22.09.2013 Views

Voorjaar - Actorion

Voorjaar - Actorion

Voorjaar - Actorion

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Jaargang 8, nummer 1 Uitgave voorjaar 2009 Prijs ¤ 4,95<br />

Stadsregio Arnhem Nijmegen<br />

Magazine voor overheid en bedrijfsleven<br />

Thema: Perspectief<br />

René Jansen, directeur Zakelijke Relaties, Rabobank<br />

Nieuwe arbeidsrelatie tussen baas en werknemer<br />

De ‘Future Cities’ van de stadsregio


Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen is een<br />

business-to-business magazine voor overheid en<br />

bedrijfsleven dat vier keer per jaar wordt uitgegeven door<br />

<strong>Actorion</strong> Communicatie in een oplage<br />

van 12.000 exemplaren.<br />

www.netwerkkan.nl<br />

Colofon Inhoudsopgave<br />

Redactieadres<br />

<strong>Actorion</strong> Communicatie<br />

Arnhemsestraatweg 346<br />

6881 NK Velp<br />

T 026 – 443 82 87<br />

F 026 – 389 25 48<br />

E adviseurs@actorion.nl<br />

Redactieraad<br />

Leoni Delsink, Gemma Schoot (eindredacteur),<br />

Peter Smit (hoofdredacteur), Susanne Swaters<br />

Concept & Realisatie<br />

<strong>Actorion</strong> Communicatie<br />

Basisontwerp & Vormgeving<br />

Ontwerpbureau NEO, Velp<br />

Fotografie & Visuals<br />

Anoek Bleumer, Robert Aarts,<br />

Kim Baster, Paul Breuker, ChinaFotoPress/ANP,<br />

Huub Coenen, Hans Crezee, Dickhoff Foto,<br />

Corine Jansen, Jacques Kok, Luuk van der Lee,<br />

Rens Plaschek, De Spelerij<br />

Druk<br />

Drukkerij Gelderland, Arnhem<br />

Bladmanagement<br />

<strong>Actorion</strong> Communicatie<br />

Gratis toezending<br />

Bestuurders in de Stadsregio Arnhem Nijmegen<br />

Directeuren, managers en beleidsambtenaren van<br />

(semi-)overheidsorganisaties in de stadsregio<br />

Directeuren en managers van bedrijven in de stadsregio<br />

Losse nummers zijn verkrijgbaar bij<br />

<strong>Actorion</strong> Communicatie voor € 4,95<br />

Copyright<br />

Het auteursrecht op de artikelen uit Netwerk magazine<br />

berust bij <strong>Actorion</strong> Communicatie.<br />

Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de<br />

uitgever mag niets uit deze opgave worden verveelvoudigd<br />

en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm,<br />

fotokopie, scan of op welke andere wijze dan ook.<br />

Uitgave<br />

<strong>Voorjaar</strong> 2009<br />

Het volgende nummer van Netwerk Stadsregio Arnhem<br />

Nijmegen verschijnt in juni 2009<br />

Partners<br />

Breed, Nijmegen<br />

Drukkerij Gelderland, Arnhem<br />

Euregio Rijn-Waal, Kleve<br />

Gaardenhage (gemeente Arnhem<br />

Willemsen Makelaars, Bieze Makelaars)<br />

GIBO Groep Accountants en Adviseurs, Arnhem<br />

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen<br />

JDI ICT, Dieren<br />

Karst Grit Media, Renkum<br />

Keizer Karel Podia, Nijmegen<br />

KuiperArnhem Bouw en Ontwikkeling, Arnhem<br />

Landgoed Avegoor, Ellecom<br />

Nysingh advocaten - notarissen N.V., Arnhem<br />

Stadsregio Arnhem Nijmegen, Nijmegen<br />

Stichting De Driestroom, Elst<br />

Stadsregio Arnhem Nijmegen<br />

van de redactie<br />

burgemeester in beeld<br />

column<br />

column<br />

rubriek<br />

column<br />

column<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

10<br />

11<br />

12<br />

15<br />

17<br />

18<br />

19<br />

21<br />

22<br />

25<br />

26<br />

27<br />

28<br />

30<br />

33<br />

34<br />

36<br />

37<br />

38<br />

40<br />

41<br />

43<br />

45<br />

47<br />

48<br />

50<br />

Op bedrijfsuitje naar de Spelerij<br />

Thema in beeld<br />

René Jansen van Rabobank Arnhem en Omstreken<br />

Euregio subsidieert duurzaamheid en innovatie<br />

Kees Luesink van Doesburg<br />

Nieuwe arbeidsrelatie tussen baas en werknemer<br />

Nieuw in de regio: Flevum Forum Network<br />

Specialist nieuwe media blogt voor HAN-faculteit<br />

Jaap Modder<br />

Stadsregionaal<br />

Kwaliteit centraal in verstedelijkingsopgave<br />

Klimaatneutrale ‘Future Cities’ in stadsregio<br />

Golden Tulip Avegoor: Hello World!<br />

Ronald Migo<br />

Intussen buiten de arena...<br />

RBT KAN houdt meerdere potten op het vuur<br />

Regionale musea verleiden de bezoeker<br />

De pijlers van het succes van Breed in 2008<br />

Kredietverlening van de ‘dichtbijbank’ gegroeid<br />

Monique Leyenaar<br />

GEM Waalsprong: 2009 is jaar van de Citadel<br />

‘Customer intimacy’ trekt huurders naar Matserhuis<br />

Young Journalist Award 2009<br />

Pieter van Dijk<br />

Directiewisseling KuiperArnhem Bouw en Ontwikkeling<br />

De franchiseformule van Ondernemersgroep De Driestroom<br />

Masterclass Pers & Publiciteit van <strong>Actorion</strong> Communicatie<br />

Nationale Sport Platform ontsteekt het sportvuur<br />

Partnernieuws<br />

perspectieven helpen<br />

stadsregio uit de crisis<br />

Het kabinet is druk in de weer met steunmaatregelen die ons land door de<br />

crisis heen moeten loodsen. Wat doen bedrijven en overheden in de Stadsregio<br />

Arnhem Nijmegen om voor hun organisaties en hun doelgroepen de moed erin<br />

te houden? Deze voorjaarseditie van Netwerk staat vol met perspectieven.<br />

De Euregio Rijn-Waal zet subsidies in voor kleinschalige<br />

projecten onder de noemers ‘duurzaamheid’ en ‘innovatie’.<br />

De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft een<br />

specialist nieuwe media die de HAN al bloggend en twitterend<br />

profileert bij aankomend studenten. De Stadsregio Arnhem<br />

Nijmegen laat zien hoe we nú de duurzame technieken kunnen<br />

ontwikkelen, waarmee we straks in de steden regenwater kunnen<br />

vasthouden en groen kunnen inzetten. In onze compacte<br />

‘Future Cities’ zullen we dan ook veel groene daken en groene<br />

muren aantreffen, die de steden behoeden voor oververhitting<br />

en smog.<br />

Golden Tulip Avegoor in Ellecom, waar gastvrijheid altijd al een<br />

kernwaarde is, verwelkomt de wereld met een nieuw concept<br />

waarin Avegoor samenwerkt met lokale ondernemers onder<br />

de noemer: Hello World.<br />

Breed zet in 2009 de succesvolle gerichtheid op het MKB<br />

voort. Voor dit marktsegment in de regio blijft Breed mensen<br />

een beperking opleiden en voorbereiden voor werk in de<br />

dienstverlening en de productie. Het SW-bedrijf gaat dit nu<br />

ook doen met mensen die uit Wet Werk en Bijstand.<br />

Voor KuiperArnhem Bouw en Ontwikkeling wordt 2009 ook<br />

een jaar van verandering. Ten eerste is het eerste deel<br />

van de bedrijfsnaam veranderd: van KuiperBouwgroep in<br />

KuiperArnhem. Maar daarnaast treedt algemeen directeur<br />

Hans Winters, die jarenlang hét gezicht was van het bedrijf,<br />

per 1 april aanstaande terug. Meer dan twintig jaar heeft<br />

Winters het bouwbedrijf op socratische wijze geleid. John<br />

Moesbergen zal het beleid voortzetten, maar hij realiseert<br />

zich wel: “We zullen alert en creatief moeten zijn, maar dat<br />

maakt de uitdaging des te interessanter.” Hans Winters komt in<br />

september terug als commissaris en directeur van de holding.<br />

Stichting De Driestroom legt al jaren veel creativiteit aan de<br />

dag. Nu weer met een franchisformule voor zorgondernemers,<br />

mede ontwikkeld door de Ondernemersgroep De Driestroom.<br />

In het omslaginterview is een bankier aan het woord: René<br />

Jansen, directeur van Rabobank Arnhem en Omstreken. Hij<br />

vertelt onder meer over hoe de bank in de stadsregio meewerkt<br />

aan tal van oplossingen om uit de crisis te komen. De<br />

bank blijft daarbij herkenbaar als de bank met een stabiele<br />

koers. Die koers heeft de Rabobank Groep een winst van 2,8<br />

miljoen euro opgeleverd (naast een verlies door de crisis van<br />

1,2 miljard). Elders in deze editie vertellen twee collega’s van<br />

René Jansen, die dagelijks met de klanten werken, hoe de<br />

Rabobank de lokale bedrijven blijft steunen, in welke sector<br />

dan ook.<br />

Jurriaan de Mol van het Regionaal Bureau Toerisme, het RBT<br />

KAN, zet de strategie van diversificatie voort. Had het RBT<br />

KAN zich alleen op bijvoorbeeld de Engelsen gericht, “dan<br />

hadden we nu met de ineenstorting van het pond sterling een<br />

probleem gehad”.<br />

Toeristen en bezoekers zullen de Stadsregio Arnhem Nijmegen<br />

ongetwijfeld weten te vinden, waar zo veel mensen en organisaties<br />

- en niet te vergeten: de regionale musea op pagina 30<br />

– de kunst van het verleiden verstaan.<br />

Ik wens u veel leesplezier.<br />

Peter Smit, hoofdredacteur<br />

van de redactie<br />

4 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 5


De Spelerij doet een beroep op de fantasie van haar bezoekers<br />

“de overtreffende trap<br />

van dromen is doen”<br />

Zonder verwachting naar binnen en met een hoofd vol creatieve ideeën weer<br />

naar buiten. Dat is kort gezegd wat je te wachten staat bij een bezoek aan De<br />

Spelerij. Het begint al als je de poort van De Spelerij binnen komt. Jong en oud<br />

