Voorjaar - Actorion
Voorjaar - Actorion
Voorjaar - Actorion
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Jaargang 8, nummer 1 Uitgave voorjaar 2009 Prijs ¤ 4,95<br />
Stadsregio Arnhem Nijmegen<br />
Magazine voor overheid en bedrijfsleven<br />
Thema: Perspectief<br />
René Jansen, directeur Zakelijke Relaties, Rabobank<br />
Nieuwe arbeidsrelatie tussen baas en werknemer<br />
De ‘Future Cities’ van de stadsregio
Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen is een<br />
business-to-business magazine voor overheid en<br />
bedrijfsleven dat vier keer per jaar wordt uitgegeven door<br />
<strong>Actorion</strong> Communicatie in een oplage<br />
van 12.000 exemplaren.<br />
www.netwerkkan.nl<br />
Colofon Inhoudsopgave<br />
Redactieadres<br />
<strong>Actorion</strong> Communicatie<br />
Arnhemsestraatweg 346<br />
6881 NK Velp<br />
T 026 – 443 82 87<br />
F 026 – 389 25 48<br />
E adviseurs@actorion.nl<br />
Redactieraad<br />
Leoni Delsink, Gemma Schoot (eindredacteur),<br />
Peter Smit (hoofdredacteur), Susanne Swaters<br />
Concept & Realisatie<br />
<strong>Actorion</strong> Communicatie<br />
Basisontwerp & Vormgeving<br />
Ontwerpbureau NEO, Velp<br />
Fotografie & Visuals<br />
Anoek Bleumer, Robert Aarts,<br />
Kim Baster, Paul Breuker, ChinaFotoPress/ANP,<br />
Huub Coenen, Hans Crezee, Dickhoff Foto,<br />
Corine Jansen, Jacques Kok, Luuk van der Lee,<br />
Rens Plaschek, De Spelerij<br />
Druk<br />
Drukkerij Gelderland, Arnhem<br />
Bladmanagement<br />
<strong>Actorion</strong> Communicatie<br />
Gratis toezending<br />
Bestuurders in de Stadsregio Arnhem Nijmegen<br />
Directeuren, managers en beleidsambtenaren van<br />
(semi-)overheidsorganisaties in de stadsregio<br />
Directeuren en managers van bedrijven in de stadsregio<br />
Losse nummers zijn verkrijgbaar bij<br />
<strong>Actorion</strong> Communicatie voor € 4,95<br />
Copyright<br />
Het auteursrecht op de artikelen uit Netwerk magazine<br />
berust bij <strong>Actorion</strong> Communicatie.<br />
Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de<br />
uitgever mag niets uit deze opgave worden verveelvoudigd<br />
en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm,<br />
fotokopie, scan of op welke andere wijze dan ook.<br />
Uitgave<br />
<strong>Voorjaar</strong> 2009<br />
Het volgende nummer van Netwerk Stadsregio Arnhem<br />
Nijmegen verschijnt in juni 2009<br />
Partners<br />
Breed, Nijmegen<br />
Drukkerij Gelderland, Arnhem<br />
Euregio Rijn-Waal, Kleve<br />
Gaardenhage (gemeente Arnhem<br />
Willemsen Makelaars, Bieze Makelaars)<br />
GIBO Groep Accountants en Adviseurs, Arnhem<br />
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen<br />
JDI ICT, Dieren<br />
Karst Grit Media, Renkum<br />
Keizer Karel Podia, Nijmegen<br />
KuiperArnhem Bouw en Ontwikkeling, Arnhem<br />
Landgoed Avegoor, Ellecom<br />
Nysingh advocaten - notarissen N.V., Arnhem<br />
Stadsregio Arnhem Nijmegen, Nijmegen<br />
Stichting De Driestroom, Elst<br />
Stadsregio Arnhem Nijmegen<br />
van de redactie<br />
burgemeester in beeld<br />
column<br />
column<br />
rubriek<br />
column<br />
column<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
10<br />
11<br />
12<br />
15<br />
17<br />
18<br />
19<br />
21<br />
22<br />
25<br />
26<br />
27<br />
28<br />
30<br />
33<br />
34<br />
36<br />
37<br />
38<br />
40<br />
41<br />
43<br />
45<br />
47<br />
48<br />
50<br />
Op bedrijfsuitje naar de Spelerij<br />
Thema in beeld<br />
René Jansen van Rabobank Arnhem en Omstreken<br />
Euregio subsidieert duurzaamheid en innovatie<br />
Kees Luesink van Doesburg<br />
Nieuwe arbeidsrelatie tussen baas en werknemer<br />
Nieuw in de regio: Flevum Forum Network<br />
Specialist nieuwe media blogt voor HAN-faculteit<br />
Jaap Modder<br />
Stadsregionaal<br />
Kwaliteit centraal in verstedelijkingsopgave<br />
Klimaatneutrale ‘Future Cities’ in stadsregio<br />
Golden Tulip Avegoor: Hello World!<br />
Ronald Migo<br />
Intussen buiten de arena...<br />
RBT KAN houdt meerdere potten op het vuur<br />
Regionale musea verleiden de bezoeker<br />
De pijlers van het succes van Breed in 2008<br />
Kredietverlening van de ‘dichtbijbank’ gegroeid<br />
Monique Leyenaar<br />
GEM Waalsprong: 2009 is jaar van de Citadel<br />
‘Customer intimacy’ trekt huurders naar Matserhuis<br />
Young Journalist Award 2009<br />
Pieter van Dijk<br />
Directiewisseling KuiperArnhem Bouw en Ontwikkeling<br />
De franchiseformule van Ondernemersgroep De Driestroom<br />
Masterclass Pers & Publiciteit van <strong>Actorion</strong> Communicatie<br />
Nationale Sport Platform ontsteekt het sportvuur<br />
Partnernieuws<br />
perspectieven helpen<br />
stadsregio uit de crisis<br />
Het kabinet is druk in de weer met steunmaatregelen die ons land door de<br />
crisis heen moeten loodsen. Wat doen bedrijven en overheden in de Stadsregio<br />
Arnhem Nijmegen om voor hun organisaties en hun doelgroepen de moed erin<br />
te houden? Deze voorjaarseditie van Netwerk staat vol met perspectieven.<br />
De Euregio Rijn-Waal zet subsidies in voor kleinschalige<br />
projecten onder de noemers ‘duurzaamheid’ en ‘innovatie’.<br />
De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft een<br />
specialist nieuwe media die de HAN al bloggend en twitterend<br />
profileert bij aankomend studenten. De Stadsregio Arnhem<br />
Nijmegen laat zien hoe we nú de duurzame technieken kunnen<br />
ontwikkelen, waarmee we straks in de steden regenwater kunnen<br />
vasthouden en groen kunnen inzetten. In onze compacte<br />
‘Future Cities’ zullen we dan ook veel groene daken en groene<br />
muren aantreffen, die de steden behoeden voor oververhitting<br />
en smog.<br />
Golden Tulip Avegoor in Ellecom, waar gastvrijheid altijd al een<br />
kernwaarde is, verwelkomt de wereld met een nieuw concept<br />
waarin Avegoor samenwerkt met lokale ondernemers onder<br />
de noemer: Hello World.<br />
Breed zet in 2009 de succesvolle gerichtheid op het MKB<br />
voort. Voor dit marktsegment in de regio blijft Breed mensen<br />
een beperking opleiden en voorbereiden voor werk in de<br />
dienstverlening en de productie. Het SW-bedrijf gaat dit nu<br />
ook doen met mensen die uit Wet Werk en Bijstand.<br />
Voor KuiperArnhem Bouw en Ontwikkeling wordt 2009 ook<br />
een jaar van verandering. Ten eerste is het eerste deel<br />
van de bedrijfsnaam veranderd: van KuiperBouwgroep in<br />
KuiperArnhem. Maar daarnaast treedt algemeen directeur<br />
Hans Winters, die jarenlang hét gezicht was van het bedrijf,<br />
per 1 april aanstaande terug. Meer dan twintig jaar heeft<br />
Winters het bouwbedrijf op socratische wijze geleid. John<br />
Moesbergen zal het beleid voortzetten, maar hij realiseert<br />
zich wel: “We zullen alert en creatief moeten zijn, maar dat<br />
maakt de uitdaging des te interessanter.” Hans Winters komt in<br />
september terug als commissaris en directeur van de holding.<br />
Stichting De Driestroom legt al jaren veel creativiteit aan de<br />
dag. Nu weer met een franchisformule voor zorgondernemers,<br />
mede ontwikkeld door de Ondernemersgroep De Driestroom.<br />
In het omslaginterview is een bankier aan het woord: René<br />
Jansen, directeur van Rabobank Arnhem en Omstreken. Hij<br />
vertelt onder meer over hoe de bank in de stadsregio meewerkt<br />
aan tal van oplossingen om uit de crisis te komen. De<br />
bank blijft daarbij herkenbaar als de bank met een stabiele<br />
koers. Die koers heeft de Rabobank Groep een winst van 2,8<br />
miljoen euro opgeleverd (naast een verlies door de crisis van<br />
1,2 miljard). Elders in deze editie vertellen twee collega’s van<br />
René Jansen, die dagelijks met de klanten werken, hoe de<br />
Rabobank de lokale bedrijven blijft steunen, in welke sector<br />
dan ook.<br />
Jurriaan de Mol van het Regionaal Bureau Toerisme, het RBT<br />
KAN, zet de strategie van diversificatie voort. Had het RBT<br />
KAN zich alleen op bijvoorbeeld de Engelsen gericht, “dan<br />
hadden we nu met de ineenstorting van het pond sterling een<br />
probleem gehad”.<br />
Toeristen en bezoekers zullen de Stadsregio Arnhem Nijmegen<br />
ongetwijfeld weten te vinden, waar zo veel mensen en organisaties<br />
- en niet te vergeten: de regionale musea op pagina 30<br />
– de kunst van het verleiden verstaan.<br />
Ik wens u veel leesplezier.<br />
Peter Smit, hoofdredacteur<br />
van de redactie<br />
4 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 5
De Spelerij doet een beroep op de fantasie van haar bezoekers<br />
“de overtreffende trap<br />
van dromen is doen”<br />
Zonder verwachting naar binnen en met een hoofd vol creatieve ideeën weer<br />
naar buiten. Dat is kort gezegd wat je te wachten staat bij een bezoek aan De<br />
Spelerij. Het begint al als je de poort van De Spelerij binnen komt. Jong en oud<br />
worden hier gestimuleerd niet alleen te dromen maar vooral te doen.<br />
Wie met collega’s bij De Spelerij binnenkomt voor een bedrijfs-<br />
uitje en wordt omringd door rondrennende kinderen, zal<br />
denken: ‘Waar ben ik nu beland?’ In de ‘Uitvinderij’, een werkplaats<br />
waar de uitvinder in jezelf de kans krijgt om aan het<br />
werk te gaan.<br />
Jos Spanbroek, het creatieve brein achter De Spelerij, vertelt<br />
met veel passie over zijn levenswerk. De van oorsprong<br />
beeldend kunstenaar startte de Spelerij 25 jaar geleden<br />
vanuit het idee dat je als kind kunst op een andere manier<br />
moet ervaren dan er alleen naar te kijken. Zo ontstonden de<br />
speelbeelden, wat leidde tot de vraag: wat willen kinderen<br />
nog meer? Zelf praktisch bezig zijn en ontdekken, natuurlijk!<br />
De Uitvinderij, een werkplaats midden in De Spelerij, was het<br />
logische antwoord.<br />
De schrootstrijd<br />
Al pratende slaat Spanbroek razend snel de brug naar de volwassen<br />
wereld. “In tijden van crisis is het belangrijk dat ook<br />
bedrijven de creativiteit bij haar werknemers blijven stimuleren.<br />
Je moet aandacht besteden aan het team om je heen.”<br />
6 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009<br />
Een nieuwe onverwachte omgeving kan een boost geven aan<br />
de inventiviteit. En dit is precies wat Spanbroek bereikt met<br />
de Schootstrijd. De maatpakken gaan uit en de overalls gaan<br />
aan. Omringt door oud ijzer en metaalbewerkingapparaten<br />
werk je als bedrijf samen aan een speciale voor hen bedachte<br />
opdracht. Of krijg je de vraag voorgelegd: ‘Vind een antwoord<br />
op het gat in de markt’. Op dat moment staat samenwerken<br />
centraal. “Via de schrootstrijd leer je je collega’s op een<br />
andere manier kennen”, aldus Mathijs Spanbroek, de zoon van<br />
de kunstenaar.<br />
De zaak ondersteboven zetten<br />
Reagerend op rondrennende kinderen vertelt Spanbroek<br />
verder: “We zetten mensen aan anders te kijken naar elkaar<br />
en de objecten om hen heen. Op het moment dat je mensen<br />
hier een praktische opdracht geeft, dan komen er heel andere<br />
gedachten op gang dan achter het bureau. Dit levert werkelijk<br />
de meest fantastische kunstwerken op”.<br />
Op het terrein staan enkele voorbeelden van gemaakte<br />
opdachten. Een twee meter hoog metalen mens en een energie<br />
opwekkende installatie gemaakt uit trommels, fietswielen<br />
en springveren. Oude gebruiksvoorwerpen vinden een tweedeleven<br />
met een nieuwe functie en een eigen verhaal. “Niets<br />
is op een gegeven moment meer te gek. Zo liepen teams van<br />
Defensie met een liniaal in de hand grote vlakken op het veld<br />
uit te zetten om een vredesmissie te spelen.”<br />
Creatief denken is avontuur<br />
Volgens Spanbroek merken de bezoekers dat het vrij laten van<br />
de fantasie heel bevrijdend werkt. “Er komt creativiteit los bij<br />
mensen van wie je dat misschien in eerste instantie niet had<br />
verwacht. Maar uiteindelijk gaat het niet om wat ze maken,<br />
maar om het creatieve proces tijdens de opdracht en dat is<br />
heel mooi om te zien.” De enige voorwaarde die Spanbroek<br />
stelt: “Durf het avontuur aan te gaan.”<br />
www.schrootstrijd.nl<br />
www.spelerij.nl<br />
Tekst Leoni Delsink<br />
Fotografie De Spelerij<br />
Leren voor nu en voor later,<br />
Leren voor perspectief<br />
thema in beeld<br />
Tekst en fotografie Anoek Bleumer
Directeur Zakelijke Relaties: René Jansen: “Rabobank blijft stabiele koers varen”<br />
“Zeker in deze tijd willen we onze klanten met raad en daad terzijde staan om<br />
de economische crisis te overwinnen. Daarbij is van belang dat we nauw betrokken<br />
zijn bij een bedrijf dat het moeilijk heeft. We willen in een vroeg stadium<br />
met de klant in gesprek, zodat we tijdig met elkaar de problemen signaleren.<br />
Op die manier kunnen we samen met de klant kijken naar zijn perspectief en<br />
komen tot een passende oplossing.”<br />
Tekst Peter Smit<br />
Fotografie Rens Plaschek<br />
de crisis als prikkel om<br />
nieuwe wegen in te slaan<br />
Aan het woord is René Jansen (46), directeur Zakelijke<br />
Relaties van de Rabobank Arnhem en Omstreken. Kort nadat<br />
hij in 2007 de overstap maakte van de particuliere naar de<br />
zakelijke markt, begon het op de internationale geldmarkt te<br />
rommelen. Het leek in eerste instantie vooral een probleem<br />
van de Verenigde Staten waar de hypotheekmarkt in elkaar<br />
klapte. Maar al snel breidde het probleem zich uit en in 2008<br />
begon het financiële systeem wereldwijd te wankelen.<br />
Ondernemerstips voor 2009<br />
In de speciale uitgave ‘Turbulente tijden’ geeft de Rabobank<br />
praktische tips voor kansrijk ondernemen in 2009. Daarnaast<br />
komen in dit boekje vooral ondernemers zelf aan het woord<br />
om de lezer te voorzien van praktische tips en adviezen.<br />
De belangrijkste ondernemerstips van de Rabobank voor dit<br />
jaar zijn hieronder op een rij gezet:<br />
• Verhoog de toegevoegde waarde voor de klant<br />
Kies voor betrouwbaarheid, kwaliteit, flexibiliteit in service<br />
en flexibiliteit in vaste contracten.<br />
• Breng de kosten omlaag en onder controle door efficiency<br />
Kies voor het uitbesteden van niet-kernactiviteiten, stop<br />
De kredietcrisis is inmiddels een economische crisis van<br />
ongekende omvang. De berichten over steunmaatregelen van<br />
nationale overheden volgen elkaar in snel tempo op. En dan<br />
praten we niet meer over miljoenen, maar over honderden<br />
miljarden dollars en euro’s. De crisis breidt zich uit als een<br />
olievlek en het einde is nog niet in zicht.<br />
Nog steeds haalt de economische crisis dagelijks de voorpagina’s<br />
van de kranten. Niet alleen banken hebben het zwaar,<br />
verliesgevende activiteiten, kies voor een minimale voor-<br />
raad en een strikt en snel debiteurenbeheer.<br />
• Houd investeringen op peil en wees gepositioneerd als de<br />
economie weer aantrekt<br />
Blijf investeren in eigen kracht en onderscheidend vermogen,<br />
productontwikkeling en productdifferentiatie. Vermijd<br />
‘stuck in the middle’ en kies voor specialist- of kostenoriëntatie.<br />
• Doe wat u belooft en doe niet moeilijk over formaliteiten<br />
Wees beschikbaar als de klant er om vraagt. Geef fouten toe<br />
en los ze perfect op. Laat de klant met rust, tenzij u ze echt<br />
iets te bieden heeft.<br />
door de recessie en het sterk geslonken vertrouwen van de<br />
consument zitten ook andere sectoren in de hoek waar de<br />
klappen vallen. Vooral in de bouw, in de handel van onroerend<br />
goed en in de transportsector houden werkgevers en werknemers<br />
hun hart vast.<br />
Toch verwacht Jansen niet dat de arbeidsmarkt in de<br />
Stadsregio Arnhem Nijmegen het extra zwaar te verduren<br />
krijgt. “Nijmegen en Arnhem zijn van oudsher sterke steden.<br />
Arnhem is de provinciehoofdstad met veel overheidsorganisaties,<br />
zakelijke dienstverlening, onderwijs- en zorginstellingen.<br />
Nijmegen is de stad met een universiteit en een sterke medische<br />
sector. Ik verwacht dat de werkgelegenheid hier minder<br />
onder druk komt te staan dan in andere regio’s.”<br />
Stabiele koers<br />
Zonder zichzelf op de borst te kloppen, geeft Jansen aan<br />
dat de Rabobank in de afgelopen jaren een stabiele koers<br />
is blijven varen. “Wij hebben niet meegedaan aan de gekte<br />
op de geldmarkten. Een belangrijk punt hierbij is dat onze<br />
bank eigenlijk niet te vergelijken is met andere banken. De<br />
Rabobank is een coöperatieve bank die geen beursnotering<br />
heeft en geen aandeelhouders kent. Andere banken hebben in<br />
mijn ogen hun grenzen steeds verder verlegd, terwijl wij het<br />
liefst een stabiele koers volgen. Wij speculeren niet met geld<br />
en het maken van winst (lees aandeelhouderswaarde) is niet<br />
het hoogste doel. Winst is voor ons in de eerste plaats een<br />
middel om andere doelen te dienen. Onze missie is het realiseren<br />
van waarde voor de klant. Dat toetsen we door continu<br />
klantonderzoeken te doen, maar ook door hierover regelmatig<br />
met onze ledenraad van gedachte te wisselen.”<br />
Lokale betrokkenheid<br />
Jansen: “Niemand zit te wachten op een economische recessie,<br />
maar de crisis biedt ook ruimte voor nieuwe kansen en<br />
uitdagingen. De regering neemt allerlei maatregelen om het<br />
tij te keren, maar ook in de Stadsregio Arnhem Nijmegen zoeken<br />
overheden en bedrijven elkaar op om samen aan oplossingen<br />
te werken. Zo participeren wij als lokale Rabobank in<br />
de stadsdialoog van de gemeente over de gevolgen van de<br />
kredietcrisis voor Arnhem. Die lokale betrokkenheid werkt<br />
echt heel stimulerend.”<br />
En: “De praktijk laat ook zien dat de crisis voor veel bedrijven<br />
een extra prikkel is om nieuwe wegen in te slaan. Ik zie veel<br />
ondernemers die de mouwen opstropen, veerkracht tonen en<br />
nieuwe ideeën lanceren. En vergeet niet dat we in onze regio<br />
veel innovatieve bedrijven hebben. Die ondernemingen zijn<br />
gelukkig flexibel. En we hebben nog steeds te maken met een<br />
8 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 9<br />
Paspoort<br />
Naam René J.W. Jansen<br />
Geboortedatum 15 juli 1962<br />
Geboorteplaats Boxmeer<br />
Burgerlijke staat Getrouwd met Babs<br />
en vader van Daan, Thijs<br />
en Jaap<br />
“Onze missie is: waarde realiseren voor de klant”<br />
Opleidingen<br />
coverstory<br />
MBA Rotterdam School of Management, Erasmus<br />
Universiteit Rotterdam<br />
Hogeschool Eindhoven, HEAO: bank en verzekeringen,<br />
economie & management<br />
Werkervaring<br />
2007 – heden Directeur Zakelijke Relaties,<br />
Rabobank Arnhem en Omstreken<br />
2001 – 2006 Directeur Particulieren, Rabobank<br />
Arnhem en Omstreken<br />
1984 – 2001 Diverse (management)functies<br />
bij Robeco , Exterre Venture<br />
Capitalist en Rabobank<br />
Lidmaatschappen<br />
• Bestuur CASA (Centrum voor Architectuur en<br />
Stedenbouwkundige Ontwikkeling Arnhem)<br />
• Businessclub Golfbaan Welderen<br />
• Stedelijk Netwerk<br />
• Business Club Papendal Games<br />
• Bouwsociëteit
sterk groeiende groep van mensen die een eigen bedrijf willen<br />
beginnen. Deze starters vormen een nieuwe generatie ondernemers.<br />
De Rabobank participeert in deze regio al jaren in<br />
Smart Start, een speciaal project waarin overheden en bedrijven<br />
de krachten bundelen om startende ondernemers een<br />
steuntje in de rug te geven. Dit project blijven we steunen.”<br />
Rabobank, sparringpartner voor lokale ondernemer<br />
Nieuwe kansen<br />
“Ook al zijn het moeilijke tijden, dat betekent niet dat we moeten<br />
gaan wachten op de volgende tegenslag. Ook zonder de<br />
kredietcrisis zou de economie een tik hebben gekregen, alleen<br />
niet zo hard als nu”, aldus Jansen. “Elk bedrijf moet in feite<br />
zelf een koers uitstippelen om de recessie te overbruggen. En<br />
daarbij kunnen wij als bank de helpende hand bieden. Het gaat<br />
dan niet alleen om financiële hulp, maar ook om adviezen en<br />
ondersteuning bij het nemen van de juiste maatregelen. De<br />
huidige situatie is in mijn ogen ook een periode van reflectie,<br />
die kan leiden tot nieuwe inzichten en nieuwe kansen.”<br />
En: “Voorop staat dat de Rabobank de eigen klanten in goede<br />
en in slechte tijden financiële continuïteit kan bieden. Het is<br />
Geld voor de maatschappij<br />
Ook in deze periode van financiële tegenvallers blijft de<br />
Rabobank investeren in goede doelen en sponsoring. Een<br />
vast percentage van de winst wordt hieraan besteed. De<br />
Rabobank stopt geld in lokale, regionale en (inter)nationale<br />
projecten. René Jansen: “We zijn sponsor van lokale<br />
sportverenigingen, ondersteunen lokale kunst en cultuur<br />
en doneren aan goede maatschappelijke initiatieven. Dat<br />
beschouwen we als ons dividend aan de samenleving, een<br />
soort cement voor de plaatselijke economie. Daarnaast<br />
hebben we het Rabobank Stimuleringsfonds waarmee we<br />
willen bijdragen aan duurzaamheid binnen onze regio. Het<br />
fonds helpt lokale organisaties om economische, sociale en<br />
ecologische projecten te verwezenlijken. Maar we steunen<br />
met geld, kennis en medewerkers ook projecten in ontwikelingslanden<br />
op een wijze die vergelijkbaar is met onze<br />
eigen coöperatieve oorsprong ruim honderd jaar geleden.<br />
Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat hoog in<br />
ons vaandel. De economische recessie verandert daar niets<br />
aan.”<br />
van cruciaal belang dat banken kunnen rekenen op het vertrouwen<br />
van hun klanten. En dat is gelukkig een sterk punt<br />
van de Rabobank. Wij hebben loyale klanten omdat ze weten<br />
dat we geen gebakken lucht verkopen. Mensen kunnen hun<br />
spaargeld met een veilig gevoel bij onze bank wegzetten”,<br />
aldus Jansen.<br />
Geen kant en klare formule<br />
“Hoe je als bedrijf de gevolgen van de crisis kunt omzeilen?<br />
Daar is geen kant en klare formule voor. Ik zou ondernemers<br />
willen oproepen om ons tijdig te gebruiken als sparringpartner,<br />
zodat we samen kunnen kijken naar verschillende scenario’s<br />
en mogelijkheden.”<br />
“Het is in elk geval belangrijk dat een bedrijf in mindere tijden<br />
vooral naar de eigen uitgaven kijkt. Als je in staat bent om de<br />
kosten op een goede manier te beheersen, dan heb je al een<br />
belangrijk instrument in handen. En als een bedrijf financiële<br />
www.rabobank.nl/arnhem<br />
10 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 11<br />
coverstory<br />
slagkracht heeft, dan kun je bijvoorbeeld investeren in nieuwe<br />
technieken en producten. Daarnaast is het een voordeel wanneer<br />
je als bedrijf over voldoende veerkracht beschikt. Je<br />
moet immers alert kunnen reageren op wisselende marktomstandigheden.”<br />
“Ik zie in de praktijk dat veel ondernemers in deze tijd het<br />
hoofd koel houden. Even geen risicovolle stappen ondernemen<br />
en vooral doen waar je goed in bent. De recessie blijft<br />
voorlopig nog bestaan, maar het staat ook als een paal boven<br />
water dat de economie straks weer gaat aantrekken. En ook<br />
dan moet het bedrijfsleven, inclusief de bankwereld , klaar zijn<br />
voor een nieuwe fase.”
