel twee jaar mee.
www.energiebespaarshop.nl
GREED
ENVY
WRATH
De groep van acht
GLUTTONY
PRIDE
LUST SLOTH
De tijd gaat nú in
Staan je husgenoten ’s ochtends
ook altijd te lang onder
de douche, nét als jij moet racen
om nog op tijd te komen?
Dan is de douchecoach misschien
wel dé oplossing. De
douchecoach is een zandlopertje
dat vijf minuten loopt.
Als al het zand naar beneden
is gelopen, wordt het tijd voor
je vader om onder de douche
uit te komen. Nu maar hopen
dat niemand vals speelt...
www.bespaarbazaar.nl
Ben jij dol op gadgets, en ook
nog eens creatief en technisch
aangelegd? Dan is industrieel
ontwerpen misschien
wel jouw droomstudie. De
Universiteit Twente biedt deze
studie aan. www.bachelor.
utwente.nl/io
Tijdens de jaarlijkse G8-top zijn de
acht leidende industrielanden het
eens geworden over klimaatverandering:
tot 2050 mag de temperatuur
op aarde maximaal 2 graden
Celsius stijgen. Het is voor het eerst
dat ook de Verenigde Staten hier
achter staan. Daarnaast willen de
G8-landen de uitstoot van broeikasgassen
in de hele wereld met de
helft verminderen. Om dat doel te
bereiken moeten de industrielanden
minstens 80 procent minder
CO2 uitstoten.
Ook hebben de landen beloofd gezamenlijk
14,4 miljard euro te investeren
in de landbouw van ontwikkelingslanden.
Dat was vijf miljard
NIEUWS & GADGETS
05
Uit de Wereldwinkel
Wat je er ook koopt, je weet zeker
dat je er niet alleen jezelf plezier
mee doet. Veel van de exotische
producten die de Wereldwinkel
verkoopt, zijn namelijk mooie en
originele cadeautjes. Bovendien
is aan de makers een eerlijke
prijs betaald, en ook de natuur
profiteert: veelal wordt gebruik
gemaakt van milieuvriendelijke
productiemethoden.
Supersterke etui met een
slimme boodschap
In de Filippijnen gebruikt men
zeildoek voor enorme billboards
langs de kant van de weg. Het
materiaal gaat langer mee
dan de reclameboodschap die
erop staat. Het resultaat: een
groeiende berg gebruikt zeildoek.
Van die berg afval worden nu
– uiteraard op een fairtrade
manier - allerlei leuke en stevige
spulletjes gemaakt. Zoals deze
hippe etui.
Etui
Filippijnen, van gebruikte billboards.
Elk exemplaar is uniek!
20x9cm € 3,95
dollar meer dan gepland. Het geld
gaat onder andere naar kleine boeren
in arme Afrikaanse landen, zodat
zij hun voedselproductie kunnen
verduurzamen.
Hoewel Nederland geen G8-lid is,
woonde premier Jan Peter Balkenende
toch een deel van de top bij. Hij
zegde twee miljard dollar toe voor
duurzame landbouw.
Ook zo geïnteresseerd in politieke
kwesties? Misschien is politicologie dan
wel iets voor jou. Minister Wouter Bos,
de man die over onze belastingcenten
gaat, studeerde dit aan de Vrije Universiteit
Amsterdam. www.fsw.vu.nl

06
INTERVIEW
De wereld als
een voetbalelftal
Bij Waldemar kun je dit op het eerste gezicht onomwonden
aannemen: blonde kop met warrig
haar, helderblauwe ogen die de omgeving vriendelijk
opnemen, sympathieke grijns en tot slot ‘n
paar gespierde fietsbenen. Ik begrijp onmiddellijk
dat hij vorig jaar de rol van stoere fotograaf (alter
ego van Jan Wolkers) gekregen heeft in de film
Zomerhitte. Al komt er uiteraard wel wat meer bij
kijken dan alleen de goede looks.
Biologisch?
De bruine boterham met kaas is snel besteld,
evenals het bakkie troost. ‘Ik ben behoorlijk groen
en eco opgevoed thuis,’ begint Waldemar te vertellen.
‘In die tijd, begin jaren tachtig, hebben talloze
bewust met de natuur omgaande mensen, in
feite al het pionierswerk gedaan voor wat betreft
biologische voeding. Zij hebben keihard gewerkt,
voor weinig geld en nul credits en nu liggen alle
biologische producten gewoon bij Albert Hein, die
vervolgens al die credits opstrijkt. Dat klopt eigenlijk
helemaal niet.’
Er schiet hem een onderzoek te binnen dat hij
kort geleden gelezen heeft. ‘Het blijkt dat men
minder snel dure producten koopt en dus ook niet
snel voor biologisch gaat.’ Naar voren leunend om
zijn woorden kracht bij te zetten voegt hij hieraan
toe: ‘Dáár zou de overheid eens wat aan moeten
doen! Het is ronduit belachelijk dat die zo weinig
verantwoordelijkheid neemt ten aanzien van het
beïnvloeden van de keuzes van zijn burgers. Ze
zou gezonde producten helemaal niet moeten
belasten, zorgboerderijen minder en grote auto’s
juist meer!’ Zo. En hij leunt weer tevreden achterover
in zijn stoel.
Vrije schoolachtergrond
‘Thuis aten wij altijd biologisch; ik speelde diverse
muziekinstrumenten; moest op de juiste sporten
en ging naar de vrije school waar je respectvol
met de aarde leert omgaan. Heel verantwoord
allemaal dus. Nou, ik heb me een periode lekker
Tekst Margreet Tjalsma Beeld Selma van der Meijs
Waldemar Torenstra en ik arriveren tegelijkertijd op een
verlaten terras in Amsterdam. Na een stevige handdruk
strijken we doelgericht neer aan een natte tafel. De zojuist
gevallen plensbui weerhoudt ons er allerminst van buiten
plaats te nemen. Je bent Hollander of je bent het niet.
verzet tegen allerlei regels. Ik wilde gewoon ook
de andere kant kennen. En daarnaast, laten we
eerlijk wezen, is het best zwaar om altijd maar zo
bewust en gezond te leven. Een vette hamburger
op zijn tijd is heel erg lekker.’ Hij lacht en neemt
nog een hap van zijn gezonde boterham.
Even later vervolgt hij. ‘En toch, dat wat je voorgeleefd
is, komt regelmatig terug. In die zin heeft
mijn vrije schoolachtergrond zeker bijgedragen
aan mijn bewustzijn. Ik geloof dat mensen heel
erg gewoontedieren zijn die nadoen wat ze voorgedaan
worden. Dus ja, ik heb in eerste instantie
de neiging naar verantwoord.’
Voorbeeldfunctie?
Als acteur voelt Waldemar niet dat hij een voortrekkersrol
of voorbeeldfunctie heeft ten aanzien
van een duurzame leefwijze. In de bus, na een
voorstelling, komen er echt geen biohappen tevoorschijn.
Maar het gesprek over wel of niet biologisch
voert Waldemar graag, als het zo uitkomt.
Na een kleine stilte voegt hij eraan toe: ‘Al kan het
ook heel pedant worden als je niet oppast, juist
omdát je een zogenaamde BN-er bent. Dat Bekende
Nederlanderschap wil ik oprecht inzetten.
Als ik bijvoorbeeld voor een commercial van een
financiële instelling word gevraagd, dan vind ik
het kloppen dat ik daar dik voor betaald word.’
CMSF
‘Waar ik mij echter met plezier vrijwillig, als ambassadeur,
voor wil inzetten is bijvoorbeeld het
volgende,’ zegt Waldemar. ‘Mijn vriend, Kon Kelei
speelt (en was zelf, red.) kindsoldaat in de film
Wit Licht. Hij heeft, samen met andere studenten,
de stichting Cuey Machar Secondary School Foundation
(CMSF) opgericht in Zuid-Soedan. Deze
stichting heeft (o.a., red.) tot doel het voortgezet
onderwijs te bevorderen. De meeste scholen daar
zijn gesticht door christelijke organisaties en het
is een soort policy zich alleen op basisscholen te
richten. Kijk, en dán zet ik mijn BN’-erschap in
vanuit vriendschap. Zo gaan we gaan 20 september
meedoen aan de Dam tot Dam loop om geld
binnen te halen voor het bouwen van een school
in Zuid-Soedan. Ik ga samen met Kon en nog een
aantal acteurs en actrices tien mijl rennen.’
Groter geheel
‘Je doet het zeker ook voor je eigen gevoel, dat als
je dood gaat je het goed gedaan hebt. Maar uiteindelijk
zijn we niet alleen voor onszelf op de wereld,
maar voor het grotere geheel. Ik zie de hele
wereld als een voetbalelftal. De wereld doet aan
teamsport; samen trainen, samen verder komen.’
Even valt de praatgrage acteur weer stil, om dan
hardop verder te filosoferen: ‘Alles in het leven is

een verschijningsvorm die tijdelijk en beweeglijk
is. Door de natuur heb je altijd een ander evenwicht
gehad, je moet niet proberen dit eindeloos
hetzelfde te willen houden. Ik durf uit te zoomen.
Naast mijn persoonlijke geluk, wil ik absoluut ook
iets aan ons planeetje doen. Daarbij geldt wederom
dat je moet voorkomen dat het te rigide wordt.
Ik vind het echt onzinnig om mensen niet meer
in een auto te laten stappen bijvoorbeeld. Blijven
bewegen is leuk! Eigenlijk is dit ook weer een vrije
schoolgedachte; het is af en toe herfst, het is af en
toe winter. Een beetje vervuiling is er. Het is de arrogantie
van de mens om maar te denken: nu gaat
alles dood.’
Duurzame hoofdrol
Dan werpt hij een snelle blik op de tijd en haast
zich te zeggen; ‘Sorry, ik heb nog een minuut en
dan moet ik echt gaan. Jammer, we zijn nog lang
niet uitgepraat.’ Even later springt Waldemar soepel
op zijn fiets, waarna hij direct door het drukke
Amsterdam wordt opgeslokt. Op weg naar de makelaar,
druk doende met diverse losse eindjes qua
acteerwerk en het aankomende ouderschap. Eind
september verwacht Waldemar immers zijn eerste
kind, samen met zijn vriendin Sophie Hilbrand.
Wederom een zeer duurzame hoofdrol voor deze
openhartige acteur.
INTERVIEW 07
Groen
meter
1. Gebruik je groene energie? Ja
2. Is je huis geïsoleerd? Ja
3. Gebruik je water- of energiebe-
sparende producten (douchekop,
spaarlampen/HR-ketel/oplaad-
bare batterijen)? Ik heb een
totaalpakketje met natuur-
stroom
4. Wat is in de winter de stand
van de thermostaat in de huis-
kamer? Als ik wegga, gaat ie
uit, als ik thuis ben staat de
thermostaat op 20/21 graden
5. En ’s nachts? Uit
6. Draag je thuis vaak dikke
truien? Ja
7. Scheid je je afval? Zo ja: wat?
(ter inspiratie: gft, papier, glas,
chemisch, kleding) Papier, glas
en restafval scheid ik
8. Breng / koop je wel eens spul-
len bij de kringloop of tweede-
handswinkel? Alleen fietsen of
auto’s
9. Koop je producten met een
milieukeurmerk? Ja
10. Koop je biologisch?
Voor 80%
11. Koop je fairtrade? Voor zo’n
50%
12. Hoe ga je naar je werk? Met
de fiets
13. Gebruik je vaak de fiets of het
OV? Ja
14. En een auto, brommer of
scooter? Ik heb een Toyota
Prius
15. Heb je een auto en zo ja: met
wat voor energielabel en rijdt ‘ie
op schone brandstof? Ja dus, het
is een hybride auto
16. Hoeveel vluchten maak je per
jaar? Hmm... toch zeker wel
tien vluchten. Ik ben wel lid
van trees for travel, maar
gebruik dat niet altijd
17. Wat is je favoriete (vakantie)
bestemming? Brazilië
18. Heb / wil je kinderen, en zo ja:
hoeveel? De eerste komt, eind
september. Dus een, voorlo-
pig!
19. Natuurbescherming
of ontwikkelingshulp? Ik
ben lid van van alles.
Het een heeft ook met
het ander te maken
vind ik
20. Hoe zie je, in het
kort, de toekomst van de
aarde? Ik zie haar zeer
groen in!

08 MODE
Mode met een gezicht
Tekst Marieke Buijs Beeld Teska Overbeeke Visagie Romy de Borst Model Anniek - Ulla models Website www.studiojux.com
Wie kleding koopt van Studio Jux kan op de site bekijken
welke Nepalezen er allemaal aan het kledingstuk hebben
bijgedragen. Je leest wie ze zijn, wat hun hobby's zijn en
wat de familiesituatie is. Eén ding geldt voor allemaal: ze
krijgen een eerlijk uurloon en werken voor Studio Jux met
natuurlijke materialen.
Studio Jux bestaat sinds 2006 en
wordt gerund door Jitske Lundgren
en Carlien Helmink. Jitske is de
ontwerpster en woont inmiddels
in Nepal. Zo kan ze alle productieprocessen
goed in de gaten houden
en blijft het contact scherp. Samen
met de FairWearFoundation, waar
Studio Jux aan rapporteert, houden
ze scherp toezicht op een eerlijk en
natuurlijk productieproces. En Jitske
interviewt de arbeiders. Die interviews
vind je terug op de website.
Bamboe, kasjmier en zijde
Carlien regelt vanuit Nederland de
zakelijke kant. Hoe is zij hier eigenlijk
in beland? ‘Ik heb een communicatieachtergrond
maar hield altijd al
heel erg van mode. Ik vond het alleen
zo oppervlakkig en weinig bijdragen
aan de verbetering van de wereld. In
Studio Jux kan ik beide passies mooi
combineren. Eigenlijk doen we ont-
wikkelingswerk. Ik ben een keer in
Nepal geweest en het is zo mooi om
te zien dat de mensen zo dankbaar
zijn en dat ze zulke mooie dingen
maken.’
De stoffen waar ze mee werken zijn
allemaal natuurlijk. Vijftig procent is
organisch katoen en verder werken
ze met bamboe, kasjmier en zijde.
Veel stoffen komen uit Nepal maar
ze importeren ook vanuit Japan.
Carlien: ‘In Japan zijn ze veel verder
met certificeringprocessen, ze kijken
bij een stof naar de hele keten waardoor
je zeker weet dat het van A tot
Z natuurlijk is.’
Inmiddels verkopen ze in winkels
in Denemarken en Japan. Ook kun
je de kleding bestellen via hun eigen
webshop en binnenkort ook via
Watmooi.nl.
Ontwerp en bedruk je shirt met een unieke print!
1. Wat heb je nodig?
> Acrylverf, in de juiste
kleur.
> Textiel medium, voor
de eeuwigheid.
> Foamboard, om je
stempel te maken.
> Mesje, om je stempel
uit te snijden.
> Lijm
> Strijkijzer
> T-shirt / sweater /
legging, wat je maar
wilt.
> Schuursponsje
2. Teken met een pen
op het foamboard je
zelf ontworpen logo.
Een dier, boom of telefoon,
anything goes!
Snijd dit ontwerp
voorzichtig uit.
3. Plak je uitgesneden
ontwerp op een handzaam
stukje foam. Je
stempel is klaar voor
gebruik!
4. Maak een verfmengsel
van 50% textiel medium
en 50% acrylverf.
Door deze combinatie
is de verf wasmachine
bestendig.
Gebruik het zachte
gedeelte van een
schuursponsje om je
stempel in te smeren
met verf.
5. Stempelen maar!
Leg je kledingstuk op
een gladde ondergrond
en zorg ervoor dat hij
mooi strak ligt.
Druk de stempel stevig
op je shirt en zorg voor
een patroon waardoor
er een print ontstaat.
Let op: elke keer dat
je de stempel op de
stof drukt moet je
hem opnieuw met verf
insmeren!
Wanneer je helemaal
klaar bent en de verf
droog is, strijk je je
kledingstuk nog een
minuut of drie. Dan is
hij officieel watervast.
6. Het resultaat. Een
unieke print die helemaal
bij jou past!
Tekst en illustraties
Hedwig Homoet