worden hier gestimuleerd niet alleen te dromen maar vooral te doen.<br />

Wie met collega’s bij De Spelerij binnenkomt voor een bedrijfs-<br />

uitje en wordt omringd door rondrennende kinderen, zal<br />

denken: ‘Waar ben ik nu beland?’ In de ‘Uitvinderij’, een werkplaats<br />

waar de uitvinder in jezelf de kans krijgt om aan het<br />

werk te gaan.<br />

Jos Spanbroek, het creatieve brein achter De Spelerij, vertelt<br />

met veel passie over zijn levenswerk. De van oorsprong<br />

beeldend kunstenaar startte de Spelerij 25 jaar geleden<br />

vanuit het idee dat je als kind kunst op een andere manier<br />

moet ervaren dan er alleen naar te kijken. Zo ontstonden de<br />

speelbeelden, wat leidde tot de vraag: wat willen kinderen<br />

nog meer? Zelf praktisch bezig zijn en ontdekken, natuurlijk!<br />

De Uitvinderij, een werkplaats midden in De Spelerij, was het<br />

logische antwoord.<br />

De schrootstrijd<br />

Al pratende slaat Spanbroek razend snel de brug naar de volwassen<br />

wereld. “In tijden van crisis is het belangrijk dat ook<br />

bedrijven de creativiteit bij haar werknemers blijven stimuleren.<br />

Je moet aandacht besteden aan het team om je heen.”<br />

6 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009<br />

Een nieuwe onverwachte omgeving kan een boost geven aan<br />

de inventiviteit. En dit is precies wat Spanbroek bereikt met<br />

de Schootstrijd. De maatpakken gaan uit en de overalls gaan<br />

aan. Omringt door oud ijzer en metaalbewerkingapparaten<br />

werk je als bedrijf samen aan een speciale voor hen bedachte<br />

opdracht. Of krijg je de vraag voorgelegd: ‘Vind een antwoord<br />

op het gat in de markt’. Op dat moment staat samenwerken<br />

centraal. “Via de schrootstrijd leer je je collega’s op een<br />

andere manier kennen”, aldus Mathijs Spanbroek, de zoon van<br />

de kunstenaar.<br />

De zaak ondersteboven zetten<br />

Reagerend op rondrennende kinderen vertelt Spanbroek<br />

verder: “We zetten mensen aan anders te kijken naar elkaar<br />

en de objecten om hen heen. Op het moment dat je mensen<br />

hier een praktische opdracht geeft, dan komen er heel andere<br />

gedachten op gang dan achter het bureau. Dit levert werkelijk<br />

de meest fantastische kunstwerken op”.<br />

Op het terrein staan enkele voorbeelden van gemaakte<br />

opdachten. Een twee meter hoog metalen mens en een energie<br />

opwekkende installatie gemaakt uit trommels, fietswielen<br />

en springveren. Oude gebruiksvoorwerpen vinden een tweedeleven<br />

met een nieuwe functie en een eigen verhaal. “Niets<br />

is op een gegeven moment meer te gek. Zo liepen teams van<br />

Defensie met een liniaal in de hand grote vlakken op het veld<br />

uit te zetten om een vredesmissie te spelen.”<br />

Creatief denken is avontuur<br />

Volgens Spanbroek merken de bezoekers dat het vrij laten van<br />

de fantasie heel bevrijdend werkt. “Er komt creativiteit los bij<br />

mensen van wie je dat misschien in eerste instantie niet had<br />

verwacht. Maar uiteindelijk gaat het niet om wat ze maken,<br />

maar om het creatieve proces tijdens de opdracht en dat is<br />

heel mooi om te zien.” De enige voorwaarde die Spanbroek<br />

stelt: “Durf het avontuur aan te gaan.”<br />

www.schrootstrijd.nl<br />

www.spelerij.nl<br />

Tekst Leoni Delsink<br />

Fotografie De Spelerij<br />

Leren voor nu en voor later,<br />

Leren voor perspectief<br />

thema in beeld<br />

Tekst en fotografie Anoek Bleumer


Directeur Zakelijke Relaties: René Jansen: “Rabobank blijft stabiele koers varen”<br />

“Zeker in deze tijd willen we onze klanten met raad en daad terzijde staan om<br />

de economische crisis te overwinnen. Daarbij is van belang dat we nauw betrokken<br />

zijn bij een bedrijf dat het moeilijk heeft. We willen in een vroeg stadium<br />

met de klant in gesprek, zodat we tijdig met elkaar de problemen signaleren.<br />