euregio rijn-waal<br />
Euregio Rijn-Waal biedt nieuwe kansen voor de Nederlands-Duitse grensregio<br />
kleine projecten bieden<br />
perspectief op vooruitgang<br />
Jarenlang heeft de toenemende globalisering geleid tot een sterke economische<br />
groei. Nu deze groei stagneert en volgens de prognoses zelfs krimpt, staan<br />
bedrijven en organisaties voor de uitdaging nieuwe wegen en oplossingen te<br />
zoeken om deze moeilijke tijden te overleven. Vooral voor de regionale economie<br />
zijn er nog genoeg kansen.<br />
Er valt met name te denken aan het benutten van de kansen<br />
in het buurland. Dat zou de regionale economie een aardig<br />
duwtje in de rug kunnen geven.<br />
De Euregio Rijn-Waal kan daarbij ondersteuning bieden.<br />
Ondersteuning van organisaties en ondernemingen is een van<br />
haar kerntaken. Hiervoor staat de Euregio Rijn-Waal tot 2013<br />
in het kader van het Interreg IVA programma van de EU circa<br />
34 miljoen euro ter beschikking. Een belangrijk deel van deze<br />
middelen is gereserveerd voor projecten op het gebied van<br />
economie, technologie en innovatie en duurzame regionale<br />
ontwikkeling.<br />
Onder het motto ‘samen sterk’ wordt niet alleen de samenwerking<br />
tussen Duitsland en Nederland gestimuleerd, maar ook de<br />
samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en bedrijven.<br />
Een voorbeeld hiervan is het project Mechatronica. Doel<br />
van dit project is het MKB in het gehele Duits-Nederlandse<br />
grensgebied bij de verbetering van hun producten en productieprocessen<br />
te ondersteunen. In het kader van het project<br />
stellen experts van onder andere de Hogeschool van Arnhem<br />
en Nijmegen specialisten voor onderzoek en ontwikkeling<br />
beschikbaar aan kleine ondernemingen. Bovendien zijn ook<br />
voor concrete ontwikkelingsprojecten, zoals de bouw van prototypen,<br />
middelen beschikbaar.<br />
Safeguard is een ander project waarbij Nederlandse en Duitse<br />
kennisinstellingen en bedrijven nauw met elkaar samenwerken.<br />
Bij het project zijn in totaal meer dan dertig partners<br />
betrokken, waaronder de Universiteit Wageningen en de<br />
Radboud Universiteit Nijmegen. Zij ontwikkelen onder andere<br />
gezamenlijk online-systemen, die dierenartsen en landbouwers<br />
waarschuwen voor epidemieën en overdraagbare dierziekten.<br />
Deze grote projecten hebben een zeer duurzaam karakter,<br />
waardoor ook op de lange termijn positieve economische<br />
gevolgen te verwachten zijn.<br />
De Euregio Rijn-Waal biedt echter in het kader van Focus<br />
Innovatie en Focus Duurzaamheid ook voor kleinschalige<br />
Nederlands-Duitse projecten de mogelijkheid een ondersteuning<br />
aan te vragen. De verschillende projecten rond economie,<br />
technologie en innovatie bevorderen niet alleen de maat-<br />
12 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009<br />
www.euregio.org<br />
Tekst Heidi de Ruiter, Euregio Rijn-Waal<br />
schappelijke integratie, maar creëren ook nieuwe vormen van<br />
economische samenwerking. Dit geldt met name voor projecten<br />
op het gebied van: technologie en kennistransfer tussen<br />
R&D en bedrijven; bevordering van grensoverschrijdende<br />
netwerken en samenwerking van MKB bedrijven; bijscholing/<br />
kwalificatie arbeidsmarkt; toerisme.<br />
Binnen Focus Duurzaamheid staat de duurzame regionale<br />
ontwikkeling centraal. Projecten op het gebied van herwinbare<br />
energie en milieu, verkeer, ICT-infrastructuur en waterbeheer/<br />
natuur- en landschapsbeheer kunnen op ondersteuning rekenen.<br />
Euregio Rijn-Waal<br />
Emmericher Str. 24<br />
47533 Kleve<br />
Duitsland<br />
0049-2821-79300<br />
0049-2821-793030<br />
info@euregio.org<br />
Subsidies Euregio Rijn-Waal<br />
De Euregio Rijn-Waal biedt met subsidies voor kleinschalige<br />
innovatie- en duurzaamheidprojecten in het Nederlands-<br />
Duitse grensgebied nieuwe economische perspectieven.<br />
Heeft u belangstelling voor één van de beschreven projecten<br />
of heeft u zelf een idee voor een grensoverschrijdend<br />
project, neem dan contact op met de Euregio Rijn-Waal.<br />
In een persoonlijk gesprek kunt u uw ideeën toelichten en<br />
bekijkt de Euregio Rijn-Waal hoe zij bij de uitvoering ervan<br />
behulpzaam kan zijn.<br />
Kees Luesink: “Dat helpen vormgeven van de samenwerking is een grote uitdaging”<br />
Wat spreekt u aan in het burgemeesterschap?<br />
“Voor mij persoonlijk betekent het continuïteit van mijn rol in<br />
het openbaar bestuur. Mijn wethouderschap in Zutphen liep<br />
af dus ben ik me gaan oriënteren. Je kunt dan burgemeestersambities<br />
hebben voor een kleine gemeente. Maar dat zijn<br />
vaak plattelandsgemeenten en daar ben ik niet echt op mijn<br />
plaats. Dus toen ‘Doesburg’ vrijkwam, heb ik gesolliciteerd. Of<br />
eigenlijk: wíj hebben gesolliciteerd. Want een functie als burgemeester<br />
heeft ook invloed op het leven van je partner.”<br />
Wat maakt Doesburg zo bijzonder?<br />
“Het stedelijk karakter, de geschiedenis, de IJssel en de problematiek<br />
op bestuurlijk niveau. En dat bedoel ik op een positieve<br />
manier: Doesburg is een kleine gemeente, maar met een<br />
stedelijke sociaal economische structuur en problematiek. Dat<br />
interesseert me. In 2004 is er gesproken over een herindeling.<br />
Dat is uiteindelijk niet doorgegaan, Doesburg wilde niet<br />
bij Zevenaar, vijftien kilometer verderop, worden ingedeeld.<br />
Voor een kleine zelfstandige gemeente als Doesburg is samenwerking<br />
natuurlijk belangrijk. Helaas zie je vaak dat de vorm<br />
de inhoud bepaalt; ik ben echt iemand die vind dat de inhoud<br />
de vorm moet dicteren. Dat betekent dat je per werkgebied<br />
of onderwerp een partner zoekt. Niet alleen om de voordelen<br />
daarvan, maar ook om de cultuur en de werkwijze die passen<br />
bij wat je voorstaat. De oriëntatie van de Doesburgse burger<br />
is daarbij van groot belang. Die veelzijdige samenwerkingsverbanden<br />
mee helpen vormgeven vind ik een grote uitdaging.”<br />
Tekst Leoni Delsink<br />
Fotografie Luuk van der Lee<br />
Kees Luesink is sinds oktober vorig jaar burgemeester van de pittoreske hanzenstad<br />
Doesburg. Daarvoor was hij twaalf jaar raadslid en daarna elf jaar wethouder in Zutphen,<br />
ook een hanzenstad. Het burgemeesterschap van Doesburg vindt hij een mooi vervolg<br />
op die ervaring.<br />
Heeft u vrije tijd?<br />
“Ja en nee. Officieel ben je natuurlijk 24 uur per dag in dienst.<br />
Maar dat betekent niet dat je geen vrije tijd hebt. We hebben<br />
hier in Doesburg piketdiensten, we verdelen als college de<br />
weekends. Maar als bestuurder kun je werk en vrije tijd vaak<br />
moeilijk scheiden. Als ik naar de markt loop om boodschappen<br />
te doen, zie en ervaar ik dingen en word ik aangesproken; daar<br />
moet je natuurlijk wel wat mee doen. In die zin gaat het werk<br />
altijd door. Wel heb ik gemerkt dat je als burgemeester meer<br />
met dagelijkse dingen bezig bent dan als wethouder, dat geeft<br />
me meer ruimte in mijn hoofd. Ik houd van lezen en merk dat<br />
ik daar weer vaker aan toe kom. Ik heb een paar jaar geleden<br />
hartproblemen gehad en toen moest ik gaan sporten. Twee<br />
keer per week sport ik ’s ochtends vroeg op fysiotherapeutische<br />
basis, één keer in de week loop ik met een groep ambtenaren<br />
hard. En ik ben het zelfs leuk gaan vinden!”<br />
Wat is voor u de mooiste plek in Doesburg?<br />
“Deze kamer. Er is een uitdrukking: ‘De overheid is van ons<br />
allemaal’. Het openbaar bestuur en de democratie worden<br />
gemaakt door ons allemaal. Dat is uit mijn hart gegrepen.<br />
Deze kamer symboliseert voor mij dat ik deel uitmaak van dat<br />
openbaar bestuur. Ik vind het fantastisch burgemeester te zijn<br />
van Doesburg.”<br />
www.doesburg.nl<br />
burgemeester in beeld<br />
Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 13
Bijzonder hoogleraar Frank Pot ziet een ‘poldermodel-plus’ ontstaan<br />
nieuwe arbeidsrelatie<br />
tussen baas en medewerker<br />
Sociale innovatie, slimmer werken, dynamisch management, of vernieuwing<br />
van het arbeidsproces. “Hoe je het ook noemt, arbeidsorganisaties hebben<br />
het hard nodig om zich te kunnen handhaven in de crisis.” Dat vindt Frank<br />
Pot (63), sinds september 2008 bijzonder hoogleraar Sociale Innovatie aan de<br />
Raboud Universiteit Nijmegen.<br />
Pot verzamelt momenteel Europese onderzoeksliteratuur<br />
over de vraag hoe je organisaties zo kunt herontwerpen dat<br />
je tegelijkertijd aan de ene kant de performance verbetert<br />
(productiviteit en innovatief vermogen) en aan de andere kant<br />
de risico’s op gezondheidsklachten vermindert. Alle soorten<br />
organisaties komen daarbij in beeld, verwacht hij. Grote en<br />
kleine, in alle sectoren. Zijn onderzoek zal resulteren in een<br />
publicatie rond de vraag, of er voldoende indicaties zijn voor<br />
de stelling dat preventie en performance twee kanten van<br />
dezelfde medaille zijn. Pot heeft daar sterke aanwijzingen<br />
voor. Hij probeert ook de theoretische verbinding tussen die<br />
twee aspecten aan te scherpen.<br />
Pot kent het onderzoeksterrein goed door zijn werk bij TNO.<br />
Hij werkte er van 1983 tot 2007, als wetenschappelijk onderzoeker<br />
en later als directeur TNO Arbeid en directeur Kennis<br />
bij TNO Kwaliteit van Leven. “Ik heb er affiniteit mee.”<br />
“Kenniswerkers zijn tegen het overspannene aan”<br />
Pot gaat nog een onderwerp als onderzoeksobject oppakken:<br />
de belasting van de hedendaagse kenniswerkers. “Volgens de<br />
theorie zijn dat mensen in banen met een behoorlijke kwalitatieve<br />
taakbelasting”, vertelt hij. “Maar ze hebben daarbij<br />
wel veel regelmogelijkheden en die combinatie is volgens de<br />
theorie de meest ideale om je te ontwikkelen en prestaties te<br />
leveren. Toch begint men te vermoeden dat de kenniswerkers<br />
tegen het overspannene aan beginnen te raken. Uit Europees<br />
Tekst Gemma Schoot<br />
Fotografie Dickhoff Foto<br />
vergelijkend onderzoek dat elke vier jaar wordt gedaan, blijkt<br />
dat mensen zelf meer stressrisico’s rapporteren. Kennelijk is<br />
er toch iets aan de hand.”<br />
Pot denkt dat die stress onder kenniswerkers te maken heeft<br />
met ‘het nieuwe werken’, dat zich sinds een aantal jaren ontwikkelt<br />
in met name de dienstverlening. De informatietechnologie<br />
maakt het kenniswerkers mogelijk om overal hun werk<br />
te doen. Het werk is dus makkelijker te combineren met het<br />
privé-leven. Als ze hun taakstellingen maar halen.<br />
De consequenties van het nieuwe werken zijn talrijk. Er verandert<br />
nogal wat aan de fysieke werkplekken, de organisatiestructuur<br />
en -cultuur, de managementstijl en de mentaliteit<br />
van de kenniswerkers en hun managers. Zo zijn al voorbeelden<br />
van een nieuwe generatie kantoorgebouwen (Microsoft op<br />
Schiphol, Rabobank in Utrecht), die flexibel zijn in te delen<br />
voor veel minder werknemers dan er op de loonlijst staan. Die<br />
zijn immers ‘buiten spelen’ en komen alleen naar kantoor voor<br />
bijvoorbeeld een belangrijke vergadering.<br />
De zelfbewuste ‘medewerker 2.0’ met een dynamisch privéleven<br />
of met jonge kinderen komt die flexibiliteit goed uit.<br />
Maar het vereist wel een behoorlijk coördinatorisch vermogen,<br />
en de vaardigheid om grenzen te trekken. Pot: “Ik zie het aan<br />
mijn schoonzoon als we daar eten. Bij het toetje begint hij al<br />
mobiel met zijn werk te mailen.”<br />
Middellange termijn<br />
Los van dit negatieve effect kan ‘het nieuwe werken’ allerlei<br />
organisaties helpen op maatregelen te komen, waarmee ze<br />
Frank Pot, bijzonder hoogleraar Sociale innovatie aan de Radboud Universiteit<br />
zich kunnen handhaven in de recessie. “Gemeenten en bedrijven<br />
hebben wel eens de neiging eerst de problemen van de<br />
recessie te willen oplossen. Daarna zullen ze wel verder zien.<br />
Maar mijn advies in het kader van perspectief is: kijk eerst<br />
naar wat je verwacht op de middellange termijn, en redeneer<br />
dan terug naar wat je op de korte termijn moet doen.”<br />
Natuurlijk moet je daarbij rekening houden met de recessie.<br />
Maar ook met een aantal trends, vindt Pot, en hij noemt een<br />
inmiddels bekend rijtje: de krimpende beroepsbevolking door<br />
vergrijzing en ontgroening, de ontwikkeling van onze economie<br />
naar een kenniseconomie, de mondialisering waardoor de<br />
concurrentie uit het buitenland is toegenomen, en als vierde<br />
trend: energiebesparing. “Het is waar, als kleine en middelgrote<br />
ondernemer sta je er niet dagelijks bij stil. Maar ik denk<br />
toch dat je ze als context erbij moet nemen, als je praat over<br />
perspectief.”<br />
thema: perspectief<br />
Want wat betekenen de trends voor het dagelijks ondernemen?<br />
Pot zoomt in op de krappere arbeidsmarkt, een direct gevolg<br />
van de krimpende beroepsbevolking. “Die krapte betekent dat<br />
managers, bij gemeente of bedrijf, intern iets moeten met<br />
mensen. Je moet je personeel beter benutten om de arbeidsproductiviteit<br />
te bevorderen; die moet omhoog met minder<br />
mensen. En je moet je personeel benutten voor vernieuwing<br />
van producten en diensten, zodat je overeind kunt blijven in de<br />
kenniseconomie en de mondialisering.”<br />
Binden en loslaten<br />
Het meest nieuwe aan wat er momenteel op dit concrete<br />
aspect van de arbeidsverhoudingen gebeurt, vindt Pot, is de<br />
nieuwe arbeidsrelatie tussen de medewerker en zijn baas die<br />
op komst is. Pot doceert: “In het wetenschappelijk onderzoek<br />
onderscheiden we drie dimensies in de arbeidsrelatie: de hiërarchische<br />
relatie, de ruilrelatie en het psychologisch contract.<br />
14 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 15
De hiërarchische relatie verandert, nu verantwoordelijkheden<br />
laag in de organisatie komen te liggen. Dat gebeurt nog lang<br />
niet overal. Een team of een persoon kan zelfs zoveel verantwoordelijkheid<br />
krijgen, dat er sprake is van zelfsturing.<br />
De ruilrelatie verandert door een tendens van beloning op<br />
maat in niet alleen bonussen, maar ook in diverse werkprivéarrangementen.<br />
Daarover gaan individuele medewerkers en<br />
teams in onderhandeling met hun managers. Een voorbeeld is<br />
het ‘zelfroosteren’. De leidinggevende bepaalt welke diensten<br />
er moeten worden gedraaid. De medewerkers tekenen in op<br />
de diensten van hun voorkeur. Lastige diensten worden in<br />
onderling overleg verdeeld. Het psychologisch contract verandert,<br />
doordat mensen steeds ontwikkelingsgerichter met hun<br />
loopbaan bezig zijn. Ze werken ergens vijf jaar, en zoeken dan<br />
elders nieuwe uitdagingen. Tien jaar terug hadden we het er<br />
nog over dat de werkgever mensen moest boeien en binden.<br />
Nu moet hij ze ook weer los kunnen laten!”<br />
“Feedback geven volgens het boekje:<br />
iedereen kan het leren”<br />
Alles bij elkaar lijkt het erop dat managers een behoorlijk ingewikkelde<br />
taak voor de kiezen krijgen. “Maar”, zegt Pot, “het<br />
is wél wat er aan het gebeuren is. Vertrouwen wordt nu iets<br />
wat in de arbeidsrelatie een heel belangrijke rol moet spelen.<br />
Mensen ontwikkelen zich, bedrijven zullen sneller groeien en<br />
verdwijnen. Het motto ‘van werk naar werk’, dat in de politiek<br />
tegenwoordig hoog op de agenda staat, hoort nu tot de<br />
actuele context van bedrijven. Het is volkomen nieuw dat<br />
medewerker en baas een zodanige verstandhouding hebben,<br />
waarbij enerzijds de medewerker zich met het bedrijf identificeert<br />
en er graag wil werken. Anderzijds weet de manager dat<br />
die medewerker over vijf jaar misschien al weggaat.”<br />
Pot concludeert dat managers en medewerkers dus met elkaar<br />
moeten praten over hun ambities. “Managers moeten leren<br />
meer en beter te communiceren met hun medewerkers. Over<br />
hoe ze zich zouden willen ontwikkelen en of dat binnen de<br />
organisatie kan. Dat klinkt als open deuren, maar dat zijn het<br />
niet. Dat soort gesprekken zijn vreselijk moeilijk. De meeste<br />
leidinggevenden kunnen dat niet, en de meeste medewerkers<br />
ook niet. Ik heb het zelf ook pas later geleerd. Ook zoiets als<br />
feedback geven volgens het boekje. Iedereen kan dat leren.<br />
Dus als we die kant op gaan, en ik denk dat dit moet, dan zullen<br />
we veel moeten doen aan de communicatievaardigheden<br />
van de managers die direct mensen aansturen, en van de<br />
medewerkers.”<br />
Volgens Pot gaat overigens hetzelfde op voor bedrijven en<br />
organisaties. Die moeten meer en beter communiceren met<br />
hun omgeving. Voor innovatie en voor de relatie met de<br />
arbeidsmarkt is het verstandig contacten te zoeken met andere<br />
bedrijven - of andere gemeenten als je in een gemeente<br />
werkt - en (kennis)instellingen in de regio. “In de wetenschappelijke<br />
theorie heet dat ‘absorptive capacity’. Het vermogen<br />
van een organisatie om kennis van buiten te benutten.”<br />
Poldermodel-plus<br />
Denkt Pot dat deze ontwikkelingen ook de verhouding tussen<br />
de sociale partners op macroniveau gaat veranderen? Ja, en<br />
hij zegt erbij dat hij blij is met ons poldermodel, “want we kunnen<br />
er hele grote problemen goed mee oplossen.”<br />
Nu wordt daar weer een beroep op gedaan. Hij ziet daarbij<br />
zelfs een ‘poldermodel-plus’ ontstaan: “De sociale partners<br />
zijn meer bereid om elkaars perspectieven en belangen te respecteren.<br />
Ik zie bereidheid om mee te denken over de manier<br />
waarop de andere partij haar risico’s kan managen. Met een<br />
kreet heet dat tegenwoordig ‘wederkerig risicomanagement’.<br />
Goede onderhandelaars deden dat altijd al wel. Maar nu kan<br />
het ons expliciet helpen, omdat de sociale partners nu meer<br />
een gezamenlijke visie hebben waarnaar ze kunnen verwijzen.<br />
Je komt er namelijk nooit uit als je alleen maar over concrete<br />
dingen praat. Als je een gezamenlijke doelstelling weet te formuleren,<br />
dan kun je je bij concrete maatregelen afvragen: hoe<br />
verhoudt zich dit tot de doelstelling?”<br />
Meer over sociale innovatie: www.ncsi.nl (Nederlands Centrum Sociale<br />
Innovatie; Frank Pot was namens TNO in 2006 een van de oprichters).<br />
Leestip: Innovatieroutine. Dany Jacobs (HAN) en Hendrik Snijders<br />