Festivalreport
Tekst Lotte Krijnen Beeld Rene Kijzer, Amy vd Broek
De idealen van de jaren ’60 en ’70 waren
duidelijk: een beter milieu en lief
zijn voor elkaar. Iedere zomer bloeien
deze idealen weer even op tijdens het
festivalseizoen. Festivals hebben zich
met name de laatste jaren ontpopt tot
dé plek om aandacht voor het milieu
(en de medemens) te vragen en te
schenken.
Van de Waddeneilanden tot aan het
puntje van Maastricht en ook buiten
onze landsgrenzen: De Krant van de
Aarde beoordeelde een zomer lang
allerlei festivals op hun duurzame initiatieven.
En we kunnen je alvast geruststellen:
er was heel wat te vinden.
De aftrap
Pinkpop> pop | 30 mei – 1 juni |
Landgraaf
Pinkpop geeft ieder jaar rond Pinksteren met
een hoop grote namen uit de muziekindustrie de
aftrap van het festivalseizoen. Geven ze ook het
goede voorbeeld aan de festivals die volgen? Met
inmiddels veertig jaar ervaring (waarmee ze het
langstlopende, ononderbroken jaarlijkse festival
van Europa zijn) weten ze het een en ander van
duurzaam festivallen. Vorig jaar werd het festival
bekroond met de Green ’n Clean Award. De
onderscheiding is een initiatief van Yourope (The
European Festival Association). Yourope zet zich
NDSM-terrein & Jazz-publiek
Over het IJ > theater | 2 – 12 juli |
NDSM-werf | Amsterdam
De NDSM-werf in Amsterdam Noord heeft van
zichzelf al een duurzame uitstraling. Met andere
woorden: de oud-scheepswerf is kaal, onkruid
tiert er welig en het is nagenoeg onvindbaar per
auto, dus komt iedereen met het OV: per pont.
Toch geeft dat de minimalistische plek een geweldige
uitstraling; er worden dan ook steeds vaker
feesten en partijen gegeven.
Primitief
Theaterfestival Over het IJ was er een van. De organisatie
maakte gretig gebruik van de duurzame
aanknopingspunten die het terrein biedt. Alles
onder andere in voor, jawel, ‘groenere en schonere’
festivals, door richtlijnen, tips en awards uit
te reiken.
Accidentally eco-friendly
Op Pinkpop kunnen gebruikte bekertjes worden
ingeleverd, maar dit is enkel een vorm van
rondzwerfend-afvalreductie: herbruikbaar zijn de
bekers niet. Verder doet de organisatie een leuke
gooi door bepaalde campings aan te prijzen als
‘ecocamping’. Ons gaat het wat te ver om tot camping
gebombardeerde weilanden vanwege de afwezigheid
van veel voorzieningen (zoals douches)
‘eco’ te noemen. Nice try, maar het bespaarde water
gaat er met de benodigde inhaaldouchebeurt
na afloop van het festival wel weer doorheen.
werd zo primitief mogelijk gehouden en voor vervoer
naar speciale locaties werden bussen ingezet.
Verder kon je je mondiale voetafdruk berekenen
en CO2-neutraal consumeren. Tot slot had Greenpeace,
die standaard met de boot voor de werf ligt
afgemeerd, een plekje op het festival ter promotie
van hun Red de Noordzee-acties.
IJazz > jazz | 5 – 7 juni | NDSM-werf |
Amsterdam
De NDSM-werf vormde ook het decor voor jazzfestival
IJazz. Jazzfestivals lijken niet de meest
inspirerende evenementen wanneer het om duurzaamheid
gaat. Het publiek is over het algemeen
wat ouder en meer gesteld op luxe. En dat gaat
niet hand-in-hand met bijvoorbeeld bekertjes
rapen. Aan de andere kant: er wordt minder zooi
CULTUUR
09
Oerol > theater | 12 – 21 juni |
Terschelling
Ook theaterfestival Oerol valt vroeg in het seizoen.
In juni wordt Terschelling ieder jaar weer anderhalve
week lang overgenomen door theaterfestival
Oerol. Kenmerkend is de onophoudelijke, bonte
stoet met fietsen. Je zult immers wel gek zijn om
je auto mee te verschepen. Dat is alvast een groot
pluspunt. En voor wie de smaak te pakken heeft,
bestaat de mogelijkheid om al fietsend bijvoorbeeld
de voor een laptop benodigde stroom op te
wekken. Milieubewust mailen dus (zie www.groeninnovaties.nl
voor meer info en projecten). Verder
wordt alles in glas geschonken. Voor sommige
glazen moet statiegeld worden betaald; allemaal
worden ze gerecycled.
gemaakt en kamperen behoort niet eens tot de
mogelijkheden. Dat scheelt een hoop gedoe, afval
en uitstoot, hoewel met eigen vervoer heen-enweer
pendelende weekendbezoekers daar natuurlijk
weer aan afdoen.
North Sea Jazz > jazz | 10 – 12 juli |
Rotterdam
Ook op het North Sea Jazz, in Ahoy, is een bewuste
houding of de promotie hiervan ver te zoeken.
Er wordt gesampled (lees: afval rondgestrooid) dat
het een lieve lust is, met als pluspuntje dat ook
hier de bezoekers – in tegenstelling tot het publiek
op sommige andere festivals – zich de functie van
de afvalbak nog wel lijken te herinneren.

10
CULTUUR
Bij de buren
Gent Jazz > jazz | België
In België doen de organisatoren van de grotere
jazzfestivals zoals Gent Jazz en Jazz Middelheim
beter hun best. De Belgische regering is dan ook
erg betrokken bij het verduurzamen van festivals,
en deelt hiervoor zelfs her en der subsidies uit.
Groene stek
De organisatie van Gent Jazz ontvangt geen subsidie,
maar draagt toch een duurzaam steentje bij.
Bij de ingang staat een gigantisch zonnepaneel.
Bij navraag blijkt dat het zonnepaneel bij lange na
niet genoeg levert voor de complete energievoorziening.
Wel brengt het ze een eind op weg en het
Vervoer
· stimulering OV door afspraken met NS, inzet van
touringbussen en gratis pendelbussen, waarop
nu een roetfilter zit. In de toekomst: hybride bussen,
parkeerkosten heffen
· asfalt is aangelegd zodat er minder rijplaten nodig
zijn
· op het terrein is een loods gebouwd: opslag ipv
vervoer van spullen
· Gebruik watertanks ipv betonnen contragewichten
voor de stabiliteit van de lichttorens.
· elektrische scooters voor productiepersoneel
Energie
· Als niet veel energie nodig is, worden kleinere
generatoren ingezet
· Als geen energie nodig is, staan de generatoren
uit.
· Ook roetfilters op de generatoren
· Energiezuinige verlichting
· Een primeurtje in Nederland: gebruik van een
speciale schone en stille generator op waterstof.
dient bovendien als test voor een permanente installatie
op het vaste festivalterrein midden in de
stad. Deze groene stek is sowieso een beschermd
stukje stad, dus de bomen en het gras worden
goed beschut tegen de vele festivalvoeten.
Verder is ook hier geen refund op de plastic bekers,
maar het merendeel van de drankjes wordt
in glas geschonken: waar mogelijk een duurzaam
(en lekker luxe!) alternatief. Om te zorgen dat het
feest niet in scherven eindigt staan bij de ingangen
van het podium – waar het natuurlijk een stuk
drukker is – mensen klaar om je drankje vanuit
glas in plastic over te gieten.
Kulturkosmos > elektro | eind juni |
Duitsland
Het kan ook écht duurzaam, in hart en nieren. Zo
vonden we het in Duitsland, op een anarchistisch
en anti-commercieel festival vlak boven Berlijn.
Niets moet, alles mag. En alles kán ook. Er is enkel
vegetarisch voedsel te koop, dat je geserveerd
krijgt op een echt bord, vergezeld van echt bestek.
Overal zit statiegeld op, en veel ook. En hang je
erg aan je stukje vlees? Dan neem je dat gewoon
mee, controle is er niet. Eén minpuntje: het leidt
tegen het einde van het festival tot een milieu-
en bovendien voetzoolonvriendelijk terrein vol
glassplinters.
Mullpfand en mitfahren
De campings worden daarentegen nagenoeg
smetteloos achtergelaten. Een van de redenen: op
je ticket zit 5 euro ‘Mullpfand’. Lever jij tezamen
met dit ticket een volle vuilniszak in, dan krijg je je
5 euro weer terug. Blijkbaar een goede stimulans!
Goed en Groen op Lowlands
Afval
· Statiegeld op de wegwerpbekers. Deze worden
op een cradle-to-cradle manier opnieuw gebruikt
· Statiegeld op de draagtrays (gemaakt van gerecycled
karton)
· Vanaf 2010 uitsluitend gebruik van biologisch afbreekbare
wegwerpartikelen
· Flyer- en sampleverbod
· Afvalscheiding door catering
· 1 programmaboekje gratis, daarna te koop. In de
toekomst: programma op je mobiel
· Green ghetto’s: milieucampings waar festivalgangers
beloven hun eigen gebiedje schoon te
houden.
· Een grootscheepse en minutieuze schoonmaakactie
na afloop van het festival
Water
· Voornamelijk doorspoeltoiletten, die worden
doorgespoeld met 6 (ipv 10) liter oppervlaktewater,
afkomstig uit de aanwezige sloten.
· Gerecycled en snel ontbindend wc-papier.
· Vitens, de watermaatschappij, werkt CO2-neutraal.
Verder wordt door de organisaties zelfs een ‘Mitfahrzentrale’
op poten gezet waarmee bezoekers
worden gestimuleerd zoveel mogelijk te carpoolen.
Ja, van de Duitsers kunnen we nog wat leren.
IMM > auto’s | 7 – 9 augustus | Engeland
In Engeland werd deze zomer het IMM georganiseerd:
the International Mini Meet. Nee, niet voor
kleine mensen; voor mensen met kleine auto’s.
Mini’s. Tja, wat kun je van een autofestival verwachten?
Hoe lieflijk het er ook uitziet, de glooiende
weides vol tentjes en Mini’s, iedereen komt
met eigen vervoer en het hele weekend crossen
trotse bezitters over het terrein.
En Deposit en recycling, daar heeft de organisatie
nog nooit van gehoord… Toch is er hoop: hoewel
er werkelijk geen prullenbak te bekennen was,
slingerde er nauwelijks afval rond, en ontstonden
er spontaan ‘vuilnisplekjes’ waarbuiten niemand
iets dumpte.
Goede doelen
Nu we de duurzaamheid hebben uitgelicht,
ook nog wat over de peace & love op de festivals.
Nee, niet die in individuele tentjes, maar
in de grote tenten van de aanwezige goede
doelen. Want ook daar werken festivalorganisaties
aan mee. Over het IJ heeft Greenpeace
een plekje gegeven, Pinkpop zet zich actief in
voor Amnesty en Novib. Alle drie deze doelen
zijn ook op Lowlands te vinden. Tot slot wordt
op steeds meer festivals de fair trade koffie
van Douwe Egberts geschonken.
· Gescheiden afwateringssysteem: regenwater
komt gewoon in de sloten, niet in de riolering.
Eten en drinken
· Zo veel mogelijk biologisch en fairtrade, als het
kan ook uit de regio. In de toekomst meer hiervan.
· Alle verkrijgbare vis is op verantwoorde wijze gevangen
volgens de viswijzer
Kleding
· De medewerkers worden in eco en fairtrade Tshirts
gestoken
· Festivalgangers kunnen kiezen voor biologische
T-shirts tegen een niet al te hoge meerprijs. Als
dit aanslaat, breidt Lowlands het eerlijke assortiment
uit.
Mentaliteit en bewustwording
· 1 op de 6 Lowlands University colleges gaat
over duurzaamheid. Cradle-to-cradle grondlegger
Michael Braungart geeft ook een college op
Lowlands.
· Bezoekers kunnen hun eigen CO2-uitstoot van
het weekend uitrekenen en compenseren.

Interview met de directeur van Lowlands
Eric van Eerdenburg
Natuurlijk gaat het grootste gedeelte van de groene inspanningen
aan je neus voorbij, als festivalbezoeker. Want
milieuvriendelijk festivallen houdt uiteraard niet op bij het
heffen van statiegeld op recyclebare bekertjes. Iemand die
daar alles van weet en hard zijn best doet om het meest
duurzame festival van Nederland te organiseren, is Eric
van Eerdenburg (48), directeur van Lowlands.
Zijn hele werkzame leven zit Eric in
de muziekindustrie. Toen hij zo’n
tien jaar geleden bij Mojo aanklopte
voor een nieuwe uitdaging, werd hij
prompt aangesteld als rechterhand
van John Mulder, de toenmalig festivaldirecteur.
Vanaf het jaar daarop
was Eric zelf directeur, samen met
Ronnie Hoogh Antink.
Was Lowlands altijd al zo begaan
met duurzaamheid?
‘Toen ik net begon was het niet zo
top of mind. Net als in de rest van de
samenleving werd het rond die tijd
wel steeds belangrijker. Een festival
als Lowlands is de aangewezen plek
om verandering teweeg te brengen.
De overwegend jonge bezoekers zijn
tenslotte degenen die straks met de
gevolgen zitten, dus zij moeten zeker
tot actie worden aangespoord. Ik
wilde graag iets in die richting doen
met alle energie die op Lowlands
samenkomt.’
Daar noem je gelijk een agendapunt:
energie…
‘Het energieverbruik is inderdaad
iets dat als eerste onder de loep
moet worden genomen wanneer je
wilt verduurzamen. We proberen
veel uit met zuinige en schone generatoren.
Sinds dit jaar gebruiken we
bijvoorbeeld een nieuw soort generator
die loopt op waterstof en geen
schadelijke afvalstoffen uitstoot.
Maar ondertussen wordt het waterstof
zelf nog op een vrij milieuonvriendelijke
manier geproduceerd…
Lowlands is wat dit soort dingen betreft
de proeftuin van Mojo. Dingen
die aanslaan, worden overgenomen
bij andere festivals en concerten.’
Wordt er veel van jullie overgenomen
door andere festivals?
‘Ik zie regelmatig dingen voorbij
komen. Dan denk ik wel eens: goh,
bedenk zelf eens wat. Aan de andere
kant is het goed: we moeten er met
z’n allen aan werken. Bovendien
scheelt het een hoop gezeur wanneer
iedereen om hetzelfde vraagt.
In de duurzame hoek bestaan genoeg
kleine ondernemingen, maar
die hebben vaak de capaciteit niet
voor een festival als Lowlands. Dus
zijn we aangewezen op grote bedrijven
en die doen graag dingen op
de automatische piloot. Wil je iets
anders, dan sputteren ze tegen. Als
iederéén mens- en milieuvriendelij-
ke producten en diensten wil, zal het
veel gemakkelijker gaan.”
Zijn er meer barrières waar je
tegenaan loopt?
“De strenge hygiëneregels maken
het lastig om groene producten aan
te bieden: we moeten alles nagenoeg
platgestraald inkopen. Zo zijn
verse eieren verboden, maar heb ik
nergens biologisch verantwoorde
pannenkoekenmix kunnen vinden
waar de eieren al in verwerkt zijn.
Verder vormen de hoge piekwaardes
een uitdaging op het gebied van
energiebesparing. Zonnepanelen
zijn bijvoorbeeld leuk maar onbruikbaar
voor ons. Je hebt namelijk niet
een constante stroom van energie
nodig, maar op bepaalde momenten
opeens heel veel. Je hebt dus flinke
buffers nodig.’
Ontvangen jullie ook steun,
bijvoorbeeld in de vorm van
duurzaamheidsubsidies?
‘We krijgen voor het eerst sinds
vijf jaar weer wat subsidie, maar
op cultureel vlak. Ik vind wel dat
de overheid een aandeel heeft in de
verantwoordelijkheid door bepaalde
wetten en regels te stellen. Zo hebben
wij als festivalorganisatie de
verantwoordelijkheid duurzaamheid
uit te dragen en te stimuleren. Tot
slot ligt een deel van de verantwoordelijkheid
bij de bezoekers: zij moeten
uiteindelijk de juiste keuzes maken.
We proberen de festivalgangers
daarin te activeren, bijvoorbeeld met
de Green Ghetto’s: dit jaar enkel te
betreden op de belofte het netjes te
houden. Op die manier worden bezoekers
niet meer ontmoedigd door
de puinhoop om hun heen, maar
kunnen ze elkaar aanmoedigen om
afval op te ruimen.’
En wat staat hoog op het
lijstje voor volgend jaar?
‘Radiohead! Iedere keer wil ik ze
naar Lowlands halen; iedere keer
mislukt het. Maar jij hebt het natuurlijk
over duurzaamheid. De
milieucampings waren na afloop
beduidend schoner: minder achtergelaten
tenten, geen brandende afvalhopen...
dus dat is een blijvertje,
misschien voor uitbreiding vatbaar.
De ecologische T-shirts sloegen niet
echt aan, ze waren dan ook vijf euro
duurder. Misschien koop ik voortaan
alleen nog eco-shirts in. Verder
wil ik alle wegwerpartikelen volgend
jaar biologisch afbreekbaar hebben,
en blijf ik op zoek naar biologische
pannenkoekenmix!’
Groen
meter
CULTUUR
11
1. Gebruik je groene energie? Ja
2. Is je huis geïsoleerd? Ja
3. Gebruik je water- of energiebesparende
producten (douchekop,
spaarlampen/HR-ketel/
oplaadbare batterijen)? Bijna
allemaal
4. Wat is in de winter de stand
van de thermostaat in de huiskamer?
20°
5. En ’s nachts? 13°
6. Draag je vaak dikke truien
thuis? Nee, ik ben altijd warm
van binnen
7. Scheid je je afval? Zo ja: wat?
(ter inspiratie: gft, papier, glas,
chemisch, kleding) Alleen geen
gft: nagenoeg onmogelijk in
Amsterdam
8. Breng / koop je wel eens spullen
bij de kringloop of tweedehands?
Ja
9. Koop je producten met een
milieukeurmerk? Weet ik niet
precies, ik let in ieder geval
op het verpakkingsmateriaal
10. Koop je biologisch? Ja
11. Koop je fair trade? Ja
12. Hoe ga je naar je werk? Auto
13. Gebruik je vaak de fiets of het
OV? Fiets wel, OV nooit
14. En een auto, brommer of
scooter? Auto
15. Heb je een auto en zo ja:
met wat voor energielabel en
rijdt ‘ie op schone brandstof?
Een nieuwe diesel met een
filter, ik heb bewust voor de
standaard – schonere – motor
gekozen.
16. Hoeveel vluchten maak je per
jaar? 2x USA, 6x UK
17. Wat is je favoriete (vakantie)
bestemming? Italië
18. Heb / wil je kinderen, en zo
ja: hoeveel? Ik heb 2 kinderen.
19. Natuurbescherming of
ontwikkelingshulp? Wat een
rotvraag. Beide.
20. Hoe zie je, in het kort, de
toekomst van de aarde?
Optimistisch. Door
innovatie en intelligentie
zal de aarde
blijven draaien.
Maatregelen zullen
wel harder doorgevoerd
moeten
worden.