Op die manier kunnen we samen met de klant kijken naar zijn perspectief en<br />

komen tot een passende oplossing.”<br />

Tekst Peter Smit<br />

Fotografie Rens Plaschek<br />

de crisis als prikkel om<br />

nieuwe wegen in te slaan<br />

Aan het woord is René Jansen (46), directeur Zakelijke<br />

Relaties van de Rabobank Arnhem en Omstreken. Kort nadat<br />

hij in 2007 de overstap maakte van de particuliere naar de<br />

zakelijke markt, begon het op de internationale geldmarkt te<br />

rommelen. Het leek in eerste instantie vooral een probleem<br />

van de Verenigde Staten waar de hypotheekmarkt in elkaar<br />

klapte. Maar al snel breidde het probleem zich uit en in 2008<br />

begon het financiële systeem wereldwijd te wankelen.<br />

Ondernemerstips voor 2009<br />

In de speciale uitgave ‘Turbulente tijden’ geeft de Rabobank<br />

praktische tips voor kansrijk ondernemen in 2009. Daarnaast<br />

komen in dit boekje vooral ondernemers zelf aan het woord<br />

om de lezer te voorzien van praktische tips en adviezen.<br />

De belangrijkste ondernemerstips van de Rabobank voor dit<br />

jaar zijn hieronder op een rij gezet:<br />

• Verhoog de toegevoegde waarde voor de klant<br />

Kies voor betrouwbaarheid, kwaliteit, flexibiliteit in service<br />

en flexibiliteit in vaste contracten.<br />

• Breng de kosten omlaag en onder controle door efficiency<br />

Kies voor het uitbesteden van niet-kernactiviteiten, stop<br />

De kredietcrisis is inmiddels een economische crisis van<br />

ongekende omvang. De berichten over steunmaatregelen van<br />

nationale overheden volgen elkaar in snel tempo op. En dan<br />

praten we niet meer over miljoenen, maar over honderden<br />

miljarden dollars en euro’s. De crisis breidt zich uit als een<br />

olievlek en het einde is nog niet in zicht.<br />

Nog steeds haalt de economische crisis dagelijks de voorpagina’s<br />

van de kranten. Niet alleen banken hebben het zwaar,<br />

verliesgevende activiteiten, kies voor een minimale voor-<br />

raad en een strikt en snel debiteurenbeheer.<br />

• Houd investeringen op peil en wees gepositioneerd als de<br />

economie weer aantrekt<br />

Blijf investeren in eigen kracht en onderscheidend vermogen,<br />

productontwikkeling en productdifferentiatie. Vermijd<br />

‘stuck in the middle’ en kies voor specialist- of kostenoriëntatie.<br />

• Doe wat u belooft en doe niet moeilijk over formaliteiten<br />

Wees beschikbaar als de klant er om vraagt. Geef fouten toe<br />

en los ze perfect op. Laat de klant met rust, tenzij u ze echt<br />

iets te bieden heeft.<br />

door de recessie en het sterk geslonken vertrouwen van de<br />

consument zitten ook andere sectoren in de hoek waar de<br />

klappen vallen. Vooral in de bouw, in de handel van onroerend<br />

goed en in de transportsector houden werkgevers en werknemers<br />

hun hart vast.<br />

Toch verwacht Jansen niet dat de arbeidsmarkt in de<br />

Stadsregio Arnhem Nijmegen het extra zwaar te verduren<br />

krijgt. “Nijmegen en Arnhem zijn van oudsher sterke steden.<br />

Arnhem is de provinciehoofdstad met veel overheidsorganisaties,<br />

zakelijke dienstverlening, onderwijs- en zorginstellingen.<br />

Nijmegen is de stad met een universiteit en een sterke medische<br />

sector. Ik verwacht dat de werkgelegenheid hier minder<br />

onder druk komt te staan dan in andere regio’s.”<br />

Stabiele koers<br />

Zonder zichzelf op de borst te kloppen, geeft Jansen aan<br />

dat de Rabobank in de afgelopen jaren een stabiele koers<br />

is blijven varen. “Wij hebben niet meegedaan aan de gekte<br />

op de geldmarkten. Een belangrijk punt hierbij is dat onze<br />

bank eigenlijk niet te vergelijken is met andere banken. De<br />

Rabobank is een coöperatieve bank die geen beursnotering<br />

heeft en geen aandeelhouders kent. Andere banken hebben in<br />

mijn ogen hun grenzen steeds verder verlegd, terwijl wij het<br />

liefst een stabiele koers volgen. Wij speculeren niet met geld<br />

en het maken van winst (lees aandeelhouderswaarde) is niet<br />

het hoogste doel. Winst is voor ons in de eerste plaats een<br />

middel om andere doelen te dienen. Onze missie is het realiseren<br />

van waarde voor de klant. Dat toetsen we door continu<br />

klantonderzoeken te doen, maar ook door hierover regelmatig<br />

met onze ledenraad van gedachte te wisselen.”<br />

Lokale betrokkenheid<br />

Jansen: “Niemand zit te wachten op een economische recessie,<br />

maar de crisis biedt ook ruimte voor nieuwe kansen en<br />

uitdagingen. De regering neemt allerlei maatregelen om het<br />

tij te keren, maar ook in de Stadsregio Arnhem Nijmegen zoeken<br />

overheden en bedrijven elkaar op om samen aan oplossingen<br />

te werken. Zo participeren wij als lokale Rabobank in<br />

de stadsdialoog van de gemeente over de gevolgen van de<br />

kredietcrisis voor Arnhem. Die lokale betrokkenheid werkt<br />

echt heel stimulerend.”<br />

En: “De praktijk laat ook zien dat de crisis voor veel bedrijven<br />

een extra prikkel is om nieuwe wegen in te slaan. Ik zie veel<br />

ondernemers die de mouwen opstropen, veerkracht tonen en<br />

nieuwe ideeën lanceren. En vergeet niet dat we in onze regio<br />

veel innovatieve bedrijven hebben. Die ondernemingen zijn<br />

gelukkig flexibel. En we hebben nog steeds te maken met een<br />

8 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 9<br />

Paspoort<br />

Naam René J.W. Jansen<br />

Geboortedatum 15 juli 1962<br />

Geboorteplaats Boxmeer<br />

Burgerlijke staat Getrouwd met Babs<br />

en vader van Daan, Thijs<br />

en Jaap<br />

“Onze missie is: waarde realiseren voor de klant”<br />

Opleidingen<br />

coverstory<br />

MBA Rotterdam School of Management, Erasmus<br />

Universiteit Rotterdam<br />

Hogeschool Eindhoven, HEAO: bank en verzekeringen,<br />

economie & management<br />

Werkervaring<br />

2007 – heden Directeur Zakelijke Relaties,<br />

Rabobank Arnhem en Omstreken<br />

2001 – 2006 Directeur Particulieren, Rabobank<br />

Arnhem en Omstreken<br />

1984 – 2001 Diverse (management)functies<br />

bij Robeco , Exterre Venture<br />

Capitalist en Rabobank<br />

Lidmaatschappen<br />

• Bestuur CASA (Centrum voor Architectuur en<br />

Stedenbouwkundige Ontwikkeling Arnhem)<br />

• Businessclub Golfbaan Welderen<br />

• Stedelijk Netwerk<br />

• Business Club Papendal Games<br />

• Bouwsociëteit


sterk groeiende groep van mensen die een eigen bedrijf willen<br />

beginnen. Deze starters vormen een nieuwe generatie ondernemers.<br />

De Rabobank participeert in deze regio al jaren in<br />

Smart Start, een speciaal project waarin overheden en bedrijven<br />

de krachten bundelen om startende ondernemers een<br />

steuntje in de rug te geven. Dit project blijven we steunen.”<br />

Rabobank, sparringpartner voor lokale ondernemer<br />

Nieuwe kansen<br />

“Ook al zijn het moeilijke tijden, dat betekent niet dat we moeten<br />

gaan wachten op de volgende tegenslag. Ook zonder de<br />

kredietcrisis zou de economie een tik hebben gekregen, alleen<br />

niet zo hard als nu”, aldus Jansen. “Elk bedrijf moet in feite<br />

zelf een koers uitstippelen om de recessie te overbruggen. En<br />

daarbij kunnen wij als bank de helpende hand bieden. Het gaat<br />

dan niet alleen om financiële hulp, maar ook om adviezen en<br />

ondersteuning bij het nemen van de juiste maatregelen. De<br />

huidige situatie is in mijn ogen ook een periode van reflectie,<br />

die kan leiden tot nieuwe inzichten en nieuwe kansen.”<br />

En: “Voorop staat dat de Rabobank de eigen klanten in goede<br />

en in slechte tijden financiële continuïteit kan bieden. Het is<br />

Geld voor de maatschappij<br />

Ook in deze periode van financiële tegenvallers blijft de<br />

Rabobank investeren in goede doelen en sponsoring. Een<br />

vast percentage van de winst wordt hieraan besteed. De<br />

Rabobank stopt geld in lokale, regionale en (inter)nationale<br />

projecten. René Jansen: “We zijn sponsor van lokale<br />

sportverenigingen, ondersteunen lokale kunst en cultuur<br />

en doneren aan goede maatschappelijke initiatieven. Dat<br />

beschouwen we als ons dividend aan de samenleving, een<br />

soort cement voor de plaatselijke economie. Daarnaast<br />

hebben we het Rabobank Stimuleringsfonds waarmee we<br />

willen bijdragen aan duurzaamheid binnen onze regio. Het<br />

fonds helpt lokale organisaties om economische, sociale en<br />

ecologische projecten te verwezenlijken. Maar we steunen<br />

met geld, kennis en medewerkers ook projecten in ontwikelingslanden<br />

op een wijze die vergelijkbaar is met onze<br />

eigen coöperatieve oorsprong ruim honderd jaar geleden.<br />

Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat hoog in<br />

ons vaandel. De economische recessie verandert daar niets<br />

aan.”<br />

van cruciaal belang dat banken kunnen rekenen op het vertrouwen<br />

van hun klanten. En dat is gelukkig een sterk punt<br />

van de Rabobank. Wij hebben loyale klanten omdat ze weten<br />

dat we geen gebakken lucht verkopen. Mensen kunnen hun<br />

spaargeld met een veilig gevoel bij onze bank wegzetten”,<br />

aldus Jansen.<br />

Geen kant en klare formule<br />

“Hoe je als bedrijf de gevolgen van de crisis kunt omzeilen?<br />

Daar is geen kant en klare formule voor. Ik zou ondernemers<br />

willen oproepen om ons tijdig te gebruiken als sparringpartner,<br />

zodat we samen kunnen kijken naar verschillende scenario’s<br />

en mogelijkheden.”<br />

“Het is in elk geval belangrijk dat een bedrijf in mindere tijden<br />

vooral naar de eigen uitgaven kijkt. Als je in staat bent om de<br />

kosten op een goede manier te beheersen, dan heb je al een<br />

belangrijk instrument in handen. En als een bedrijf financiële<br />

www.rabobank.nl/arnhem<br />

10 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 11<br />

coverstory<br />

slagkracht heeft, dan kun je bijvoorbeeld investeren in nieuwe<br />

technieken en producten. Daarnaast is het een voordeel wanneer<br />

je als bedrijf over voldoende veerkracht beschikt. Je<br />

moet immers alert kunnen reageren op wisselende marktomstandigheden.”<br />

“Ik zie in de praktijk dat veel ondernemers in deze tijd het<br />

hoofd koel houden. Even geen risicovolle stappen ondernemen<br />

en vooral doen waar je goed in bent. De recessie blijft<br />

voorlopig nog bestaan, maar het staat ook als een paal boven<br />

water dat de economie straks weer gaat aantrekken. En ook<br />

dan moet het bedrijfsleven, inclusief de bankwereld , klaar zijn<br />

voor een nieuwe fase.”


euregio rijn-waal<br />

Euregio Rijn-Waal biedt nieuwe kansen voor de Nederlands-Duitse grensregio<br />

kleine projecten bieden<br />

perspectief op vooruitgang<br />

Jarenlang heeft de toenemende globalisering geleid tot een sterke economische<br />

groei. Nu deze groei stagneert en volgens de prognoses zelfs krimpt, staan<br />

bedrijven en organisaties voor de uitdaging nieuwe wegen en oplossingen te<br />

zoeken om deze moeilijke tijden te overleven. Vooral voor de regionale economie<br />

zijn er nog genoeg kansen.<br />

Er valt met name te denken aan het benutten van de kansen<br />

in het buurland. Dat zou de regionale economie een aardig<br />

duwtje in de rug kunnen geven.<br />

De Euregio Rijn-Waal kan daarbij ondersteuning bieden.<br />

Ondersteuning van organisaties en ondernemingen is een van<br />

haar kerntaken. Hiervoor staat de Euregio Rijn-Waal tot 2013<br />

in het kader van het Interreg IVA programma van de EU circa<br />

34 miljoen euro ter beschikking. Een belangrijk deel van deze<br />

middelen is gereserveerd voor projecten op het gebied van<br />

economie, technologie en innovatie en duurzame regionale<br />

ontwikkeling.<br />

Onder het motto ‘samen sterk’ wordt niet alleen de samenwerking<br />

tussen Duitsland en Nederland gestimuleerd, maar ook de<br />

samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en bedrijven.<br />

Een voorbeeld hiervan is het project Mechatronica. Doel<br />

van dit project is het MKB in het gehele Duits-Nederlandse<br />

grensgebied bij de verbetering van hun producten en productieprocessen<br />

te ondersteunen. In het kader van het project<br />

stellen experts van onder andere de Hogeschool van Arnhem<br />

en Nijmegen specialisten voor onderzoek en ontwikkeling<br />

beschikbaar aan kleine ondernemingen. Bovendien zijn ook<br />

voor concrete ontwikkelingsprojecten, zoals de bouw van prototypen,<br />

middelen beschikbaar.<br />

Safeguard is een ander project waarbij Nederlandse en Duitse<br />

kennisinstellingen en bedrijven nauw met elkaar samenwerken.<br />

Bij het project zijn in totaal meer dan dertig partners<br />

betrokken, waaronder de Universiteit Wageningen en de<br />

Radboud Universiteit Nijmegen. Zij ontwikkelen onder andere<br />

gezamenlijk online-systemen, die dierenartsen en landbouwers<br />

waarschuwen voor epidemieën en overdraagbare dierziekten.<br />

Deze grote projecten hebben een zeer duurzaam karakter,<br />

waardoor ook op de lange termijn positieve economische<br />

gevolgen te verwachten zijn.<br />

De Euregio Rijn-Waal biedt echter in het kader van Focus<br />

Innovatie en Focus Duurzaamheid ook voor kleinschalige<br />

Nederlands-Duitse projecten de mogelijkheid een ondersteuning<br />

aan te vragen. De verschillende projecten rond economie,<br />

technologie en innovatie bevorderen niet alleen de maat-<br />

12 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009<br />

www.euregio.org<br />

Tekst Heidi de Ruiter, Euregio Rijn-Waal<br />

schappelijke integratie, maar creëren ook nieuwe vormen van<br />

economische samenwerking. Dit geldt met name voor projecten<br />

op het gebied van: technologie en kennistransfer tussen<br />

R&D en bedrijven; bevordering van grensoverschrijdende<br />

netwerken en samenwerking van MKB bedrijven; bijscholing/<br />

kwalificatie arbeidsmarkt; toerisme.<br />

Binnen Focus Duurzaamheid staat de duurzame regionale<br />

ontwikkeling centraal. Projecten op het gebied van herwinbare<br />

energie en milieu, verkeer, ICT-infrastructuur en waterbeheer/<br />

natuur- en landschapsbeheer kunnen op ondersteuning rekenen.<br />

Euregio Rijn-Waal<br />

Emmericher Str. 24<br />

47533 Kleve<br />

Duitsland<br />

0049-2821-79300<br />

0049-2821-793030<br />

info@euregio.org<br />

Subsidies Euregio Rijn-Waal<br />

De Euregio Rijn-Waal biedt met subsidies voor kleinschalige<br />

innovatie- en duurzaamheidprojecten in het Nederlands-<br />

Duitse grensgebied nieuwe economische perspectieven.<br />

Heeft u belangstelling voor één van de beschreven projecten<br />

of heeft u zelf een idee voor een grensoverschrijdend<br />

project, neem dan contact op met de Euregio Rijn-Waal.<br />

In een persoonlijk gesprek kunt u uw ideeën toelichten en<br />

bekijkt de Euregio Rijn-Waal hoe zij bij de uitvoering ervan<br />

behulpzaam kan zijn.<br />

Kees Luesink: “Dat helpen vormgeven van de samenwerking is een grote uitdaging”<br />

Wat spreekt u aan in het burgemeesterschap?<br />

“Voor mij persoonlijk betekent het continuïteit van mijn rol in<br />

het openbaar bestuur. Mijn wethouderschap in Zutphen liep<br />

af dus ben ik me gaan oriënteren. Je kunt dan burgemeestersambities<br />

hebben voor een kleine gemeente. Maar dat zijn<br />

vaak plattelandsgemeenten en daar ben ik niet echt op mijn<br />

plaats. Dus toen ‘Doesburg’ vrijkwam, heb ik gesolliciteerd. Of<br />

eigenlijk: wíj hebben gesolliciteerd. Want een functie als burgemeester<br />

heeft ook invloed op het leven van je partner.”<br />

Wat maakt Doesburg zo bijzonder?<br />

“Het stedelijk karakter, de geschiedenis, de IJssel en de problematiek<br />

op bestuurlijk niveau. En dat bedoel ik op een positieve<br />

manier: Doesburg is een kleine gemeente, maar met een<br />

stedelijke sociaal economische structuur en problematiek. Dat<br />

interesseert me. In 2004 is er gesproken over een herindeling.<br />

Dat is uiteindelijk niet doorgegaan, Doesburg wilde niet<br />

bij Zevenaar, vijftien kilometer verderop, worden ingedeeld.<br />

Voor een kleine zelfstandige gemeente als Doesburg is samenwerking<br />

natuurlijk belangrijk. Helaas zie je vaak dat de vorm<br />

de inhoud bepaalt; ik ben echt iemand die vind dat de inhoud<br />

de vorm moet dicteren. Dat betekent dat je per werkgebied<br />

of onderwerp een partner zoekt. Niet alleen om de voordelen<br />

daarvan, maar ook om de cultuur en de werkwijze die passen<br />

bij wat je voorstaat. De oriëntatie van de Doesburgse burger<br />

is daarbij van groot belang. Die veelzijdige samenwerkingsverbanden<br />

mee helpen vormgeven vind ik een grote uitdaging.”<br />

Tekst Leoni Delsink<br />

Fotografie Luuk van der Lee<br />

Kees Luesink is sinds oktober vorig jaar burgemeester van de pittoreske hanzenstad<br />

Doesburg. Daarvoor was hij twaalf jaar raadslid en daarna elf jaar wethouder in Zutphen,<br />

ook een hanzenstad. Het burgemeesterschap van Doesburg vindt hij een mooi vervolg<br />

op die ervaring.<br />

Heeft u vrije tijd?<br />

“Ja en nee. Officieel ben je natuurlijk 24 uur per dag in dienst.<br />

Maar dat betekent niet dat je geen vrije tijd hebt. We hebben<br />

hier in Doesburg piketdiensten, we verdelen als college de<br />

weekends. Maar als bestuurder kun je werk en vrije tijd vaak<br />

moeilijk scheiden. Als ik naar de markt loop om boodschappen<br />

te doen, zie en ervaar ik dingen en word ik aangesproken; daar<br />

moet je natuurlijk wel wat mee doen. In die zin gaat het werk<br />

altijd door. Wel heb ik gemerkt dat je als burgemeester meer<br />

met dagelijkse dingen bezig bent dan als wethouder, dat geeft<br />

me meer ruimte in mijn hoofd. Ik houd van lezen en merk dat<br />

ik daar weer vaker aan toe kom. Ik heb een paar jaar geleden<br />

hartproblemen gehad en toen moest ik gaan sporten. Twee<br />

keer per week sport ik ’s ochtends vroeg op fysiotherapeutische<br />

basis, één keer in de week loop ik met een groep ambtenaren<br />

hard. En ik ben het zelfs leuk gaan vinden!”<br />

Wat is voor u de mooiste plek in Doesburg?<br />

“Deze kamer. Er is een uitdrukking: ‘De overheid is van ons<br />

allemaal’. Het openbaar bestuur en de democratie worden<br />

gemaakt door ons allemaal. Dat is uit mijn hart gegrepen.<br />

Deze kamer symboliseert voor mij dat ik deel uitmaak van dat<br />

openbaar bestuur. Ik vind het fantastisch burgemeester te zijn<br />

van Doesburg.”<br />

www.doesburg.nl<br />

burgemeester in beeld<br />

Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 13


Bijzonder hoogleraar Frank Pot ziet een ‘poldermodel-plus’ ontstaan<br />

nieuwe arbeidsrelatie<br />

tussen baas en medewerker<br />

Sociale innovatie, slimmer werken, dynamisch management, of vernieuwing<br />

van het arbeidsproces. “Hoe je het ook noemt, arbeidsorganisaties hebben<br />

het hard nodig om zich te kunnen handhaven in de crisis.” Dat vindt Frank<br />

Pot (63), sinds september 2008 bijzonder hoogleraar Sociale Innovatie aan de<br />