(Rijksuniversiteit Groningen). Assen, Kon. Van Gorcum/Stichting<br />
Management Studies, 2008.<br />
www.ncsi.nl<br />
Binnenkort ook in de Stadsregio Arnhem Nijmegen: Flevum Forum Network<br />
de toekomst is aan<br />
de netwerkorganisatie<br />
Netwerken tijdens een uitgebreide lunch onder een strakke regie, is dat nou<br />
leuk? Ja, dat is leuk. En inspirerend en effectief bovendien. Onlangs woonde<br />
Netwerk er een bij in Son & Breugel, georganiseerd door Flevum Forum<br />
Network, een landelijk netwerk dat zich nu ook in Gelderland en Utrecht gaat<br />
uitspreiden.<br />
Jan-Joris Bernaards is de man die dat netwerk in deze contreien<br />
gaat ontwikkelen met thematische netwerklunches en<br />
regionale meetings. De ‘beroepsnetwerker’ Bernaards is in<br />
februari begonnen bij Flevum. “Hier kan ik al mijn ervaring in<br />
netwerken, relatiebeheer en accountmanagement kwijt.”<br />
Op de lunchebijeenkomst in Son & Breugel kijkt hij de Flevumaanpak<br />
af van gespreksleider Jorrit Schiks. Schiks voert een<br />
strakke regie, maar zorgt door zijn stijl voor een informele en<br />
open sfeer. Er wordt regelmatig gelachen. Hij houdt de zestien<br />
deelnemers scherp, tussen de soep en de broodjes door, en<br />
let erop dat iedereen voldoende aan het woord komt tijdens<br />
de discussie. Die gaat over de vragen: met welke innovatie<br />
ben je bezig en wat voor perspectief heb je ermee? En: hoe<br />
denken de deelnemers over ‘open innovatie’? Aan het eind<br />
zorgt hij ervoor dat de deelnemers tot zaken kunnen komen<br />
met elkaar.<br />
Open innovatie<br />
De bijdragen aan de discussie waren divers. Dat kan ook niet<br />
anders met zo veel verschillende ondernemers aan tafel, werkzaam<br />
in ICT, design, organisatieadvies, subsidieadvies, robotica,<br />
de catering, de machinebouw. Zo vond de robot-bouwer<br />
het belangrijk, dat bijvoorbeeld studenten die op universiteiten<br />
technische innovaties uitwerken, meer dan één versie van<br />
hun prototype moeten kunnen bouwen, “totdat je het echte<br />
prototype hebt waar je helemaal ‘ja’ tegen zegt.”<br />
De organisatieadviseur zei dat je de behoefte scherp moet<br />
definiëren, want dan kun je er makkelijker de juiste partners bij<br />
vinden. “Eén voorbeeld: bedrijven zoeken kostenreductie. De<br />
specificering van die vraag kan zijn, een gedeeltelijke automatisering<br />
van het programmeerwerk.”<br />
In de terminologie van een jonge internetondernemer heet het<br />
‘user centered design’. Volgens hem is de crux producten te<br />
bedenken die tijd besparen en goedkope antwoorden zijn op<br />
de vraag en ‘sustainability’ hebben. “Dat vraagt om een ander<br />
businessmodel, gebaseerd op de sociale infrastructuur op<br />
internet. Denk aan LinkedIn. Die infrastructuur leent zich ook<br />
Jan Joris Bernaards van Flevum Forum Network<br />
16 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 17<br />
www.flevum.nl<br />
flevum forum network<br />
Tekst Gemma Schoot<br />
Fotografie Kim Baster<br />
voor innovatietrajecten. Op mijn website vormen de bezoekers<br />
een ‘co-creation community’. Ze kunnen er de meeste<br />
uiteenlopende producten becommentariëren. De producenten<br />
reageren daar dan weer op met productverbeteringen.”<br />
De conclusie was dat bedrijven met elkaar zullen moeten<br />
samenwerken en samen de risico’s moeten willen dragen.<br />
Men vond dat de maatschappij voor een “structuurinnovatie”<br />
staat, waarin technische en sociale innovatie en duurzaamheid<br />
hand in hand gaan. Een innovatie die het hele “Umfeld”, de<br />
hele context van het ondernemen, beïnvloedt. Tot en met de<br />
contractvormen aan toe.<br />
Jan-Joris Bernaards heeft nu de Flevum-aanpak wel in beeld,<br />
een aanpak die ondernemers helpt om hun business-omgeving<br />
te versterken en te vergroten. Het ‘Kennis is macht’ van de<br />
twintigste eeuw is passé. Het motto van nu is: ‘Kennis delen<br />
is kracht’.
Vacature webdeveloper<br />
De functie<br />
Als ontwikkelaar werk je aan het functioneel en technisch ontwerp van diverse webapplicaties. Je werkt samen met de 0pdrachtgever en je collega's aan dit ontwerp,<br />
bespreekt dit samen met de opdrachtgever en stelt vervolgens de specificaties op. In overleg met de opdrachtgever zet jij dit ontwerp vervolgens om in een functionele<br />
webapplicatie. Je onderhoudt en documenteert de webapplicatie en bent voor de opdrachtgever het primaire aanspreekpunt.<br />
Verder zal je ook werkzaam zijn binnen onze interne projecten, die net zoals de andere projecten een uitdaging voor je zullen zijn.<br />
Wij vragen<br />
• HBO of WO werk- en en denkniveau<br />
• Ervaring met de ontwikkeling van webapplicaties in PHP5<br />
• Kennis van HTML, CSS en Ajax is een must<br />
Jouw profiel<br />
• Je vind het een uitdaging om nieuwe dingen te bedenken en toe te passen<br />
• Je staat voor wat je doet, en je bent niet bang om je te ontwikkelen<br />
• Je wil graag werken in een hecht team<br />
Wij bieden<br />
• Een goed salaris<br />
• Goede secundaire arbeidsvoorwaarden<br />
• Een flexibele werkgever<br />
• Deelname aan collectief pensioen<br />
• Een hecht team met uitdagende opdrachten<br />
• Een mogelijkheid tot het volgen van een opleidingen<br />
Interesse?<br />
Voor vragen of meer informatie kun je contact opnemen met Igmar Palsenberg, JDI, bereikbaar op 0313 496741. Spreekt deze functie je aan, stuur dan een e-mail<br />
(voorkeur) of brief met CV naar: JDI B.V.<br />
Igmar Palsenberg, i.palsenberg@jdi.nl<br />
10<br />
10 mei<br />
2009<br />
HAN-KAN<br />
ESTAFETTE<br />
MARATHON<br />
V A N A R N H E M<br />
www.hankanmarathon.nl<br />
BUSINESSRUN<br />
N A A R N I J M E G E N<br />
NIEUW!<br />
doe mee met je bedrijf!<br />
ESTAFETTE 4 PERSONEN 10.1 KM P.P<br />
ESTAFETTE 2 PERSONEN 21.2 KM P.P.<br />
HELE MARATHON<br />
‘Geen push maar pull’ als nieuwe communicatiestrategie per weblog<br />
hogeschool van arnhem en nijmegen<br />
specialist nieuwe media<br />
blogt voor faculteit<br />
Sinds 1 september is Hans Mestrum in dienst van de faculteit Techniek (waaronder<br />
ook de Informatica en Communicatie Academie valt) van de HAN. Via<br />
zijn weblog wil hij de faculteit op de kaart zetten en een bijdrage leveren aan<br />
een innovatiever imago. Mestrum: “Het maatschappelijke en sociale aspect van<br />
techniek is vaak nog onderbelicht.”<br />
Hans Mestrum begon vier jaar geleden met bloggen, toen hij<br />
in dienst was als trendwatcher bij Tulip. Mestrum: “Het was in<br />
eerste instantie meer een manier om mijn eigen documenten<br />
te ordenen dan om te communiceren met de buitenwereld. Ik<br />
kreeg echter al snel positieve reacties op mijn weblog. Toen<br />
ben ik, uiteraard na afstemming met de directie, onder werktijd<br />
gaan bloggen. Zonder expliciet de bedrijfsnaam te noemen,<br />
heeft dat Tulip een innovatiever imago opgeleverd.”<br />
Twittercase<br />
Mestrum is op een bijzondere manier bij de HAN terecht gekomen.<br />
“Ik was op zoek naar een nieuwe baan en heb hierover<br />
iets op Twitter gezet. Twitter is een webservice waar je korte<br />
boodschappen achter kunt laten. Guido Crolla, docent aan de<br />
HAN, las dit bericht en schreef een aanbevelingsbrief. Binnen<br />
twee dagen zat ik vervolgens met de directie om de tafel.<br />
Hans Mestrum, specialist nieuwe media<br />
www.han.nl<br />
www.hansonexperience.com<br />
18 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 19<br />
Tekst Hans Rebers<br />
Fotografie Robert Aarts<br />
Faculteitsdirecteur van de faculteit Techniek, Ella Hueting,<br />
wist dat ze, onder andere, anders wilde communiceren over<br />
de faculteit: veel meer via nieuwe media, zoals weblogs en<br />
videoblogs. Na dit gesprek wilde ze mij in dienst nemen, en<br />
ik heb de vrijheid gekregen om deze compleet nieuwe functie<br />
vorm en inhoud te geven.”<br />
Weblog<br />
Het gros van zijn tijd bij de HAN besteedt Mestrum aan zijn<br />
weblog, net als bij Tulip op persoonlijke titel. Hij heeft dus<br />
bijvoorbeeld niet de huisstijl van de HAN overgenomen.<br />
Mestrum: “Door met berichtjes en filmpjes aandacht aan de<br />
opleiding en de faculteit te geven, hoop ik mensen hiervoor te<br />
interesseren. Onze boodschap is dat techniek niet alleen iets<br />
is voor jongens die met technische spullen willen stoeien. Het<br />
maatschappelijke aspect van technische opleidingen is vaak<br />
onderbelicht gebleven. Denk bijvoorbeeld aan de zorg of aan<br />
de milieuproblematiek. Beide zijn sectoren in een maatschappelijk<br />
en sociale context en met een technische achtergrond.”<br />
Geen push maar pull<br />
De meeste werkzaamheden verricht Mestrum op aanvraag van<br />
docenten en leerlingen. “Docenten komen naar me toe met de<br />
vraag of ik aandacht wil besteden aan een bepaald project.<br />
Dan schrijf ik erover op mijn weblog of ik maak een filmpje.<br />
Ook leerlingen komen steeds vaker naar me toe met een vergelijkbaar<br />
verzoek. Daarnaast ga ik gastcolleges geven.”<br />
Ondertussen weten mensen zijn weblog steeds beter te vinden.<br />
Mestrum: “Ik heb bewust niet te veel reclame gemaakt<br />
voor de website. Je moet gewoon zorgen dat je iets aanbiedt,<br />
wat mensen kunnen gebruiken of wat ze leuk vinden. Dan vinden<br />
ze je vanzelf wel. Dus geen push maar pull. En het lijkt te<br />
werken, want sinds ik bij de HAN werk, is het aantal bezoekers<br />
van mijn site flink toegenomen.”
column<br />
Zelden heb ik zo’n nuchtere burgemeester<br />
gezien als de burgemeester van Linz.<br />
Linz? Ja Linz! Het stond bij mij ook niet op<br />
de kaart maar het is een stad in Oostenrijk<br />
en met honderdnegentig duizend inwoners<br />
is het de derde stad van dat land (de regio<br />
telt zeshonderdduizend inwoners).<br />
cultuur = economie<br />
We waren daar op bezoek omdat Linz dit jaar Culturele<br />
hoofdstad van Europa is. En daar trekt men zelf een<br />
bedrag van zestig miljoen euro voor uit, sponsoring<br />
levert nog eens zeven miljoen euro op. Maar dat is<br />
lang niet alles. De afgelopen jaren werd er zo’n honderd<br />
miljoen euro geïnvesteerd in nieuwe culturele faciliteiten.<br />
Grenzend aan het centrum en langs de Donau<br />
staat een sculpturaal gebouw te glimmen, het nieuwe<br />
museum voor moderne kunst. Aan de overkant van de<br />
rivier is een centrum voor elektronische media neergezet.<br />
De grote componist Bruckner is een Linzenaar en<br />
daarom werd er geïnvesteerd in het Bruckner Haus en<br />
het Bruckner Orkest. En ooit ging een deel van het slot,<br />
hoger in de stad gelegen, in vlammen op. De Europese<br />
hoofdstad was aanleiding dat ontbrekende deel weer<br />
hypermodern in te vullen. Kortom, op weg naar de<br />
Culturele hoofdstad heeft Linz haar culturele uitrusting<br />
in korte tijd even helemaal vernieuwd.<br />
Toen we burgemeester Franz Dobusch vroegen waarom<br />
de stad zoveel geld in cultuur heeft geïnvesteerd, gaf<br />
hij het meest nuchtere antwoord van 2009: cultuur =<br />
economie.<br />
Hij zei natuurlijk meer. Over de afnemende betekenis<br />
van de oude industrie, Linz heeft nog steeds een fors<br />
aandeel in de chemie- en staalindustrie. Over ”sanfte<br />
Standortfaktoren”, de rol die het cultureel aanbod<br />
speelt bij beslissingen van burgers en bedrijven om zich<br />
ergens te vestigen.<br />
Cultuur = economie. Het is eigenlijk wel gedurfd om<br />
hierover te beginnen, midden in een economische<br />
recessie. Toch denk ik dat ze in Linz in hun handjes<br />
mogen knijpen. Zonder die beslissing in 2000 om te<br />
gáán voor culturele hoofdstad, had Linz er anno 2009<br />
een stuk minder florissant voor gestaan. De stad heeft<br />
als slogan: ”Linz verändert”. Ook wel gedurfd…! De<br />
algemene wijsheid is toch dat burgers niet van verandering<br />
houden en dat bestuurders daar maar beter<br />
niet mee aan kunnen komen. Maar Dobusch weet maar<br />
al te goed dat de wereld snel verandert, dat Linz een<br />
stad is in een internationaliserende economie en op<br />
zoek moet naar nieuwe economische dragers. Hij gaat<br />
zijn burgers dus een beetje voor en wijst ze de weg<br />
naar een andere toekomst. En…hij ziet kansen. In het<br />
fraai uitgevoerde boek over de stad begint hij met deze<br />
stelling: “Mittelgrossen Städten wird eine vielversprechende<br />
Zukunft vorausgesagt, wenn sie die Chancen<br />
dazu ergreifen. Sie bieten menschlichen Dimensionen<br />
und sind aber zugleich gross genug um über ein<br />
Potenzial an interessanten kulturelle und wirtschaftlichen<br />
Entwicklungen zu verfügen.“<br />
Het zou me niet verbazen als er ook in Arnhem en in<br />
Nijmegen en daarbuiten een publiek debat ontstaat<br />
over de culturele uitrusting van dit gebied. Als we dat<br />
doen zijn de nuchtere Dobuschiaanse wijsheden bruikbaar:<br />
1: cultuur= economie, 2: het gaat om de zachte<br />
vestigingsplaatsfactoren en 3: middelgrote steden hebben<br />
een veelbelovende toekomst.<br />
Jaap Modder<br />
voorzitter College van bestuur Stadsregio Arnhem<br />
Nijmegen<br />
voorzitter Stichting Sonsbeek Internationaal<br />
modder@destadsregio.nl<br />
fietsenstallingen opgeknapt<br />
Foto: Luuk van der Lee<br />
sustainable visions in de steeg<br />
Elk jaar organiseert de Universiteit Wageningen de cursus Sustainable<br />
Urban Energy. De cursus wordt gevolgd door internationale studenten<br />
afkomstig uit onder meer China, Frankrijk, Italië, de Verenigde Staten<br />
maar ook Nederland. De studenten doen in grofweg zes weken tijd een<br />
onderzoek op het gebied van duurzame energie in de stedelijke leefomgeving.<br />
Tijdens een eindpresentatie die op 13 februari jongstleden<br />
op het gemeentehuis van Rheden plaatsvond, deden de studenten verslag<br />
van hun onderzoek.<br />
De studenten presenteerden innovatieve projectvoorstellen op het<br />
gebied van zonne-energie, biomassa uit rioolwater, elektrisch rijden,<br />
opslag van (goedkope) energie et cetera. Bijzonder is dat het onderzoek<br />
gebaseerd was op onderzoeksvragen die door de Stadsregio<br />
Arnhem Nijmegen zijn ingebracht. Het gaat er immers om wetenschap<br />
en praktijk ook op regionaal niveau met elkaar te verbinden. Een aantal<br />
bestuurders van stadsregiogemeenten toonde warme belangstelling<br />
voor de praktische toepassing van de ‘innovative visions’ in de stadsregio.<br />
De twee beste presentaties worden ingebracht tijdens de Eureka<br />
III conferentie op 28 mei aanstaande.<br />
stadsregionaal<br />
Onlangs zijn de reizigers op station Velp verrast met een klein present-<br />
je van de Stadsregio Arnhem Nijmegen, waarmee de oplevering van de<br />
vernieuwde fietsenstalling bij het station feestelijk werd gemarkeerd.<br />
In de afgelopen maanden is hard gewerkt aan het opknappen van<br />
fietsenstallingen bij vier stations in de stadsregio. Op station Nijmegen<br />
Heyendaal, Wijchen, Zetten-Andelst en Velp zijn overkapte fietsenklemmen<br />
en fietskluizen geplaatst. Deze uitbreiding is mogelijk gemaakt<br />
door financiële bijdragen van de Stadsregio Arnhem Nijmegen, ProRail<br />
en de betrokken gemeenten. Fietsenstallingen zijn nodig om het openbaar<br />
vervoer letterlijk toegankelijker te maken, vindt de stadsregio.<br />
Voor ProRail past de uitbreiding in haar programma ‘Ruimte voor de<br />
Fiets’. Daarom zullen ProRail en de stadsregio binnenkort een overeenkomst<br />
sluiten om nog een aantal fietsenstallingen aan te pakken, eerst<br />
bij de stations Arnhem Zuid en Oosterbeek en later ook bij Duiven en<br />
Arnhem Presikhaaf.<br />
actuele reisinformatie bij busstations en haltes<br />
Het busstation bij Nijmegen Centraal heeft de primeur. Daar komt het<br />
eerste Dynamisch Reizigers Informatie Systeem oftewel DRIS. Het<br />
DRIS informeert reizigers waar welke bus staat en hoe laat deze vertrekt.<br />
Ook eventuele calamiteiten komen op het DRIS te staan. In 2009<br />
plaatst de Stadsregio Arnhem Nijmegen deze nieuwe informatiesystemen<br />
bij 85 busstations en bushaltes in de regio.<br />
Het systeem werkt als volgt. De bussen in de stadsregio zijn voorzien<br />
van boordcomputers. Deze computers bepalen de precieze locatie van<br />
de bus (straat, snelweg ter hoogte van paal XX enzovoort) en sturen<br />
deze informatie door naar de centrale computer van de vervoerder.<br />
Deze gegevens koppelt de vervoerder aan de dienstregeling. Op deze<br />
wijze kan de vervoerder bepalen of een bus te vroeg, op tijd of te laat<br />
bij een halte aankomt. Die informatie verschijnt op het DRIS. Ervaring<br />
leert dat reizigers wachten op een bus niet zo erg vinden. Wat hen hindert,<br />
is het niet weten hoe lang men moeten wachten. Met de nieuwe<br />
DRIS weet de reiziger tot op de minuut nauwkeurig waar en wanneer<br />
zijn bus vertrekt.<br />
Met het nieuwe systeem wil de Stadsregio Arnhem Nijmegen de kwaliteit<br />
van het openbaar vervoer vergroten.<br />
20 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 21
Exclusieve Exclusieve<br />
bouwkavels in<br />
Arnhem<br />
Nieuwbouw<br />
Verbouw<br />
Onderhoud<br />
Renovatie<br />
T 026 - 445 27 51<br />
www.willemsen.nl<br />
Bouwkundig tekenwerk<br />
Aanvraag bouwvergunning<br />
voor particulieren en bedrijven<br />
T 026 - 384 22 22<br />
www.bieze-makelaars.nl<br />
LiemersBouw B.V.<br />
Mollevite 26<br />
6931 KG Westervoort<br />
Postbus 185<br />
6930 AD Westervoort<br />
T 026 312 13 43<br />
E info@liemersbouw.nl<br />
I www.liemersbouw.nl<br />
Stadsregionale verstedelijkingsopgave voor 2010–2020<br />
kwaliteit centraal<br />
na het grote bouwen<br />
In 2005 is in de Stadsregio Arnhem Nijmegen het Versnellingsproject Tempo<br />
KAN! gestart. Sindsdien zijn er in de stadsregio 16.519 woningen gebouwd.<br />
Eind 2009 loopt dit traject af. Dan start een nieuwe fase. Portefeuillehouder<br />
Wonen Gosse Noordewier over de resultaten van Tempo KAN! en de verdere,<br />
regionale verstedelijkingsopgave 2010-2020.<br />
Het doel van Tempo KAN! was het terugbrengen van het<br />
woningtekort tot 1,5 procent van de totale vraag. Met de centrale<br />
overheid was afgesproken dat in de stadsregio 24.498<br />
woningen gebouwd zouden worden. In 2010 komt de verstedelijkingsopgave<br />
in een nieuwe fase. De stadsregio is immers niet<br />
langer sec een groeigebied. In sommige gebieden is sprake<br />
van stabilisatie en zelfs van krimp. Uit cijfers blijkt dat de<br />