12
FILOSOFIE
De hondsdagen van 2009 zitten er
weer op. Misschien spelen we in september
nog een beetje buiten maar
dan gaan we serieus doen. Na er een
paar weken uit te zijn geweest, vallen
we snel weer terug in de routine.
Helemaal opgeladen voor een nieuw
jaar ploeteren op school of op je werk.
Het wordt ook weer tijd om wat aan
wereldverbetering te doen na al dat
zorgeloze consumeren!
Nu iedereen terug is van vakantie, kan er gecollecteerd
worden. Het collecterooster van het Centraal
Bureau Fondsenwerving (dat goede doelen ook
van een keurmerk voorziet) begint na een zomerstop
op 7 september. In Nederland zijn volgens
het CBF tussen de vijf- en zeshonderd goede doelen
actief die landelijk fondsen werven. Niet alleen
met collectes (gelukkig, want dan zou het wel erg
druk worden aan mijn deur) maar ook met gironummers,
sponsoring en lidmaatschappen.
Vrijgevige Nederlanders
In tegenstelling tot wat ons krenterige imago zou
doen vermoeden, hebben ‘Wij Nederlanders’ een
reputatie van vrijgevigheid. Waar zou deze vrijgevigheid
vandaan komen? Zijn we dan van nature
zo vervuld van naastenliefde en barmhartigheid?
Komt het door een religieus schuldcomplex? Voelen
we ons gewoon schuldig omdat we het zoveel
beter hebben? Of vrezen we voor de toestand van
de wereld en zien we het als onze morele plicht
hier iets aan te veranderen?
Het zou ook nog kunnen dat we louter egoïsten
Betrokken
consumeren
Tekst: Arjen Damen
zijn. We voelen ons lekkerder als we iets opofferen
voor een hoger doel en genieten ervan dat we
zo prijzenswaardig bezig zijn. Of is vrijgevigheid
een kwestie van gêne en schamen we ons als we
bij een collecte onze knip dichthouden? Misschien
zijn al deze motieven tegelijk werkzaam wanneer
we liefdadig zijn. We voelen ons nu eens schuldig,
dan eens verplicht of generen ons en we voelen
ons ‘goed’ wanneer het geld is afgeschreven.
Betalen
Hoe betrokken zijn we werkelijk? Ons vrijdagmiddagbiertje
kost meer dan de vaccinatie van een
Afrikaans kind. We kopen nog steeds geen scharrelvlees,
rijden auto en gaan met het vliegtuig op
vakantie. Onze schoenen zijn gemaakt door kinderhandjes
en we slapen niet écht slechter als het
ergens oorlog is. In de praktijk lijkt het dus eigenlijk
wel mee te vallen met onze schuldgevoelens,
ethische bezwaren, schaamte of onze drang naar
schouderklopjes.
De goede doelen hebben dat al lang begrepen. De
beste manier om fondsen te werven ligt er niet in
om ons onze schuldgevoelens af te laten kopen en
ze leggen ons niet uit wat onze plichten zijn. Ze
spelen ook niet in op schaamte of op onze trots.
Ze verkopen gewoon een product.
Wij Nederlanders zijn namelijk gewend om voor
alles te betalen, consumeren heet dat. Onze wensen
worden aangeleverd in mooie kant-en-klare
pakketjes die we lifestyle noemen. We hebben zo
bijvoorbeeld keuze uit een sportieve, avontuurlijke,
religieuze, landelijke, alternatieve of een
wilde lifestyle. Wat voor lifestyle je ook hebt: er
zijn altijd accessoires, tv-programma’s, boeken,
vakanties, toiletartikelen en verenigingen voor
te vinden. Kijk maar hoe deze krant bijvoorbeeld
de duurzame lifestyle propageert: met tips, trips
en producten om je leven duurzaam in te kunnen
richten.
En we kopen niet alleen dingen, we kopen ervaringen.
Dat geldt voor vakanties of een filmpje
maar ook voor auto’s en shampoo. Een auto moet
een gevoel van vrijheid geven en shampoo moet
ons intens gelukkig maken. Door water te drinken
voelen we ons gezond en door een boek te lezen
voelen we ons slim. Dat was een paar decennia
geleden nog anders. Toen kochten we gebruiksvoorwerpen.
Commercials maken vandaag geen reclame voor
het gebruiksvoorwerp zelf maar voor de ervaring
die het teweeg zal brengen. Het voorwerp zelf,
is als een vehikel voor die ervaring bijna overbodig.
We betalen vooral voor namen, gevoelens en
imago’s.
Slapeloze nachten
Wat verkopen de goede doelen dan? Zij verkopen
ons de ervaring van betrokkenheid. Bij ons lidmaatschap
krijgen we elke maand een boekje. Als
we hierin lezen, voelen we ons verbonden met een
ziek kind, een arme boer, een uitgehongerd dier
of een enorm natuurgebied. Als we geld overmaken,
lijkt een tsunami op tv plotseling veel echter
en de hongersnood in de krant veel dringender.
Wij Nederlanders kopen onze schuld niet af maar
betalen gretig om ons schuldig te kunnen voelen!
In de lifestyle-industrie is niets gratis, zelfs een
slapeloze nacht niet.
Ben je geïnteresseerd in wereldverbetering, cultuurkritiek,
wat een betere wereld eigenlijk is of
wat mensen beweegt om goed of kwaad te doen?
Dan moet je misschien maar eens filosofie gaan
studeren, da’s pas serieus doen!

Gewoon: Hip Groen
Groen is hip. Het is de boodschap die
Machteld Stilting ons bij wil brengen
met haar boek Hip Groen. Maar is groen
wel hip? De nieuwste generatie yuppen
winkelt inderdaad steevast bij de
biologische winkel. Toch blijkt uit de
bonte verzameling moderne milieuweldoeners
die in Hip Groen voorbijkomt
heel iets anders. Van de PvdD’er tot aan
de VVD’er, van boer tot aan interieurverzorger:
iedereen lijkt zijn steentje bij te
dragen. Groen is Gewoon!
Het boek is een verzameling interviews met
mensen die een interessante uitvinding hebben
gedaan, een groen bedrijf zijn gestart of hun hele
leven hebben omgegooid om hun idealen te volgen.
De uitkomsten hiervan zijn stuk voor stuk
origineel en inspirerend. Een
paar voorbeelden:
TassenBol
Plastic tasjes aannemen
in de winkel, dat zouden
we toch eigenlijk niet meer
moeten doen. Maar ja, soms
heb je nu eenmaal geen
boodschappentas bij je en
dan moet je wel. Caroli Buitenhuis
bedacht de oplossing
in de vorm van een
TassenBol. De bol staat al
bij diverse supermarkten,
klaar om de reeds gebruikte
Scheur je groen
Beter, groener, duurzamer. We willen
allemaal best ons steentje bijdragen,
maar veel komt er vaak uiteindelijk
niet van. Voor
inspiratie kun
je nu je heil
zoeken bij
De Groenste
Scheurkalender,
die
je elke dag
even stil
doet staan
bij de natuur.
plastic tasjes die mensen erin hebben gestopt een
tweede (derde, vierde…) dienstbaar leven te geven.
Hergebruik vs recyclen
Al tijdens zijn studie architectuur was Césare
Peeren geïnteresseerd in het hergebruiken van
oude, overtollig verklaarde spullen en materiaal.
Iets heel anders dan recyclen, legt Césare uit in
Hip Groen. Dat is namelijk allerlei verschillend
afvalmateriaal versnipperen en bijvoorbeeld weer
samensmelten, een proces dat een hoop energie
kost. Bovendien is het vaak zonde: veel afvalmateriaal
is zonder verwerking al geschikt voor het
maken van prachtige ontwerpen. Zo heeft hij met
zijn bedrijf 2012 Architecten een schoenenwinkel
ingericht met onder andere 150 afgedankte Audi-
100 voorruiten als stellage voor de schoenen.
College duurzaamheid
Ook binnen het kader van het studiehuis,
waarin de 1040-urennorm moet
worden gehaald, is plek voor groene
innovatie, bedacht docent maatschappijleer
Keimpe Stroes. Hij besloot de op
te vullen uren te besteden aan colleges
over milieuproblemen en duurzaamheid
en riep een wedstrijd uit: wie doet
de meest bruikbare, duurzame uitvinding…?
Het boek is te koop in de boekhandel en via
www.awbruna.nl. Normale prijs 19,95 Euro,
voor de snelle besteller tot 24 september
2009 voor slecht 15,= Euro.
De net uitgekomen, vrolijke scheurkalender staat
vol weetjes, citaten, aanbiedingen en tips, allemaal
bedoeld om je aan het denken te zetten.
Daarmee kan de kalender je precies dat benodigde
voorzetje geven om je leven wat groener in
te delen.
Het is nog even wachten, want het scheuren begint
natuurlijk pas in januari. Maar je kunt jezelf
nu alvast verzekeren van een groen 2010 door mee
te doen met onze prijsvraag. Stuur een groene tip,
een interessant weetje, een grappige anekdote of
een ontroerende limerick in. Of iets anders, zolang
het maar met de natuur te maken heeft. De
tien leukste inzendingen worden beloond met een
scheurkalender en maken bovendien kans op een
plaatsje in de volgende scheurkalender.
Stuur je tekst voor 1 november naar redactie@
krantvandeaarde.nl, onder vermelding van je
naam, leeftijd en adres.
BOEKEN
13
Tips
In het boek staan veel kadertjes waarin de geïnterviewde
mensen hun tips op een rijtje zetten.
De meeste tips zijn regelrecht toepasbaar in een
doorsnee huishouden. Jeroen Bakker, eigenaar
van restaurant De Eetstee in Amersfoort, zet in
het boek bijvoorbeeld op een rijtje welke groenten
bij welk seizoen horen. Andere tips:
Tip van VVD’er Halbe Zijlstra: ‘Zet je wasmachine
zoveel mogelijk ’s nachts of in het weekend
aan. De productiecapaciteit van elektriciteitscentrales
wordt afgestemd op de piekuren. Die
liggen ergens overdag. Maar je kunt zo’n centrale
op andere momenten niet even wat zachter zetten.
Die producereert maar door, en die energie
gaat gewoon verloren. Als we ervoor zorgen dat
er minder vraag is op de piekmomenten, kan de
gehele productie naar beneden.’
Tip van Césare Peeren: ‘Neem een oude koelkastdeur,
snijd het rubber open en trek de flexibele
magneetstrip eruit. Leuk om foto’s achter op
te hangen, bijvoorbeeld op je nieuwe koelkast.’
WIN!
Vind jij jezelf ook Hip Groen? Laat
het ons weten in een mailtje naar
redactie@krantvandeaarde.nl
en maak daarmee kans op een
van de 10 mooie shirts met de
tekst ‘Ik ben Hip Groen’. Onder de
leukste inzenders verloten we ook
twee RagBags: tassen gemaakt van gerecycled
plasticfolie, gemaakt door ragpickers in
de sloppenwijken van Delhi, India.
Je kunt De Groenste Scheurkalender voor €14,95 (exclusief
€1,50 verzendkosten) natuurlijk ook gewoon
bestellen door een mailtje te sturen naar info@bloomingmedia.nl.
Houders van de Kaart van de Aarde ontvangen
30% korting op de kalender. Ze betalen slechts
€10,45 (exclusief €1,50 verzendkosten). Bestellen kan
in dat geval ook door in te loggen op de website van de
Dag van de Aarde.
www.degroenstescheurkalender.nl
www.dagvandeaarde.nl
In de vorige editie stond het foto-/interviewboek
Green Lips van fotografe Karen Kommer en
schrijver Fritz Griffin op de boekenpagina. We
werden erop gewezen dat we niet, zoals gewoonlijk,
de bestelinformatie erbij hadden gezet. Bij
dezen alsnog: het boek is verschenen bij De Witte
Uitgeverij in Leiden, de prijs bedraagt
€ 24,50 en bestellen kan via www.greenlips.org.