Raboud Universiteit Nijmegen.<br />

Pot verzamelt momenteel Europese onderzoeksliteratuur<br />

over de vraag hoe je organisaties zo kunt herontwerpen dat<br />

je tegelijkertijd aan de ene kant de performance verbetert<br />

(productiviteit en innovatief vermogen) en aan de andere kant<br />

de risico’s op gezondheidsklachten vermindert. Alle soorten<br />

organisaties komen daarbij in beeld, verwacht hij. Grote en<br />

kleine, in alle sectoren. Zijn onderzoek zal resulteren in een<br />

publicatie rond de vraag, of er voldoende indicaties zijn voor<br />

de stelling dat preventie en performance twee kanten van<br />

dezelfde medaille zijn. Pot heeft daar sterke aanwijzingen<br />

voor. Hij probeert ook de theoretische verbinding tussen die<br />

twee aspecten aan te scherpen.<br />

Pot kent het onderzoeksterrein goed door zijn werk bij TNO.<br />

Hij werkte er van 1983 tot 2007, als wetenschappelijk onderzoeker<br />

en later als directeur TNO Arbeid en directeur Kennis<br />

bij TNO Kwaliteit van Leven. “Ik heb er affiniteit mee.”<br />

“Kenniswerkers zijn tegen het overspannene aan”<br />

Pot gaat nog een onderwerp als onderzoeksobject oppakken:<br />

de belasting van de hedendaagse kenniswerkers. “Volgens de<br />

theorie zijn dat mensen in banen met een behoorlijke kwalitatieve<br />

taakbelasting”, vertelt hij. “Maar ze hebben daarbij<br />

wel veel regelmogelijkheden en die combinatie is volgens de<br />

theorie de meest ideale om je te ontwikkelen en prestaties te<br />

leveren. Toch begint men te vermoeden dat de kenniswerkers<br />

tegen het overspannene aan beginnen te raken. Uit Europees<br />

Tekst Gemma Schoot<br />

Fotografie Dickhoff Foto<br />

vergelijkend onderzoek dat elke vier jaar wordt gedaan, blijkt<br />

dat mensen zelf meer stressrisico’s rapporteren. Kennelijk is<br />

er toch iets aan de hand.”<br />

Pot denkt dat die stress onder kenniswerkers te maken heeft<br />

met ‘het nieuwe werken’, dat zich sinds een aantal jaren ontwikkelt<br />

in met name de dienstverlening. De informatietechnologie<br />

maakt het kenniswerkers mogelijk om overal hun werk<br />

te doen. Het werk is dus makkelijker te combineren met het<br />

privé-leven. Als ze hun taakstellingen maar halen.<br />

De consequenties van het nieuwe werken zijn talrijk. Er verandert<br />

nogal wat aan de fysieke werkplekken, de organisatiestructuur<br />

en -cultuur, de managementstijl en de mentaliteit<br />

van de kenniswerkers en hun managers. Zo zijn al voorbeelden<br />

van een nieuwe generatie kantoorgebouwen (Microsoft op<br />

Schiphol, Rabobank in Utrecht), die flexibel zijn in te delen<br />

voor veel minder werknemers dan er op de loonlijst staan. Die<br />

zijn immers ‘buiten spelen’ en komen alleen naar kantoor voor<br />

bijvoorbeeld een belangrijke vergadering.<br />

De zelfbewuste ‘medewerker 2.0’ met een dynamisch privéleven<br />

of met jonge kinderen komt die flexibiliteit goed uit.<br />

Maar het vereist wel een behoorlijk coördinatorisch vermogen,<br />

en de vaardigheid om grenzen te trekken. Pot: “Ik zie het aan<br />

mijn schoonzoon als we daar eten. Bij het toetje begint hij al<br />

mobiel met zijn werk te mailen.”<br />

Middellange termijn<br />

Los van dit negatieve effect kan ‘het nieuwe werken’ allerlei<br />

organisaties helpen op maatregelen te komen, waarmee ze<br />

Frank Pot, bijzonder hoogleraar Sociale innovatie aan de Radboud Universiteit<br />

zich kunnen handhaven in de recessie. “Gemeenten en bedrijven<br />

hebben wel eens de neiging eerst de problemen van de<br />

recessie te willen oplossen. Daarna zullen ze wel verder zien.<br />

Maar mijn advies in het kader van perspectief is: kijk eerst<br />

naar wat je verwacht op de middellange termijn, en redeneer<br />

dan terug naar wat je op de korte termijn moet doen.”<br />

Natuurlijk moet je daarbij rekening houden met de recessie.<br />

Maar ook met een aantal trends, vindt Pot, en hij noemt een<br />

inmiddels bekend rijtje: de krimpende beroepsbevolking door<br />

vergrijzing en ontgroening, de ontwikkeling van onze economie<br />

naar een kenniseconomie, de mondialisering waardoor de<br />

concurrentie uit het buitenland is toegenomen, en als vierde<br />

trend: energiebesparing. “Het is waar, als kleine en middelgrote<br />

ondernemer sta je er niet dagelijks bij stil. Maar ik denk<br />

toch dat je ze als context erbij moet nemen, als je praat over<br />

perspectief.”<br />

thema: perspectief<br />

Want wat betekenen de trends voor het dagelijks ondernemen?<br />

Pot zoomt in op de krappere arbeidsmarkt, een direct gevolg<br />

van de krimpende beroepsbevolking. “Die krapte betekent dat<br />

managers, bij gemeente of bedrijf, intern iets moeten met<br />

mensen. Je moet je personeel beter benutten om de arbeidsproductiviteit<br />

te bevorderen; die moet omhoog met minder<br />

mensen. En je moet je personeel benutten voor vernieuwing<br />

van producten en diensten, zodat je overeind kunt blijven in de<br />

kenniseconomie en de mondialisering.”<br />

Binden en loslaten<br />

Het meest nieuwe aan wat er momenteel op dit concrete<br />

aspect van de arbeidsverhoudingen gebeurt, vindt Pot, is de<br />

nieuwe arbeidsrelatie tussen de medewerker en zijn baas die<br />

op komst is. Pot doceert: “In het wetenschappelijk onderzoek<br />

onderscheiden we drie dimensies in de arbeidsrelatie: de hiërarchische<br />

relatie, de ruilrelatie en het psychologisch contract.<br />

14 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 15


De hiërarchische relatie verandert, nu verantwoordelijkheden<br />

laag in de organisatie komen te liggen. Dat gebeurt nog lang<br />

niet overal. Een team of een persoon kan zelfs zoveel verantwoordelijkheid<br />

krijgen, dat er sprake is van zelfsturing.<br />

De ruilrelatie verandert door een tendens van beloning op<br />

maat in niet alleen bonussen, maar ook in diverse werkprivéarrangementen.<br />

Daarover gaan individuele medewerkers en<br />

teams in onderhandeling met hun managers. Een voorbeeld is<br />

het ‘zelfroosteren’. De leidinggevende bepaalt welke diensten<br />

er moeten worden gedraaid. De medewerkers tekenen in op<br />

de diensten van hun voorkeur. Lastige diensten worden in<br />

onderling overleg verdeeld. Het psychologisch contract verandert,<br />

doordat mensen steeds ontwikkelingsgerichter met hun<br />

loopbaan bezig zijn. Ze werken ergens vijf jaar, en zoeken dan<br />

elders nieuwe uitdagingen. Tien jaar terug hadden we het er<br />

nog over dat de werkgever mensen moest boeien en binden.<br />

Nu moet hij ze ook weer los kunnen laten!”<br />

“Feedback geven volgens het boekje:<br />

iedereen kan het leren”<br />

Alles bij elkaar lijkt het erop dat managers een behoorlijk ingewikkelde<br />

taak voor de kiezen krijgen. “Maar”, zegt Pot, “het<br />

is wél wat er aan het gebeuren is. Vertrouwen wordt nu iets<br />

wat in de arbeidsrelatie een heel belangrijke rol moet spelen.<br />

Mensen ontwikkelen zich, bedrijven zullen sneller groeien en<br />

verdwijnen. Het motto ‘van werk naar werk’, dat in de politiek<br />

tegenwoordig hoog op de agenda staat, hoort nu tot de<br />

actuele context van bedrijven. Het is volkomen nieuw dat<br />

medewerker en baas een zodanige verstandhouding hebben,<br />

waarbij enerzijds de medewerker zich met het bedrijf identificeert<br />

en er graag wil werken. Anderzijds weet de manager dat<br />

die medewerker over vijf jaar misschien al weggaat.”<br />

Pot concludeert dat managers en medewerkers dus met elkaar<br />

moeten praten over hun ambities. “Managers moeten leren<br />

meer en beter te communiceren met hun medewerkers. Over<br />

hoe ze zich zouden willen ontwikkelen en of dat binnen de<br />

organisatie kan. Dat klinkt als open deuren, maar dat zijn het<br />

niet. Dat soort gesprekken zijn vreselijk moeilijk. De meeste<br />

leidinggevenden kunnen dat niet, en de meeste medewerkers<br />

ook niet. Ik heb het zelf ook pas later geleerd. Ook zoiets als<br />

feedback geven volgens het boekje. Iedereen kan dat leren.<br />

Dus als we die kant op gaan, en ik denk dat dit moet, dan zullen<br />

we veel moeten doen aan de communicatievaardigheden<br />

van de managers die direct mensen aansturen, en van de<br />

medewerkers.”<br />

Volgens Pot gaat overigens hetzelfde op voor bedrijven en<br />

organisaties. Die moeten meer en beter communiceren met<br />

hun omgeving. Voor innovatie en voor de relatie met de<br />

arbeidsmarkt is het verstandig contacten te zoeken met andere<br />

bedrijven - of andere gemeenten als je in een gemeente<br />

werkt - en (kennis)instellingen in de regio. “In de wetenschappelijke<br />

theorie heet dat ‘absorptive capacity’. Het vermogen<br />

van een organisatie om kennis van buiten te benutten.”<br />

Poldermodel-plus<br />

Denkt Pot dat deze ontwikkelingen ook de verhouding tussen<br />

de sociale partners op macroniveau gaat veranderen? Ja, en<br />

hij zegt erbij dat hij blij is met ons poldermodel, “want we kunnen<br />

er hele grote problemen goed mee oplossen.”<br />

Nu wordt daar weer een beroep op gedaan. Hij ziet daarbij<br />

zelfs een ‘poldermodel-plus’ ontstaan: “De sociale partners<br />

zijn meer bereid om elkaars perspectieven en belangen te respecteren.<br />

Ik zie bereidheid om mee te denken over de manier<br />

waarop de andere partij haar risico’s kan managen. Met een<br />

kreet heet dat tegenwoordig ‘wederkerig risicomanagement’.<br />

Goede onderhandelaars deden dat altijd al wel. Maar nu kan<br />

het ons expliciet helpen, omdat de sociale partners nu meer<br />

een gezamenlijke visie hebben waarnaar ze kunnen verwijzen.<br />

Je komt er namelijk nooit uit als je alleen maar over concrete<br />

dingen praat. Als je een gezamenlijke doelstelling weet te formuleren,<br />

dan kun je je bij concrete maatregelen afvragen: hoe<br />

verhoudt zich dit tot de doelstelling?”<br />

Meer over sociale innovatie: www.ncsi.nl (Nederlands Centrum Sociale<br />

Innovatie; Frank Pot was namens TNO in 2006 een van de oprichters).<br />

Leestip: Innovatieroutine. Dany Jacobs (HAN) en Hendrik Snijders<br />

(Rijksuniversiteit Groningen). Assen, Kon. Van Gorcum/Stichting<br />

Management Studies, 2008.<br />

www.ncsi.nl<br />

Binnenkort ook in de Stadsregio Arnhem Nijmegen: Flevum Forum Network<br />

de toekomst is aan<br />

de netwerkorganisatie<br />

Netwerken tijdens een uitgebreide lunch onder een strakke regie, is dat nou<br />

leuk? Ja, dat is leuk. En inspirerend en effectief bovendien. Onlangs woonde<br />