stadsregio tot 2025 nog groeit, maar dat die groei zich vooral<br />
concentreert in bepaalde gebieden.<br />
Als bevlogen bestuurder is Gosse Noordewier nauw betrokken<br />
bij het behalen van de bouwdoelstellingen. De 16.519 gebouwde<br />
woningen noemt hij een immense prestatie: “Gemeenten,<br />
corporaties, projectontwikkelaars en andere partijen hebben<br />
ongelooflijk goed samengewerkt. Dit heeft niet alleen geleid<br />
tot voldoende, maar ook tot betaalbare woningen. Met name<br />
voor starters en senioren. In de grote steden is zelfs 35 procent<br />
betaalbaar gebouwd in plaats van de gestelde dertig procent.<br />
Helaas halen we de gestelde bouwdoelen pas volgend jaar. In<br />
2010 zijn sinds 2005 zo’n 24.500 woningen gebouwd.”<br />
Nieuwe bouwopgaven tot 2020<br />
“Voor de periode 2010–2020 worden andere doelen gesteld.<br />
Was het vizier tot voor kort vooral gericht op bouwen, de<br />
komende tijd gaan we meer kijken naar de integrale bouwopgave<br />
en de effecten van de verstedelijking op andere<br />
beleidsterreinen. Aan welke woningen is behoefte, wie gaan er<br />
wonen, wat zijn voorwaarden om ergens prettig te wonen, hoe<br />
vangen we de vergrijzing en de gezinsverdunning op, hoe gaan<br />
we om met de huidige recessie? Allemaal vragen waar we de<br />
komende jaren mee aan het werk gaan.”<br />
Regionaal gebiedsdocument<br />
“Het ministerie van VROM wil voor het einde van het jaar van<br />
iedere stadsregio een regionaal gebiedsdocument ontvangen.<br />
VROM is daarbij niet alleen geïnteresseerd in aantallen,<br />
maar vooral in de verhouding van de verstedelijking met<br />
andere beleidsterreinen, zoals openbaar vervoer, medische<br />
voorzieningen, infrastructuur, groen en werkgelegenheid.<br />
www.destadsregio.nl<br />
stadsregio arnhem nijmegen<br />
Tekst Heidi Heuvelsland<br />
Omdat de stadsregio de input van de gemeenten nodig heeft<br />
zijn gemeenten op dit moment bezig met het maken van<br />
gemeentelijke woonvisies met een realistische en integrale<br />
toekomstbeeld van de woningmarkt. Deze gemeentelijke visies<br />
worden besproken op subregionale bijeenkomsten. Met deze<br />
resultaten kan de stadsregio de integrale en reële regionale<br />
bouwbehoefte op papier zetten.”<br />
Nieuwe verstedelijkingsafspraken en<br />
concessieovereenkomsten<br />
“Op basis van het regionaal gebiedsdocument worden nieuwe<br />
verstedelijkingsafspraken gemaakt met VROM en worden er<br />
nieuwe concessieovereenkomsten met de gemeenten voor<br />
2010–2020 gesloten. Op basis van de regionale gebiedsdocumenten<br />
bepaalt de rijksoverheid of er financiering komt voor<br />
gemeentelijke en regionale bouwprogramma’s. Op dit moment<br />
is de verwachting dat er tot 2020 zo’n dertig- tot 35.000<br />
vooral betaalbare woningen moeten worden gebouwd om de<br />
verwachte groei op te vangen.”<br />
22 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 23
Project ‘Future cities’ moet steden klimaatbestendig maken<br />
compacte, moderne stad<br />
fungeert als hitte-eiland<br />
De Stadsregio Arnhem Nijmegen ziet luchtproblematiek en klimaatverandering<br />
niet als bedreiging maar als kans. Met het ambitieuze programma Eureka<br />
wil de stadsregio het klimaat en de bereikbaarheid van de regio verbeteren. Een<br />
opvallend initiatief binnen Eureka is ‘Future Cities’. De stadsregiogemeenten<br />
Arnhem en Nijmegen en de gemeente Tiel werken hierin samen met andere<br />
Europese steden.<br />
“In ‘Future Cities’ onderzoeken we hoe we (regen)water kunnen<br />
vasthouden en groen kunnen inzetten om de oververhitting<br />
van steden tegen te gaan en de luchtkwaliteit te verbeteren.<br />
Het onderzoek moet duidelijk maken met welke maatregelen<br />
steden en stadsregio’s klimaatbestendig gemaakt kunnen<br />
worden”, licht Vincent Kuypers het project toe.<br />
Kuypers is onderzoeker bij Alterra, het gerenommeerde kennisinstituut<br />
voor de groene leefomgeving, dat deel uitmaakt<br />
van Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Hij is nauw<br />
betrokken bij Future Cities en hij vindt dat het een initiatief is<br />
dat ondersteuning verdient van gemeenten, andere overheden<br />
en bedrijfsleven: het gaat er immers om de leefbaarheid van<br />
steden en directe omgeving te verbeteren en te waarborgen.<br />
“Klimaatverandering kan leiden tot vaker voorkomende extreme<br />
weersomstandigheden: hevige neerslag, langdurige droogteperioden<br />
en hittegolven”, vertelt hij. “Deze gevolgen hebben<br />
hun weerslag op ons dagelijkse leven. Eén van de veranderingen,<br />
een verandering die tot nu toe relatief onderbelicht bleef<br />
en die voor grote problemen kan zorgen, is warmte.”<br />
Nederland wordt warmer. In de afgelopen twee decennia zijn<br />
veel van de warmste jaren ooit geregistreerd. Dit heeft gevolgen<br />
voor de gezondheid van de Nederlandse bevolking. Door<br />
hittegolven in Nederland in 2003 en 2006 stierven tussen de<br />
duizend en 2.200 mensen meer dan gemiddeld. Het opwarmen<br />
van de aarde heeft dus een negatieve invloed op de gezondheid<br />
van mensen. Volgens Kuypers zijn in steden de gevolgen<br />
nog eens extra voelbaar omdat daar het zogenaamde Urban<br />
Heat Island-effect optreedt: “Zo kan in steden de temperatuur<br />
’s nachts tot tien graden zijn dan in omliggende gebieden”,<br />
aldus Kuypers.<br />
Tekst Rijk Willemse, La Verbe<br />
Fotografie ChinaFotoPress/ANP<br />
Anders omgaan met water en groen<br />
Kuypers: “Voor Future Cities gaan we uit van de volgende aanname:<br />
steden worden steeds compacter en dichter bebouwd.<br />
Daardoor en ook onder invloed van de klimaatverandering<br />
moeten we anders omgaan met water en groen. Water en<br />
groen moeten zorgen voor koeling van de stad. De compacte,<br />
moderne stad is een hitte-eiland in de omgeving. Overdag<br />
warmt de stad enorm op door de dichte bebouwing, ’s nachts<br />
kan die hitte niet goed weg. Vooral donkere en verharde<br />
oppervlakten dragen daaraan bij. Zo ontstaan temperatuurverschillen<br />
tussen de stad en de directe omgeving. Met lastige<br />
gevolgen: een ernstige verslechtering van de luchtkwaliteit,<br />
mensen slapen minder goed, rusten minder uit, wat gevolgen<br />
heeft voor de gezondheid. Verder gaan stadsbewoners nog<br />
meer airconditioners aanschaffen, wat slecht is voor het klimaat.<br />
We moeten het water in de stad, dat via regen en de<br />
rivieren binnenkomt, beter vasthouden en opslaan. Daarmee<br />
kunnen we de stad afkoelen. Bovendien kunnen we er aantrekkelijkere<br />
groene gebieden mee maken, wat bijdraagt aan een<br />
betere luchtkwaliteit en ook weer zorgt voor koeling. Verder<br />
onderzoeken we hoe we de wind kunnen gebruiken voor verkoeling.”<br />
Bomenrijen en lanen<br />
Kuypers somt een aantal groentoepassingen op die tot het<br />
beoogde effect kunnen leiden: “’s Zomers kun je met groene<br />
daken en groene muren binnenshuis de hitte beperken en<br />
daarmee ook het energieverbruik door airco’s verminderen.<br />
’s Winters kun je op die manier isoleren. Groen tegen en voor<br />
de zuidgevel kan leiden tot een aangenamer binnenklimaat en<br />
de warmte-uitstraling van een gebouw beperken. En vergeet<br />
niet de bomenrijen en lanen die zo passen in het Nederlandse<br />
straatbeeld en die we op vele wegen binnen en buiten de stad<br />
tegenkomen. Aan deze bomen zijn al veel mooie eigenschappen<br />
toegeschreven, zoals esthetische waarden, natuurwaarden,<br />
luchtzuivering enzovoort. Het bestrijden van het Urban<br />
Heat Island-effect kan gerust aan dit rijtje worden toegevoegd”,<br />
vindt Kuypers.<br />
Elders in Nederland zijn al regelingen ontworpen om toepas-<br />
singen van groen te bevorderen. Zo heeft Rotterdam een<br />
subsidieregeling voor groene daken ontworpen op basis<br />
van de bijdrage aan de waterregeling. Amsterdam gaat het<br />
Rotterdamse voorbeeld volgen. Kuypers: “Voor de Zuidas in<br />
Amsterdam moet twintig tot dertig procent van het dakoppervlak<br />
groen dak worden. In andere steden wordt gewerkt<br />
aan voorschriften en regelingen om groene daken of ‘verticaal<br />
groen’ aantrekkelijk te maken voor particulieren en woningcorporaties.<br />
Natuurlijk kan dit ook toegepast worden op en<br />
om pleinen en parkeerterreinen: bomen kunnen er een groen<br />
dak vormen. Niet alleen voorkomt dit dat de auto een sauna<br />
wordt, ook gaat dit voor een deel de verdamping van benzine<br />
tegen.”<br />
Europese subsidie<br />
De initiatiefnemers van Future Cities hebben een Europese subsidie<br />
gekregen, een zogenaamde Interreg-subsidie. ‘Interreg’–<br />
van: ‘interregionaal’ – houdt in dat in een project buitenlandse<br />
partners meedoen. In Future Cities werken de gemeenten Tiel,<br />
Arnhem en Nijmegen onder meer samen met het Engelse<br />
Hastings, de West-Vlaamse regio, de Emscherparkregio en het<br />
Franse Rouen.<br />
Op 1 januari 2009 is in het project Future Cities van de<br />
Stadsregio Arnhem Nijmegen formeel met het onderzoek<br />
begonnen. Het onderzoek wordt gedaan in Arnhem, in een<br />
wijk waar herstructurering plaatsvindt en waar nieuwe principes<br />
worden toegepast en getest. Ook in Nijmegen gaat men<br />
met het project aan de slag. Kuypers: “Daar gaat het vooral<br />
om kleinschalige toepassingen, bijvoorbeeld groene daken.<br />
Hoe kunnen we met slim aangelegd groen de stad afkoelen?<br />
In de Waalsprong is dat trouwens al lang toegepast met bijvoorbeeld<br />
wadi’s, die regenwater vasthouden in de grond.<br />
Dat soort principes willen we algemener gaan toepassen om<br />
de hele regio op temperatuur te houden en slimmer met het<br />
schone regenwater om te gaan.” www.destadsregio.nl<br />
stadsregio arnhem nijmegen<br />
24 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 25
Golden Tulip Avegoor is klaar voor de wereld<br />
hello world<br />
is een beleving op zich<br />
Met de komst van een nieuwe hotelmanager met een nieuw concept waait er<br />
een frisse wind door de deuren van Golden Tulip Avegoor. Positiviteit, creativiteit<br />
en het zoeken naar de schoonheid van de eenvoud zijn de nieuwe uitgangspunten.<br />
Het frisse concept ‘Hello World’ sluit hier feilloos op aan.<br />
Madelinde Moesbergen heeft zich vol enthousiasme gestort<br />
op de ‘vreemde eend in de Golden Tulip keten’, een liefkozende<br />
benaming voor het hotel dat als het aan Madelinde ligt het<br />
paradepaardje van de familie wordt. Waar anderen het gezien<br />
de malaise wellicht iets rustiger aan doen, is het volgens<br />
Madelinde juist nu dé tijd om je te onderscheiden. ”Negativiteit<br />
moet je achter je laten, kijk met een positieve blik vooruit. Het<br />
gaat helemaal niet om wat je met geld kunt bereiken, maar het<br />
gaat om je creativiteit. Daarmee kom je heel ver.”<br />
De schoonheid van eenvoud<br />
‘Hello World’ is de manier waarmee Golden Tulip Avegoor dit<br />
denken ook echt uitdraagt in de praktijk. Het idee is heel eenvoudig:<br />
het hotel kijkt over de eigen branchegrenzen heen en<br />
bundelt de krachten. Madelinde: ”Door samen te werken met<br />
verschillende ondernemers uit de regio, kunnen wij onze gasten<br />
Avegoor echt laten ervaren en wordt een weekendje weg<br />
een ware beleving.”<br />
Met ingang van maart staat iedere maand in het teken van een<br />
thema. Samen met lokale ondernemers worden de thema’s<br />
verder uitgewerkt. Kennis en expertise over en uit de regio<br />
wordt samengebracht in een waar belevingsarrangement.<br />
In maart was het thema ‘World of Family’. Erop uit met je<br />
familie staat centraal. Vaders en zonen en moeder en dochters<br />
crossen met een GPS door de Veluwse bossen. Er kan gestept<br />
worden en het zwembad van Avegoor is voor de gelegenheid<br />
omgetoverd tot waterbal wedstrijdbad. ”Het gaat ons om het<br />
creëren van een onverwacht moment, waarbij beleving van de<br />
omgeving en het samen zijn voorop staan. Genieten zit vaak in<br />
de eenvoud van kleine dingen.”<br />
Zoektocht naar creativiteit<br />
Tot en met mei zijn de thema’s al uitgewerkt. Zo komt er een<br />
World of Nature met verschillende interessante lezingen en<br />
workshops, en een World of Wellness waar het managen van<br />
de eigen energie een belangrijke rol gaat spelen. De thema’s<br />
voor de overige maanden van het jaar liggen al wel vast, maar<br />
Avegoor is nog op zoek naar partijen met goede ideeën voor<br />
invulling. “Zie dit als een oproep”, zegt Madelinde. “Bedrijven<br />
die willen aansluiten bij ons concept, zijn van harte welkom.”<br />
www.goldentulipavegoor.nl<br />
www.avegoor.nl/helloworld<br />
golden tulip avegoor<br />
Tekst Leoni Delsink<br />
Fotografie Golden Tulip Avegoor<br />
Golden Tulip Avegoor wil met de uitwerking van Hello World<br />
een win-win-situatie creëren. “Het samenwerken met verschillende<br />
bedrijven zorgt voor een enorme creatieve impuls en<br />
enthousiasme. Waarmee we met elkaar tot positieve ervaringen<br />
komen. Dit geldt niet alleen voor onze gasten, maar ik<br />
merk het ook bij mijn medewerkers.”<br />
Het belooft een goed jaar te worden voor Golden Tulip<br />
Avegoor. In 2009 blijft het niet bij dromen over ideeën, ze<br />
worden juist omgezet in ware dromen.<br />
26 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 27
column<br />
Kijkt u ook elke avond even naar de agendacommissie<br />
van ons parlement? Ik bedoel<br />
natuurlijk het programma van Pauw en<br />
Witteman. Alle ellende van de wereld passeert<br />
de revue: de kredietcrisis in al haar<br />
facetten, de vreselijke brand in Australië,<br />
Londen die Wilders weigert, een gestoorde<br />
man die moordt in een Belgische kindercrèche….<br />
centrifuge<br />
Gedreven in het interrumperen van hun gasten proberen<br />
zij de achterkant van het gelijk te tonen. Als u dit zo<br />
vlak voor de nacht te zware kost vindt, dan rest u niet<br />
veel anders dan de knop in te drukken. Want als u gaat<br />
zappen, blijft u zien dat dezelfde wereld doordraait op<br />
het andere net en is de kans groot dat u ook dezelfde<br />
gasten aantreft. Weliswaar in een andere outfit, maar<br />
altijd weer die interviewer op zoek naar die achterkant.<br />
Het wordt trouwens nog aardiger als de interviewers<br />
elkáár gaan uitnodigen in hun niet aflatende baltsgedrag.<br />
Een flauwe analyse natuurlijk, want er is niks mis<br />
mee dat we onze kritische houding blijven aanscherpen<br />
met actuele informatie. Maar ik wil ook zeggen dat we<br />
in een stroomversnelling van informatie terecht zijn<br />
gekomen (we weten alles veel sneller dan ooit), maar<br />
dat we nog steeds op basis van een anders geordende<br />
wereld reageren. Pauw en Witteman willen immers een<br />
snelle reactie; aarzeling bij de gasten staan ze niet toe.<br />
“Hallo, mag ik even nadenken?”, schijnt niet krachtdadig<br />
over te komen.<br />
Het doet me denken aan mijn kindertijd toen ik stiekem<br />
de klep van de centrifuge op zolder opendeed (“niet je<br />
hand erin steken, jongetje!”) en een bonte schakering<br />
zag van kleuren en strepen die roteerden en waarvan je<br />
de oorsprong pas weer zag als het apparaat ophield met<br />
supersnel ronddraaien. Dan ontwaarde je de gekleurde<br />
handdoeken weer en je favoriete shirt.<br />
In Chicago werd dat gevoel om de centrifuge te stoppen<br />
even manifest toen Obama zijn geroemde Yes we canspeech<br />
hield. Met een traan van Jesse Jackson die zich<br />
kon meten met die van Maxima, voelde je de behoefte<br />
bij mensen aan een nieuwe blik op de toekomst.<br />
En laten we dat nu in onze regio ook al een tijdje geleden<br />
begrepen hebben! In de Achterhoek kwamen in februari<br />
honderden ondernemers en politici bijeen om concrete<br />
kansen voor duurzame projecten te benoemen in een<br />
kordaat ‘aanvalsplan’. Een ondernemende samenleving<br />
wordt door Petra van Wingerden, de portefeuillehouder<br />
economie van de Stadsregio Arnhem Nijmegen,<br />
eveneens gebruikt als ze samen met het bedrijfsleven<br />
de economische agenda schrijft met de simpele maar<br />
sterke boodschap: ‘Laten we sterk maken wat al sterk<br />
is’. Ofwel: ‘wees trots op het zittende bedrijfsleven<br />
en faciliteer optimaal de ontwikkelingsmogelijkheden’.<br />
Ook de provincie Gelderland heeft de oproep van KVKvoorzitter<br />
Gert-Jan Oplaat om investeringen naar voren<br />
te halen, serieus en slagvaardig ter hand genomen. De<br />
gemeenten volgden met het initiëren van onder andere<br />
mobilteitscentra om mensen die ontslagen dreigen te<br />
worden, maatwerk te bieden bij de omscholing. Evenals<br />
onze ondernemende Hoge School van Arnhem en<br />
Nijmegen die met een crisisloket eerstelijns hulp biedt<br />
en doorverwijst.<br />
Dat perspectief van die ondernemende inzet van al die<br />
partijen maakt die oprukkende crisis natuurlijk niet<br />
anders maar haalt wel dat onrustige centrifuge-effect<br />
weg. Laten we dat maar eens gaan vertellen bij Pauw<br />
en Witteman!<br />
Ronald Migo<br />
Directeur Kamer van Koophandel Centraal Gelderland<br />
ronald.migo@kvk.nl<br />
“Druk, druk, druk? Nee joh, tijd zat voor de sport!”<br />
Intussen buiten de arena ...<br />
Met de raadsverkiezingen van 2010 voor de deur, start de Vereniging<br />
Nederlandse Gemeenten binnenkort een campagne om kandidaten voor het<br />
openbaar bestuur te werven. Want het aanbod is zorgwekkend schaars geworden<br />
door het enorme tijdsbeslag dat de publieke zaak zou vergen. Maar toch:<br />
het sportbloed van bestuurders kruipt waar het niet gaan kan.<br />
28 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 29<br />
Tekst Arian Kuil<br />
Illustratie Huub Coenen<br />
“je doet iets wat eigenlijk<br />
niet kan, dat is de kick”<br />
Een functie in het openbaar bestuur vraagt offers. Het stelt<br />
sommigen ook voor lastige keuzes. De vorig jaar in Heumen<br />
aangetreden wethouder Jolanda van Veluw zag zich genoodzaakt<br />
haar bedrijf te verkopen en haar kersverse Arnhemse<br />
collega Roeland Kreeft, zegde zijn baan bij een adviesbureau<br />
in Dordrecht op.<br />
Raadsleden verrichten hun taak meestal naast hun baan. Al<br />
helpt het soms als je ‘ouwe lullen-dagen’ krijgt, zoals Thieu<br />
Hoeken, die vorig jaar als raadslid in Ubbergen werd benoemd.<br />
Van Veluw, eerder al raadslid in Nijmegen, kon dat nog combineren<br />