14
STUDIE & WETENSCHAP
Studeren in de Rotterdamse stadshavens
Rotterdam heeft haar vroegere Droogdok
Maatschappij omgetoverd tot
campus: de RDM Campus. Midden in
de stadshavens van Rotterdam vind je
innovatieve bedrijven en opleidingen.
Onder het nieuwe motto Research,
Design & Manufacturing is dit terrein
door het Albeda College, de Hogeschool
Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam
ontwikkeld tot vestigingslocatie en
broedplaats voor de creatieve en slimme
maakindustrie in Rotterdam.
Het middelpunt van de industriële campus is de
voormalige machinehal RDM Innovation Dock.
De ambitieuze doelstelling hiervan is om een stimulans
te zijn voor nieuwe en bestaande innovatieve
en creatieve maakindustrie in Rotterdam. Dit
willen ze waarmaken via samenwerking tussen
bedrijven en opleidingen. Op 9 februari 2009 heb-
ben de studenten van de technische opleidingen
van de Hogeschool Rotterdam al hun intrek genomen,
een maand later kwamen ook de studenten
van het Albeda College aan boord.
Bouwen op water
Het RDM-terrein, waar de campus is gevestigd,
is omgeven door water. Op water bouwen is een
opkomende bouwtechnologie die dus direct
toe te passen is op de directe omgeving van het
RDM-terrein. In de havenbekkens zijn drijvende
huizen, kantoorcomplexen en infrastructuur
gepland. En het leuke is, het wordt allemaal ter
plekke uitgedacht. De Hogeschool Rotterdam
heeft namelijk haar expertise op het gebied van
de natte civiele techniek gebundeld in de opleiding
Watermanagement. De kans bestaat dus
dat studenten hun kennis en plannen werkelijkheid
zien worden in hun eigen omgeving.
Een maatschappelijke stage, je hoort
er steeds vaker van. Er is zelfs al een
hippe afkorting voor bedacht: de
MaS. De overheid is van plan om deze
bijzondere stage verplicht te stellen
voor alle leerlingen die vanaf volgend
schooljaar (2011-2012) beginnen aan
de middelbare school. Tijd om te bekijken
wat zo’n MaS precies inhoudt.
En waar is het eigenlijk goed voor?
Tekst Lotte Krijnen Beeld www.surray.ca
Slimme energie
RDM Campus moet ook een vrijplaats worden
voor praktijkgerichte ontwikkeling en experimenten
met duurzame energietransitie. Het lectoraat
Smart Energy van de Hogeschool Rotterdam zal in
samenwerking met Rotterdam Climate Initiative
en Deltalinqs hierin een belangrijke rol spelen.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan het verwarmen van
huizen met restwarmte.
Vanaf september 2009 vestigen zich de eerste
bedrijven in Innovation Dock. Twee pioniersbedrijven
hebben zich er al gevestigd: Ampelmann
en Formula Zero. Ampelmann maakt zelfstabiliserende
platforms voor gebruik op zee en Formula
Zero organiseert races zonder schadelijke uitstoot.
Beide bedrijven werken al samen met studenten
van het Albeda College en de Hogeschool
Rotterdam.
Iets voor jou?
RDM Innovation Dock biedt veel ruimte aan technische
innovatie en de creatieve maakindustrie.
De hal is helemaal ingericht voor gemeenschappelijk
onderzoek en experiment. De volgende opleidingen
zijn op RDM Campus gevestigd:
· MBO (Albeda College): Metaaltechniek en Maintenance
College
· HBO (Hogeschool Rotterdam): Industrieel Product
Ontwerpen, Watermanagement, Autotechniek,
Bouwkunde, Civiele Techniek
· Academie van Bouwkunst Rotterdam (onderdeel
van de Hogeschool Rotterdam)
Voor meer informatie of inschrijvingen, neem je
contact op met: Albeda College: www.albeda.nl
Hogeschool Rotterdam: www.hogeschoolrotterdam.nl
of www.rdmcampus.nl
Tekst Marieke Buijs
Iedereen aan de MaS
Stage lopen, oftewel voor een korte periode begeleid
meelopen op de echte werkvloer, dat was tot
voor kort iets waar je pas na de middelbare school
over na ging denken. Vooral wanneer je een praktijkgerichte
opleiding (MBO, HBO) gaat volgen:
stage lopen vormt daarbij een vast onderdeel. Je
steekt er immers veel van op, waarmee het een
goede voorbereiding is voor wanneer je zelf gaat
werken. Bovendien kun je jezelf oriënteren: welke
tak van je studie vind je in de praktijk het leukst?
Tot slot doe je behalve kennis, ook kennissen op
die van pas komen in je latere, werkzame leven.
Voordelen voor iedereen
Een hoop voordelen voor jezelf dus, zo’n

Water is
niet
gratis
Tekst Margreet Tjalsma Beeld Annette Boesveld
Martijn Nitzsche is met recht een
ingenieuze ingenieur te noemen. De in
mijnbouw afgestudeerde TU'er heeft
een aantal jaren geleden een verrassend
simpele en tegelijkertijd baanbrekende
uitvinding gedaan: de WaterPyramid.
Hiervoor heeft hij in 2006
zelfs de waterinnovatieprijs van de
Wereldbank gewonnen. De WaterPyramid
zorgt ervoor dat dagelijks ruim
600 liter zout en brak water drinkbaar
kan worden gemaakt in derde wereldlanden.
De piramide is gemaakt van een speciaal soort
kunststof dat ultraviolet licht tegenhoudt. De hitte
buiten laat de temperatuur binnen oplopen tot
meer dan 60 graden, dan verdampt al het water;
de condens slaat tegen het kunststof, glijdt naar
beneden en via een systeem van gootjes in de
wand gaat dit schone water naar de reservoirs.
Daarnaast heeft de piramide ook de functie van
regenwateropvang, dat naast de piramide opgeslagen
wordt. Prachtig simpel allemaal.
Besef
Wat maakt dit product nou echt tot een succes?
Niet eens zozeer de techniek maar, wat evenzo
stage. Meer en meer universitaire studenten, voor
wie stage lopen vaak optioneel is, kiezen ervoor
hun keuzeruimtes in te vullen met het opdoen
van werkervaring. En sinds kort is het steeds gebruikelijker
om er al vroeger mee te beginnen: ook
middelbare scholieren geven zich, terwijl het nu
nog niet verplicht is, steeds vaker op voor een stage.
En behalve voor jezelf, kan dat ook voordelen
voor de mensen om je heen opleveren. Dat is waar
het bij een maatschappelijke stage om draait.
Want zoals in de intro al werd gezegd: de maatschappelijke
stage is een bijzonder soort stage.
Het gaat hierbij om slechts 72 uur, die je invult
met nuttig vrijwilligerswerk. Daarmee beteken je
niet alleen iets voor je medemens, je steekt er zelf
natuurlijk ook een hoop van op. Voorbeelden die
worden gegeven, zijn het coachen van jongeren
die het moeilijk hebben op school, helpen in een
belangrijk is, de betrokkenheid van de lokale
mensen bij het project. Men moet leren inzien
dat drinkwater niet gratis uit de lucht komt vallen
maar dat er voor betaald moet worden. Dat is men
daar niet gewend. Dus je moet de mensen zover
krijgen dat ze zich bewust worden dat ze van dit
water geen pijn in hun buik meer krijgen, dan ook
langer leven, en daar geld voor over hebben. De
manier is om de lokale inwoners het water zelf
in zakjes te laten doen en te verkopen aan hun
dorpsgenoten. Die hebben ze immers hard zien
werken in de hitte en gaan dan beseffen dat het
redelijk is om hiervoor geld te betalen.
buurthuis, een website bouwen voor een vrijwilligersorganisatie…
Het is ook mogelijk om stage te lopen in de groene
sector, om zo kennis te maken met landbouw en
natuur. Je kunt bijvoorbeeld zien hoe het eraan
toe gaat in de biologische landbouw, dieren gaan
verzorgen, of een open dag op een boerenbedrijf
organiseren. Uiteindelijk is iedereen vrij om zijn
eigen stage te bedenken, waarbij bijna alles kan;
zolang het maar hulpvol is.
Voor meer informatie over de maatschappelijke
stage kun je terecht op – jawel! – www.maatschappelijkestage.nl.
Je kunt natuurlijk ook gewoon naar
een leraar toestappen.
STUDIE & WETENSCHAP
15
In Gambia, Senegal en India staat inmiddels een
aantal WaterPyramids en in Indonesië zijn ze
nu ook bezig. In India gaan ze zelf de productie
doen, die vooralsnog altijd in Nederland plaatsvindt.
Hier kost dit 45.000 euro, daar ongeveer
1.500 euro. Het idee is om het in licentie door de
dorpen zelf te laten financieren.
Nitzsche betaalt zijn lokale medewerkers dus uit
de opbrengsten van het schone, gekoelde water.
Zelf verdient en ‘lest hij zijn dorst’ door de Water-
Pyramid te verkopen aan non-gouvernementele
instellingen als de Wereldbank en de VN.
Een wereldidee!

16
STUDIE & WETENSCHAP
Waarschijnlijk was het je al opgevallen: we besteden in
deze editie extra veel aandacht aan groene en duurzame
opleidingen. Misschien ben je je op dit moment aan het
oriënteren op een vervolgstudie. Misschien ben je al aan de
studie, werk je, of heb je dit alles al achter je gelaten. Ook in
dat geval is het interessant om te weten hoe de toekomstig
wereldverbeteraars worden tegenwoordig opgeleid. Goed
nieuws: de keuze is reuze! Hier onze selectie.
Samenstelling Margreet tjalsma
Natuur en gezondheid
Warmonderhof
Hier leer je het moderne groene
boeren in de biologisch-dynamische
landbouw.
Gediplomeerden kom je vervolgens
tegen als ondernemer of medewerker
op biologische (dynamische)
bedrijven. Een nieuwe ontwikkeling
is de zorgboerderij. Ook hierin vinden
afgestudeerden als ondernemer
hun werkplek, evenals bij natuurvoedingswinkels,
verdeelcentra en
groothandels.
De vierjarige voltijdopleiding wordt
verzorgd door het Groenhorst College
en de Stichting Warmonderhof,
beide in Dronten.
www.warmonderhof.nl
SON
Wil je direct een eigen natuurvoedingswinkel
starten of winkelmanager
worden, dan kun je terecht
De WerelDverbeteraars
van De tOekOMst…
…studeren
hier
bij SON: Speciaalzaak Opleidingen
Natuurvoeding. Een tweejarige ondernemersopleiding
Natuurvoeding
op mbo-niveau, waarbij zowel stage
gelopen wordt als ook retail- en vakinhoudelijke
kennis over natuurvoeding
en biologische landbouw
opgedaan wordt. Opgericht in samenwerking
met de Warmonderhof.
www.son.nl
Kraaybeekerhof Academie
De academie is in eerste instantie
gericht op de biologisch-dynamische
landbouw en heeft zich ontwikkeld
tot een breed opleidingscentrum
waar het gaat om bewustzijn
over aarde en mens. Zo kun je er (oa)
een tweejarige opleiding tot tuintherapeut
of een driejarige opleiding
tot natuurvoedingsdeskundige
volgen. De academie is gevestigd
op het landgoed Kraaybeekerhof in
Driebergen.
www.kraaybeekerhof.nl
Techniek en milieu
Haagse Hogeschool, Academie
Technology and Environment
De HBO bachelor Climate & Environment
houdt zich bezig met vraagstukken
op het vlak van mitigatie
(maatregeln omtrent Co2-reductie)
en adaptatie, in relatie tot de bebouwde
omgeving. Klimaatverandering
is een structureel vraagstuk.
Ook de noodzakelijke kennis van
zowel bouwkunde als civiele techniek
komt aan bod, net als kennis
omtrent beïnvloeding van het gedrag
van de eindgebruiker.
www.hhs.nl
Universiteit van Amsterdam
Bij de Future Planet Studies word
je een bruggenbouwer tussen wetenschap
en samenleving. Bij deze
bachelor draait het om de toekomst:
hoe gaan wij de aarde verder inrichten
en gebruiken in de toekomst? Je
leert om zelf met innovatieve visies
te komen voor complexe ontwikkelingen.
Zowel de wetenschappelijke
als de maatschappelijke kant wordt
belicht. De opleiding duurt drie jaar.
www.studeren.uva.nl/fps
Avans Hogeschool
In Breda kun je de bachelor Strategie
en Innovatie voor Duurzame
Bedrijfsvoering volgen. Oftewel, een
introductie van duurzaam onder-
nemen. Hierbij komen aan bod: het
belang van innovatie en een toelichting
op de methode om daarin
keuzes te maken en prioriteiten te
stellen. Een bedrijf moet binnen het
gehele terrein van duurzaamheid
zijn eigen belang blijven herkennen.
Dit vak biedt de instrumenten
om dat binnen een bedrijf te kunnen
gaan doen.
www.avans.nl
Hogeschool van Arnhem en
Nijmegen (HAN)
Hier kun je een minor DMVO volgen,
waarbij je organisaties helpt zich te
profileren en hun prestaties te verbeteren
door het inzetten van DMVO
(duurzaam en maatschappelijk verantwoord
ondernemen). Onderwerpen
als advisering, ketenmanagement,
milieukunde, HRM-beleid en
gedragscodes komen allemaal aan
bod. Zo zet je jezelf uiteindelijk in de
markt als DMVO-specialist.
www.han.nl/minoren
TU Delft
De minor Sustainable Future Campus
is bedoeld voor studenten die
willen bijdragen aan het verduurzamen
van de campus. Je kunt denken
aan een businessplan voor duurzaam
transport voor alle medewerkers
van de TU, of het integreren
van windmolens en zonnecellen op
de campus. Daarnaast kun je vakken
volgen over duurzame energie-

technologieën, duurzaamheid in
de gebouwde omgeving, maar ook
keuzevakken bij Bouwkunde, Industrieel
Ontwerpen of civiele techniek
behoren tot de mogelijkheden.
www.tudelft.nl/sustainablefuturecampus
Saxxion Hogescholen Deventer
De minor Sustainable International
Business is voor studenten die
betrokken zijn bij de internationale
bewustwording tav duurzaamheid,
en die de juiste balans willen vinden
tussen de drie P’s: people, planet
& profit. Er wordt gefocust op hoe
bedrijven hun verantwoordelijkheid
kunnen nemen en hoe ze dit vervolgens
kunnen implementeren in
hun dagelijks werk. Aan bod komen
items als klimaatverandering, biodiversiteit,
armoede, mensenrechten,
schoon-waterproblematiek en
kinderarbeid.
www.saxxion.nl
Fontys Hogescholen Eindhoven
In de minor People, Planet, Profit
staat het concept duurzame ontwikkeling
centraal. Denk hierbij aan
MVO (maatschappelijk verantwoord
ondernemen), duurzaam toerisme,
duurzame mode, het ontwerpen van
duurzame producten en het leefbaar
houden van het platteland. De nieuwe
trend cradle to cradle, ingezet
door Michael Braungart en William
McDonough, komt ook ruimschoots
aan bod.
www.fontys.nl
TU Eindhoven
De master Sustainable Energy
Technology leidt ingenieurs op
die een brede kennis hebben van
energietechnologie. Je start met
basisvakken als fysische transportverschijnselen.
Deze kennis
wordt vervolgens toegepast in
vakken op het gebied van energie
uit biomassa, zon en wind, waterstof
als duurzame energiedrager
en intelligente elekticiteitsnetwerken.
Van belang is ook het inzicht
in de energie-infrastructuur en in
de maatschappij waarin de technologie
toegepast wordt. Dus krijg
je ook vakken waarin de introductie
van technische innovaties in de
maatschappij centraal staat, met
tevens aandacht voor economie
en consumentengedrag.
www.tue.nl
Universiteit Twente
De master Purchasing Manage-
ment geeft een algemeen overzicht
over inkoopmanagement.
Niet bedoeld om specifieke inkoopvaardigheden
te leren, maar
om inzichten te krijgen in wat
strategische, tactische en operationele
aspecten zijn in inkoop en
hoe deze te managen.
www.utips.eu
RU Groningen en Hanzehogeschool
De bachelor Energie, Economie en
Duurzaamheid is een samenwerkingsverband
tussen (het centrum
voor Energie en Milieukunde van)
de RUG en de Hanzehogeschool.
De grote vraag bij dit Hanze-
RUGproject is: Hoe kunnen we
in de toekomst op een duurzame
manier onze maatschappij zo
inrichten dat de kwaliteit van leven
verbetert zonder een groter
beroep te doen op niet-vernieuwbare
hulpbronnen en zonder de
aarde ernstig te vervuilen en aan
te tasten? Als student ga je op
zoek naar betere, efficiëntere,
duurzame en betaalbare alternatieven
hiervoor. Te denken valt
hierbij aan thema’s als energie,
transport, wonen, materialen,
water, etc.
www.rug.nl
Universiteit Utrecht
De minor Duurzame ontwikkeling
gaat over belangenconflicten tussen
milieu, economie en sociale
rechtvaardigheid. Hoe erg belast
de mens het milieu, hoe werkt
het systeem aarde eigenlijk, gaan
duurzame ontwikkeling en economische
groei samen? Je volgt
vakken over het systeem aarde, de
menselijke invloed op het milieu,
duurzaam ondernemen en ontwikkelingsproblematiek.
www.minors.uu.nl
Universiteiten Leiden, Delft,
Rotterdam
Deelnemers van de master Industrial
Ecology leren de basisprincipes
kennen die relevant zijn voor
industrial ecology, zoals milieuwetenschap,
duurzame technologie
en innovatiemanagement.
Wetenschappelijke inzichten worden
gecombineerd met praktijkervaringen
vanuit het bedrijfsleven
en overheid. Centraal staat dat
de kennis op het gebied van de
ecologie een inspiratiebron vormt
voor de inrichting van maatschappelijke
en technische systemen.
Technical Systems Innovation is
primair in Delft, Integrated Systems
Analysis in Leiden en Organisation
and Transition Management
in Rotterdam
www.industrialecology.nl
ABK Radboud Universiteit
Nijmegen
Bij de ABK Radboud Universiteit
Nijmegen, de business school van
de faculteit der Managementwetenschappen,
kun je onderstaande
opleidingstrajecten volgen
op het gebied van duurzaam en
maatschappelijk verantwoord ondernemen.
De workshop The Natural Step,
waarin een helder, aansprekend
en wetenschappelijk onderbouwd
beeld van wat duurzaamheid is
wordt gegeven. De workshop is
praktsch opgezet en gericht op
het helpen van organisaties om
slimme economische beslissingen
te nemen, terwijl ze zich richten
op duurzaamheid.
In de leergang Maatschappelijk
Verantwoord Ondernemen wordt
duidelijk gemaakt dat de kern van
STUDIE & WETENSCHAP
17
maatschappelijk verantwoord
ondernemen schuilt in tijdloze
waarden voor goed ondernemerschap,
zoals authenticiteit,
betrouwbaarheid en leiderschap.
Deze waarden kunnen een onderneming
helpen om een sterke positie
te vinden in de veranderende
samenleving. Naast wetenschappelijke
inzichten komen ook praktische
vragen als ‘wat levert het
me op?’ en ‘hoe pak ik het aan?’
uitgebreid aan bod.
In de post-master MVO The Responsible
Organization wordt zowel
de huidige stand van zaken ten
aanzien van kennis en technologie
bekeken, als een concrete
bijdrage geleverd aan het ontwikkelen
van nieuwe inzichten. Een
van de doelen hierbij is om theorie
en praktijk dichter tot elkaar te
laten komen. De input: kennis op
academisch niveau over verantwoord
en duurzaam ondernemen
én door deelnemers ingebrachte
ontwikkelingen uit de praktijk.
www.abk-opleidingen.nl