Netwerk er een bij in Son & Breugel, georganiseerd door Flevum Forum<br />

Network, een landelijk netwerk dat zich nu ook in Gelderland en Utrecht gaat<br />

uitspreiden.<br />

Jan-Joris Bernaards is de man die dat netwerk in deze contreien<br />

gaat ontwikkelen met thematische netwerklunches en<br />

regionale meetings. De ‘beroepsnetwerker’ Bernaards is in<br />

februari begonnen bij Flevum. “Hier kan ik al mijn ervaring in<br />

netwerken, relatiebeheer en accountmanagement kwijt.”<br />

Op de lunchebijeenkomst in Son & Breugel kijkt hij de Flevumaanpak<br />

af van gespreksleider Jorrit Schiks. Schiks voert een<br />

strakke regie, maar zorgt door zijn stijl voor een informele en<br />

open sfeer. Er wordt regelmatig gelachen. Hij houdt de zestien<br />

deelnemers scherp, tussen de soep en de broodjes door, en<br />

let erop dat iedereen voldoende aan het woord komt tijdens<br />

de discussie. Die gaat over de vragen: met welke innovatie<br />

ben je bezig en wat voor perspectief heb je ermee? En: hoe<br />

denken de deelnemers over ‘open innovatie’? Aan het eind<br />

zorgt hij ervoor dat de deelnemers tot zaken kunnen komen<br />

met elkaar.<br />

Open innovatie<br />

De bijdragen aan de discussie waren divers. Dat kan ook niet<br />

anders met zo veel verschillende ondernemers aan tafel, werkzaam<br />

in ICT, design, organisatieadvies, subsidieadvies, robotica,<br />

de catering, de machinebouw. Zo vond de robot-bouwer<br />

het belangrijk, dat bijvoorbeeld studenten die op universiteiten<br />

technische innovaties uitwerken, meer dan één versie van<br />

hun prototype moeten kunnen bouwen, “totdat je het echte<br />

prototype hebt waar je helemaal ‘ja’ tegen zegt.”<br />

De organisatieadviseur zei dat je de behoefte scherp moet<br />

definiëren, want dan kun je er makkelijker de juiste partners bij<br />

vinden. “Eén voorbeeld: bedrijven zoeken kostenreductie. De<br />

specificering van die vraag kan zijn, een gedeeltelijke automatisering<br />

van het programmeerwerk.”<br />

In de terminologie van een jonge internetondernemer heet het<br />

‘user centered design’. Volgens hem is de crux producten te<br />

bedenken die tijd besparen en goedkope antwoorden zijn op<br />

de vraag en ‘sustainability’ hebben. “Dat vraagt om een ander<br />

businessmodel, gebaseerd op de sociale infrastructuur op<br />

internet. Denk aan LinkedIn. Die infrastructuur leent zich ook<br />

Jan Joris Bernaards van Flevum Forum Network<br />

16 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 17<br />

www.flevum.nl<br />

flevum forum network<br />

Tekst Gemma Schoot<br />

Fotografie Kim Baster<br />

voor innovatietrajecten. Op mijn website vormen de bezoekers<br />

een ‘co-creation community’. Ze kunnen er de meeste<br />

uiteenlopende producten becommentariëren. De producenten<br />

reageren daar dan weer op met productverbeteringen.”<br />

De conclusie was dat bedrijven met elkaar zullen moeten<br />

samenwerken en samen de risico’s moeten willen dragen.<br />

Men vond dat de maatschappij voor een “structuurinnovatie”<br />

staat, waarin technische en sociale innovatie en duurzaamheid<br />

hand in hand gaan. Een innovatie die het hele “Umfeld”, de<br />

hele context van het ondernemen, beïnvloedt. Tot en met de<br />

contractvormen aan toe.<br />

Jan-Joris Bernaards heeft nu de Flevum-aanpak wel in beeld,<br />

een aanpak die ondernemers helpt om hun business-omgeving<br />

te versterken en te vergroten. Het ‘Kennis is macht’ van de<br />

twintigste eeuw is passé. Het motto van nu is: ‘Kennis delen<br />

is kracht’.


Vacature webdeveloper<br />

De functie<br />

Als ontwikkelaar werk je aan het functioneel en technisch ontwerp van diverse webapplicaties. Je werkt samen met de 0pdrachtgever en je collega's aan dit ontwerp,<br />

bespreekt dit samen met de opdrachtgever en stelt vervolgens de specificaties op. In overleg met de opdrachtgever zet jij dit ontwerp vervolgens om in een functionele<br />

webapplicatie. Je onderhoudt en documenteert de webapplicatie en bent voor de opdrachtgever het primaire aanspreekpunt.<br />

Verder zal je ook werkzaam zijn binnen onze interne projecten, die net zoals de andere projecten een uitdaging voor je zullen zijn.<br />

Wij vragen<br />

• HBO of WO werk- en en denkniveau<br />

• Ervaring met de ontwikkeling van webapplicaties in PHP5<br />

• Kennis van HTML, CSS en Ajax is een must<br />

Jouw profiel<br />

• Je vind het een uitdaging om nieuwe dingen te bedenken en toe te passen<br />

• Je staat voor wat je doet, en je bent niet bang om je te ontwikkelen<br />

• Je wil graag werken in een hecht team<br />

Wij bieden<br />

• Een goed salaris<br />

• Goede secundaire arbeidsvoorwaarden<br />

• Een flexibele werkgever<br />

• Deelname aan collectief pensioen<br />

• Een hecht team met uitdagende opdrachten<br />

• Een mogelijkheid tot het volgen van een opleidingen<br />

Interesse?<br />

Voor vragen of meer informatie kun je contact opnemen met Igmar Palsenberg, JDI, bereikbaar op 0313 496741. Spreekt deze functie je aan, stuur dan een e-mail<br />

(voorkeur) of brief met CV naar: JDI B.V.<br />

Igmar Palsenberg, i.palsenberg@jdi.nl<br />

10<br />

10 mei<br />

2009<br />

HAN-KAN<br />

ESTAFETTE<br />

MARATHON<br />

V A N A R N H E M<br />

www.hankanmarathon.nl<br />

BUSINESSRUN<br />

N A A R N I J M E G E N<br />

NIEUW!<br />

doe mee met je bedrijf!<br />

ESTAFETTE 4 PERSONEN 10.1 KM P.P<br />

ESTAFETTE 2 PERSONEN 21.2 KM P.P.<br />

HELE MARATHON<br />

‘Geen push maar pull’ als nieuwe communicatiestrategie per weblog<br />

hogeschool van arnhem en nijmegen<br />

specialist nieuwe media<br />

blogt voor faculteit<br />

Sinds 1 september is Hans Mestrum in dienst van de faculteit Techniek (waaronder<br />

ook de Informatica en Communicatie Academie valt) van de HAN. Via<br />

zijn weblog wil hij de faculteit op de kaart zetten en een bijdrage leveren aan<br />

een innovatiever imago. Mestrum: “Het maatschappelijke en sociale aspect van<br />

techniek is vaak nog onderbelicht.”<br />

Hans Mestrum begon vier jaar geleden met bloggen, toen hij<br />

in dienst was als trendwatcher bij Tulip. Mestrum: “Het was in<br />

eerste instantie meer een manier om mijn eigen documenten<br />

te ordenen dan om te communiceren met de buitenwereld. Ik<br />

kreeg echter al snel positieve reacties op mijn weblog. Toen<br />

ben ik, uiteraard na afstemming met de directie, onder werktijd<br />

gaan bloggen. Zonder expliciet de bedrijfsnaam te noemen,<br />

heeft dat Tulip een innovatiever imago opgeleverd.”<br />

Twittercase<br />

Mestrum is op een bijzondere manier bij de HAN terecht gekomen.<br />

“Ik was op zoek naar een nieuwe baan en heb hierover<br />

iets op Twitter gezet. Twitter is een webservice waar je korte<br />

boodschappen achter kunt laten. Guido Crolla, docent aan de<br />

HAN, las dit bericht en schreef een aanbevelingsbrief. Binnen<br />

twee dagen zat ik vervolgens met de directie om de tafel.<br />

Hans Mestrum, specialist nieuwe media<br />

www.han.nl<br />

www.hansonexperience.com<br />

18 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 19<br />

Tekst Hans Rebers<br />

Fotografie Robert Aarts<br />

Faculteitsdirecteur van de faculteit Techniek, Ella Hueting,<br />

wist dat ze, onder andere, anders wilde communiceren over<br />

de faculteit: veel meer via nieuwe media, zoals weblogs en<br />

videoblogs. Na dit gesprek wilde ze mij in dienst nemen, en<br />

ik heb de vrijheid gekregen om deze compleet nieuwe functie<br />

vorm en inhoud te geven.”<br />

Weblog<br />

Het gros van zijn tijd bij de HAN besteedt Mestrum aan zijn<br />

weblog, net als bij Tulip op persoonlijke titel. Hij heeft dus<br />

bijvoorbeeld niet de huisstijl van de HAN overgenomen.<br />

Mestrum: “Door met berichtjes en filmpjes aandacht aan de<br />

opleiding en de faculteit te geven, hoop ik mensen hiervoor te<br />

interesseren. Onze boodschap is dat techniek niet alleen iets<br />

is voor jongens die met technische spullen willen stoeien. Het<br />

maatschappelijke aspect van technische opleidingen is vaak<br />

onderbelicht gebleven. Denk bijvoorbeeld aan de zorg of aan<br />

de milieuproblematiek. Beide zijn sectoren in een maatschappelijk<br />

en sociale context en met een technische achtergrond.”<br />

Geen push maar pull<br />

De meeste werkzaamheden verricht Mestrum op aanvraag van<br />

docenten en leerlingen. “Docenten komen naar me toe met de<br />

vraag of ik aandacht wil besteden aan een bepaald project.<br />

Dan schrijf ik erover op mijn weblog of ik maak een filmpje.<br />

Ook leerlingen komen steeds vaker naar me toe met een vergelijkbaar<br />

verzoek. Daarnaast ga ik gastcolleges geven.”<br />

Ondertussen weten mensen zijn weblog steeds beter te vinden.<br />

Mestrum: “Ik heb bewust niet te veel reclame gemaakt<br />

voor de website. Je moet gewoon zorgen dat je iets aanbiedt,<br />

wat mensen kunnen gebruiken of wat ze leuk vinden. Dan vinden<br />

ze je vanzelf wel. Dus geen push maar pull. En het lijkt te<br />

werken, want sinds ik bij de HAN werk, is het aantal bezoekers<br />

van mijn site flink toegenomen.”