met haar reisbureau, maar legde daarvoor wel zeven<br />
vrijwilligersfuncties neer. “Aanvankelijk ben ik ook minder<br />
gaan sporten, maar dat heb ik later weer kunnen oppakken<br />
door mijn tijd anders in te delen.”<br />
Mens sana in corpore sano. De Romeinen wisten het al; van<br />
oud-minister Pieter Winsemius weten we dat hij zelfs een<br />
kabinetsberaad afzegde om te kunnen hardlopen. Raadsleden<br />
en bestuurders die hele of halve banen opzeggen maar wél<br />
blijven sporten, verkeren kortom in goed gezelschap.<br />
Dat moet de zeventig jaar jonge Tom Couwenhoven, de nestor<br />
van de Rhedense gemeenteraad, goed doen. Sinds 1998 heeft<br />
hij zijn hart verpand aan de publieke zaak. Hij had daarnaast<br />
al een warme wandelliefde, maar sinds zijn pensionering is hij<br />
ook hartstochtelijk gaan parachutespringen. Regelmatig laat<br />
hij zich in een Cessna Grand Caravan naar 3,6 km hoogte vliegen<br />
om naar beneden te springen. Zo’n honderd loodrechte<br />
meters vrije val, en dan maar hopen dat het touwtje het doet.<br />
“De eerste paar sprongen was ik wel bang, maar inmiddels is<br />
die angst wel weg. Nu is het gewoon leuk en lekker. Je doet<br />
iets wat eigenlijk niet kan, dat is de kick”, aldus het krasse<br />
raadslid.<br />
De rubriek Intussen buiten de politieke arena gaat over de onvermoede<br />
kanten van lokale en regionale politici. Buitenpolitieke activiteiten’ dus,<br />
die niettemin wél van politieke betekenis kunnen zijn. Heeft u tips? Mail<br />
ze naar: ariankuil@actorion.nl
Volgens directeur Jurriaan de Mol van RBT KAN is het nu tijd voor een ander ‘systeem’<br />
“we houden graag meerdere<br />
potten op het vuur”<br />
Sinds de Stadsregio en het toeristische bedrijfsleven in 2003 het Regionaal<br />
Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen (RBT KAN) oprichtten, is het toeristische<br />
marktaandeel van de regio gegroeid. Strooit de huidige recessie roet in<br />
het eten? Jurriaan de Mol, directeur van RBT KAN ziet voor het binnenlands<br />
toerisme juist kansen: “Ik verwacht in 2009 meer Nederlandse toeristen dan<br />
de afgelopen jaren.”<br />
De Mol omschrijft het RBT KAN als een “echte marketingorganisatie<br />
voor de regio”. Waar in steden als Amsterdam,<br />
Rotterdam en Den Haag citymarketing gebruikelijk is, wordt<br />
dat in deze regio ‘pas’ sinds 2003 professioneel opgepakt. En<br />
die benadering werpt haar vruchten af, zo wijzen de cijfers uit.<br />
In 2006 vonden circa 2,5 miljoen overnachtingen in deze regio<br />
plaats; een groei van 13,1 procent in vergelijking met 2005.<br />
Ook zijn zij in hetzelfde jaar 9,2 procent meer gaan besteden.<br />
In 2008 behaalde de regio Arnhem-Nijmegen binnen<br />
Nederland qua toeristisch marktaandeel zelfs de vijfde plaats.<br />
Logischerwijs is het marketingbudget flink meegegroeid. “We<br />
zitten nu per jaar op zo’n drie miljoen. Zes jaar geleden was<br />
dat nog drie ton”, licht De Mol toe. Dit bedrag wordt overigens<br />
opgehoest door de lokale en provinciale overheden en de<br />
Jurriaan de Mol, directeur RBT KAN<br />
Tekst Liesbeth Timmermans<br />
Fotografie Nederlands Openlucht Museum<br />
toeristische accommodaties in de regio. “We hebben nu 35<br />
partners zoals hotels, musea en attracties. Zij betalen stevig<br />
mee aan de regionale promotie. Kennelijk hebben wij als RBT<br />
KAN veel draagvlak”, constateert De Mol.<br />
Met zo’n 25.000 arbeidsplaatsen vormt de toeristisch-recreatieve<br />
sector in regio Arnhem-Nijmegen acht procent van de<br />
totale werkgelegenheid. De Mol vindt het lastig om nu al in te<br />
schatten of deze sector onder druk komt te staan: “De horeca<br />
heeft sowieso last van het rookverbod en de recessie. Wellicht<br />
zijn mensen nu voorzichtiger. Ze gaan bijvoorbeeld wel naar<br />
Burgers’ Zoo, maar nemen daar geen kopje koffie. Hoe dat<br />
doorwerkt, is een kwestie van afwachten.”<br />
De Mol is wel ronduit positief over de kansen van zijn corebusiness:<br />
mensen van buiten de regio naar binnen halen.<br />
“Ik verwacht dat het aantal toeristen in 2009 zal toenemen.<br />
Nederlanders zullen namelijk hun tweede vakantie, vanwege<br />
de voorzichtigheid, binnen de landsgrenzen blijven. Daar profiteert<br />
deze regio van.”<br />
Prachtig product<br />
Als echte marketeer weet De Mol uiteraard te vertellen wat de<br />
regio Arnhem-Nijmegen zo aantrekkelijk maakt: “We hebben<br />
een prachtig product. Twee gezellige compacte steden (oudste<br />
stad en mode-designstad) omringd door schitterende natuur.<br />
Daarnaast weten we dat toeristen het genoeglijke tempo waarderen,<br />
evenals de goede prijs-kwaliteitverhouding.”<br />
Hoe gaat RBT KAN ervoor zorgen dat de Nederlandse vakantiegangers<br />
naar deze regio komen en bijvoorbeeld niet<br />
voor Brabant of Groningen kiezen? “We borduren voort op<br />
bestaande campagnes waarin ons prachtige product wordt<br />
gepresenteerd. Denk bijvoorbeeld aan de Romeinse campagne<br />
van het Rijk van Nijmegen, Made in Arnhem en Even Liemers<br />
Leven. Verder zijn we met lokale overheden en de provincie in<br />
bespreking over een extra promotiecampagne om juist nu die<br />
binnenlandse toeristen te trekken. Dat willen we doen door<br />
radiocommercials en extra digitale communicatie. Zie dat als<br />
het toefje slagroom op de taart.”<br />
Middellange termijn<br />
Naast het toefje recessieslagroom heeft RBT KAN in 2009<br />
een aantal nieuwe marketingacties gepland. Deze waren al<br />
voor de kredietcrisis bedacht. “We hebben recentelijk de<br />
Liberation Route gepresenteerd. In april starten we met de<br />
campagne Cool Breaks. Deze wordt internationaal ingezet en<br />
is gericht op mensen die een weekendje weg gaan. Mensen<br />
hebben Londen, Parijs en Amsterdam inmiddels een paar keer<br />
bezocht en staan open voor een onbekendere stad. Met een<br />
crossmediale campagne willen we bezoekers trekken die via<br />
de HSL en Weeze-Airport makkelijk met Nijmegen en Arnhem<br />
verbonden zijn.”<br />
Daarnaast worden de digitale mogelijkheden verder uitgebuit.<br />
Volledig in lijn met web 3.0 worden bezoekers uitgenodigd<br />
hun ervaringen via internet te delen. “Toeristen kunnen straks<br />
hun eigen digitale fotoboek bij VVV Nijmegen achterlaten of<br />
spannende streekgerechten met anderen delen. Natuurlijk<br />
mogen de eigen gemaakte filmpjes niet ontbreken. Zo komen<br />
we één-op-één in contact met mensen en kunnen we ze nog<br />
makkelijker bereiken en vasthouden.”<br />
Een andere doelgroep waar RBT KAN nadrukkelijk op inzet zijn<br />
de 65-plussers. “In 2011/2012 gaan in één keer 450.000 babyboomers<br />
met pensioen. Dat is qua koopkracht een belangrijke<br />
doelgroep. Zeker als er rust is gekomen in het economisch<br />
vaarwater.”<br />
thema: perspectief<br />
Ook put De Mol vertrouwen uit de investeringen en toekomstplannen:<br />
“De Waalkade en Plein ‘44 worden flink opgeknapt.<br />
Verder is het belangwekkend dat het Romeins verleden zichtbaar<br />
wordt gemaakt. Denk ook aan de komst van het Nationaal<br />
Historisch Museum en Park Lingezegen, de fietsknooppunten<br />
en het succes van het World Statues festival. Interessant is<br />
bovendien dat we met verschillende hotelketens in gesprek<br />
zijn. Deze regio kan nog wel een aantal goede 4- en 3-sterren<br />
hotels gebruiken, zeker met de toekomstige groei.”<br />
Per saldo stelt De Mol: “Het perspectief op de middellange<br />
termijn is gewoon goed. De lijn die we hebben ingezet moeten<br />
we vasthouden.” Een uitgangspunt daarbij is diversivicatie.<br />
RBT KAN richt zijn pijlen bewust op de vier omvangrijkste<br />
toeristengroepen: de Nederlanders, de Duitsers, de Vlamingen<br />
en de Britten. “We houden graag meerdere potten op het vuur.<br />
Eén is te gevaarlijk. Stel dat we ons volledig hadden gefocust<br />
op de Britten, dan hadden we nu met de ineenstorting van het<br />
pond sterling een probleem gehad.” De opkomende reismarkten<br />
Brazilië, China, Rusland en India worden (nog) niet door<br />
RBT KAN bewerkt. “Dat kost veel tijd en geld. Laat Amsterdam<br />
eerst maar de kolen uit het vuur halen.”<br />
Nieuw recept<br />
De Mol ziet in de huidige recessie geen bedreiging: “We zijn<br />
erdoor overvallen. Binnen twee maanden zijn heel wat bedrijven<br />
van een gezonde situatie naar een lege orderportefeuille<br />
gegaan. Natuurlijk is dat vervelend, maar ik zie het als een nieuwe<br />
uitdaging. Ik heb ook de recessie van de jaren tachtig meegemaakt<br />
en de dotcom-crisis. De huidige situatie leert ons dat<br />
we een nieuw recept nodig hebben. In de jaren tachtig is gekozen<br />
voor een terugtredende overheid en meer ruimte voor de<br />
vrije markt. Nu is het kennelijk tijd voor een ander ‘systeem’.”<br />
30 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 31
Vernieuwing, verbreding, uitbreiding, extra activiteiten, ‘block busters’<br />
regionale musea<br />
verleiden de bezoeker<br />
Volgens Stichting Erfgoed Nederland hebben de 55 grootste musea in het land<br />
in 2008 een kleine miljoen meer bezoekers getrokken dan in 2008. In de regio<br />
Arnhem-Nijmegen heeft in deze categorie alleen het Arnhemse Watermuseum<br />
meer mensen ontvangen. Hoe verklaren de musea hun bezoekersaantallen en<br />
wat doen ze in 2009 om nieuwe bezoekers te trekken? En kleine ronde langs<br />
vier musea in de regio.<br />
Het museumpark Orientalis had in 2008 te maken met een<br />
daling van het bezoekersaantal: van 91.333 in 2007 naar<br />
85.000 vorig jaar. Directeur Pieter-Matthijs Gijsbers plaatst<br />
de daling in het kader van een cruciale fase van de transformatie<br />
van het voormalige Bijbels Openluchtmuseum. Het<br />
museumpark, ooit opgericht als een puur rooms-katholiek<br />
devotiepark, is de thematiek al enige jaren aan het verbreden.<br />
Behalve op het Christendom richt Orientalis zich nu ook op het<br />
Jodendom en de Islam en op hun betekenis voor de huidige<br />
samenleving.<br />
De nieuwe oriëntatie heeft natuurlijk gevolgen voor de inrichting<br />
van het museumpark. Fase 1 daarvan is voltooid, maar<br />
in de uitvoering van fase 2 is vertraging geslopen. Gijsbers:<br />
“Bezoekers zien een museumpark dat ‘niet af’ is, dat verwacht<br />
men niet van een museum. Dat heeft ons bezoekers gekost.<br />
Daarnaast blijft ook een deel van onze traditionele, christelijke<br />
doelgroep weg.”<br />
“Daarom gaan we dit jaar met extra slagkracht de geplande<br />
fase 2-projecten uitrollen: onder andere het Bijbelhuis,<br />
Tenachhuis en Koranhuis, maar ook recreatieonderdelen zoals<br />
een speeltuin en publieksvoorzieningen. Dit hoger serviceniveau<br />
is noodzakelijk, want de helft van de bezoekers zijn<br />
Duitsers en zij zijn in Duitsland een hoger serviceniveau in de<br />
musea gewend.”<br />
“De vertraging in fase 2 heeft verschillende oorzaken. Een<br />
ervan is dat de fondsenwerving bij overheden en christelijk<br />
georiënteerde fondsen gefrustreerd is geraakt door een proces<br />
tegen Orientalis, aangespannen door bisschop Hurkmans<br />
van Den Bosch – Orientalis ligt in ‘zijn’ gebied. Als orthodoxkatholieke<br />
bisschop probeerde hij de verbreding van onze thematiek<br />
te voorkomen. In januari 2008 hebben we dat proces<br />
Tekst Gemma Schoot<br />
Fotografie Nederlands Watermuseum<br />
na zeven jaar gewonnen. Een pak van ons hart. De fondsenwerving<br />
trekt nu gelukkig weer aan.”<br />
“Tegelijkertijd speelde in de afgelopen zeven jaar de groeiende<br />
polarisatie in het maatschappelijk debat over de Islam.<br />
Financiers worden door de islamfobie huiverig om Orientalis<br />
te steunen. Dat is jammer, vooral omdat wij met open vizier in<br />
de islamdiscussie staan.”<br />
Positief is weer dat Orientalis een nieuwe doelgroep blijkt aan<br />
te kunnen boren: bedrijven en instellingen die Orientalis als<br />
inspirerende locatie voor bedrijfstrainingen of vergaderingen<br />
zien.<br />
Afrika Museum<br />
Het bezoekersaantal van het Afrika Museum zakte van 79.700<br />
in 2007 naar 68.702 in 2008.<br />
Maud Relouw wordt er niet onrustig van: “Het is een normalisering<br />
na de uitschieters van bijna tachtigduizend bezoekers in<br />
2006 en 2007. We hadden toen net het hele museum grondig<br />
uitgebreid en vernieuwd en dat trok veel nieuwe belangstellenden.<br />
Het museum is nu twee keer zo groot. We hebben een<br />
nieuwe tentoonstellingszaal, een Atrium en een Auditorium<br />
met honderdvijftig zitplaatsen. We zakken nu dus een beetje<br />
terug naar het basisaantal.”<br />
Normalisering of niet, het Afrika Museum wil liever op het<br />
hogere bezoekersaantal blijven. Het museum organiseert<br />
daarom activiteiten parallel aan de tentoonstelling Roots &<br />
More – De Reis van de Geesten, met kunst van hedendaagse<br />
kunstenaars uit de Afrikaanse diaspora. Zo kun je iedere maand<br />
(op elke zondag) een van de vele Latijns-Amerikaanse dansen<br />
leren; ze hebben immers Afrikaanse Roots. “We streven voor<br />
2009 naar de 85.000 tot negentigduizend bezoekers!”<br />
Opa-en-oma-dag in het Nederlands Watermuseum, Arnhem<br />
Nederlands Watermuseum<br />
De bezoekersaantallen van het Nederlands Watermuseum stijgen<br />
gestaag, van 2005 naar 2006 met een sprong van 45.000<br />
naar 66.000. In 2008 kwamen er ruim 71.000 bezoekers.<br />
Suzanne Beekman van het Nederlands Watermuseum: “De<br />
stijging in 2006 komt vooral doordat we toen de museumjaarkaart<br />
hebben ingevoerd. Wat betreft communicatie hebben we<br />
de afgelopen jaren gewerkt met een olievlekstrategie: eerst<br />
zorgen voor bekendheid in Arnhem en omstreken en daarna<br />
steeds verder uitbreiden. Nu zijn we op landelijk niveau bezig,<br />
onder andere met een ster en cultuur-spot. We merken aan de<br />
bezoekersaantallen dat onze bekendheid steeds groter wordt.<br />
Free-publicity en positieve mond-tot-mondreclame spelen<br />
daarin een belangrijke rol. Van de recessie merken we nog niet<br />
veel. De bezoekers blijven komen, maar dat komt ook doordat<br />
veel Nederlanders juist in eigen land blijven en uitstapjes met<br />
de kinderen maken.”<br />
“Een van de plannen voor 2009 is dat we de bezoekersdoelgroepen<br />
meer verspreid willen ontvangen. We kunnen namelijk<br />
in ruimte niet uitbreiden. Het betekent dat we extra aandacht<br />
geven aan schoolgroepen; die bezoeken het museum door de<br />
week. We maken het aantrekkelijk met vervoerssubsidies en<br />
nieuwe lespakketten. Daarnaast hebben we bijzondere activiteiten<br />
en evenementen, in de vakanties, maar ook in het kader<br />
van ons vijfjarig jubileum. In maart is er een grootschalige<br />
sponsorloop voor kinderen door park Sonsbeek: ‘Wandelen<br />
voor water’. De opbrengst gaat naar Ghana waar watertappunten<br />
worden gemaakt. De komende herfstvakantie is het<br />
Nederlands Watermuseum de hoofdlocatie voor het sprookjesfestival<br />
in Arnhem.”<br />
thema: perspectief<br />
Museum Het Valkhof<br />
Het bezoekersaantal van Museum Het Valkhof daalde van ruim<br />
158.000 naar 110.000. René Kwant, hoofd Publiekszaken, houdt<br />
het hoofd koel. “We houden altijd een gemiddelde van honderdduizend<br />
per jaar aan. De daling in 2008 komt doordat we<br />
in 2007 de grote publiekstentoonstelling ‘De laatste uren van<br />
Herculaneum’ hadden, met kunstschatten uit het Herculaneum,<br />
dat net als Pompeii werd verwoest door de Vesuvius. We hebben<br />
om de twee jaar zo’n ‘blockbuster’, waarmee we altijd<br />
mikken op 75.000 bezoekers extra. ‘Herculaneum’ trok boven<br />
verwachting zelfs 121.000 bezoekers.”<br />
De tweejaarlijkse, extra grote tentoonstellingen organiseert<br />
Het Valkhof naast de jaarlijks circa vijf andere tentoonstellingen<br />
en de presentatie van de vaste collectie. Maar er zijn<br />
ook kleinere tentoonstellingen en soms trekken ook die onverwacht<br />
veel bezoekers, zoals ‘Historisch Kant’, waar “bussen<br />
vol liefhebbers” naartoe kwamen.<br />
Komend najaar is er weer een publiekstrekker: de wereld van<br />
Katherina. Kwant: “We laten dan onder meer het Getijdenboek<br />
van Katherina van Kleef zien, uit ongeveer 1440. Het is<br />
het belangrijkste laatmiddeleeuwse manuscript dat uit de<br />
Noordelijke Nederlanden bewaard is gebleven. Het kan niet<br />
anders of er komen minstens zo veel mensen als naar de tentoonstelling<br />
over de miniaturenschilders ‘De gebroeders Van<br />
Limburg’ in 2005.”<br />
www.erfgoednederland.nl<br />
32 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 33
AM R&M adv. 240x340mm.pdf 25-02-2009 10:05:55<br />
De pijlers onder het succes in 2008<br />
SW-bedrijf Breed heeft een succesvol jaar achter de rug. Door goed in te spelen<br />
op de regionale markt en haar medewerkers gericht op te leiden, hebben ze<br />
weinig onder de kredietcrisis te leiden gehad. Algemeen directeur Erwin Duits:<br />
“Je investeert veel, maar je krijgt er ook veel voor terug.”<br />
www.denkbreed.nl<br />
34 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 35<br />
breed<br />
Tekst Hans Rebers<br />
Fotografie Hans Crezee<br />
“we plaatsen mensen<br />
uit mét bagage”<br />
De cijfers spreken eigenlijk voor zich. In het jaar 2008 heeft<br />
Breed maar liefst 197 medewerkers een contract aangeboden.<br />
Ook zijn de wachtlijsten flink geslonken. Bovendien wordt<br />
ruimschoots voldaan aan de ‘3x1/3-regel’ die alle sw-bedrijven<br />
in Nederland hanteren. Deze regel stelt dat van de WSW-ers<br />
een derde deel moet werken bij een reguliere werkgever, een<br />
derde deel bij een regulieren werkgever maar onder begeleiding<br />
van het sw-bedrijf en een derde deel intern. Algemeen<br />
Directeur Erwin Duits: “Driekwart van onze medewerkers is op<br />
dit moment bij een reguliere werkgever aan de slag. Voor ons<br />
is 2008 dus absoluut een goed jaar ”<br />
Drie pijlers<br />
Heel vanzelfsprekend is dit mooie resultaat niet. Door de<br />
economische crisis is de financiële situatie van veel bedrijven<br />
immers niet al te best. Duits verklaart het succes op basis van<br />
de drie pijlers van hun beleid: “Een aantal jaren geleden hebben<br />
we een grondige analyse gemaakt van de arbeidsmarkt<br />
in de regio. Op basis hiervan hebben we de drie pijlers van<br />
ons beleid bepaald. De eerste is dat we de nadruk leggen op<br />
dienstverlening, en minder op productiewerk. De tweede is dat<br />