18
STUDIE & WETENSCHAP
De robots
komen eraan!
Na internet, what’s next? De nieuwste technologiegolf
na de telefoon, de computer en het wereldwijde web is…
robotica. Denk daarbij niet alleen aan stram wandelende
mannetjes maar aan service gerichte toepassingen in allerlei
vormen. Het gemak dient de mens en dat gemak heet
‘robot’.
Tekst Frans van der Beek Beeld www.support.sony-europe.com/aibo,
www.world.honda.com/ASIMO
Wereldwijd wordt driftig gesleuteld
aan de ontwikkeling van robots
in een onwaarschijnlijke variëteit.
Toyota presenteerde al een robot die
viool kan spelen. Dankzij zeventien
gewrichten in armen en handen kan
de robot zelfs Mozart vertolken. Kan
Janine Jansen nu wel inpakken? Gelukkig
niet, want de vioolspelende
robot ontbeert de emotie die zij in
haar snarenspel kan leggen.
Sony kwam al op de proppen met
het hondje Aibo, een kwispelend
speeltje. Grappig, maar so what?
Nee, dan de werknemer van Honda
die eind maart van dit jaar, met zijn
gedachten de humanoïde (mens-
Aibo van Sony
achtige) robot Asimo kon aansturen.
Dat bleef nog beperkt tot vier
handelingen met een precisie van
90%. Maar dat hersensignalen
binnenkort een robot uitgebreider
kunnen commanderen, ligt voor de
hand.
Onderwater robots
Japan heeft een voorsprong in robottechnologie
en wil deze nu ook
inzetten in de ruimtevaart, om onderzoek
te doen naar grondstoffen
op de maan. Ook wordt gewerkt aan
de JAXA, een robot die in de ruimte
fungeert als een soort vuilnisauto
en ruimtepuin kan opruimen. Zuid-
Korea doet mee in de robotrace en
voorspelt dat in 2020 in ieder huishouden
een robot te vinden zal zijn.
China produceert robotvissen met
kunstmatige intelligentie, die de natuurlijke
beweging van een echte vis
kunnen nabootsen. Engelse robots
zoals de Autosub worden ingezet
om de kwaliteit van de ijskappen
en het zeewater te controleren.
Een groep wetenschappers aan de
universiteit van Essex hebben een
levensechte robotvis ontwikkeld.
Het prototype van anderhalve meter,
zwemt al een tijdje rond in het aquarium
van Londen. De robotvis navigeert
zelfstandig en spoort vervuiling
in het water op. Een draadloze
verbinding geeft de informatie door
aan de onderzoekers.
Robot onderzoekt zelf
Onderzoekers aan een universiteit
in Wales hebben de primeur van de
eerste robotonderzoeker, Adam geheten.
Deze Adam kan zelfstandig in
een laboratorium proeven uitvoeren
en wetenschappelijk onderzoek
doen. Met behulp van kunstmatige
intelligentie is zo al eenvoudige
maar nieuwe wetenschappelijke
kennis vergaard. Voordeel is dat
Adam extreem accuraat is en automatisch
alle bevindingen noteert,
waardoor nooit resultaten verloren
gaan.
Frankrijk neemt het voortouw met
humanoïde servicerobots die kunnen
schoonmaken en transporteren.
Ze kunnen patiënten revalideren
(een robot neemt het werk van drie
fysiotherapeuten over). In de Bay
Area van Californië legt men zich
toe op medische robotica die de last
van de vergrijzing moet verlichten.
In operatiekamers wordt al gebruik
gemaakt van robots die op afstand
door de chirurg worden bediend. In
Zweden wordt de snoepfabriek Bubs
Godis vrijwel geheel gerund door
robots. Het proces van het bewerken
van de grondstof tot en met de verpakking
is geheel geautomatiseerd.
De fabriek produceert jaarlijks drie
miljoen kilo snoep, waarbij slechts
vier mensen aanwezig zijn om het
productieproces te controleren.
Zelf een robot maken?
Robots doen binnenkort hun intrede
in huis, op straat, in het ziekenhuis
en op kantoor. Scholierenteams
kunnen daar nu al een bijdrage aan
leveren. De FIRST (For Inspiration
and Recognition of Science and
Technology) Robotics Competition
moet robotica een jong en hip imago
geven. Dit jaar krijgt de competitie
de naam Lunacy mee, ter ere van de

Toyota's viool spelende robot
veertigste verjaardag van de landing
op de maan. In de competitie nemen
robots van scholierenteams het tegen
elkaar op.
FIRST is opgericht door Dean Kamen,
die ook de tweewieler Segway
heeft uitgevonden. Scholieren krijgen
zes weken de tijd om een robot
van 50 tot 60 kilo te bouwen die
bepaalde taken moet uitvoeren. Dit
jaar zullen 1.303 teams met in totaal
32 duizend scholieren deelnemen.
Sinds 1989 hebben 196 duizend
mensen uit meer dan veertig landen
deelgenomen. De teams krijgen een
pakket met basisonderdelen mee
en mogen tot maximaal 3.500 dollar
zelf onderdelen aanschaffen.
ABK Radboud Universiteit Nijmegen, business school
van de faculteit Managementwetenschappen,
biedt de volgende duurzaamheidsopleidingen aan:
workshop The Natural Step
7 en 8 oktober 2009
leergang Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
voorjaar 2010
post-master MVO ‘The Responsible Organization’
voorjaar 2010
www.abk-opleidingen.nl
ABK RU Nijmegen 024 - 3612108 abk@fm.ru.nl
Ze worden bijgestaan door mentoren
afkomstig van universiteiten of
technologiebedrijven. Op internet
zijn veel websites en filmpjes over
de teams en de voorbereidingen te
vinden.
In Nederland wordt op vijf november
de TWA*-conferentie Robotics
gehouden waar buitenlandse
experts hun ontdekkingen uit de
doeken zullen doen. Nieuwsgierig
geworden?
Kijk dan op www.twanetwerk.nl.
* TWA: Trend Watchers voor Innovatie
en Technologie is een platform
van het Ministerie van Economische
Zaken.
Asimo van Honda
STUDIE & WETENSCHAP
19

20 MILLENNIUMDOELEN
In iedere editie van de Krant
van de Aarde worden meerdere
kleinschalige (ontwikkelings)
projecten uitgelicht. Deze
projecten staan stuk voor stuk
in het teken van de Millenniumdoelen.
Dit zijn doelstellingen
die in 2000 zijn vastgelegd door
de regeringsleiders van bijna
200 landen. Zij hebben beloofd
hard te werken aan het oplossen
van de grootste wereldproblemen,
zodat deze in 2015 voor
Je kunt natuurlijk energie besparen en
biologisch eten om wat te doen voor
een beter klimaat. Vincent Kneefel,
28 jaar, pakt het anders aan. Hij gaat
samen met twee vrienden 9000 meter
stijgen om aandacht te vragen voor
biodiversiteit.
Vincent is onder andere onderwaterfotograaf,
divemaster en duikinstructeur. Verder studeert
hij Finance aan de Erasmus Universiteit en werkt
hij bij onderzoeksbureau DRIFT, van de Erasmus
Universiteit in Rotterdam. Maar nu is hij druk
bezig met de voorbereidingen voor de 9000 meter
expeditie. Deze begint in februari 2010 met een
diepzeeduik van 152 meter. Dan fietst het drietal
naar 1300 meter hoogte in de Pyreneeën en vliegen
ze naar Nepal om daar uiteindelijk de Mount
Everest te bereiken op 8848 meter hoogte. Niet
niks! Hoe is dit eigenlijk allemaal begonnen?
Avontuur
Toen Vincent 15 jaar was, ging hij voor het eerst
duiken. Hij was gelijk verkocht en op zijn 18de
werd hij al duikinstructeur. Samen met zijn twee
beste vrienden doet hij elk jaar iets avontuurlijks:
klimmen, duiken, fietsen... Ze wilden nu eens
een tocht doen waarbij je alles kunt combineren.
Tegelijk wilden ze aandacht vragen voor biodiversiteit.
Hieruit ontstond het plan voor de 9000
meter.
Vincent heeft tijdens zijn reizen met eigen ogen
de biodiversiteit als een razende achteruit zien
gaan. 'In Borneo is tropisch regenwoud gekapt
om plaats te maken voor palmbomen voor de industrie.
Koraalriffen zijn dood door het dynamietvissen,
kikkersoorten in Zuid Amerika sterven
massaal uit. Als één soort uitsterft, is dat niet zo'n
drama maar het wordt wel verontrustend als er
een groot deel
zijn verholpen.
Door bekendheid
aan de invulling van
de doelen te geven, draagt de
Krant van de Aarde een steentje
bij aan het behalen ervan. Helpen
jullie ook mee?
www.millenniumdoelen.nl
www.ncdo.nl
MILLENNIUM
DOELEN
Armoede
halveren
Verbeteren
van de
gezondheid
van moeders
Iedereen
naar school
Bestrijding
van hiv/
aids, malaria
en andere
dodelijke
ziektes
Mannen en
vrouwen gelijkwaardig
Meer mensen
in een
duurzaam
leefmilieu
Minder
kindersterfte
Mondiaal
samenwerkingsverband
voor
ontwikkeling
9000 meter stijgen voor het klimaat
Tekst Marieke Buijs Beeld Vincent Kneefel
meerdere uitsterven. Dan haal je de bouwstenen
van het ecosysteem weg en stort het uiteindelijk
in elkaar,’ vertelt Vincent.
Doe er iets aan!
Het is duidelijk: als je dit soort dingen met eigen
ogen ziet, moet je er iets aan doen. Hoe helpt een
9000 meter expeditie daarbij?
'Om iets duidelijk te maken, moet je tegenwoordig
met iets spannends komen, anders luisteren
mensen niet. Dat is één ding. Maar we ontwikkelen
ook een lesprogramma voor jongeren, met
lesmateriaal dat we onderweg maken zoals foto's
en films. Dit moet gratis toegankelijk zijn voor
iedereen via internet. En we zijn met National
Geographic aan het spreken over een documentaire
over de biodiversiteit. We kunnen deze op
elke hoogte in beeld brengen tijdens onze tocht.'
Als of dit nog niet genoeg is, gaan ze ook bedrijfspresentaties
geven over de expeditie en duurzame
bedrijfsvoering.
Gevaarlijk?
De Expeditie is niet geheel zonder gevaar, is dat
niet eng? 'Als je zonder voorbereiding opeens naar
-152 meter gaat of 8848 meter gaat stijgen, ben je
binnen luttele seconden dood. Je lichaam moet
minstens een maand acclimatiseren. Met het duiken
gaan we eerst 100, 110, 120, 130 en 140 meter
diep. De uiteindelijke duik naar 152 meter duurt
maar tien minuten maar naar boven gaan duurt
drie uur. Dat komt omdat je heel langzaam terug
gaat omdat je steeds moet stoppen. Ook moet je
op zo'n diepte bepaalde gassen inademen zodat
de druk ik je lichaam op peil blijft. De druk op je
lichaam is zo diep namelijk 16 keer zoveel als op
zeeniveau.' 'We zijn natuurlijk flink aan het oefenen
met duiken en klimmen. Op de berg klimmen
we eerst vanaf 6500 meter tot 8000 meter en terug,
voordat we een toppoging doen.'
De expeditie moet in februari 2010 van start
gaan. Vincent doet de expeditie samen met zijn
vriend Jantoon Reigersman en ze worden geadviseerd
door een aantal experts. Wil je meer
weten, kijk dan op www.9000meter.nl. Om helemaal
op de hoogte blijven, lees je hun blog op
http://9000meter.blogspot.com
Studie
Lijkt het je leuk om onderzoek te doen naar biodiversiteit,
dan is een studie biologie misschien
iets voor jou. In je bacheloropleiding biologie van
bijvoorbeeld de VU in Amsterdam, volg je veel
ecologische vakken zoals 'biodiversiteit in het
veld'. Je gaat op excursie in Nederland maar ook
voor veldwerk naar Madeira. Later in je studie
kun je een cursus volgen over biodiversiteit op
Spitsbergen en Abisko (Zweeds Lapland).

Elf ontwerpers zijn geselecteerd
om hun ethical en fair trade
producten te presenteren op de
ETFAM-beurs. Van 17 tot en met
20 september 2009 vindt voor de
eerste keer in Nederland deze
European Ethical and Fair Trade
Market Place beurs plaats in
het Beursgebouw Eindhoven. Op
deze beurs presenteren produ-
ETFAM
BEURS
centen en importeurs onder andere
food, gifts en livingproducten
uit ontwikkelingslanden. Het
doel van ETFAM is om wereldwijd
de marktkansen voor ethical
en fairtrade producten te vergroten.
Voor de beurs werkt ETFAM
nauw samen met Dutch Design
in Development (DDiD). Op een
groot DDiD-plein staan produc-
MILLENNIUMDOELEN
DDiD-plein op ETFAM-beurs
21
ten in de schijnwerpers die door
Nederlandse ontwerpers in samenwerking
met fairtrade en
ethical producenten in ontwikkelingslanden
ontwikkeld zijn.
Op deze pagina geven de elf verschillende
ontwerpers je alvast
een voorproefje van wat je op de
beurs kunt vinden!
1. Abke Geels en Elwin van der Hoek 2. Ellen Haeser 3. Franklin von Winckelmann 4. Equalz: Hanco Ravelli (Creazi), Jurre Groenenboom (Studio Crisp), Erik Jepma (Studie Crisp), Thies Timmermans
(Studio Thies) 5. Mariëlle Leenders 6. René Malcorps 7. Marjolein Keijsper 8. Cindy Jeurissen 9. Ellen Sillekens/Vera Winthagen 10. Andriana Landegent 11. Rianne de Witte
1 2
9. 10.
1. 2. 3 . 4.
3 4
van links naar rechts ontwerpers:
1 Rianne de Witte 2. Franklin von Winckelmann 3. M
5. Marjolein Keijsper 6. Cindy Jeurissen 7. Andriana
9. Abke Geels en Elwin van der Hoek 10. René Malco
9. 10. 11.
5. 6. Thies Timmermans 7. (Studio Thies) 8.
1. 2. 3 .
5
van links naar rechts ontwerpers:
1 Rianne de Witte 2. Franklin von Winckelmann 3. Mariëlle Leenders 4. Ellen Haeser
5. Marjolein Keijsper 6. Cindy Jeurissen 7. Andriana Landegent 8. Ellen Sillekens/Vera Winthagen
9. Abke Geels en Elwin van der Hoek 10. René Malcorps 11. Equalz: Hanco Ravelli (Creazi), Jurre Gro
1. 1. 2.
1. 2.
3 2. .
2. 3 . 4.
Thies Timmermans Ontwerp: (Studio Viktor Thies) Truijen (bno)
3 . 4.
9. 4.
10. 1. 6
1.
5.
2.
6.
3 . 4.
7.
7 8
11
van links naar rechts ontwerpers:
1 Rianne de Witte 2. Franklin von Winckelmann 3. Mariëlle Leenders 4
5. Marjolein Keijsper 6. Cindy Jeurissen 7. Andriana Landegent 8. Ellen
9. Abke Geels en Elwin van der Hoek 10. René Malcorps 11. Equalz: Ha
Thies Timmermans (Studio Thies)
9 10
1. 2.
5. 5. 5. 5.
6. 6. 6. 7. 5. 6. 7. 8.
6. 7. 8.
7. 8.
8.