column<br />

Zelden heb ik zo’n nuchtere burgemeester<br />

gezien als de burgemeester van Linz.<br />

Linz? Ja Linz! Het stond bij mij ook niet op<br />

de kaart maar het is een stad in Oostenrijk<br />

en met honderdnegentig duizend inwoners<br />

is het de derde stad van dat land (de regio<br />

telt zeshonderdduizend inwoners).<br />

cultuur = economie<br />

We waren daar op bezoek omdat Linz dit jaar Culturele<br />

hoofdstad van Europa is. En daar trekt men zelf een<br />

bedrag van zestig miljoen euro voor uit, sponsoring<br />

levert nog eens zeven miljoen euro op. Maar dat is<br />

lang niet alles. De afgelopen jaren werd er zo’n honderd<br />

miljoen euro geïnvesteerd in nieuwe culturele faciliteiten.<br />

Grenzend aan het centrum en langs de Donau<br />

staat een sculpturaal gebouw te glimmen, het nieuwe<br />

museum voor moderne kunst. Aan de overkant van de<br />

rivier is een centrum voor elektronische media neergezet.<br />

De grote componist Bruckner is een Linzenaar en<br />

daarom werd er geïnvesteerd in het Bruckner Haus en<br />

het Bruckner Orkest. En ooit ging een deel van het slot,<br />

hoger in de stad gelegen, in vlammen op. De Europese<br />

hoofdstad was aanleiding dat ontbrekende deel weer<br />

hypermodern in te vullen. Kortom, op weg naar de<br />

Culturele hoofdstad heeft Linz haar culturele uitrusting<br />

in korte tijd even helemaal vernieuwd.<br />

Toen we burgemeester Franz Dobusch vroegen waarom<br />

de stad zoveel geld in cultuur heeft geïnvesteerd, gaf<br />

hij het meest nuchtere antwoord van 2009: cultuur =<br />

economie.<br />

Hij zei natuurlijk meer. Over de afnemende betekenis<br />

van de oude industrie, Linz heeft nog steeds een fors<br />

aandeel in de chemie- en staalindustrie. Over ”sanfte<br />

Standortfaktoren”, de rol die het cultureel aanbod<br />

speelt bij beslissingen van burgers en bedrijven om zich<br />

ergens te vestigen.<br />

Cultuur = economie. Het is eigenlijk wel gedurfd om<br />

hierover te beginnen, midden in een economische<br />

recessie. Toch denk ik dat ze in Linz in hun handjes<br />

mogen knijpen. Zonder die beslissing in 2000 om te<br />

gáán voor culturele hoofdstad, had Linz er anno 2009<br />

een stuk minder florissant voor gestaan. De stad heeft<br />

als slogan: ”Linz verändert”. Ook wel gedurfd…! De<br />

algemene wijsheid is toch dat burgers niet van verandering<br />

houden en dat bestuurders daar maar beter<br />

niet mee aan kunnen komen. Maar Dobusch weet maar<br />

al te goed dat de wereld snel verandert, dat Linz een<br />

stad is in een internationaliserende economie en op<br />

zoek moet naar nieuwe economische dragers. Hij gaat<br />

zijn burgers dus een beetje voor en wijst ze de weg<br />

naar een andere toekomst. En…hij ziet kansen. In het<br />

fraai uitgevoerde boek over de stad begint hij met deze<br />

stelling: “Mittelgrossen Städten wird eine vielversprechende<br />

Zukunft vorausgesagt, wenn sie die Chancen<br />

dazu ergreifen. Sie bieten menschlichen Dimensionen<br />

und sind aber zugleich gross genug um über ein<br />

Potenzial an interessanten kulturelle und wirtschaftlichen<br />

Entwicklungen zu verfügen.“<br />

Het zou me niet verbazen als er ook in Arnhem en in<br />

Nijmegen en daarbuiten een publiek debat ontstaat<br />

over de culturele uitrusting van dit gebied. Als we dat<br />

doen zijn de nuchtere Dobuschiaanse wijsheden bruikbaar:<br />

1: cultuur= economie, 2: het gaat om de zachte<br />

vestigingsplaatsfactoren en 3: middelgrote steden hebben<br />

een veelbelovende toekomst.<br />

Jaap Modder<br />

voorzitter College van bestuur Stadsregio Arnhem<br />

Nijmegen<br />

voorzitter Stichting Sonsbeek Internationaal<br />

modder@destadsregio.nl<br />

fietsenstallingen opgeknapt<br />

Foto: Luuk van der Lee<br />

sustainable visions in de steeg<br />

Elk jaar organiseert de Universiteit Wageningen de cursus Sustainable<br />

Urban Energy. De cursus wordt gevolgd door internationale studenten<br />

afkomstig uit onder meer China, Frankrijk, Italië, de Verenigde Staten<br />

maar ook Nederland. De studenten doen in grofweg zes weken tijd een<br />

onderzoek op het gebied van duurzame energie in de stedelijke leefomgeving.<br />

Tijdens een eindpresentatie die op 13 februari jongstleden<br />

op het gemeentehuis van Rheden plaatsvond, deden de studenten verslag<br />

van hun onderzoek.<br />

De studenten presenteerden innovatieve projectvoorstellen op het<br />

gebied van zonne-energie, biomassa uit rioolwater, elektrisch rijden,<br />

opslag van (goedkope) energie et cetera. Bijzonder is dat het onderzoek<br />

gebaseerd was op onderzoeksvragen die door de Stadsregio<br />

Arnhem Nijmegen zijn ingebracht. Het gaat er immers om wetenschap<br />

en praktijk ook op regionaal niveau met elkaar te verbinden. Een aantal<br />

bestuurders van stadsregiogemeenten toonde warme belangstelling<br />

voor de praktische toepassing van de ‘innovative visions’ in de stadsregio.<br />

De twee beste presentaties worden ingebracht tijdens de Eureka<br />

III conferentie op 28 mei aanstaande.<br />

stadsregionaal<br />

Onlangs zijn de reizigers op station Velp verrast met een klein present-<br />

je van de Stadsregio Arnhem Nijmegen, waarmee de oplevering van de<br />

vernieuwde fietsenstalling bij het station feestelijk werd gemarkeerd.<br />

In de afgelopen maanden is hard gewerkt aan het opknappen van<br />

fietsenstallingen bij vier stations in de stadsregio. Op station Nijmegen<br />

Heyendaal, Wijchen, Zetten-Andelst en Velp zijn overkapte fietsenklemmen<br />

en fietskluizen geplaatst. Deze uitbreiding is mogelijk gemaakt<br />

door financiële bijdragen van de Stadsregio Arnhem Nijmegen, ProRail<br />

en de betrokken gemeenten. Fietsenstallingen zijn nodig om het openbaar<br />

vervoer letterlijk toegankelijker te maken, vindt de stadsregio.<br />

Voor ProRail past de uitbreiding in haar programma ‘Ruimte voor de<br />

Fiets’. Daarom zullen ProRail en de stadsregio binnenkort een overeenkomst<br />

sluiten om nog een aantal fietsenstallingen aan te pakken, eerst<br />

bij de stations Arnhem Zuid en Oosterbeek en later ook bij Duiven en<br />

Arnhem Presikhaaf.<br />

actuele reisinformatie bij busstations en haltes<br />

Het busstation bij Nijmegen Centraal heeft de primeur. Daar komt het<br />

eerste Dynamisch Reizigers Informatie Systeem oftewel DRIS. Het<br />

DRIS informeert reizigers waar welke bus staat en hoe laat deze vertrekt.<br />

Ook eventuele calamiteiten komen op het DRIS te staan. In 2009<br />

plaatst de Stadsregio Arnhem Nijmegen deze nieuwe informatiesystemen<br />

bij 85 busstations en bushaltes in de regio.<br />

Het systeem werkt als volgt. De bussen in de stadsregio zijn voorzien<br />

van boordcomputers. Deze computers bepalen de precieze locatie van<br />

de bus (straat, snelweg ter hoogte van paal XX enzovoort) en sturen<br />

deze informatie door naar de centrale computer van de vervoerder.<br />

Deze gegevens koppelt de vervoerder aan de dienstregeling. Op deze<br />

wijze kan de vervoerder bepalen of een bus te vroeg, op tijd of te laat<br />

bij een halte aankomt. Die informatie verschijnt op het DRIS. Ervaring<br />

leert dat reizigers wachten op een bus niet zo erg vinden. Wat hen hindert,<br />

is het niet weten hoe lang men moeten wachten. Met de nieuwe<br />

DRIS weet de reiziger tot op de minuut nauwkeurig waar en wanneer<br />

zijn bus vertrekt.<br />

Met het nieuwe systeem wil de Stadsregio Arnhem Nijmegen de kwaliteit<br />

van het openbaar vervoer vergroten.<br />

20 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 21


Exclusieve Exclusieve<br />

bouwkavels in<br />

Arnhem<br />

Nieuwbouw<br />

Verbouw<br />

Onderhoud<br />

Renovatie<br />

T 026 - 445 27 51<br />

www.willemsen.nl<br />

Bouwkundig tekenwerk<br />

Aanvraag bouwvergunning<br />

voor particulieren en bedrijven<br />

T 026 - 384 22 22<br />

www.bieze-makelaars.nl<br />

LiemersBouw B.V.<br />

Mollevite 26<br />

6931 KG Westervoort<br />

Postbus 185<br />

6930 AD Westervoort<br />

T 026 312 13 43<br />

E info@liemersbouw.nl<br />

I www.liemersbouw.nl<br />

Stadsregionale verstedelijkingsopgave voor 2010–2020<br />

kwaliteit centraal<br />

na het grote bouwen<br />

In 2005 is in de Stadsregio Arnhem Nijmegen het Versnellingsproject Tempo<br />

KAN! gestart. Sindsdien zijn er in de stadsregio 16.519 woningen gebouwd.<br />

Eind 2009 loopt dit traject af. Dan start een nieuwe fase. Portefeuillehouder<br />

Wonen Gosse Noordewier over de resultaten van Tempo KAN! en de verdere,<br />

regionale verstedelijkingsopgave 2010-2020.<br />

Het doel van Tempo KAN! was het terugbrengen van het<br />

woningtekort tot 1,5 procent van de totale vraag. Met de centrale<br />

overheid was afgesproken dat in de stadsregio 24.498<br />

woningen gebouwd zouden worden. In 2010 komt de verstedelijkingsopgave<br />

in een nieuwe fase. De stadsregio is immers niet<br />

langer sec een groeigebied. In sommige gebieden is sprake<br />

van stabilisatie en zelfs van krimp. Uit cijfers blijkt dat de<br />

stadsregio tot 2025 nog groeit, maar dat die groei zich vooral<br />

concentreert in bepaalde gebieden.<br />

Als bevlogen bestuurder is Gosse Noordewier nauw betrokken<br />

bij het behalen van de bouwdoelstellingen. De 16.519 gebouwde<br />

woningen noemt hij een immense prestatie: “Gemeenten,<br />

corporaties, projectontwikkelaars en andere partijen hebben<br />

ongelooflijk goed samengewerkt. Dit heeft niet alleen geleid<br />

tot voldoende, maar ook tot betaalbare woningen. Met name<br />

voor starters en senioren. In de grote steden is zelfs 35 procent<br />

betaalbaar gebouwd in plaats van de gestelde dertig procent.<br />

Helaas halen we de gestelde bouwdoelen pas volgend jaar. In<br />

2010 zijn sinds 2005 zo’n 24.500 woningen gebouwd.”<br />

Nieuwe bouwopgaven tot 2020<br />

“Voor de periode 2010–2020 worden andere doelen gesteld.<br />

Was het vizier tot voor kort vooral gericht op bouwen, de<br />

komende tijd gaan we meer kijken naar de integrale bouwopgave<br />

en de effecten van de verstedelijking op andere<br />

beleidsterreinen. Aan welke woningen is behoefte, wie gaan er<br />

wonen, wat zijn voorwaarden om ergens prettig te wonen, hoe<br />

vangen we de vergrijzing en de gezinsverdunning op, hoe gaan<br />

we om met de huidige recessie? Allemaal vragen waar we de<br />

komende jaren mee aan het werk gaan.”<br />

Regionaal gebiedsdocument<br />

“Het ministerie van VROM wil voor het einde van het jaar van<br />

iedere stadsregio een regionaal gebiedsdocument ontvangen.<br />

VROM is daarbij niet alleen geïnteresseerd in aantallen,<br />

maar vooral in de verhouding van de verstedelijking met<br />

andere beleidsterreinen, zoals openbaar vervoer, medische<br />

voorzieningen, infrastructuur, groen en werkgelegenheid.<br />

www.destadsregio.nl<br />

stadsregio arnhem nijmegen<br />

Tekst Heidi Heuvelsland<br />

Omdat de stadsregio de input van de gemeenten nodig heeft<br />

zijn gemeenten op dit moment bezig met het maken van<br />

gemeentelijke woonvisies met een realistische en integrale<br />

toekomstbeeld van de woningmarkt. Deze gemeentelijke visies<br />

worden besproken op subregionale bijeenkomsten. Met deze<br />

resultaten kan de stadsregio de integrale en reële regionale<br />

bouwbehoefte op papier zetten.”<br />

Nieuwe verstedelijkingsafspraken en<br />

concessieovereenkomsten<br />

“Op basis van het regionaal gebiedsdocument worden nieuwe<br />

verstedelijkingsafspraken gemaakt met VROM en worden er<br />

nieuwe concessieovereenkomsten met de gemeenten voor<br />

2010–2020 gesloten. Op basis van de regionale gebiedsdocumenten<br />

bepaalt de rijksoverheid of er financiering komt voor<br />

gemeentelijke en regionale bouwprogramma’s. Op dit moment<br />

is de verwachting dat er tot 2020 zo’n dertig- tot 35.000<br />

vooral betaalbare woningen moeten worden gebouwd om de<br />

verwachte groei op te vangen.”<br />

22 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 23


Project ‘Future cities’ moet steden klimaatbestendig maken<br />

compacte, moderne stad<br />

fungeert als hitte-eiland<br />

De Stadsregio Arnhem Nijmegen ziet luchtproblematiek en klimaatverandering<br />

niet als bedreiging maar als kans. Met het ambitieuze programma Eureka<br />

wil de stadsregio het klimaat en de bereikbaarheid van de regio verbeteren. Een<br />

opvallend initiatief binnen Eureka is ‘Future Cities’. De stadsregiogemeenten<br />