we expertise willen bieden. Dit betekent dat je je medewerkers<br />
goed moet scholen. Recentelijk hebben bijvoorbeeld negen<br />
medewerkers een opleiding tot huishoudelijke hulp afgerond.<br />
Voor hen was er vrijwel meteen werk. Je investeert dus, maar<br />
je krijgt er ook een hoop voor terug. Ook veel van ons productiewerk<br />
is expertise. We doen bijvoorbeeld veel elektromontagewerk,<br />
waarvoor we onze medewerkers opgeleid hebben en<br />
waarvoor machines aangeschaft zijn. Zo heb je iets te beiden<br />
dat anderen niet hebben, waardoor er minder fluctuatie is in<br />
werk. Het is een groot succes, want op het moment is de vraag<br />
groter dan het aanbod. De derde pijler van ons beleid ten<br />
slotte is dat we ons met name gericht hebben op het mkb.”<br />
Breed breder<br />
Dit jaar zet Breed dit beleid voort. Met die verandering, dat<br />
Breed niet alleen mensen met een sw-indicatie aan een baan<br />
wil helpen. Duits: “Steeds meer mensen uit de Wet Werk en<br />
Bijstand (WWB) vinden via ons een plek op de arbeidsmarkt.<br />
In Druten is er bijvoorbeeld een zwerfvuilteam met zowel men-<br />
sen uit de WWB als mensen met een sw-indicatie aan de slag.<br />
In Wijchen loopt er op het moment een nieuw project op basis<br />
van dit succesvolle ‘Drutense model’. We hopen in de toekomst<br />
nog veel meer van dergelijke projecten te kunnen realiseren.<br />
Uiteindelijk gaat het er ons om, dat we mensen helpen die niet<br />
zelf aan een baan kunnen komen.”<br />
Erwin Duits, directeur Breed
Kredietverlening Rabobank Arnhem en Omstreken in 2008 gegroeid<br />
de ‘dichtbijbank’ is er voor<br />
klanten uit iedere sector<br />
De managers Edwin Boekhorst en Jorrit van Eck van Rabobank Arnhem en<br />
Omstreken staan in deze kritieke economische periode hun zakelijke relaties<br />
met raad en daad bij. Hoe doen ze dat, hoe werven ze zélf nieuwe klanten en<br />
hoe bedienen ze de bestaande klanten? Over de persoonlijke benadering van ‘dé<br />
dichtbijbank van Nederland’, waarvan de deur altijd open staat, voor bedrijven<br />
en instellingen uit welke sector dan ook.<br />
Van Eck behartigt de Groot Zakelijke Relaties en ‘groot’ betekent<br />
in bankierstermen: bedrijven met een jaaromzet vanaf<br />
ongeveer tien miljoen euro. Boekhorst richt zich met zijn team<br />
op het Midden en Klein Bedrijf (MKB).<br />
De grootzakelijke relaties en de complexere klanten uit de<br />
MKB-categorie hebben een vaste accountmanager. “Hij is de<br />
spin in het web, zijn vaste contactpersoon, gewoon bereikbaar<br />
op zijn lokale 026-nummer bij de Rabobank en niet weg gestopt<br />
achter een 0800-nummer. Hij kent ‘de tent en de vent’ – m/v<br />
natuurlijk – en de lokale en regionale markt. Daardoor staat<br />
hij dichtbij de klant. Dat geldt overigens ook voor de adviseurs<br />
van het team Bedrijven Advies, waar MKB-ondernemers altijd<br />
terecht kunnen voor advies over betalingsverkeer, financieren<br />
en verzekeringen”, vertelt Boekhorst.<br />
Zo nodig worden specialistische vragen van de klant uitgezet<br />
binnen de Rabobank Groep. Dat kunnen vragen zijn over leasing,<br />
vastgoed, verzekeringen, internationaal zakendoen en<br />
beleggingen of over branchespecifieke wetenswaardigheden.<br />
Soms leidt zo’n vraag tot spin off voor die gespecialiseerde<br />
Groeps-onderdelen. Klanten hoeven dus niet bij verschillende<br />
loketten aan te kloppen. “Als ondernemers ergens een hekel<br />
aan hebben is het dat wel. Ze willen gewoon dat dingen geregeld<br />
worden”, aldus Boekhorst.<br />
Zaken regelen voor de klant, dat doen Van Eck en Boekhorst<br />
in grote mate lokaal en zelfstandig. Van Eck: “Negen van de<br />
tien financieringsbeslissingen nemen we zelfstandig, binnen<br />
de spelregels van de Rabobank-organisatie. Alle honderdvijftig<br />
Rabobanken werken zelfstandig. Ze zitten immers dicht bij de<br />
klant en hebben de kennis van de lokale markt.”<br />
Kredietverlening is inderdaad lastiger tegenwoordig en<br />
Boekhorst en Van Eck leggen dan ook regelmatig aan klanten<br />
Tekst Hans Rebers, Gemma Schoot<br />
Fotografie Luuk van der Lee<br />
uit waarom. Van Eck: “Vóór de kredietcrisis bestond de prijs<br />
voor geld lenen uit onze inkoopprijs plus een debiteurenopslag<br />
waarin een zeer kleine liquiditeitsopslag zit. Nu de geldmarkt<br />
voor de banken minder toegankelijk is, is de prijs voor de<br />
beschikbaarheid van liquiditeit hoger geworden. In het jargon<br />
wordt de premie boven de inkoopprijs liquiditeitsopslag<br />
genoemd. Dit verhoogt de kostprijs voor de bank en dus de<br />
rente voor klanten.”<br />
“Onze deur staat altijd open”<br />
Hoe gaan Boekhorst en Van Eck met hun teams de crisis te<br />
lijf? Volgens Boekhorst is het een van de sterke punten van de<br />
Rabobank, dat de bank voor iedere ondernemer openstaat: de<br />
eenpitter, de ZZP-er, de ondernemer met een hele organisatie<br />
achter zich; uit welke branche dan ook. Dat was altijd al zo en<br />
dat zal ook zo blijven. “Onze deur blijft open. Natuurlijk kijken<br />
wij samen met onze relaties naar de gevolgen van de crisis en<br />
de veranderde perspectieven voor de ondernemer, als sparringpartner.”<br />
Het blijkt dat Rabobank Arnhem en Omstreken een toeloop<br />
heeft van klanten en de kredietverleningen zijn in 2008 met<br />
meer dan twintig procent gegroeid. Boekhorst en Van Eck denken<br />
dat dit onder meer komt doordat de Rabobank een zeer<br />
stabiele bank is, waar nog steeds elke ondernemer welkom is.<br />
De bank is zich door de kredietcrisis niet uitsluitend gaan richten<br />
op sectoren waarvan nog enige groei te verwachten is, op<br />
de krenten uit de pap dus. Wel is de bank voor nieuwe klanten<br />
kritisch aan de poort. “Maar dan positief kritisch”, benadrukt<br />
De managers Edwin Boekhorst en Jorrit van Eck van Rabobank Arnhem en Omstreken<br />
Van Eck. “In de huidige tijd denken ondernemers gelukkig<br />
nog steeds in kansen, maar ze zijn zich wel meer bewust van<br />
de risico’s. We blijven met hen daarover in gesprek. Ook over<br />
actuele zaken zoals teruglopende afzet, betalingsproblemen<br />
bij afnemers, vermindering van financiële risico’s, kredietverzekering<br />
en efficiency-maatregelen. We helpen de klant het<br />
juiste beeld van zijn situatie te krijgen, zodat hij daarop proactief<br />
zijn maatregelen kan baseren.”<br />
Vergelijken<br />
Wat ondernemers goed helpt bij strategische keuzes, aldus<br />
Boekhorst en Van Eck, is een vergelijking van de eigen kengetallen<br />
met de landelijke gemiddelden binnen zijn branche. De<br />
Rabobank houdt die in een grote, landelijke database bij. Op<br />
basis van deze vergelijking, ‘Uw Cijfers & Trends’ geheten, kan<br />
de ondernemer ook noodzakelijke heroverwegingen maken.<br />
Daarnaast is deze dienstverlening inzetbaar voor grote bedrijven<br />
die voor een fusie staan en waarin de Rabobank een<br />
adviserende rol speelt. Boekhorst: “Die vergelijking maakt de<br />
accountmanager samen met de klant. De klant kan zich eraan<br />
spiegelen en toetsen. De landelijke database geeft een zeer<br />
betrouwbaar beeld, aangezien we marktleider zijn binnen het<br />
MKB.”<br />
Ook voor innovatieve bedrijven in de regio wil de Rabobank<br />
Arnhem en Omstreken graag als sparringpartner fungeren.<br />
Boekhorst noemt de participatie van de Rabobank in het<br />
rabobank arnhem en omstreken<br />
EMT- Project onder leiding van de Stichting KIEMT (Kennis en<br />
Innovatie in Energie en Milieu Technologie). Het project heeft<br />
het doel de innovatiekracht binnen de EMT-sector te stimuleren<br />
en kennisintensieve en innovatieve EMT-bedrijven te<br />
realiseren. “Samen met deze bedrijven kijken we hoe we voor<br />
hen geschikte financieringsbronnen kunnen aanboren, zoals<br />
venture capital, subsidies of borgstellingskredieten.”<br />
“Het lastige voor een bankier is het inschatten van de marktkansen<br />
van innovatieve bedrijven. Wie weet wat dé brandstof<br />
voor de auto van de toekomst is, mag het zeggen! Wordt het<br />
ethanol, biogas, waterstof of aardgas? Je moet het aan een<br />
bankier niet vragen.”<br />
Voelen de heren zich zelf ook ondernemer? “We zijn zeker<br />
een ondernemende bank, mede dankzij onze zelfstandigheid<br />
van opereren. We kijken goed naar de lokale markt en met<br />
name naar de behoefte van onze klanten. Die vertalen we dan<br />
naar het operationele niveau. We willen de nummer 1 zijn voor<br />
bedrijven: dichtbij en betrokken bij onze klanten met toonaangevende<br />
dienstverlening en oplossingen. Daarnaast blijven we<br />
met lokale partners uit bijvoorbeeld het notariaat, consultancy<br />
en de accountancy in gesprek. We wisselen kennis en beelden<br />
uit en daarmee helpen we onze klanten en elkaar vooruit.”<br />
www.rabobank.nl/arnhem<br />
36 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 37
column<br />
In deze Netwerk staat perspectief voor<br />
de regionale bedrijvigheid centraal. Nu is<br />
‘mijn bedrijf’, de Radboud Universiteit,<br />
een belangrijke schakel, want als er één<br />
plek is waar men toekomstgericht bezig<br />
is, zeker waar het de regio betreft, dan is<br />
het wel het onderwijs. Vanuit mijn positie<br />
gezien lijkt het perspectief niet ongunstig.<br />
Er is nog weinig sprake van een economische<br />
recessie op de universiteit.<br />
achteruitkijkspiegel<br />
Terug dus naar het perspectief in bredere zin. Een van<br />
oorsprong mathematisch concept. Het concept ontwikkelt<br />
zich in de loop der eeuwen in de schilderkunst<br />
(en tegenwoordig in 3D-image building en Tom Tom’s)<br />
steeds verder.<br />
Het principe is eenvoudig: trek ergens een horizontale<br />
lijn, kies daarop een ‘verdwijnpunt’ en laat alle lijnen<br />
die in werkelijkheid parallel lopen, daar samenvallen.<br />
Latere verfijningen bestaan uit het definiëren van meer<br />
dan één verdwijnpunt, met als bijzonder geval een<br />
perspectief zonder verdwijnpunt. We hebben het dan<br />
over een situatie waarin er geen parallelle lijnen zijn.<br />
Bijvoorbeeld een niet-lineair landschap met veel bergen<br />
en dalen.<br />
Het lijkt mij interessant om te vergelijken hoe de verschillende<br />
bijdragen aan dit nummer met parallelliteit<br />
omgaan, maar dat is pas na het verschijnen van dit<br />
nummer mogelijk. Interessanter is het verschijnsel<br />
waar Leonardo da Vinci al op wees, namelijk het grote<br />
belang van objecten die dichtbij zijn en de basis van de<br />
parallelle lijnen vormen. Kort gezegd: de kwaliteit van<br />
een perspectief wordt bepaald door het beginpunt, de<br />
uitgangsvoorwaarden.<br />
Voor de maatschappij, en de politiek in het bijzonder,<br />
wordt zo’n beginpunt gevormd door meningen en<br />
opvattingen van burgers daarover. Om daar zicht op te<br />
krijgen is het Continu Onderzoek Burgerperspectieven<br />
van het Sociaal Cultureel Planbureau van belang. In het<br />
zojuist verschenen rapport over het vierde kwartaal<br />
van 2008, vinden we een aantal opmerkelijke meningen<br />
over de economische recessie en over de politiek.<br />
De stemming blijkt nog niet al te negatief. Weliswaar<br />
maakt bijna tweederde van de mensen zich zorgen<br />
over de economische crisis, maar men verwacht<br />
dat vooral anderen er de negatieve gevolgen van<br />
zullen ondervinden. Wat wil je ook, met een minister<br />
van Financiën (en met hem de regering) die de<br />
Nederlandse economie gunstig zag afsteken tegen die<br />
van andere landen, die beweerde dat onze economie<br />
tegen een stootje kon en zeker tegen een geringe<br />
krimp van 0.9 procent, en die voortvarend banken<br />
opkocht en andere aan een monetair infuus legde.<br />
Wat de politiek zelf betreft kan het in dit rapport bijna<br />
niet beter. “Ten opzichte van het eerste kwartaal 2008<br />
wordt de politiek nog maar de helft zo vaak als probleem<br />
genoemd door Nederlanders: van 18% naar 9%”.<br />
En: “Het vertrouwen in de regering is fors gestegen:<br />
55% geeft nu ‘voldoende’ (….) tegenover 45% in het<br />
tweede kwartaal”.<br />
Da Vinci zij het al: als het beginpunt niet correct is,<br />
wordt het niets met het perspectief.<br />
De vraag is nu: hebben we hier te maken met een blik<br />
in de achteruitkijkspiegel? Ik vrees van wel. Maar voorlopig<br />
spint de politiek er garen bij. Laten we hopen dat<br />
het daarbij om een echte draad van Ariadne gaat die<br />
ons uit het labyrint van de economische crisis de weg<br />
terug doet vinden.<br />
Monique Leyenaar<br />
Hoogleraar Vergelijkende Politicologie,<br />
i.h.b. Politieke Participatie en Politieke Vernieuwing,<br />
Radboud Universiteit Nijmegen<br />
m.leyenaar@fm.ru.nl<br />
Nieuwe directeur Jan de Wilde: “Citadel maakt de Waalsprong volwassen”<br />
centrumgebied wordt<br />
hoogwaardig en authentiek<br />
De Waalsprong in Nijmegen staat voor een belangrijke fase in haar ontwikkeling.<br />
De afgelopen jaren lag de nadruk sterk op de bouw van woningen, maar<br />
2009 staat in het teken het centrumgebied de Citadel. Volgens Jan de Wilde<br />
zijn de ambities nog altijd hoog, ongeacht de crisis.<br />
In januari van dit jaar kwam De Wilde naar Nijmegen als directeur<br />
van de Grond Exploitatie Maatschappij Waalsprong (GEM),<br />
de privaat-publieke samenwerking waarmee de gemeente<br />
Nijmegen samen met ontwikkelaars en corporaties de ontwikkeling<br />
van de Waalsprong regisseert en vorm geeft. Eerder was<br />
De Wilde wethouder van Amersfoort en gedeputeerde van de<br />
Provincie Utrecht, op beide posten met de thema’s wonen en<br />
stedelijke vernieuwing in zijn portefeuille. In Amersfoort was hij<br />
onder meer betrokken bij de wijk Vathorst en het centrumplan.<br />
Voor de Waalsprong staat het jaar 2009 vooral in het teken<br />
van de planvorming voor de Citadel, aldus De Wilde. Met een<br />
beeldkwaliteitsplan en een bestemmingsplan wordt dit jaar als<br />
het goed is het fundament gelegd voor het centrumgebied. De<br />
ambitie is groot. “We moeten hier uitpakken met iets bijzonders,<br />
ook omdat de Citadel een bovenwijkse functie krijgt als<br />
het gaat om winkels en voorzieningen. Hier komen straks de<br />
mensen van buiten, dit wordt het visitekaartje.”<br />
Het k-woord<br />
Gepokt en gemazeld door jaren ervaring is De Wilde niet bang<br />
voor het k-woord: de kredietcrisis. “Natuurlijk is die ingrijpend,<br />
en natuurlijk zal de crisis van invloed zijn op het tempo van de<br />
ontwikkeling. Maar het is geen showstopper. De Waalsprong<br />
gaat niet over een paar huizen, we praten over een stadsdeel<br />
van twaalfduizend woningen, zo groot als de stad Zutphen,<br />
waar straks zo’n twintig procent van de Nijmeegse bevolking<br />
woont. Voor zo’n lange termijn-project is een crisis, hoe diep<br />
ook, niet meer dan een rimpeling. De invloed ervan zal straks<br />
terug te vinden zijn, zoals een bosbrand voor de specialist<br />
terug te vinden is in de jaarringen van een woudreus. Maar de<br />
ontwikkeling gaat door.”<br />
Jan de Wilde, directeur GEM Waalsprong<br />
Kosmopolitische stadsbevolking<br />
Op dit moment buigen drie van de beste stedenbouwkundige<br />
bureaus van Nederland zich samen met landschapsarchitecten<br />
en ingenieurs over de plannen voor de Citadel, onder leiding<br />
van Kees Rijnboutt, de ‘godfather’ van de Nederlandse stedenbouw.<br />
Ze staan volgens De Wilde voor een lastige, ingewikkelde<br />
klus. Maar ook een dankbare. “Hoe vaak komt het voor<br />
dat je een centrumgebied kunt bouwen op zo’n bijzondere<br />
locatie, pal aan de rivier, grenzend aan de uiterwaarden, maar<br />
ook bijna versmolten met het bestaande stadscentrum?”<br />
Die locatie drukt een stempel op de sfeer van het toekomstige<br />
centrumgebied, schetst de Wilde. “Met de woningen richten we<br />
ons op moderne, urbane stadsbewoners die hoge eisen stellen<br />
aan externe voorzieningen.” Ook als het gaat om winkels en<br />
dienstverlening spreekt De Wilde in termen van hoogwaardig<br />
en authentiek. “Het centrumgebied maakt de Waalsprong<br />
volwassen. Grote ondernemers die vooruit kijken en die kansen<br />
zien op een van de meest strategische bouwlocaties van<br />
Nijmegen, moeten beslist eens bij me op de koffie komen.”<br />
info@waalsprong.nl<br />
www.waalsprong.nl<br />
gem waalsprong<br />
Tekst Rob Goossens i.o.v. GEM Waalsprong<br />
Fotografie Paul Breuker<br />
38 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 39
‘Customer intimacy’, extra zorg en aandacht voor zakelijke huurder, werkt<br />
Dat vindt Gabriëlle van Galen van PingProperties. Anderhalf jaar geleden<br />
besloot deze verhuurder het Arnhems Matserhuis om te zetten van ‘single<br />
tenant’ (één huurder) naar ‘multi tenant’ (bedrijfsverzamelgebouw). Dat zorgde<br />
direct voor beweging en een flink aantal nieuwe huurders, binnengehaald<br />
door een geslaagde samenwerking met Strijbosch Thunnissen Bedrijfmakelaars<br />
Arnhem.<br />
Tekst Elsbeth Lelyveld, Rik van Druten<br />
Fotografie Luuk van der Lee<br />
“een kwestie van<br />
de juiste vastgoedvisie”<br />
Een van de nieuwe huurders is Stichting Thuiszorg Midden-<br />
Gelderland; het nieuwe kantoor werd op 25 maart door burgemeester<br />
Pauline Krikke geopend.<br />
Huurders weten te trekken nu de economie tegenzit, voor<br />
praktisch iedereen, het is een vak apart. ‘Seller markets’,<br />
gemakkelijke markten waarin de aanbieders kopers hun prijs<br />
Matserhuis<br />
Kantoorgebouw ‘Matserhuis’ ligt in Arnhem-Zuid naast kantorenpark<br />
Gelderse Poort en het nieuwe woongebied Schuytgraaf.<br />
Van de totale vloeroppervlakte van 4.665 vierkante meter is<br />
nog 2.650 vierkante meter voor verhuur beschikbaar.<br />
Het Matserhuis beschikt over honderdvier parkeerplaatsen,<br />
kunnen opleggen, behoren even tot het verleden. Maar prijs<br />
bepaalt niet alles. Wie bijvoorbeeld ‘customer intimacy’ weet<br />
te creëren, kan soms de concurrentie een slag voorblijven.<br />
In de regio Arnhem heeft de investment management organisatie<br />
PingProperties B.V. met succes zulke klantnabijheid<br />
gecreëerd door een samenwerking met makelaar Strijbosch<br />
waarvan er nog 71 vrij zijn. De huurtermijn is tien jaar, telkens te<br />
verlengen met een periode van vijf jaar. De huurprijs bedraagt<br />
€ 120/m2 per jaar, exclusief BTW en servicekosten. Voor nadere<br />
informatie of bezichtiging: Strijbosch Thunnissen Bedrijfsmakelaars,<br />