22 MILLENNIUMDOELEN
> Nederland
022 Amandla
043 Barbosa do Brasil
034 Baskets Beads & Basics
021 Cerro Azul Food BV
047 Denley International BV
026 EasySport Group/World
Improvement Foundation
071 Esperanza
057 Fair Trade Original
030 Hivos
041 Kinta/Wisnu/Madat Nepal
Handel
056 Landelijke Vereniging van
Wereldwinkels
042 Lanka Lamai
033 LCC B.V.
024 Mabhalane Mthembu
Foundation
MH 002 Mongozo BV
MH 003 R+P agencies VC/Wevery
Jules Clarysse
028 Return to Sender
027 SANEC
025 SharePeople
038 SHIRDAK
073 Stichting Filippijnengroep
Nederland
MH 001 Stichting Max Havelaar
035 Tilingo Nepra VOF
005 Unseen Products
> DDiD-plein
Art Nature Design B.V.
Equalz
Flex/ The Innovationlab
Cindy Jeurissen - Global Goodies
HAESER UNLIMITED
LCC B.V.
Mariëlle Leenders
Marjolein Keijsper
RAGBAG
Rianne de Witte
Von Winckelmann
> Bangladesh
046 Development Wheel (DEW)
> België
045 Befre
023 De Pianofabriek vzw Femimain
> Botswana
052 San Arts and Crafts
> Burkina Faso
061 GAFREH
> Cameroon
053 Feedar & HR
> Chile
032 Calypso-Chile Glass Fusing
032 Pueblos del Sur
032 Schotto (Agrocetur S.A.)
032 Sociedad Importadora y Expor-
tadors Rojopurpura ltd
032 Walka contemporary jewellery
Plattegrond ETFAM 17 - 20 september 2009
* Wijzigingen onder voorbehoud
> Germany
040 Contigo GmbH
039 Globo Fair Trade Partner
020 Trading Links
> Egypt
055 Egypt Crafts/ Fair Trade Egypt
Ltd
> Ghana
059 FPS - Fair Trade Producer Soci-
ety Export Ltd.
059 TradeAid Integrated
> India
007 Aakar Boutique
016 Angad Enterprises
017 Asha Handicrafts Association
031 ESAF Swasraya Producers
Company Limited (ESPCL)
012 Faiz Impex
014 Girdhari Lal & Sons
006 Krishna Overseas Inc.
013 M/S Pattu Fabrics Private
Limited
015 Mums Care
010 Nahida International
003 Noah's Ark International Export
019 Noni Impex pvt ltd.
004 Rudra Devine
009 Sageedo International
008 Satguru Overseas
005 Tanishka Exports n Imports
018 Touchwood Overseas
Roldeur A Roldeur B Roldeur C
g
Entree
> Kenya
062 Bosinange Jua Kali Soapstone
050 Cooperation For Fair Trade in
Africa (COFTA)
064 Crafts Caravan
063 Kisii Soapstone Carvers Coöpe-
ration Society Ltd.
065 Nyabigena Soapstone Carvers
Organization
058 Teenage Mothers & Girls Ass. of
Kenya (Temak)
> Nepal
037 SANA HASTAKALA
037 MANUSHI
> Nigeria
060 Alternative Trade Network of
Nigeria
> Palestine
044 Palestinian Agricultural Relief
Committees - PARC
> Paraguay
049 Estacion A Nucleo Cultural -
IFAT-LA
> Philippines
074 Advocate of Philippine Fair
Trade Inc.
048 Asia Fair Trade Forum Inc.
(AFTF)
072 CCAP Fairtrade for Develop-
ment, Inc.
075 Custom Made Crafts Center
ETFAM
BEURS
E
P
T
I
E
> South Africa
051 Fair Trade South Africa
>Sri Lanka
070 Ceylon Organic Spice Exports
(PVT) Ltd.
068 Lanka Jatika Sarvodaya Shra-
madana Sangamaya (Inc.)
069 People's Org. For Development
Imp. & Exp. (PODIE)
> Swaziland
051a Swazi Fair Trade
> Tanzania
054 Kwanza Collection Co. Ltd.
> Thailand
029 Bhumithai Craft
029 Neroli Fish Scale Product
> Vietnam
066 Craft Link
Wat? ETFAM beurs
Waar? Beursgebouw Eindhoven
Wanneer? 17 – 20 september
Particuliere bezoekers zijn welkom
op zondag 20 september van
10.00 tot 17.00u.
Een entreekaartje van 5,- euro is
verkrijgbaar aan de kassa.

Veertig jaar geleden ging de eerste Wereldwinkel ter wereld
open, en wel in Nederland (in Breukelen). Nu zijn er bijna
vierhonderd Wereldwinkels. 12.500 vrijwilligers zetten zich
dagelijks in voor fair trade en verkopen prachtige cadeauartikelen
en foodproducten. De makers van al dit prachtigs
verdienen dankzij de handel van de Wereldwinkel een inkomen
zodat zij in staat zijn een beter bestaan op te bouwen,
voor henzelf en voor hun gezin.
Consumenten weten de Wereldwinkels te vinden
én te waarderen. In 2007 en 2008 verkozen
zij de Wereldwinkel tot beste cadeauwinkelketen
van Nederland. De winkels zijn dan ook met
de tijd meegegaan en vaak te vinden in drukke
winkelstraten. De interieurs zijn vrolijk en warm
en de medewerkers betrokken en vriendelijk. De
cadeaus die je er koopt zijn uniek, vaak handgemaakt,
van bijzondere materialen en veelal exclusief
ontworpen. Mooi, elegant en trendy, gemixt
met lijnen van authentiek design. De bijna vierhonderd
Wereldwinkels halen per jaar een gezamenlijke
omzet van ruim dertig miljoen euro.
Niet meer weg te denken
De keten is, kortom, niet meer weg te denken uit
Nederland. Het is dan ook niet vreemd dat met
het veertigjarig jubileumfeest verder wordt gekeken
dan de winkelvloer. Daarbij heeft de Wereldwinkel
een partner gevonden in de eerste Ethical
and Fair Trade Marktplaats. Op deze ETFAMbeurs
komen meer dan honderd producenten en
vertegenwoordigers uit ontwikkelingslanden, en
partnerorganisaties uit de rest van de wereld bij
elkaar. Een groot gedeelte hiervan levert producten
aan, of heeft een andere relatie met de Wereldwinkel.
Deze business-to-business beurs wordt naar alle
verwachting de aftrap voor dé jaarlijkse fairtrade
beurs van Europa. De Wereldwinkel heeft als
ervaringsdeskundige haar expertise op het gebied
van fairtrade ingezet om van begin af aan dit
initiatief mee te ontwikkelen. De komende jaren
blijven de Wereldwinkels actief betrokken bij de
ETFAM.
Jubileum
Daarnaast vieren de Wereldwinkels op zaterdag
19 september in deze setting hun jubileumfeest.
ETFAM
BEURS
Voor deze dag is een programma specifiek voor
Wereldwinkeliers en haar relaties samengesteld.
Bert Koenders, Minister van Ontwikkelingssamenwerking
opent het jubileumfeest officieel.
Naast de ontmoeting met Minister Koenders, producenten,
importeurs en andere internationale
fairtrade partners, wordt het eerste exemplaar van
het jubileumboek ‘De mensen van de Wereldwinkel’
gepresenteerd. Ook kun je een bezoek brengen
aan het designplein met zakelijke speeddategesprekken,
een infotainment corner met onder
andere films en games, en prijzen winnen bij het
rad van fortuin. Fairtrade proeverijen, exposities
en diverse inhoudelijke en creatieve workshops
maken deze dag tot een groots feest.
Bezoekje waard
De Wereldwinkel heeft een eigen stand op de
beurs. Tijdens de vier beursdagen is iedereen hier
van harte welkom. Je vindt er meer informatie
over de Wereldwinkel, de doelstelling, fairtrade
criteria en het assortiment. Op de plattegrond is te
zien waar de Wereldwinkelstand te vinden is.
MILLENNIUMDOELEN
Wereld winkels
al 40 jaar van betekenis
23
De Wereldwinkels maken door de verkoop van
fairtrade artikelen duidelijk dat het in de wereld
ook anders kan. Dat armoede wél bestreden kan
worden. En dat doen ze al veertig jaar lang. Koop
je een cadeau in één van deze winkels, dan draag
je daaraan bij. De Wereldwinkel dankt daarom
haar klanten voor alles wat tot nu toe is bereikt,
en ziet iedereen graag langskomen op de stand, of
in een van de winkels.
Kijk voor meer informatie over de Wereldwinkel
op www.wereldwinkels.nl.
Meer informatie over de ETFAM-beurs is te vinden
op www.etfam.nl.

24 MILLENNIUMDOELEN
Groene Beursladder
10 september 2009
Vakbeurs voor de wereldwinkelier
ICC – Gent
18 t/m 21 september 2009
Cheese 2009
Voor de liefhebber: Het tweejaarlijkse evenement
rond de ambachtelijke kaasproductie.
Piemonte, Italië
22 & 23 September 2009
Ecomobiel
De vakbeurs voor groene mobiliteit
www.ecomobiel.nl
Cruise Terminal Rotterdam
30 september t/m 1 oktober 2009
DKA Congres
Congres over duurzaamheid
Mecc Maastricht
GEOGrAfIE
TOP
100
Leukste plekken
in Nederland
Achter het vaak
prachtige Nederlandse
landschap gaan
verhalen schuil die
voor de meeste mensen
verborgen blijven. Daarom belichten we
elke keer een van Nederlands interessantste
plekken. En jij als lezer bepaalt welke
plek dat wordt. Surf daarvoor naar www.
geosites.nl. Kies een mooie plek en maak er
een topfoto van. Stuur deze naar redactie@
krantvandeaarde.nl. De beste foto wordt
geplaatst en wij vertellen het verhaal achter
deze foto. Bovendien maak je in dat geval
kans op een digitale camera t.w.v. €200,-!
Deze keer de Hondsbossche Zeewering.
De foto is ingezonden door
Mies Bruin uit Bergen.
Waar zijn de duinen gebleven? Dat vraag je je af
als bij Camperduin de kilometers brede Schoorlse
Duinen ineens over gaan in een smalle met asfalt
bedekte dijk: de Hondsbossche Zeewering. Deze
zeewering heeft een lange geschiedenis van doorbraken
en bijna-doorbraken, en nog steeds is het
een zwakke schakel in de Nederlandse kust.
Strandwallen en veen
Tijdens de laatste IJstijd werd het Nederlandse
landschap gedomineerd door grote rivieren die
7 & 8 oktober 2009
in de week van de Fair Trade
Max Tour
Nodigt iedereen uit om eerlijke handel te ontdekken.
Met concerten en tentoonstellingen
Brussel
10 t/m 11 Oktober 2009
Feeling Well Fair
IJsselhallen Zwolle
10 oktober 2009 10.00 -17.00 uur
Streekmarkt ‘De Tuin van de Randstad’
Genieten van ambachtelijke en biologische
producten
Druivenkwekerij Nieuw Tuinzight
Zwethkade-zuid 45 in Den Hoorn
Toegang: gratis
veel grof zand en grind aanvoerden en afzetten.
Op deze manier werden zandruggen, zogenoemde
strandwallen gevormd. De strandwallen sloten
het achterliggende gebied af van de zee, en in deze
luwte kon veen gaan groeien en zo ontstond ook
hier langzaam land.
Kusterosie
Vanaf de Romeinse tijd begon het tij te keren,
onder invloed van klimaatsverandering ging de
kustaanbouw over in kustafslag. Daarbij is het
duin bij Petten altijd een zwakke plek geweest en
in 1421 gaat het dan ook fout: een groot deel van
het achterland komt onder water te staan. De duinerij
wordt snel herstelt en om een tweede ramp
te voorkomen, wordt een zogenoemde slaperdijk
aangelegd, een landinwaarts gelegen reservedijk.
De kusterosie was niet te stoppen, in 1570 gaat
het dan ook opnieuw mis, maar gelukkig houdt
de slaperdijk het en blijft het achterland van een
ramp gespaard.
Men gaat over op flexibele
kustverdediging:
wat aan de zeekant weg
erodeert, wordt aan de
landkant aangevuld. Zo
verplaatst het duin zich
steeds verder naar het
oosten. In 1877 besluit
met dat het zo niet langer
kan en de zanddijk wordt
omgetoverd tot een veel
sterkere verharde dijk.
De duingebieden ten
noorden en ten zuiden
van de zeewering zijn
8 november 2009
Eco-live
Leer ecologisch te leven
Ontmoetingscentrum Ter Loo in Bellingen
Kareelstraat 6a
20 t/m 21 Januari 2010
Bio-Retail
Vakbeurs voor ondernemers met Smaak
IJsselhallen Zwolle,
Meerhal, Suyderseezaal
6 & 7 maart 2010
ECO-Therapeutica
Complementaire geneeswijzen en spiritualiteit
Brabanthal, Leuven
echter wel langzaam verder geërodeerd met als
gevolg dat de dijk nu 200 meter in zee uitsteekt.
Zwakke schakel
In 2004 is de Hondbossche Zeewering door de
Staatsecretaris van Verkeer en Waterstaat aangewezen
als één van de 10 zwakke schakels in
de Nederlandse kust. Dit houdt in dat er voor
2020 structurele en oplossingen moeten worden
gevonden om de dijk te laten voldoen aan de
veiligheidsnormen. Het meest voor de hand liggend
is natuurlijk het verhogen en verbreden van
de dijk. Door dit te combineren met het aanleggen
van strand, duinen en strekdammen voor de
dijk, kunnen golven worden afgeremd en zo kan
de belasting op de dijk sterk worden vermindert.
Men hoopt in 2010 met de uitvoering van de versterkingsmaatregelen
te beginnen.