Arnhem en Nijmegen en de gemeente Tiel werken hierin samen met andere<br />

Europese steden.<br />

“In ‘Future Cities’ onderzoeken we hoe we (regen)water kunnen<br />

vasthouden en groen kunnen inzetten om de oververhitting<br />

van steden tegen te gaan en de luchtkwaliteit te verbeteren.<br />

Het onderzoek moet duidelijk maken met welke maatregelen<br />

steden en stadsregio’s klimaatbestendig gemaakt kunnen<br />

worden”, licht Vincent Kuypers het project toe.<br />

Kuypers is onderzoeker bij Alterra, het gerenommeerde kennisinstituut<br />

voor de groene leefomgeving, dat deel uitmaakt<br />

van Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Hij is nauw<br />

betrokken bij Future Cities en hij vindt dat het een initiatief is<br />

dat ondersteuning verdient van gemeenten, andere overheden<br />

en bedrijfsleven: het gaat er immers om de leefbaarheid van<br />

steden en directe omgeving te verbeteren en te waarborgen.<br />

“Klimaatverandering kan leiden tot vaker voorkomende extreme<br />

weersomstandigheden: hevige neerslag, langdurige droogteperioden<br />

en hittegolven”, vertelt hij. “Deze gevolgen hebben<br />

hun weerslag op ons dagelijkse leven. Eén van de veranderingen,<br />

een verandering die tot nu toe relatief onderbelicht bleef<br />

en die voor grote problemen kan zorgen, is warmte.”<br />

Nederland wordt warmer. In de afgelopen twee decennia zijn<br />

veel van de warmste jaren ooit geregistreerd. Dit heeft gevolgen<br />

voor de gezondheid van de Nederlandse bevolking. Door<br />

hittegolven in Nederland in 2003 en 2006 stierven tussen de<br />

duizend en 2.200 mensen meer dan gemiddeld. Het opwarmen<br />

van de aarde heeft dus een negatieve invloed op de gezondheid<br />

van mensen. Volgens Kuypers zijn in steden de gevolgen<br />

nog eens extra voelbaar omdat daar het zogenaamde Urban<br />

Heat Island-effect optreedt: “Zo kan in steden de temperatuur<br />

’s nachts tot tien graden zijn dan in omliggende gebieden”,<br />

aldus Kuypers.<br />

Tekst Rijk Willemse, La Verbe<br />

Fotografie ChinaFotoPress/ANP<br />

Anders omgaan met water en groen<br />

Kuypers: “Voor Future Cities gaan we uit van de volgende aanname:<br />

steden worden steeds compacter en dichter bebouwd.<br />

Daardoor en ook onder invloed van de klimaatverandering<br />

moeten we anders omgaan met water en groen. Water en<br />

groen moeten zorgen voor koeling van de stad. De compacte,<br />

moderne stad is een hitte-eiland in de omgeving. Overdag<br />

warmt de stad enorm op door de dichte bebouwing, ’s nachts<br />

kan die hitte niet goed weg. Vooral donkere en verharde<br />

oppervlakten dragen daaraan bij. Zo ontstaan temperatuurverschillen<br />

tussen de stad en de directe omgeving. Met lastige<br />

gevolgen: een ernstige verslechtering van de luchtkwaliteit,<br />

mensen slapen minder goed, rusten minder uit, wat gevolgen<br />

heeft voor de gezondheid. Verder gaan stadsbewoners nog<br />

meer airconditioners aanschaffen, wat slecht is voor het klimaat.<br />

We moeten het water in de stad, dat via regen en de<br />

rivieren binnenkomt, beter vasthouden en opslaan. Daarmee<br />

kunnen we de stad afkoelen. Bovendien kunnen we er aantrekkelijkere<br />

groene gebieden mee maken, wat bijdraagt aan een<br />

betere luchtkwaliteit en ook weer zorgt voor koeling. Verder<br />

onderzoeken we hoe we de wind kunnen gebruiken voor verkoeling.”<br />

Bomenrijen en lanen<br />

Kuypers somt een aantal groentoepassingen op die tot het<br />

beoogde effect kunnen leiden: “’s Zomers kun je met groene<br />

daken en groene muren binnenshuis de hitte beperken en<br />

daarmee ook het energieverbruik door airco’s verminderen.<br />

’s Winters kun je op die manier isoleren. Groen tegen en voor<br />

de zuidgevel kan leiden tot een aangenamer binnenklimaat en<br />

de warmte-uitstraling van een gebouw beperken. En vergeet<br />

niet de bomenrijen en lanen die zo passen in het Nederlandse<br />

straatbeeld en die we op vele wegen binnen en buiten de stad<br />

tegenkomen. Aan deze bomen zijn al veel mooie eigenschappen<br />

toegeschreven, zoals esthetische waarden, natuurwaarden,<br />

luchtzuivering enzovoort. Het bestrijden van het Urban<br />

Heat Island-effect kan gerust aan dit rijtje worden toegevoegd”,<br />

vindt Kuypers.<br />

Elders in Nederland zijn al regelingen ontworpen om toepas-<br />

singen van groen te bevorderen. Zo heeft Rotterdam een<br />

subsidieregeling voor groene daken ontworpen op basis<br />

van de bijdrage aan de waterregeling. Amsterdam gaat het<br />

Rotterdamse voorbeeld volgen. Kuypers: “Voor de Zuidas in<br />

Amsterdam moet twintig tot dertig procent van het dakoppervlak<br />

groen dak worden. In andere steden wordt gewerkt<br />

aan voorschriften en regelingen om groene daken of ‘verticaal<br />

groen’ aantrekkelijk te maken voor particulieren en woningcorporaties.<br />

Natuurlijk kan dit ook toegepast worden op en<br />

om pleinen en parkeerterreinen: bomen kunnen er een groen<br />

dak vormen. Niet alleen voorkomt dit dat de auto een sauna<br />

wordt, ook gaat dit voor een deel de verdamping van benzine<br />

tegen.”<br />

Europese subsidie<br />

De initiatiefnemers van Future Cities hebben een Europese subsidie<br />

gekregen, een zogenaamde Interreg-subsidie. ‘Interreg’–<br />

van: ‘interregionaal’ – houdt in dat in een project buitenlandse<br />

partners meedoen. In Future Cities werken de gemeenten Tiel,<br />

Arnhem en Nijmegen onder meer samen met het Engelse<br />

Hastings, de West-Vlaamse regio, de Emscherparkregio en het<br />

Franse Rouen.<br />

Op 1 januari 2009 is in het project Future Cities van de<br />

Stadsregio Arnhem Nijmegen formeel met het onderzoek<br />

begonnen. Het onderzoek wordt gedaan in Arnhem, in een<br />

wijk waar herstructurering plaatsvindt en waar nieuwe principes<br />

worden toegepast en getest. Ook in Nijmegen gaat men<br />

met het project aan de slag. Kuypers: “Daar gaat het vooral<br />

om kleinschalige toepassingen, bijvoorbeeld groene daken.<br />

Hoe kunnen we met slim aangelegd groen de stad afkoelen?<br />

In de Waalsprong is dat trouwens al lang toegepast met bijvoorbeeld<br />

wadi’s, die regenwater vasthouden in de grond.<br />

Dat soort principes willen we algemener gaan toepassen om<br />

de hele regio op temperatuur te houden en slimmer met het<br />

schone regenwater om te gaan.” www.destadsregio.nl<br />

stadsregio arnhem nijmegen<br />

24 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 25


Golden Tulip Avegoor is klaar voor de wereld<br />

hello world<br />

is een beleving op zich<br />

Met de komst van een nieuwe hotelmanager met een nieuw concept waait er<br />

een frisse wind door de deuren van Golden Tulip Avegoor. Positiviteit, creativiteit<br />

en het zoeken naar de schoonheid van de eenvoud zijn de nieuwe uitgangspunten.<br />