Jacco Vogelaar, 06-53267058 vogelaar@s-t.nl<br />
Thunnissen Bedrijfmakelaars. Gabriëlle van Galen van<br />
PingProperties: “We werken meestal met huurovereenkomsten<br />
voor periodes van vijf jaar tot tien jaar. Een goede relatie<br />
met je klant is net zo belangrijk als een huurder contracteren.<br />
Als je je ook daarna niet af en toe laat zien, kan je bij het<br />
aflopen van het contract wel eens voor lelijke verrassingen<br />
komen te staan.”<br />
Samen met een lokale partner is het voor het vanuit Amsterdam<br />
opererende PingProperties makkelijker die klantnabijheid<br />
te realiseren. Naast het Matserhuis verhuurt PingProperties<br />
bovendien nog twee andere vastgoedobjecten in Arnhem,<br />
ook in samenwerking met Strijbosch Thunnissen. “Ze kennen<br />
de lokale markt in deze regio”, zegt Gabriëlle Van Galen.<br />
“Bovendien zien we bij hen dezelfde gedrevenheid en ondernemerschap<br />
als bij PingProperties. Het gaat bij dit soort<br />
samenwerkingsverbanden naast het resultaat ook om de<br />
spreekwoordelijke klik. En die is er met Strijbosch Thunnissen<br />
absoluut.”<br />
Huurder uitgangspunt<br />
Inmiddels is het ruim 4.660 vierkante meter metende<br />
Matserhuis aan de Arnhemse Burgemeester Matsersingel<br />
in Arnhem-Zuid voor vijftig procent verhuurd, ondanks de<br />
verslechterde marktomstandigheden. “PingProperties is een<br />
organisatie die gaat voor een langetermijnrelatie”, zegt<br />
Gabriëlle van Galen van PingProperties. “Ons uitgangspunt is<br />
de huurder. De huurders zijn ons kapitaal. Dus moeten we hen<br />
koesteren.”<br />
De klant is weer koning, uit welbegrepen eigenbelang, betoogt<br />
Gabriëlle Van Galen. De economische crisis biedt volgens haar<br />
ook kansen. “PingProperties richt zich op de opportunity<br />
investeringsmarkt. Waar andere partijen problemen verwachten,<br />
zien wij vaak kansen. Een kwestie van de juiste vastgoedvisie<br />
en slagvaardig handelen. Dat werkt, het ‘proven track<br />
record’ bewijst het!”<br />
strijbosch thunnissen bedrijfsmakelaars arnhem<br />
Jacco Vogelaar, Strijbosch Thunnissen Gabriëlle van Galen, PingProperties<br />
Koesteren<br />
Strijbosch Thunissen is trots op de succesvolle samenwerking<br />
met PingProperties. “Een klant binnenhalen is één ding”, zegt<br />
makelaar Jacco Vogelaar, “maar als je meedenkt met een<br />
huurder, hij gaat zich er thuis voelen en klachten worden snel<br />
verholpen, dan heeft die huurder bij het aflopen van de contractperiode<br />
gewoon geen enkele reden om te vertrekken.”<br />
Gabriëlle Van Galen vult Vogelaar aan met een voorbeeld.<br />
“Stichting Thuiszorg Midden-Gelderland wilde bij het<br />
Matserhuis graag de naam op de gevel. Begrijpelijk, maar in<br />
een pand met meerdere huurders wordt het dan al snel een<br />
visueel rommeltje. Wij hebben er toen samen voor gezorgd,<br />
dat er een logozuil kwam met niet alleen de naam van<br />
Stichting Thuiszorg Midden-Gelderland, maar ook die van de<br />
andere huurders.”<br />
Precies de werkwijze zoals PingProperties die graag ziet, zegt<br />
Van Galen. “Het gaat erom dat je iets toevoegt aan het verhuren.<br />
Op een vergelijkbare manier hebben wij in Amsterdam<br />
Zuidoost een frisse wind laten waaien door het Atlas-complex,<br />
de vroegere vestiging van Fokker. Prima kantoorgebouw, maar<br />
de fut was eruit. Samen met het architectenbureau van Pi de<br />
Bruijn hebben we het gebouw een opfrisbeurt gegeven en zullen<br />
wij functies toevoegen, zoals een lunchrestaurant, kinderopvang<br />
en fitness. Nu loopt het weer als een trein.”<br />
Daar zijn flinke investeringen mee gemoeid. “Inderdaad, maar<br />
je moet het zien op de langere termijn”, zegt Van Galen. “Als<br />
je je huurders goed behandelt en hen van dienst bent, verhuizen<br />
ze aan het eind van het contract niet voor een paar euro’s<br />
minder naar elders. Extra zorg en aandacht kosten geld, maar<br />
wij besparen kosten door minder verloop, leegstand, wervingskosten<br />
en dergelijke. Het is geen ei van Columbus, maar<br />
we hebben gemerkt dat het werkt. Voor alle partijen. En daar<br />
gaat het om.”<br />
www.stmakelaars.nl<br />
40 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 41
Ooit klein begonnen, is de Europese Unie uitgegroeid naar 27 lidstaten. En als<br />
het aan de EU ligt worden dit er alleen maar meer. Hoe verandert de uitbreiding<br />
van de EU ons perspectief op Europa? Dat is de vraag die centraal staat<br />
bij de Europese prijs voor Jonge Journalisten 2009.<br />
www.EUjournalist-award.eu<br />
Tekst Leoni Delsink<br />
Fotografie Young Journalist Award<br />
“Uitbreiding van de EU klinkt zwaar en moeilijk, maar dat hoeft het niet te zijn”<br />
verruim je blik<br />
en geef je visie op europa<br />
De prijs is een initiatief van Directoraat-Generaal Uitbreiding<br />
van de Europese Commissie in samenwerking met de Europese<br />
Jeugdpersassociatie en Café Babel en wordt voor de tweede<br />
keer uitgereikt. Begin februari is de strijd om de Europese prijs<br />
begonnen. Olli Rehn, Europees commissaris voor Uitbreiding<br />
kijkt ernaar uit om de visies van jonge journalisten uit heel<br />
Europa te lezen en te beluisteren. Volgens hem zijn zij de<br />
belangrijke opinieleiders voor hun generatie. De wedstrijd<br />
biedt hen een mogelijkheid hun visies op de Europese toekomst<br />
te delen met de maatschappij.<br />
Vorig jaar was het de eer aan Leen Vervaeke. Zij won toen<br />
de prijs met haar inzending ‘Voor Kroatië lijkt de oorlog eindelijk<br />
voorbij’. Deelname aan de wedstrijd was voor haar een<br />
uitgelezen manier voor een verdiepingslag in haar werkveld.<br />
“Ik werkte net een half jaar op de buitenland redactie van de<br />
Volkskrant toen ik de oproep om deel te nemen aan de wedstrijd<br />
tegenkwam”, zo vertelt ze. “Het onderwerp en de prijs<br />
spraken me erg aan, dus besloot ik mee te doen.”<br />
Succesformule uitgebreid<br />
Na het succes van de wedstrijd van vorig jaar biedt de<br />
Europese Commissie dit jaar de mogelijkheid aan meer jonge<br />
journalisten om hun talenten onder de aandacht te brengen.<br />
Naast geschreven online- of printartikelen staat de prijs van<br />
2009 namelijk ook open voor radiojournalisten. Het nationale<br />
jurypanel bestaat uit Dolf Rogmans, hoofdredacteur van de<br />
Journalist en Jamila Baaziz gerespecteerd journaliste voor<br />
de Wereldomroep. Na de sluitingsdatum voor deelname 31<br />
mei, beoordelen zij de Nederlandse ingezonden artikelen en<br />
radiofragmenten die betrekking moeten hebben op de uitbreiding<br />
van de Europese Unie of het toekomstperspectief van<br />
Europa.<br />
Open staan voor talent<br />
De winnende artikelen en radiofragmenten worden op de<br />
wedstrijdwebsite gepubliceerd en uitgegeven in een boekje.<br />
De prijs die verbonden is aan de wedstrijd is een culturele en<br />
historische reis naar Berlijn. Een extra bijzonder bezoek, want<br />
de hoofdstad van Duitsland viert dit jaar de twintigste verjaardag<br />
van de val van de Berlijnse Muur. Alle nationale winnaars<br />
worden hiervoor uitgenodigd. Volgens Leen is dit wat zo mooi<br />
is aan het initiatief van de Europese prijs. “Je komt in contact<br />
met heel veel verschillende mensen uit alle deelstaten.<br />
Mensen in dezelfde leeftijd met dezelfde passie voor journalistiek.<br />
Met elkaar kun je ervaringen uitwisselen.”<br />
Aan het eind van de reis krijgen de winnaars de gelegenheid<br />
vertegenwoordigers van de EU, politici, ambassadeurs en<br />
professionele journalisten te ontmoeten. “Deze mensen ontmoeten<br />
en met hen praten, daar leer je echt heel veel van”,<br />
aldus Leen Vervaeke.<br />
Met de Europese Prijs voor Jonge Journalisten zet de EU<br />
in op het talent van de jeugd en houdt zo een open blik op<br />
vooruitgang.<br />
Jonge journalisten in Ljubljana bij de uitreiking van de Young<br />
Journalist Award in 2008<br />
De kredietcrisis heeft ons allen lelijk verrast.<br />
Bij Nysingh zien we een verandering<br />
van het soort zaken waarin wij betrokken<br />
zijn. Curatoren maken overuren door<br />
benoeming in nieuwe faillissementen en<br />
advocaten die voorheen hun dagen vulden<br />
met het begeleiden van bedrijfsovernames,<br />
dragen dezer dagen weer vaker de toga om<br />
voor de rechtbank de kracht van contracten<br />
te testen.<br />
do’s and don’ts<br />
Risico’s en kansen<br />
We zien in onze praktijk dat bedrijven meer moeite hebben<br />
om onder de voorheen gebruikelijke voorwaarden<br />
bancaire financiering aan te trekken. Gelet daarop, verbaast<br />
het niet dat over de hele linie het aantal bedrijfsovernames<br />
terugloopt. Wij merken echter dat bedrijven<br />
die groei door overname met eigen middelen kunnen<br />
financieren, hun acquisitieplannen doorzetten en juist<br />
kansen zien. Wel zien we daarbij dat voor het verrichten<br />
van transacties meer tijd wordt uitgetrokken dan voorheen.<br />
Er wordt meer belang gehecht aan het afdichten<br />
van risico’s en de onderhandelingen strekken zich tot<br />
kleinere details uit. In dat kader zien wij kopende partijen<br />
hogere eisen stellen aan boekenonderzoeken en<br />
verkopende partijen hun onderneming meer verkoopklaar<br />
te maken. Die aldus uitgetrokken langere periode<br />
voor het tot stand brengen van een transactie brengt<br />
wel weer als risico mee dat het momentum wordt verloren<br />
of dat door een verdere verslechtering van het<br />
economische tij financiering onmogelijk wordt. Voor<br />
kopers moet de opgestelde juridische documentatie<br />
in dat geval een escape bieden, voor verkopers zoveel<br />
mogelijk grondslag om nakoming van gemaakte koopafspraken<br />
te kunnen afdwingen.<br />
Informele reorganisaties<br />
Als bedrijven er wel in slagen krediet te verkrijgen, dreigt<br />
vaker dan voorheen opzegging omdat niet meer kan<br />
worden voldaan aan de door banken opgelegde financiële<br />
ratio’s. Fnuikend is bovendien de “Kaltstellung”<br />
van hele sectoren door kredietverzekeraars, waardoor<br />
bedrijven tegen acute cashproblematiek aanlopen. Bij<br />
een dergelijke financiële tegenwind doen ondernemers<br />
er goed aan na te denken over de wijze waarop hun<br />
onderneming gestructureerd is, voordat het te laat is.<br />
Zonodig kan door middel van informele reorganisatie<br />
buiten de gerechtelijke insolventieprocedure om verdere<br />
neergang worden voorkomen. Dit heeft als belangrijk<br />
voordeel boven een doorstart nà faillissement, dat kapitaalvernietiging<br />
en negatieve publiciteit veelal kunnen<br />
worden voorkomen.<br />
Bestuurdersaansprakelijkheid<br />
In moeilijke tijden zijn bestuurders van ondernemingen<br />
nogal eens geneigd extra risico’s te nemen. Waar<br />
een bestuurder normaal al goed moet nadenken over<br />
de verplichtingen die hij namens de vennootschap<br />
aangaat, geldt dat in twee voor twaalf situaties des te<br />
meer. Als een bestuurder namens de vennootschap verplichtingen<br />
aangaat waarvan hij weet dat de vennootschap<br />
die waarschijnlijk niet kan nakomen, riskeert hij<br />
daarop op grond van bestuurdersaansprakelijk achteraf<br />
zelf te worden aangesproken. Hoewel de hoofdregel is<br />
dat de vennootschap aansprakelijk is voor schade van<br />
schuldeisers die voortkomt uit het niet nakomen van<br />
verplichtingen, is het goed het risico van bestuurdersaansprakelijkheid<br />
te verminderen door zaken goed vast<br />
te leggen. Juist in economisch mindere tijden is het<br />
zaak besluitvorming schriftelijk vast te leggen, bestuurstaken<br />
op te nemen in een directiereglement en voor<br />
besluitvorming geldende formaliteiten zorgvuldig na<br />
te leven (bijvoorbeeld goedkeuring van de aandeelhouders<br />
vooraf).<br />
Pieter van Dijk<br />
Advocaat ondernemingsrecht<br />
p.vandijk@nysingh.nl<br />
42 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 43<br />
column
Omdat we het complete traject verzorgen: van pril idee tot<br />
complete huisstijl en van schetsontwerp tot website.<br />
Omdat onze visie in eerste instantie uitgaat van de uwe.<br />
Omdat onze ontwerpen eigentijds zijn, we ons eigen<br />
handschrift hebben, maar niet trendy of stijlgebonden zijn.<br />
Omdat we werken met heldere offertes, aantrekkelijke<br />
tarieven en strakke deadlines.<br />
En omdat we behalve toegankelijk, creatief en klantgericht<br />
ook meedenkend, maar niet meegaand zijn.<br />
Ontwerpbureau NEO<br />
Zutphensestraatweg 16<br />
6881 WS Velp<br />
telefoon 026 442 48 31<br />
fax 026 351 47 41<br />
post@ontwerpbureauneo.nl<br />
www.ontwerpbureauneo.nl<br />
Nieuw directieteam KuiperArnhem behoudt sociocratische koers<br />
kuiperarnhem bouw en ontwikkeling<br />
Na meer dan twintig jaar draagt Hans Winters, algemeen directeur van<br />
KuiperArnhem, op 1 april aanstaande het directiestokje over. De overdracht<br />
betekent de afsluiting van een boeiend tijdperk en het begin van een nieuw.<br />
Een gesprek met Hans Winters en zijn opvolger John Moesbergen over verleden,<br />
heden en toekomst.<br />
www.kuiperarnhem.nl<br />
Tekst Joep Winters<br />
Fotograaf Jacques Kok<br />
“ondernemen doe je samen”<br />
Onder leiding van Hans Winters is KuiperArnhem Bouw en<br />
Ontwikkeling de laatste twee decennia een toonbeeld geworden<br />
van sociocratische bedrijfsvoering: “Dat sociocratische<br />
karakter heeft me altijd erg aangesproken. Het uit zich intern<br />
in de open structuur, de gelijke benadering van de medewerkers<br />
en een bijzondere bedrijfscultuur. Extern manifesteert het<br />
zich door een brede definitie van de term klant – iedereen is<br />
onze klant, zowel de directe koper van een woning als de milieubeweging.<br />
Dat is onze beleving van ‘klantwaarde’.”<br />
Die transparantie, maar ook het sociaal-culturele engagement<br />
en de professionaliteit waarmee KuiperArnhem zich in de<br />
markt profileert, zijn dé pijlers van het onderscheidend vermogen.<br />
Moesbergen: “Ons beleid is erop gericht een kwalitatieve kennispartner<br />
te zijn waar onze opdrachtgevers zonder enige<br />
terughoudendheid op kunnen vertrouwen. Dat betekent dat<br />
wij meer waarde willen toevoegen dan de gemiddelde bouwer<br />
of ontwikkelaar.”<br />
Koersbehoud<br />
Het is niet verwonderlijk dat het nieuwe directieteam voor<br />
een belangrijk deel eenzelfde koers zal aanhouden. Het<br />
vertrouwen in de toekomst is gebaseerd op die sterke identiteit<br />
van de onderneming. Aanstaand algemeen directeur<br />
Moesbergen wordt in het team bijgestaan door Berend van<br />
der Meijden, directeur KuiperVastgoed, Ferdi Zeelenberg,<br />
directeur KuiperBouwservice en Jan Bruil, financieel manager.<br />
Momenteel werken zij intensief aan het ondernemingsplan<br />
voor de komende vijf jaar.<br />
Moesbergen: “In het plan benoemen we ook de verschillende<br />
organisatorische taken en verantwoordelijkheden. Berend blijft<br />
zich bezighouden met projectontwikkeling, Ferdi met renovatie,<br />
vernieuwbouw en restauratie en ik met de grotere logistieke<br />
bouwprojecten. Jan Bruil wordt ons ‘financieel geweten’.<br />
Van belang is dat we elkaar aanvullen, maar bovenal kritisch<br />
volgen. Ondernemen doen we samen, voor de continuïteit van<br />
de onderneming en een meerwaarde voor onze klanten.”<br />
Winters kiest na 1 april voor een sabbatical en keert in september<br />
terug als commissaris/directeur holding. Als eigenaar<br />
blijft hij betrokken bij de onderneming. In zijn nieuwe rol zal<br />
hij zich richten op de acquisitie van nieuwe projecten en het<br />
onderhouden van contacten met relaties.<br />
Economisch noodweer<br />
De bouwwereld staat volgens critici aan de vooravond van<br />
nog heviger economisch weer. Moesbergen en zijn mensen<br />
beseffen dat: “Als alle voorspellingen uitkomen, heeft onze<br />
sector nog een lange en moeizame weg te gaan.” Door een<br />
gedegen marktanalyse en het tijdig benoemen van kansen, zet<br />
het nieuwe directieteam toch in op continuering van de sterke<br />
positie van de onderneming. “Het is tevens een voordeel dat ik<br />
een ander netwerk heb. Zo kunnen we ons geografisch marktgebied<br />
vergroten, en daarmee onze portefeuille verbreden.”<br />
Dat KuiperArnhem de malaise zal overleven, staat voor<br />
Moesbergen vast: “Financieel en organisatorisch staan we er<br />
goed voor, dus we kunnen een redelijke storm weerstaan. We<br />
zullen alert en creatief moeten zijn, maar dat maakt de uitdaging<br />
des te interessanter.”<br />
V.l.n.r.: Hans Winters (scheidend directeur), John Moesbergen<br />
(opvolger), Ferdi Zeelenberg en Berend van der Meijden<br />
44 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 45
Arie de Vries: “De overhead van onze franchisebedrijven zit onder de tien procent!”<br />
franchiseformule<br />
voor zorgondernemers<br />
Stichting De Driestroom, zorginstelling voor mensen met een beperking, heeft<br />
samen met Ondernemersgroep De Driestroom een franchiseconcept ontwikkeld<br />
voor ondernemers in de zorg. Arie de Vries van de Ondernemersgroep<br />
vertelt over de formule, gesecondeerd door zijn collega’s Johan Eemond, Wim<br />
Muidenberg en Theo van Sluisveld.<br />
“Het grote verschil met de initiatieven die zorginstellingen<br />
in het verleden zelf ook wel namen - denk bijvoorbeeld aan<br />
een winkeltje of een lunchroom - is de commerciële insteek.<br />
Daarmee wordt continuïteit gegarandeerd. De formule mikt op<br />
zorgbedrijven die zichzelf bedruipen, waar de ondernemer zijn<br />
inkomen uit haalt.”<br />
”In het verleden zag je soms hele leuke initiatieven van zorginstellingen<br />
vanuit de gedachte van meer keuze voor de<br />
cliënten en zinvol bezig zijn. Daar werd dan veel AWBZ-geld<br />
ingepompt. Vervolgens bleek na verloop van tijd dat het toch<br />
niet helemaal werkte en dan ging zo’n project weer ter ziele.<br />
Goed bedoeld, maar wel pure geldverspilling. Bij dit franchiseconcept<br />
gaat het echt om ondernemers. Natuurlijk met voeling<br />
voor de zorg, want je werkt met of voor mensen met een<br />
beperking. Maar het zijn wel ondernemers met een drive om<br />
hun bedrijf succesvol te maken.”<br />
Zorg ‘puur’<br />
“De formule bestrijkt vier gebieden. Zorg & retail; zorg &<br />
leisure; zorg & horeca en zorg ‘puur’. Een voorbeeld van<br />
dit laatste concept zijn de gezinsvervangende tehuizen op<br />