Bionieuwtjes
Biodeo - Grappig woord, zo aan
elkaar. Waar we het over hebben?
Over de eerste ‘ecologisch gecertificeerde’
deodorant van het bekende
cosmeticamerk Biotherm. Met zo’n
benaming moet er bijna wel een
addertje onder het gras zitten. En
inderdaad: helemáál biologisch is
de deodorant niet, dat is weggelegd
voor slechts een kwart van de ingrediënten.
Wel is de deo vrij van parabenen
en aluminium,
stoffen waarvan de invloed
op de gezondheid
regelmatig als negatief
wordt bestempeld. Met
€ 22,50 is ‘ie overigens
wel aan de prijs…
(bron: VKmagazine 471)
Chiquita ananas - Na de banaan is
de ananas de meest geëxporteerde
tropische vrucht. Hoog tijd dus om
net als bij de bananas toe te zien
op een verantwoorde,
duurzame
productie
ervan. En dat
is waar het
merk Chiquita
zich
hard voor
gaat maken,
in samenwerking met de Rainforest
Alliance. Dit verbond ziet toe op
de naleving van strenge sociale- en
milieueisen op de plantages. Zo is
van gecertificeerde plantages zeker
dat ze ontbossing, bodemerosie en
de chemische besmetting van het
grondwater zo veel mogelijk tegengaan.
Het gebruik van bestrijdingsmiddelen
is gecontroleerd en tegenover
het werk staan uiteraard een
eerlijke beloning en goede secundaire
voorwaarden.
(Illustratie: Helen Eyre Pilker)
Biologisch bellen - Kan dat? Een
beginnetje is gemaakt met de Reclaim:
een mobiele telefoon die
‘ecologisch bewust’ is. Ha, er wordt
alweer met vage termen gesmeten.
Hoe zit het met het biologische gehalte
van de telefoon? Samsung doet
zijn best: het toestel is voor 80% recyclebaar;
40% van de behuizing is
gemaakt van biologisch afbreekbaar
maïs. Niet slecht, voor een toestel
met een camera, een uitschuifbaar
toetsenbord, internettoepassingen,
navigatie én ‘n zacht prijsje (€ 35,-).
En om te laten zien dat ze het echt
goed voor hebben met het milieu
geeft een lampje
aan wanneer de
batterij helemaal
is opgeladen (kan
stroom schelen) en
is de handleiding
is alleen online te
lezen (scheelt een
Castagno
Castagno advertentie.indd 1 25-08-09 10:32
BIO
25
paar bomen). Het is nog even afwachten
of de telefoon aanslaat bij
de Amerikanen, want de telefoon is
(sinds 16 augustus) vooralsnog enkel
in de VS te verkrijgen.
(bron: www.nu.nl)
Bio BTW vrij – Dat is de naam
van de petitie die eind augustus op
poten is gezet door de Partij voor de
Dieren. De naam dekt ook gelijk de
strekking: er zou geen BTW moeten
worden geheven op biologische
producten, zo vinden de initiatiefnemers.
Want zolang de biologische
producten veel duurder zijn dan hun
gangbare alternatieven, worden ze
logischerwijs minder verkocht – ten
koste van dier en milieu. Als ten
gevolge van de BTW-ontheffing de
vraag stijgt, kunnen de basisprijzen
omlaag en de BTW er weer op, zo
luidt de redenatie. Tekenen kan op
www.pvdd.nl.

26
BIO
SmaakteSt
Fertilla Ketchup
“Tomaten”
Wat te denken van een product dat Fertilla Ketchup “Tomaten”
op het etiket heeft staan (ja, exact zo). Het betreft
een fles (biologische) ketchup, dus het middelste gedeelte
strookt wel met de verwachting. Maar “Tomaten”… Die
aanhalingstekens! Jij maar geloven dat je tomatenketchup
zit te eten, maar nee hoor, het betreft ketchup gemaakt van
“Tomaten”. Het doet vermoeden dat het rode goedje op je
bord een hoop bevat – maar geen tomaten.
Ketchup op zich is trouwens behalve
lekker (en multi-inzetbaar) ook gezond.
Met de aanbevolen dagelijkse
scheut krijg je je portie lycopeen binnen.
Het is een stof die van nature in
tomaten voorkomt en beschermend
werkt tegen kanker en hart- en vaatziekten.
Bij biologische ketchup ligt
het lycopeengehalte gemiddeld hoger.
Tijd dus om ook de smaak ervan
aan een test te onderwerpen.
Wat punt één betreft, is de biologische
ketchup van Fertilla niet te
onderscheiden van de ons allen
Natudis
Verandering van spijs doet eten!
Ekoland wil iedereen inspireren
om bewust en vaker
voor biologische voeding
te kiezen omdat het lekkerder
is en puur, beter voor
de aarde, eerlijker of van
dichtbij. Je kunt bij Ekoland
kiezen uit bijna 200 producten,
die zo min mogelijk
bewerkt zijn en daarom
smaken zoals ze horen te
smaken.
Neem bijvoorbeeld Ekoland’s Rijstmix
met pit en Graanmix met pit. De
eerste is een melange van geurige
pandanrijst, bulgur (een geliefd graan
in de Turkse keuken), hazelnoten en
knapperige pitjes. De hazelnoten en
bekende vergelijkingsklassieker.
Inderdaad, de ketchup komt maar
moeizaam uit zijn glazen omhulsel.
Wat het panel alvast waarneemt, is
een geur die ze niet gelijk weten te
waarderen. Er wordt een vergelijking
met tomatenpuree getrokken.
Zuur?
Wanneer het goedje zich eindelijk
prijsgeeft, blijkt het een normale
structuur te hebben en een iets donkerder
kleur. Het proeven begint en
er wordt getwist over de smaak. De
een beoordeelt de bioketchup als
bulgur geven deze rijst haar bijzondere
nootachtige smaak.
Met de Graanmix met pit combineer
je drie gezonde granen (bulgur, gierst
en boekweit) in één maaltijd. De zonnebloem-
en pompoenpitten geven je
gerecht een knapperige bite. Samen
met roergebakken groenten zet je
binnen 20 minuten iets verrassend
anders op tafel!
Oh ja, beide melanges zitten ook nog
boordevol vezels.
Verandering van spijs doet eten,
dus probeer ook eens een van de
andere 19 rijst- en granenvarianten
van Ekoland. Ze zijn verkrijgbaar bij
de natuurvoedingswinkel. Kijk voor
verkooppunten bij jou in de buurt op
www.natudis.nl.
zuurder, de ander vindt dat Heinz
dat juist is. Er wordt wat kennis opgehaald
over de smaakverdeling op
de tong en nummer één krijgt gelijk:
Fertilla spreekt vooral de buitenste
smaakpapillen aan; Heinz is met de
smaakwaarneming voorop de tong
juist zoeter.
Pasta
Erg enthousiast zijn de panelleden
uiteindelijk niet. Weer komt de vergelijking
met een meer sausige vorm
van tomaatverwerking bovendrijven,
waarop een alternatieve toepassing
wordt bedacht: de “Tomaten”-brei
wordt door pasta geroerd. En jawel
– de roeping van de Fertilla ketchup
is gevonden. ‘Zo is ‘ie prima.’ Bovendien:
verhitting versterkt de fijne
eigenschappen van het aanwezige
lycopeen, dus het is nog eens een
gezonde saus ook.
Wat? Fertilla Ketchup “Tomaten”
Oordeel? lekker door de pasta.
Waar gekocht? Op de markt
Prijs? € 2,65

ZZ KrvdAarde0909 Yomio-6513 17-08-2009 15:17 Pagina 1
Samen met de natuur
www.zuiverzuivel.nl
Dieren en mensen welkom.
Mijn weiland in de polder van Biesland is niet alleen
een plek waar de koeien grazen, maar ook een natuur-
reservaat, met vele bijzondere weidevogels en andere
dieren. Als echte natuurliefhebber heb ik met natuur-
lijke afscheidingen en wandelpaden mijn weiland zo aan-
trekkelijk mogelijk gemaakt voor bezoekers. Ik zoek
contact met zoveel mogelijk burgers, die hier heerlijk
rustig kunnen wandelen en fietsen.
Jan Duijndam uit Delfgauw.
Yomio - een uniek zuivelproduct!
Zuiver Zuivel Yomio is een bijzonder product, bereid als yoghurt met de speciale Yomio zuurselcultures.
Heerlijk dik van structuur en mild van smaak.
Yomio bevat overwegend rechtsdraaiend melkzuur, waardoor deze producten lichter verteerbaar
zijn, net als Biogarde. Verkrijgbaar in EKO en Demeter kwaliteit.
Yomio in beker
een "stand" product, met een
stevige, losse structuur door
rijping in de beker.
Yomio in pak
een "roer" product, dat wil zeggen dat
het een gladde structuur heeft, omdat
de yoghurt geroerd is in de tank.
Biogarde in beker
een “stand” product, bereid met
de originele Biogarde cultures én
met Demeter melk, heeft de
kenmerkende Biogarde smaak.

28
ETEN
SMAAK
Tekst en beeld: Renske de Zwart
Over smaak valt niet te twisten. Over
smaakversterkers wel. Zijn al die toevoegingen
in ons eten nu wel zo gezond?
En wat zit er eigenlijk allemaal
in dat blik soep? Als je in de supermarkt
je leesbril opzet om te ontcijferen
wat er precies op het etiket staat,
dan raak je al snel het spoor bijster.
Een hele rij E-nummers, of termen
als ’mononatriumglutamaat’, ‘gistextract’
of ‘eiwithydrolysaat’ komen
voorbij. Deze toegevoegde nummers
zijn goedgekeurd door de EU. Ook zijn
veel van deze stoffen ‘op natuurlijke
basis’. Maar wat is natuurlijk? En wat
doen al die toevoegingen aan het eten
eigenlijk met ons?
Een van de meest voorkomende smaakversterker
is het E-nummer 621: monosodiumglutamate
(MSG). In het Nederlands: mononatriumglutamaat,
ook wel Ve-tsin genoemd. MSG wordt toegevoegd
aan veel kant- en- klaarproducten zoals
soepen, sauzen en snacks. Het wordt verkregen
uit de fermentatie van maïs, suikerbieten en suikerriet.
Het eindproduct is een fijn, wit kristal dat
gemakkelijk oplost en te verwerken is in voedsel.
MSG kan ook chemisch verkregen worden, met
behulp van gentech, uit de strengen van de micrococcus
glutamicus- bacterie.
Glutamaat komt daar naast van nature voor in
eiwitrijk voedsel zoals vlees, sojasaus, walnoten,
groenten zoals tomaat en champignon, kip,
melk en kaas. Vooral gerijpte, oude kaas zoals
Parmezaan en Roquefort bevatten veel glutamaat.
Het menselijk lichaam produceert het ook zelf:
de spieren, hersenen en andere organen bevatten
glutamaat en ook moedermelk zit er vol mee.
Umami
De MSG dat gebruikt wordt in het voedsel werd
meer dan 1200 jaar geleden in de Oosterse keuken
ontdekt. Voedsel smaakte beter als het werd bereid
met een bouillon van zeewier, Laminaria Japonica.
In 1908 ontdekte professor Kikanae Ikeda
aan de Universiteit van Tokyo dat het aanwezige
glutaminezuur in het zeewier bepalend was voor
de smaak. De smaak wordt ‘umami’ (Japans voor
‘mmmm, lekker’) genoemd, en is inmiddels vastgesteld
als vijfde primaire smaak naast zout, zoet,
zuur en bitter. De meeste mensen beschrijven
umami als een vlezige smaak. Prof Ikeda wist het
glutamaat uit het zeewier te isoleren en sindsdien
wordt MSG in de hele wereld gebruikt om de
smaak van voedsel te versterken.
De nadelen
‘So far so good,’ zou men denken. Maar er gaan
ook stemmen op die beweren dat deze kunstmatige
vorm van glutamaat een ongewenste werking
heeft op ons zenuwstelsel omdat het een neurotransmitter
is, een tussenstof van de zenuwen.
MSG zou allerlei bijwerkingen in het lichaam
veroorzaken, zoals het ‘Chinese restaurant
syndroom’ met klachten als hartkloppingen,
hoofdpijn, zweetaanvallen of tintelingen op het
lichaam. Ook zou de stof schade kunnen brengen
aan de hersenen met epilepsie, hyperactiviteit of
depressie tot gevolg.
Onderzoek
De Amerikaanse Food and Drug Administration
(FDA) liet in de jaren ’90 een grootscheeps onderzoek
uitvoeren om deze klachten te onderzoeken.
De studie maakte een einde aan de vele speculaties
rondom MSG. Na wetenschappelijke testen
bleek er geen bewijs te zijn dat MSG, in normale
doses, lichamelijke klachten zou geven. Alleen
mensen die overgevoelig zijn voor de stof of aan
ernstige astma leiden, zouden er ziek van worden,
maar dan alleen van zeer hoge doses.
Hier in Nederland is de Universiteit van Wageningen
de autoriteit op het gebied van voeding en
gezondheid. We vroegen aan professor Cees de
Graaf of er inmiddels meer bekend is over de werking
van MSG. Maar ook hij benadrukt dat er geen
wetenschappelijke bewijzen zijn dat kunstmatige
glutamaten een nadelig effect hebben op onze
gezondheid. Het metabolisme van glutamaat is
goed bekend, men weet hoe het zich gedraagt. De
stof wordt snel in het menselijk lichaam afgebroken,
en ook als je veel kant-en-klaar voedsel eet,
kom je niet snel boven de dagelijks toegestane
dosis uit.
De Graaf verklaart de scepsis die bij het publiek
blijft leven vooral door de grote afstand die is
ontstaan tussen de productie en consumptie van
voedsel. Dit creëert angst bij de consument over
wat men eet en daaruit volgt weer de behoefte om
die kloof te dichten door zo natuurlijk mogelijk te
eten: met zo min mogelijk toevoegingen. Het feit
dat grote producenten momenteel producten op
de markt brengen die geen geur- kleur- of smaakstoffen
bevatten, speelt op deze behoefte in. Het
heeft echter een vreemde uitwerking: wetenschappelijk
is er geen noodzaak om die stoffen er
uit te halen maar doordat het wel gebeurt, wordt
de consument bevestigd in zijn zorg dat er toch
wel iets mis mee zal zijn.
Geen hoofdpijn
Het laatste woord is er nog niet over gezegd.
Vooral op internet circuleren vele verhalen over de
slechte effecten en bijwerkingen. Twijfel over voeding
is een angst die moeilijk valt weg te nemen,
wetenschappelijke bewijzen ten spijt. Om alle
sceptici nu gerust te stellen, plaatsen we hier een
recept voor een heerlijke soep waar geen MSG aan
te pas komt maar die bomvol natuurlijk glutamaat
zit. Van deze soep krijgt in elk geval niemand
hoofdpijn!

RECEPT STUDIE
Soep vol
smaakver smaakver-
sterkers
Maar dan wel natuurlijke! Geen chemische
toevoegingen of nep-aroma. Puur natuur, zonder
zelfs een bouillonblokje. Een veelheid van natuur-
lijke smaakversterkers uit parmezaanse kaas,
tomaat en basilicum zitten in deze soep, en dat
proef je. Met een kom van deze zomerse soep uit
Frankrijk kan je de komende herfstbuien weer de
baas.
‘Soupe au Pistou’
4 aardappels in blokjes
3 wortels in schijven
2 prei in dunne ringen
4 mooie vleestomaten
200 gram boontjes
(liefst haricots verts gehalveerd)
1 pot witte bonen
flinke bos basilicum
4 tenen knoflook
150 gr. parmezaanse kaas, grof geraspt
4 eetlepels olijfolie.
tijm, zeezout, peper.
GREENPEACE
You turn the earth. Met die boodschap
voert Greenpeace dit hele
jaar campagne. Het doel: een sterk
klimaatakkoord in Kopenhagen. Daar
bespreken de wereldleiders van 7 tot
18 december hoe de klimaatcrisis
moet worden aangepakt.
Bak in de olijfolie de wortel, prei en de knoflook
zachtjes aan. Niet bruin laten worden. Voeg de
aardappelblokjes toe en strooi er een flink wat
tijmblaadjes overheen. Omroeren totdat alle geuren
vrijkomen en voeg dan 1,5 liter heet water
toe. Breng zachtjes aan de kook met een flinke
schep grof zeezout er bij. Terwijl de soep pruttelt
de witte bonen en de sperziebonen toevoegen.
Snijd ondertussen de tomaten in blokjes en de
basilicumblaadjes in reepjes. Als de aardappels en
boontjes na ongeveer 20 minuten gaar zijn, voeg
je de tomaten en de helft van de basilicum toe.
De tomaten in de soep verwarmen maar niet lang
laten meekoken. Proef of de soep zout genoeg is,
voeg anders nog meer zeezout toe. Vlak voor het
opdienen een deel van de parmezaanse kaas en de
rest van de basilicum erover strooien. Maal er nog
wat peper overheen en zet de overgebleven kaas
op tafel.
ETEN 29
De Universiteit van Wageningen is interna-
tionaal toonaangevend op het gebied van
onderzoek naar voeding, voedselproductie
en gezondheid. Opleidingen en onderzoek
richten zich op het verbeteren van de pro-
ductie en opslag van veilige, gezonde en
smakelijke voeding. Gezond en veilig voor
mens en milieu.
Het voedingsonderzoek van Wageningen UR
(Universiteit en Researchcentrum) bestrijkt de
hele keten, en begint bij de veredeling en het telen
van verschillende rassen en variëteiten. Men
onderzoekt hoe ze bestand zijn te maken tegen
ziekten en hoe ze te verwerken zijn tot gezond en
lekker voedsel. Voor de ziekten die toch optreden,
bedenkt men verantwoorde bestrijdingsmethoden
die ervoor zorgen dat de consument een schoon
en veilig product in de schappen vindt. De belasting
van het milieu wordt teruggedrongen door
de kringlopen sluitend te maken. Ook werken er
onderzoekers aan het ontwikkelen van productie-,
oogst- en opslagmethoden die de landbouw
efficiënter maken. Verderop in de keten wordt
onderzocht welke bewaarmethoden en verpakkingen
levensmiddelen langer vers houden. Of welke
smaak, kleur en structuur de voedingsconsument
prefereert. Ook is er veel aandacht voor epidemiologisch
onderzoek naar de gezondheidseffecten
van levensmiddelen.
Meer weten over de verschillende opleidingen en
onderzoeksterreinen op het gebied van voeding
en gezondheid? Ga dan naar www.wur.nl
Duw de aarde in de goede richting!
‘Kopenhagen’ zal ambitieus moeten zijn, maar
de klimaatverandering kán nog een halt worden
toegeroepen. Wat wil Greenpeace? In rijke landen
moet de CO2-uitstoot in 2020 met 40% zijn
afgenomen ten opzichte van 1990, door slimmer
energiegebruik en meer schone energie. Ook
moeten deze landen ontwikkelingslanden financieel
helpen hun CO2-uitstoot te verlagen.
Bovendien moet ontbossing stoppen. Dit is na
ons energieverbruik de belangrijkste oorzaak
van klimaatverandering: 20% van de CO2-uitstoot
wereldwijd komt door ontbossing. Landen
als Brazilië, Kongo en Indonesië hebben geld
nodig om bijvoorbeeld hun landbouw niet verder
te hoeven uitbreiden in bosgebieden.
De Europese Unie moet zich hiervoor hardmaken,
want klimaatverandering gaat sneller dan
gedacht. Nederland moet het goede voorbeeld
moet geven, vindt Greenpeace. Want we hebben
met zijn allen maar één aarde.
Hyves
duw de aarde in
de goede richting!
nieuw nieuw nieuw klimaatakkoord
klimaatakkoord
klimaatakkoord
7-18 7-18 december december 2009, 2009, kopenhagen
kopenhagen
BN-ers als Brainpower, Ellen ten Damme, Chris
Zegers, Egbert Jan Weeber en Floortje Dessing
steunen Greenpeace in hun actie. Plaats net als
zij een gadget op je Hyve-pagina en laat zien
dat klimaatverandering je aan het hart gaat via
www.hyves.nl/actie/greenpeace
Meer info: greenpeace.nl/youturn

30 FORUM
REACTIE COLUMN
Melk, goed
voor elk?
We ontvingen een reactie op de Kan niet kiezen uit
de vorige editie. Hierin komt sojamelk naar voren
als een gezond en bovendien duurzaam alternatief
voor koemelk. KvdA-lezer J.M. Verdonschot heeft
op al deze melkinformatie een aanvulling. ‘Melk
en melkproducten zijn deel van de landbouweconomie
geworden. Koemelk is geen voedingsmiddel,
maar een product dat vanuit onwetendheid
in het voedingspatroon is opgenomen. Een mens
kan namelijk enkel menselijke moedermelk verteren.
Bovendien werken mensen met het drinken
van dierlijke melk mee aan de instandhouding van
de vleesproductie en het goedkope aanbod van
deze dierproducten.’
J.M. Verdonschot is er, kortom, niet van overtuigd
dat melk veel goed doet. Het is al langere tijd punt
van discussie. Melk zit vol goede stoffen, maar
het is inderdaad oorspronkelijk bedoeld voor zuigelingen.
Bovendien zijn calcium, vitamine D en
eiwitten ook via andere voedingsmiddelen binnen
te krijgen. Is melk ongezond? Hard bewijs is er
niet. Wat denk jij ervan? Heb je een mening, een
ervaring of een interessant feit, deel het met ons
via redactie@krantvandeaarde.nl.
Meer informatie en discussies kun je vinden op
www.gezondheidsplein.nl, www.trosradar.nl
(de aflevering over melk van dit consumentenprogramma
kun je bekijken via www.uitzendinggemist.nl)
en www.voedingscentrum.nl.
COLOFON
De Krant van de Aarde verschijnt 6x
per jaar in een oplage van 125.000
exemplaren en is een uitgave van
Stichting Dag van de Aarde.
De Krant van de Aarde wil mensen
aanzetten tot een gezonde en duurzame
leefwijze, ongeacht nationaliteit,
politieke voorkeur of religie.
© 2009 Krant van de Aarde, ISSN
1872-5104
Uitgever
Stichting Dag van de Aarde / Aarde
Media Groep
Albert Poutsma
Gerestein 1
4158 GB Deil
t 06 533 329 80
info@dagvandeaarde.nl
www.dagvandeaarde.nl
Woodstock
Frans van der Beek is publicist en bedenker
van kunstprojecten. Al sinds het alarmerende
rapport van de Club van Rome is hij
betrokken bij de milieuproblematiek en
beziet nu met een glimlach de recente
ontwikkelingen.
Een paar jaar geleden ontmoette ik in The
Hamptons (het Wassenaar van New
York, zeg maar) ene Michael Lang. Hij
bleek de organisator van Woodstock,
het legendarische popfestival van veertig jaar geleden.
Een half miljoen vertegenwoordigers van
een nieuwe generatie stroomden daar samen in
de regen, wentelden in de modder en waren getuigen
van een historisch weekend. Grote namen
als Jimi Hendrix, Janis Joplin en Crosby, Stills &
Nash braken daar door. Het was het feest van hippies,
peace & love, flower power en geestverruimende
middelen. Jimi en Janis hebben dat laatste
niet overleefd, maar ja, waar gehakt wordt, vallen
spaanders.
Woodstock werd een mijlpaal. De wereld zou
veranderen in een bloemenzee met lieve mensen
die, weliswaar zo stoned als een garnaal, het allerbeste
met elkaar voor hadden. Make love not
war, was het devies. Ik vroeg Michael Lang wat er
volgens hem terecht is gekomen van dat vredelievende
visioen. Hij kon eigenlijk niets anders bedenken
dan het ontstaan van de milieubeweging,
Directie
Exploitatie Krant van de Aarde
Hans Truijen
Westeinde 34
2512 HD Den Haag
t 06 53985587
hans.truijen@krantvandeaarde.nl
Redactieadres
Westeinde 34
2512 HD Den Haag
Lotte Krijnen, t 06 28187855
redactie@krantvandeaarde.nl
Hoofdredactie
Lotte Krijnen,
lotte.krijnen@krantvandeaarde.nl
Redactie
Marieke Buijs, Ilse Eggenkamp, Frans
van der Beek, Eva van Mossevelde,
Renske de Zwart
Eindredactie
Petra van der Veer, Arjen Damen
Aan dit nummer werkten mee
Greenpeace, Natudis, Margreet
Tjalsma, Dorothé Duijves, Hedwig
Homoet, TNO, Wereldwinkel.
De Krant van de Aarde wordt mede
mogelijk gemaakt met financiële ondersteuning
van NCDO en TU Delft.
Advertentieverkoop
Bureau Sjoerdsma, Peter Sjoerdsma
W.A. Scholtenlaan 47
6865 VV Doorwerth
t 026-3817658
info@bureau-sjoerdsma.nl
Margreet Tjalsma
t 06 25536965
margreet@marienborch.nl
Vormgeving en beeldredactie
Sin Conceptual Design, Den Haag
info@sin.nl
Druk
Corelioprinting, Erpe-Mere, België
die met het rapport van de Club van Rome het
eerste signaal gaf van de naderende ondergang
van het mensdom op aarde. Woodstock werd een
illusie, een ludieke oprisping. De hippies van toen
werden bankdirecteuren en slurpten gigantische
bonussen op die een internationale geldcrisis veroorzaakten.
Is het tijd voor een nieuwe Woodstock, een nieuw
reveil van een aanstormende generatie? Niet nodig,
want na zo´n opleving van hoop en horizon
worden de waarden al snel verruild voor het verlangen
naar een Mercedes SLA, om maar een van
de materiële doelen te noemen.
Op www.woodstock.com wordt nog een poging
gedaan om de wereld een groener aanzien te geven,
maar dat neemt niet weg dat de bloemengeneratie
van veertig jaar geleden het in die vier
decennia aardig heeft verknald.
Het wordt aan de nieuwe generatie overgelaten
om de boel weer op orde te krijgen. Als ik me niet
vergis, gaat ze dat nog lukken ook. Deze krant
geeft die richting al aan.
Frans H.J. van der Beek
Oplage en distributie
- 72.500 ex. via natuurvoedingswinkels,
donateurs van de stichting / houders
Kaart vd Aarde, bibliotheken, ministeries
en partner-organisaties (zie www.
dagvandeaarde.nl)
- 37.500 ex. uitgereikt in de les aan vwo
scholieren bovenbouw;
- 15.000 ex. naar overige relaties en
(semi) overheden.
Je kunt de Krant van de Aarde thuis
ontvangen door € 19,95 per jaar over te
maken op rekening nr. 617736146 van
de stichting Dag van de Aarde onder
vermelding ‘donateur’. Je ontvangt dan
ook onze voordeelkaart thuis.
De Krant van de Aarde is in PDF-formaat
te bekijken op www.krantvandeaarde.nl

Kan niet kiezen!
door: Dorothé Duijves
Door een overdaad aan mogelijkheden
wordt het voor ons als consument
steeds moeilijker om te kiezen. Hoeveel
verschillende merken en modellen
mobieltjes bestaan er wel niet? Om maar
te zwijgen over flesjes water, biertjes,
auto’s, spijkerbroeken, shirtjes, sneakers,
smoothies, snacks en... Word ook
idealist, dat maakt het leven stukken
makkelijker. Kies gewoon voor de meest
biologische of fairtrade variant! De
Krant van de Aarde geeft je iedere editie
een voorzetje.
In de volgende :
In de volgende krant gaan we in
op duurzaam bouwen. Nieuwe gebouwen
zijn voorzien van allerlei
technische snufjes om het milieu
én de (portemonnee van de) bewoners
zo veel mogelijk te sparen.
De vernieuwing houdt maar niet
op. Wij zoeken voor je uit wat de
nieuwste ontwikkelingen zijn.
Zuiver scheerwol
Veel mensen denken bij wol aan ‘zuiver’,
‘zacht’ en ‘vriendelijk’. Helaas is dat nog vaak
ten onrechte, want achter veel vestjes, wanten,
dekbedden of andere producten van wol zit
een minder weldadig verhaal. Zo’n 80% van
de wolproducten in Nederland is afkomstig
uit Australië. Daar wordt het merinosschaap
gefokt voor superzachte wol die geen jeuk
geeft aan de huid van mensen. De huid van het
schaap daarentegen ondergaat een ongelooflijk
pijnlijke behandeling.
Lammetjes en vliegen
De Australische merinosschapen zijn zo
gefokt dat ze, om meer wol te leveren, extra
huidplooien hebben gekregen. Maar rondom
het achterwerk van het schaap blijft door
de plooien urine, vocht en poep zitten: een
prettige omgeving voor vliegen om eieren te
leggen. De larven die daaruit komen vreten
zich door de huid van het schaap heen het
lichaam in, wat erg pijnlijk is en tot de dood
van het schaap kan leiden. Deze aandoening
heet flystrike. De Australische wolboeren hebben
hier een ‘oplossing’ voor: mulesing. Van
het achterwerk van lammetjes wordt de huid
weggesneden (soms zonder verdoving), zodat
er littekenweefsel ontstaat.
To be continued
Over bouwen en bouwstoffen
gesproken: is melk goed voor elk?
We horen verschillende verhalen,
en zijn benieuwd naar jouw mening
en ervaringen (zie ook de pagina
hiernaast van deze editie). We gaan
de zaak voor jullie onderzoeken.
Mode
We spreken met de meiden van Van
Markoviec, het milieuvriendelijke,
verrassende Nederlandse modelabel.
Eten
In Italië weten ze er alles van, er
bestaat zelfs een opleiding voor:
slowfood. Wat het precies inhoudt,
dat vertellen we je in de volgende
KvdA.
Win die camera
De camerawedstrijd loopt nog
altijd: kijk op www.geosites.nl, kies
een plekje en leg het vast op de
gevoelige plaat. Niet vergeten de
foto vervolgens naar de redactie te
mailen, natuurlijk!
PLEIN
31
Boycot pijnlijke wol
Dierenrechtenorganisatie PETA voert al
een aantal jaren actie tegen mulesing. Met
als resultaat, de belofte van de Australische
wolboeren om met deze pijnlijke behandeling
te stoppen in 2010. Maar het is niet duidelijk of
dit gaat lukken. Alternatieven zijn duur. Sommige
boeren zijn wel overgegaan tot verdoving
van de lammetjes. Ook heeft een groeiend aantal
kledingmerken toegezegd de Australische
wol te boycotten en zich te richten tot andere
landen voor hun wol, bijvoorbeeld H&M, C&A,
Hugo Boss, Adidas, Nike, NafNaf, Pierre Cardin
en Gap. Maar er is nog geen keurmerk voor
diervriendelijke wol.
Warm en cruelty free
Wil je 100% zeker weten dat er geen pijn zit
in je sok of trui, dan kies je voor biologische
wol, te herkennen aan de gangbare keurmerken
voor biologische producten. Biologische
wol is diervriendelijk. Het aanbod (vooral via
internet) wordt steeds groter, het gaat vooral
om kleine enthousiaste initiatieven.
Een ander alternatief is kunstvezels zoals acryl
of fleece. Fleece is lekker warm, gemakkelijk te
wassen en in veel (bedden- en) kledingwinkels
verkrijgbaar. Bijvoorbeeld bij American Apparel,
die cruelty free kleding maakt: zonder leer,
bont en wol, wel met verantwoorde materialen
zoals fleece.
En verder:
Nieuws en gadgets
Interviews
Boeken
Reportages
Millenniumdoelen
Columns
En nog veel meer…

GK-ZZ KrvdAarde Oeg-0909-6514 17-08-2009 15:07 Pagina 1
Joyce Wanjala (41)
woont samen met haar
man Paul (45) en haar 6 kinderen
in het Butaleja district in Oeganda.
Dankzij de spaaractie 2008 van de biologische zuivelmerken
Groene koe en Zuiver Zuivel heeft zij deze zomer haar koe
gekregen! Door de verkoop van een deel van de melk kunnen de
kinderen van Joyce weer naar school. Het drinken van de melk zal
de gezondheid en weerstand van het hele gezin verbeteren. Het
gezin van Joyce maakt deel uit van de Mudodo Women’s Group.
De vrouwen en hun gezinnen hebben al eigen stukjes land die ze
bebouwen met groenten. De groepsleden ondersteunen elkaar
in de activiteiten waardoor er een gevoel van saamhorigheid ontstaat.
Ieder gezin dat een koe ontvangt geeft de eerstgeboren
nakomeling door aan een volgend gezin. Hierdoor vermenigvuldigt
de gift zich iedere keer weer. Ook volgend jaar willen we
weer vele gezinnen van de Mudodo Women’s Group, zoals dat
van Joyce, blij gaan maken met een koe.
Spaar dus weer mee vanaf begin oktober!
Er is minimaal € 30.000 nodig om alle gezinnen de voor 2010 geplande koeien en training
te geven. Spaar van begin oktober tot 31 december 2009 van de actieverpakkingen van
Groene koe en/of Zuiver Zuivel de spaarzegel met een waarde van € 0,10. Spaar 25 zegels
en stuur deze voor 15 januari 2010 op. Wij doneren dan € 2,50 aan Heifer voor Oeganda.
Kijk voor meer informatie op www.groenekoe.nl,
www.zuiverzuivel.nl of www.heifer.nl/koeienvooroeganda.
Hier kan je ook een spaarkaart downloaden.
Heifer Nederland steunt arme boerengezinnen
in Afrika en Oost-Europa
door het geven van dieren, training
en nazorg. Heifer zorgt er voor dat de
koeien (uiteraard afkomstig uit Afrika)
goed terecht komen bij de gezinnen.
www.zuiverzuivel.nl • www.groenekoe.nl