commerciële basis die we hebben. Dat zijn kleinschalige<br />
Driestroomhuizen met een zestal bewoners. Zo’n woonvorm is<br />
alleen mogelijk als je het op commerciële basis doet. Als je dat<br />
als zorginstelling zelf wil doen heb je te maken met diensten,<br />
toeslagen, een 36-urige werkweek, noem maar op: dat red<br />
je niet. Een ondernemer denkt niet in uren. En dan nog iets,<br />
als je kijkt naar de overhead van een gemiddelde zorginstelling<br />
kom je gauw uit op 25 tot dertig procent. Onze bedrijven<br />
zitten onder de tien procent! Dat scheelt flink wat AWBZ-geld<br />
dat weer aan de cliënten ten goede komt!”<br />
Belangstelling?<br />
“Als ondernemers belangstelling hebben voor onze franchise<br />
formule wordt er een uitgebreide procedure ingezet. Alles<br />
ligt ook vast in een handboek. Ondernemers hoeven niet uit<br />
de zorg afkomstig te zijn, maar moeten er wel voeling mee<br />
hebben. Dat kan niet anders, je werkt met mensen met een<br />
www.driestroom.nl<br />
stichting de driestroom<br />
Tekst Elsbeth Lelyveld<br />
Fotografie Luuk van der Lee<br />
beperking, dingen gaan soms minder snel, je moet zaken soms<br />
vaker uitleggen. In een aantal gesprekken moeten ze hun<br />
motivatie voor wat betreft de zorgkant en het ondernemerschap<br />
toelichten. Als dat goed zit, moet er een ondernemersplan<br />
komen, dat door de ondernemersgroep en de Driestroom<br />
wordt beoordeeld. Vervolgens kijken we of het plan te financieren<br />
is. En als de onderneming van de grond komt, blijven we<br />
er bij betrokken. De eerste maanden krijgen de ondernemers<br />
gratis ondersteuning bij een aantal administratieve zaken. En<br />
voor alle duidelijkheid: er is natuurlijk voldoende toezicht en<br />
controle, zodat de kwaliteit van de zorg en de deskundigheid<br />
volledig geborgd is!”<br />
V.l.n.r.: Johan Eemond, Arie de Vries, Wim Muidenberg, Theo van<br />
Sluisveld. Op de voorgrond: Bram Handstede, franchisenemer zorg<br />
& horeca. Meer informatie over de franchiseformule bij Theo van<br />
Sluisveld: 024 32 32 751<br />
46 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 47
<strong>Actorion</strong> Communicatie presenteert:<br />
Masterclass<br />
Pers & Publiciteit<br />
Laat het spel tussen uzelf en journalisten beter verlopen<br />
• Dynamisch spel bron en medium<br />
• Over grenzen heen kijken<br />
• Bewust zijn van de boodschap<br />
• Anticiperen<br />
• Professionaliseren<br />
<strong>Actorion</strong> Communicatie biedt niet alleen organisaties of communi<br />
catie afdelingen de kans om sterker te communiceren met de pers.<br />
Wegens grote belangstelling bieden wij u ook een nieuwe unieke kans.<br />
Schrijf u in als individu voor de Masterclass Pers en Publiciteit en sluit<br />
later dit jaar aan bij nieuwe trainingen. Ook voor de nieuwe serie trai<br />
ningen geldt: vol is vol.<br />
Meer weten? Neem dan contact op met <strong>Actorion</strong> Communicatie en vraag<br />
naar Arian Kuil. Ons telefoonnummer is 026 443 82 87.<br />
Samen aan de slag met pers en publiciteit<br />
Pers en politiek kunnen niet zonder elkaar. Ze onderhouden een haatliefdeverhouding<br />
waarin de dialoog meestal via korte en vooral spannende boodschappen<br />
wordt gevoerd. Waar ze elkaar niet meer verstaan gaat dat al snel<br />
ten koste van de carrière van de politicus. Vraag het maar aan de afgetreden<br />
minister Ella Vogelaar.<br />
actorion communicatie<br />
meerwaarde masterclass<br />
door regionale opzet<br />
Het functioneren van het openbaar bestuur stelt hoge eisen<br />
aan de communicatieve vaardigheden van de bestuurders.<br />
Hun effectiviteit is voor en belangrijk deel afhankelijk van hun<br />
relatie met het publiek, die vooral wordt bepaald door de wijze<br />
waarop ze in de media komen. Communicatieadviseurs en dus<br />
ook afdelingen communicatie van overheden zijn daardoor<br />
steeds belangrijker geworden.<br />
Al in 2001 constateerde de commissie Wallage in haar rapport<br />
‘In dienst van de democratie’ dat communicatie ook meer in<br />
het hart van het beleid thuishoort. Ook die beweging vereist<br />
een verdere professionaliseringsslag van communicatieafdelingen.<br />
Groepen samenbrengen<br />
Communicatieadviseurs van <strong>Actorion</strong> komen bij veel afdelingen<br />
communicatie over de vloer. Daarbij valt vooral de enorme<br />
diversiteit in zowel werkwijze als positie van die afdelingen op.<br />
Wat ook opvalt, is het bekeringswerk om eerder in het proces<br />
betrokken te worden, en dat er nauwelijks over de grenzen van<br />
de eigen gemeente, provincie of departement heen gekeken<br />
wordt. Dit laatste was reden om de opzet van onze Masterclass<br />
Pers en Publiciteit zoveel mogelijk regionaal op te pakken.<br />
Door communicatieadviseurs en persvoorlichters van verschillende<br />
gemeenten in één regio samen te brengen, zijn niet<br />
alleen de uit de groep komende voorbeelden herkenbaarder,<br />
maar groeit ook het besef dat deze bij elkaar om de hoek<br />
werkende collega’s meer aan elkaar kunnen hebben dan vaak<br />
nu het geval is. Bovendien leren de verschillende adviseurs en<br />
voorlichters elkaar op zo’n intensieve dag ook weer wat beter<br />
kennen. Een belangrijk voordeel, voor als het er echt om gaat<br />
spannen en ze bijvoorbeeld in crisissituaties in de regio nauw<br />
moeten samenwerken.<br />
Eerste regio’s<br />
De eerste regio’s die de Masterclass op deze wijze hebben<br />
opgepakt zijn Haaglanden en de Achterhoek. In Haaglanden<br />
wordt de Masterclass aangeboden door het bestuur van het<br />
Stadsgewest Haaglanden. In de Achterhoek is een vraag van<br />
48 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 49<br />
www.actorion.nl<br />
Tekst Arian Kuil<br />
Beeld Corine Janssen<br />
een afdeling van één van de gemeenten opgepakt in een regionaal<br />
overleg en zelfstandig uitgebouwd tot een masterclass<br />
die later dit voorjaar wordt gegeven.<br />
Omdat in de Masterclass juist de eigen voorbeelden een<br />
belangrijke input vormen om nader te beschouwen, is een<br />
minimum van zes en maximum van veertien deelnemers per<br />
Masterclass gesteld. Overigens blijft het mogelijk dat belangstellenden<br />
zich als individu aanmelden.<br />
Voormalig minister Ella Vogelaar op bezoek bij basisschool de<br />
Arabesk in Schuytgraaf, Arnhem, vlak voor haar aftreden in<br />
november vorig jaar.
Promotiecampagne Stichting Nationale Sport Platform start in april<br />
De Stichting Nationale Sport Platform heeft grote ambities. Via de Nationale<br />
Sport Week en de Winter Driedaagse moeten zoveel mogelijk Nederlanders<br />
met sport in aanraking komen. Nederlandse gemeenten kunnen hieraan een<br />
grote bijdrage leveren. Directeur Kees Sijbesma: “Het is mijn grote wens dat<br />
alle gemeenten een sportweek opnemen in hun sportbeleidsplan.”<br />
Tekst Hans Rebers<br />
Fotografie Nationale Sportplatform<br />
“in alle steden ontsteken<br />
we het sportvuur”<br />
De Stichting Nationale Sport Platform, voorheen Stichting<br />
Nationale Sportweek, is er voor de promotie van de breedtesport.<br />
Kees Sijbesma is er sinds een jaar directeur en bij zijn<br />
aanstelling heeft hij de opdracht meegekregen deze promotie<br />
breder te trekken. “We willen Nederlanders op meerdere<br />
momenten per jaar in aanraking laten komen met diverse<br />
vormen van sport”, zegt hij. “Naast de naamsverandering,<br />
die dit ambitieniveau tot uitdrukking brengt, betekent dit dat<br />
we bijvoorbeeld druk bezig zijn met de organisatie van de<br />
Nationale Sport Winter Driedaagse. Samen met de Nationale<br />
Sport Week, die we dit jaar voor de zesde keer organiseren,<br />
vormt dit onze etalage voor de nationale sport.”<br />
Het is de ambitie van Sijbesma dat alle Nederlandse gemeenten<br />
gebruik zullen gaan maken van de etalage die de Stichting<br />
Nationale Sport Platform hun biedt: “Door activiteiten te organiseren<br />
rondom de Sport Week of de Winter Driedaagse, maakt<br />
een gemeente gebruik van de aandacht die wij genereren. Je<br />
ziet nu nog te vaak dat gemeenten een groot sportevenement<br />
plannen vlak voor of na de Sport Week. Het is mijn grote wens,<br />
dat alle gemeenten in Nederland het in hun beleid opnemen<br />
dat ze jaarlijks een sportweek organiseren. Onze stichting kan<br />
hen daarin bijstaan met kennis en kunde. De organisatie van<br />
de activiteiten blijft in handen van de gemeenten en verenigingen,<br />
maar wij kunnen ze sturen en adviseren. Daarnaast<br />
leveren we promotiemateriaal en bijvoorbeeld banners met<br />
het logo van de Sport Week of de Winter Driedaagse.”<br />
Sportvuur<br />
De eerstkomende mogelijkheid voor gemeenten om sport<br />
in de etalage te zetten is in april, wanneer de zesde Sport<br />
Week van start gaat. Middels een heuse roadshow, die in<br />
zeven dagen zeven gemeenten aan zal doen, wordt aandacht<br />
gevraagd voor de breedtesport. Sijbesma legt uit: “Elke dag<br />
zal in het teken van een bepaald thema staan. Zo hebben<br />
we in Maastricht de Dag van de fietssport. Verder is er een<br />
aantal vaste onderdelen zoals een Lotto Promotie Team, een<br />
Nationale Sport Doe Test van Zilveren Kruis Achmea en een<br />
gevarieerd lokaal sportaanbod. In alle steden zal het sportvuur<br />
ontstoken worden. Dit sportvuur, een sportieve verwijzing<br />
naar het Olympische vuur, staat symbool voor passie en plezier.<br />
Ook komen de ‘Sportlets’ langs, sportieve wezens uit een<br />
televisieprogramma van Nickelodeon. Zij moeten de kinderen<br />
laten zien dat sporten heel leuk is.”<br />
Sportkrant en sportiefste familie<br />
Voor de promotie van de Sport Week gaat de stichting<br />
in samenwerking met Wegener een Nationale Sport Krant<br />
maken. De eerste editie verschijnt nog dit jaar. Sijbesma: “De<br />
krant gaat zestien pagina’s tellen, en voor een klein bedrag<br />
kunnen gemeenten twee pagina’s vullen met het lokale programma.<br />
Zo kunnen de inwoners van de gemeente zien waar<br />
wat te doen is. De Nationale Sport Krant, die we gaan verspreiden<br />
met de huis-aan-huisbladen, is een prachtige ankeiler,<br />
die de mensen vertelt dat de Sport Week eraan komt. Het is<br />
dus puur een middel om de aandacht voor de Sport Week te<br />
vergroten.”<br />
Zeker niet minder aandacht zal een nieuw televisieprogramma<br />
trekken: ‘De sportiefste familie van Nederland’, dat vanaf 2010<br />
op de Nederlandse televisie moet verschijnen. “We zijn nu in<br />
de afrondende fasen van de financiering. Binnenkort wordt<br />
dus duidelijk of dit programma ook daadwerkelijk realiteit zal<br />
worden”, verwacht Sijbesma.<br />
Wethouder Rita Weeda voert in Arnhem de openingshandeling uit voor de Nationale Sportweek 2008<br />
Winter Driedaagse<br />
Voor de koude sporten is er vanaf komend najaar de Winter<br />
Driedaagse. Sijbesma: “Drie dagen lang willen we de wintersporten<br />
onder de aandacht van de Nederlanders brengen.<br />
Niet alleen grotere sporten als schaatsen en skiën, maar ook<br />
bijvoorbeeld ijsklimmen en icespeedcross. De ambitie is om er<br />
een oer-Hollandse driedaagse van te maken. We hebben deze<br />
winter goed kunnen zien hoe dit verbroedert: heel Nederland<br />
was aan het schaatsen. Op de schaats kom je op plekken waar<br />
je normaal nooit komt. Met het winterfeest willen we de mensen<br />
hun eigen Holland op sportieve wijze laten voelen.”<br />
Sijbesma vertelt hoe enthousiast de mogelijke partners waren<br />
over het idee van een winterfeest, eigenlijk al vanaf de lancering.<br />
“Sportbonden als de Schaatsbond en Ski Vereniging<br />
vonden het een goed initiatief. Ook vanuit de Nederlandse<br />
gemeenten hebben we veel positieve reacties ontvangen.<br />
Via onze samenwerking met het VSG – de Vereniging Sport<br />
en Gemeenten, die zich inzet voor sport op lokaal niveau –<br />
hebben we onze ambities aan alle gemeenten met meer dan<br />
85.000 inwoners kunnen voorleggen. Met verscheidene steden<br />
hebben we al contact gehad, zoals Zoetermeer, Eindhoven<br />
en Maastricht. Ook een stad als Den Haag lijkt me een uiterst<br />
geschikte kandidaat, naast uiteraard schaatsstad Heerenveen.<br />
Ik denk dat we er met de Winter Driedaagse straks een prachtig<br />
tweede evenement bij hebben.”<br />
Voorbeeldgemeente Arnhem<br />
Een van de steden die al enkele jaren gebruik maken van het<br />
podium van de Nationale Sport Week, is Arnhem. “Absoluut<br />
een voorbeeldgemeente”, zo noemt Sijbesma de Gelderse<br />
hoofdstad. “Al sinds het begin van de Nationale Sport Week in<br />
2004 zijn ze enthousiaste deelnemer. Omdat ze hier zo trots<br />
op zijn, hebben ze er voor gekozen om dit aan heel Nederland<br />
te tonen. En vandaar dus dat ze een van de steden zijn waar de<br />
roadshow dit jaar langs komt, namelijk op zondag 19 april.”<br />
Het thema in Arnhem is vecht- en verdedigingssporten en volgens<br />
Sijbesma past dat thema perfect bij Arnhem, waar veel<br />
verschillende verenigingen op dit vlak actief zijn. “Bovendien<br />
spreek je met dit thema veel allochtone jongeren aan; een<br />
doelgroep die soms wat lastig te bereiken is voor georganiseerde<br />
sporten. Wat ik mooi vind aan Arnhem, is dat ze niet<br />
alleen sportactiviteiten onder brengen in de Sport Week, maar<br />
ook bijvoorbeeld workshops voor vrijwilligers. Dit is natuurlijk<br />
een prachtig initiatief, want veel sportverenigingen drijven op<br />
de inzet van vrijwilligers.”<br />
50 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 51
partnernieuws<br />
nieuw bij han-kan estafette & marathon:<br />
businessrun<br />
Op zondag 10 mei 2009 vindt de vierde editie van de HAN-KAN<br />
estafette & marathon plaats. Het startschot klinkt om 9.00 uur op<br />
de Arnhemse campus van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen<br />
(HAN), gelost door wethouder Weeda van Economische Zaken en<br />
Sport van Arnhem. Vanaf Arnhem gaat de route via de dijken van de<br />
Lingewaard naar de HAN Campus in Nijmegen. Studenten van de HAN<br />
hebben samen met professionals, politie en de betrokken gemeenten<br />
de organisatie in handen.<br />
Nieuw is dit jaar de BusinessRun. Bedrijven kunnen teams van vier of<br />
twee personen inschrijven en doen mee in een apart klassement.<br />
De route van de hardloopwedstrijd loopt voor een groot deel door de<br />
gemeente Lingewaard met wisselpunten voor de estafette met twee of<br />
vier personen op de Angerensedijk, op het Julianaplein in Gendt en op<br />
de Defensiedijk in de richting van de Waaldijk naar Lent. Hardlopers<br />
kunnen zich voor dit hardloopevenement inschrijven voor de hele<br />
gratis boekje rittenadministratie<br />
Wie een auto van de zaak rijdt en bijtelling wil voorkomen, moet aan<br />
drie voorwaarden voldoen. Allereerst: niet meer dan vijfhonderd kilometer<br />
voor privé-doeleinden per jaar rijden. Ten tweede: u moet dit<br />
kunnen bewijzen aan de inspecteur van de Belastingdienst aan de hand<br />
van een adequaat bijgehouden kilometeradministratie. En als derde<br />
voorwaarde geldt, dat u die administratie kunt onderbouwen met uw<br />
afsprakenagenda en garagenota’s.<br />
Om dit wat eenvoudiger te maken, heeft GIBO Groep Accountants<br />
win de gibo studiebeurs van € 10.000!<br />
Ben je of ken je een student die een opleiding volgt met als doel: een<br />
loopbaan in de accountancy of (fiscale) adviesdienstverlening? Dan<br />
biedt de GIBO Groep de unieke kans om extra soepel het diploma te<br />
bemachtigen. Doe mee aan de GIBO Studiebeurs prijsvraag en maak<br />
regionieuws<br />
roots & more - de reis van de geesten<br />
Van 1 april t/m 1 november is er in het Afrika Museum in Berg en Dal<br />
een unieke tentoonstelling: Roots & More - De Reis van de Geesten.<br />
Roots & More is een tentoonstelling over spiritualiteit in het werk van<br />
hedendaagse kunstenaars uit de Afrikaanse diaspora (o.a. Cuba, Haïti,<br />
Brazilië en de Verenigde Staten). Een tentoonstelling over de spirituele<br />
rijkdom die Afrika de westerse wereld heeft geboden en nog steeds<br />
biedt. Roots & More toont spectaculaire kunst: hangende boten met<br />
52 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009<br />
marathon (42,195 km), estafette met twee personen (21,1 km p.p.) en<br />
estafette met vier personen (10,5 km p.p.). Informatie over de route,<br />
BusinessRun en inschrijvingen: www.hankanmarathon.nl<br />
en Adviseurs het Rittenregistratieboekje 2009 samengesteld. Het<br />
Rittenregistratieboekje is een praktisch hulpmiddel om de zakelijke<br />
en privé-kilometers bij te houden. Bovendien accepteert de fiscus dit<br />
(bijgehouden) boekje als bewijs. Daarnaast kunt u in het boekje alles<br />
nalezen over de auto van de zaak en de regelgeving rond reiskosten.<br />
Belangstellenden kunnen het boekje gratis aanvragen op www.gibogroep.nl.<br />
Zij kunnen daar ook een rekenprogrammaatje downloaden<br />
voor de administratieve verwerking van de rittenregistratie.<br />
kans op een tegemoetkoming in de studiekosten van tienduizend euro!<br />
Kijk op www.investeerinjezelf.nu.<br />
Zelf geen financiële achtergrond? Stuur dan deze link door naar vrienden,<br />
familie of kennissen die je hier wellicht blij mee kunt maken.<br />
oplichtende geestwezens, een geestwezen<br />
dat piepend en knarsend een enorme<br />
boot roeit, de ijzingwekkende beelden van<br />
het mysterieuze Bizango genootschap<br />
van Haïti, geesten in flessen, schilderijen<br />
met magische tekens en vreemde verschijningen.<br />
Poort tot Klarendal, Arnhem<br />
KuiperArnhem<br />
Bouw en Ontwikkeling<br />
Nieuwbouw<br />
Renovatie<br />
Restauratie<br />
Groot onderhoud<br />
Projectontwikkeling<br />
Westervoortsedijk 95a<br />
6827 AW Arnhem<br />
Tel (026) 443 02 43<br />
Fax (026) 443 56 16<br />
www.kuiperarnhem.nl<br />
KuiperBouw en KuiperBouwservice zijn ISO 9001 en VCA gecertificeerde, zelfstandige dochtervennootschappen van KuiperBouwgroep.<br />
KuiperBouwgroep maakt tezamen met de zelfstandige vennootschap KuiperVastgoed Arnhem deel uit van KuiperArnhem Bouw en Ontwikkeling.
Buitenaards<br />
Ervaar de emotionele kracht van het drukwerk van Drukkerij Gelderland.<br />
Bel 026 - 384 01 84 voor een inspirerende kennismaking of een altijd concurrerende offerte.<br />
Mercatorweg 18 6827 DC Arnhem<br />
info@drukkerijgelderland.nl