Het frisse concept ‘Hello World’ sluit hier feilloos op aan.<br />

Madelinde Moesbergen heeft zich vol enthousiasme gestort<br />

op de ‘vreemde eend in de Golden Tulip keten’, een liefkozende<br />

benaming voor het hotel dat als het aan Madelinde ligt het<br />

paradepaardje van de familie wordt. Waar anderen het gezien<br />

de malaise wellicht iets rustiger aan doen, is het volgens<br />

Madelinde juist nu dé tijd om je te onderscheiden. ”Negativiteit<br />

moet je achter je laten, kijk met een positieve blik vooruit. Het<br />

gaat helemaal niet om wat je met geld kunt bereiken, maar het<br />

gaat om je creativiteit. Daarmee kom je heel ver.”<br />

De schoonheid van eenvoud<br />

‘Hello World’ is de manier waarmee Golden Tulip Avegoor dit<br />

denken ook echt uitdraagt in de praktijk. Het idee is heel eenvoudig:<br />

het hotel kijkt over de eigen branchegrenzen heen en<br />

bundelt de krachten. Madelinde: ”Door samen te werken met<br />

verschillende ondernemers uit de regio, kunnen wij onze gasten<br />

Avegoor echt laten ervaren en wordt een weekendje weg<br />

een ware beleving.”<br />

Met ingang van maart staat iedere maand in het teken van een<br />

thema. Samen met lokale ondernemers worden de thema’s<br />

verder uitgewerkt. Kennis en expertise over en uit de regio<br />

wordt samengebracht in een waar belevingsarrangement.<br />

In maart was het thema ‘World of Family’. Erop uit met je<br />

familie staat centraal. Vaders en zonen en moeder en dochters<br />

crossen met een GPS door de Veluwse bossen. Er kan gestept<br />

worden en het zwembad van Avegoor is voor de gelegenheid<br />

omgetoverd tot waterbal wedstrijdbad. ”Het gaat ons om het<br />

creëren van een onverwacht moment, waarbij beleving van de<br />

omgeving en het samen zijn voorop staan. Genieten zit vaak in<br />

de eenvoud van kleine dingen.”<br />

Zoektocht naar creativiteit<br />

Tot en met mei zijn de thema’s al uitgewerkt. Zo komt er een<br />

World of Nature met verschillende interessante lezingen en<br />

workshops, en een World of Wellness waar het managen van<br />

de eigen energie een belangrijke rol gaat spelen. De thema’s<br />

voor de overige maanden van het jaar liggen al wel vast, maar<br />

Avegoor is nog op zoek naar partijen met goede ideeën voor<br />

invulling. “Zie dit als een oproep”, zegt Madelinde. “Bedrijven<br />

die willen aansluiten bij ons concept, zijn van harte welkom.”<br />

www.goldentulipavegoor.nl<br />

www.avegoor.nl/helloworld<br />

golden tulip avegoor<br />

Tekst Leoni Delsink<br />

Fotografie Golden Tulip Avegoor<br />

Golden Tulip Avegoor wil met de uitwerking van Hello World<br />

een win-win-situatie creëren. “Het samenwerken met verschillende<br />

bedrijven zorgt voor een enorme creatieve impuls en<br />

enthousiasme. Waarmee we met elkaar tot positieve ervaringen<br />

komen. Dit geldt niet alleen voor onze gasten, maar ik<br />

merk het ook bij mijn medewerkers.”<br />

Het belooft een goed jaar te worden voor Golden Tulip<br />

Avegoor. In 2009 blijft het niet bij dromen over ideeën, ze<br />

worden juist omgezet in ware dromen.<br />

26 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 27


column<br />

Kijkt u ook elke avond even naar de agendacommissie<br />

van ons parlement? Ik bedoel<br />

natuurlijk het programma van Pauw en<br />

Witteman. Alle ellende van de wereld passeert<br />

de revue: de kredietcrisis in al haar<br />

facetten, de vreselijke brand in Australië,<br />

Londen die Wilders weigert, een gestoorde<br />

man die moordt in een Belgische kindercrèche….<br />

centrifuge<br />

Gedreven in het interrumperen van hun gasten proberen<br />

zij de achterkant van het gelijk te tonen. Als u dit zo<br />

vlak voor de nacht te zware kost vindt, dan rest u niet<br />

veel anders dan de knop in te drukken. Want als u gaat<br />

zappen, blijft u zien dat dezelfde wereld doordraait op<br />

het andere net en is de kans groot dat u ook dezelfde<br />

gasten aantreft. Weliswaar in een andere outfit, maar<br />

altijd weer die interviewer op zoek naar die achterkant.<br />

Het wordt trouwens nog aardiger als de interviewers<br />

elkáár gaan uitnodigen in hun niet aflatende baltsgedrag.<br />

Een flauwe analyse natuurlijk, want er is niks mis<br />

mee dat we onze kritische houding blijven aanscherpen<br />

met actuele informatie. Maar ik wil ook zeggen dat we<br />

in een stroomversnelling van informatie terecht zijn<br />

gekomen (we weten alles veel sneller dan ooit), maar<br />

dat we nog steeds op basis van een anders geordende<br />

wereld reageren. Pauw en Witteman willen immers een<br />

snelle reactie; aarzeling bij de gasten staan ze niet toe.<br />

“Hallo, mag ik even nadenken?”, schijnt niet krachtdadig<br />

over te komen.<br />

Het doet me denken aan mijn kindertijd toen ik stiekem<br />

de klep van de centrifuge op zolder opendeed (“niet je<br />

hand erin steken, jongetje!”) en een bonte schakering<br />

zag van kleuren en strepen die roteerden en waarvan je<br />

de oorsprong pas weer zag als het apparaat ophield met<br />

supersnel ronddraaien. Dan ontwaarde je de gekleurde<br />

handdoeken weer en je favoriete shirt.<br />

In Chicago werd dat gevoel om de centrifuge te stoppen<br />

even manifest toen Obama zijn geroemde Yes we canspeech<br />

hield. Met een traan van Jesse Jackson die zich<br />

kon meten met die van Maxima, voelde je de behoefte<br />

bij mensen aan een nieuwe blik op de toekomst.<br />

En laten we dat nu in onze regio ook al een tijdje geleden<br />

begrepen hebben! In de Achterhoek kwamen in februari<br />

honderden ondernemers en politici bijeen om concrete<br />

kansen voor duurzame projecten te benoemen in een<br />

kordaat ‘aanvalsplan’. Een ondernemende samenleving<br />

wordt door Petra van Wingerden, de portefeuillehouder<br />

economie van de Stadsregio Arnhem Nijmegen,<br />

eveneens gebruikt als ze samen met het bedrijfsleven<br />

de economische agenda schrijft met de simpele maar<br />

sterke boodschap: ‘Laten we sterk maken wat al sterk<br />

is’. Ofwel: ‘wees trots op het zittende bedrijfsleven<br />

en faciliteer optimaal de ontwikkelingsmogelijkheden’.<br />

Ook de provincie Gelderland heeft de oproep van KVKvoorzitter<br />

Gert-Jan Oplaat om investeringen naar voren<br />

te halen, serieus en slagvaardig ter hand genomen. De<br />

gemeenten volgden met het initiëren van onder andere<br />

mobilteitscentra om mensen die ontslagen dreigen te<br />

worden, maatwerk te bieden bij de omscholing. Evenals<br />

onze ondernemende Hoge School van Arnhem en<br />

Nijmegen die met een crisisloket eerstelijns hulp biedt<br />

en doorverwijst.<br />

Dat perspectief van die ondernemende inzet van al die<br />

partijen maakt die oprukkende crisis natuurlijk niet<br />

anders maar haalt wel dat onrustige centrifuge-effect<br />

weg. Laten we dat maar eens gaan vertellen bij Pauw<br />

en Witteman!<br />

Ronald Migo<br />

Directeur Kamer van Koophandel Centraal Gelderland<br />

ronald.migo@kvk.nl<br />

“Druk, druk, druk? Nee joh, tijd zat voor de sport!”<br />

Intussen buiten de arena ...<br />

Met de raadsverkiezingen van 2010 voor de deur, start de Vereniging<br />

Nederlandse Gemeenten binnenkort een campagne om kandidaten voor het<br />

openbaar bestuur te werven. Want het aanbod is zorgwekkend schaars geworden<br />

door het enorme tijdsbeslag dat de publieke zaak zou vergen. Maar toch:<br />

het sportbloed van bestuurders kruipt waar het niet gaan kan.<br />

28 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 29<br />

Tekst Arian Kuil<br />

Illustratie Huub Coenen<br />

“je doet iets wat eigenlijk<br />

niet kan, dat is de kick”<br />

Een functie in het openbaar bestuur vraagt offers. Het stelt<br />

sommigen ook voor lastige keuzes. De vorig jaar in Heumen<br />

aangetreden wethouder Jolanda van Veluw zag zich genoodzaakt<br />

haar bedrijf te verkopen en haar kersverse Arnhemse<br />

collega Roeland Kreeft, zegde zijn baan bij een adviesbureau<br />

in Dordrecht op.<br />

Raadsleden verrichten hun taak meestal naast hun baan. Al<br />

helpt het soms als je ‘ouwe lullen-dagen’ krijgt, zoals Thieu<br />

Hoeken, die vorig jaar als raadslid in Ubbergen werd benoemd.<br />

Van Veluw, eerder al raadslid in Nijmegen, kon dat nog combineren<br />

met haar reisbureau, maar legde daarvoor wel zeven<br />

vrijwilligersfuncties neer. “Aanvankelijk ben ik ook minder<br />

gaan sporten, maar dat heb ik later weer kunnen oppakken<br />

door mijn tijd anders in te delen.”<br />

Mens sana in corpore sano. De Romeinen wisten het al; van<br />

oud-minister Pieter Winsemius weten we dat hij zelfs een<br />

kabinetsberaad afzegde om te kunnen hardlopen. Raadsleden<br />

en bestuurders die hele of halve banen opzeggen maar wél<br />

blijven sporten, verkeren kortom in goed gezelschap.<br />

Dat moet de zeventig jaar jonge Tom Couwenhoven, de nestor<br />

van de Rhedense gemeenteraad, goed doen. Sinds 1998 heeft<br />

hij zijn hart verpand aan de publieke zaak. Hij had daarnaast<br />

al een warme wandelliefde, maar sinds zijn pensionering is hij<br />

ook hartstochtelijk gaan parachutespringen. Regelmatig laat<br />

hij zich in een Cessna Grand Caravan naar 3,6 km hoogte vliegen<br />

om naar beneden te springen. Zo’n honderd loodrechte<br />

meters vrije val, en dan maar hopen dat het touwtje het doet.<br />

“De eerste paar sprongen was ik wel bang, maar inmiddels is<br />

die angst wel weg. Nu is het gewoon leuk en lekker. Je doet<br />

iets wat eigenlijk niet kan, dat is de kick”, aldus het krasse<br />

raadslid.<br />

De rubriek Intussen buiten de politieke arena gaat over de onvermoede<br />

kanten van lokale en regionale politici. Buitenpolitieke activiteiten’ dus,<br />

die niettemin wél van politieke betekenis kunnen zijn. Heeft u tips? Mail<br />

ze naar: ariankuil@actorion.nl


Volgens directeur Jurriaan de Mol van RBT KAN is het nu tijd voor een ander ‘systeem’<br />

“we houden graag meerdere<br />

potten op het vuur”<br />

Sinds de Stadsregio en het toeristische bedrijfsleven in 2003 het Regionaal<br />

Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen (RBT KAN) oprichtten, is het toeristische<br />

marktaandeel van de regio gegroeid. Strooit de huidige recessie roet in<br />

het eten? Jurriaan de Mol, directeur van RBT KAN ziet voor het binnenlands<br />

toerisme juist kansen: “Ik verwacht in 2009 meer Nederlandse toeristen dan<br />

de afgelopen jaren.”<br />

De Mol omschrijft het RBT KAN als een “echte marketingorganisatie<br />

voor de regio”. Waar in steden als Amsterdam,<br />

Rotterdam en Den Haag citymarketing gebruikelijk is, wordt<br />

dat in deze regio ‘pas’ sinds 2003 professioneel opgepakt. En<br />

die benadering werpt haar vruchten af, zo wijzen de cijfers uit.<br />

In 2006 vonden circa 2,5 miljoen overnachtingen in deze regio<br />

plaats; een groei van 13,1 procent in vergelijking met 2005.<br />

Ook zijn zij in hetzelfde jaar 9,2 procent meer gaan besteden.<br />

In 2008 behaalde de regio Arnhem-Nijmegen binnen<br />

Nederland qua toeristisch marktaandeel zelfs de vijfde plaats.<br />

Logischerwijs is het marketingbudget flink meegegroeid. “We<br />

zitten nu per jaar op zo’n drie miljoen. Zes jaar geleden was<br />

dat nog drie ton”, licht De Mol toe. Dit bedrag wordt overigens<br />

opgehoest door de lokale en provinciale overheden en de<br />

Jurriaan de Mol, directeur RBT KAN<br />

Tekst Liesbeth Timmermans<br />

Fotografie Nederlands Openlucht Museum<br />

toeristische accommodaties in de regio. “We hebben nu 35<br />

partners zoals hotels, musea en attracties. Zij betalen stevig<br />

mee aan de regionale promotie. Kennelijk hebben wij als RBT<br />

KAN veel draagvlak”, constateert De Mol.<br />

Met zo’n 25.000 arbeidsplaatsen vormt de toeristisch-recreatieve<br />

sector in regio Arnhem-Nijmegen acht procent van de<br />

totale werkgelegenheid. De Mol vindt het lastig om nu al in te<br />

schatten of deze sector onder druk komt te staan: “De horeca<br />

heeft sowieso last van het rookverbod en de recessie. Wellicht<br />

zijn mensen nu voorzichtiger. Ze gaan bijvoorbeeld wel naar<br />

Burgers’ Zoo, maar nemen daar geen kopje koffie. Hoe dat<br />

doorwerkt, is een kwestie van afwachten.”<br />

De Mol is wel ronduit positief over de kansen van zijn corebusiness:<br />

mensen van buiten de regio naar binnen halen.<br />

“Ik verwacht dat het aantal toeristen in 2009 zal toenemen.<br />

Nederlanders zullen namelijk hun tweede vakantie, vanwege<br />

de voorzichtigheid, binnen de landsgrenzen blijven. Daar profiteert<br />

deze regio van.”<br />

Prachtig product<br />

Als echte marketeer weet De Mol uiteraard te vertellen wat de<br />

regio Arnhem-Nijmegen zo aantrekkelijk maakt: “We hebben<br />

een prachtig product. Twee gezellige compacte steden (oudste<br />

stad en mode-designstad) omringd door schitterende natuur.<br />

Daarnaast weten we dat toeristen het genoeglijke tempo waarderen,<br />

evenals de goede prijs-kwaliteitverhouding.”<br />

Hoe gaat RBT KAN ervoor zorgen dat de Nederlandse vakantiegangers<br />

naar deze regio komen en bijvoorbeeld niet<br />

voor Brabant of Groningen kiezen? “We borduren voort op<br />

bestaande campagnes waarin ons prachtige product wordt<br />

gepresenteerd. Denk bijvoorbeeld aan de Romeinse campagne<br />

van het Rijk van Nijmegen, Made in Arnhem en Even Liemers<br />

Leven. Verder zijn we met lokale overheden en de provincie in<br />

bespreking over een extra promotiecampagne om juist nu die<br />

binnenlandse toeristen te trekken. Dat willen we doen door<br />

radiocommercials en extra digitale communicatie. Zie dat als<br />

het toefje slagroom op de taart.”<br />

Middellange termijn<br />

Naast het toefje recessieslagroom heeft RBT KAN in 2009<br />

een aantal nieuwe marketingacties gepland. Deze waren al<br />

voor de kredietcrisis bedacht. “We hebben recentelijk de<br />

Liberation Route gepresenteerd. In april starten we met de<br />

campagne Cool Breaks. Deze wordt internationaal ingezet en<br />

is gericht op mensen die een weekendje weg gaan. Mensen<br />

hebben Londen, Parijs en Amsterdam inmiddels een paar keer<br />

bezocht en staan open voor een onbekendere stad. Met een<br />

crossmediale campagne willen we bezoekers trekken die via<br />

de HSL en Weeze-Airport makkelijk met Nijmegen en Arnhem<br />

verbonden zijn.”<br />

Daarnaast worden de digitale mogelijkheden verder uitgebuit.<br />

Volledig in lijn met web 3.0 worden bezoekers uitgenodigd<br />

hun ervaringen via internet te delen. “Toeristen kunnen straks<br />

hun eigen digitale fotoboek bij VVV Nijmegen achterlaten of<br />

spannende streekgerechten met anderen delen. Natuurlijk<br />

mogen de eigen gemaakte filmpjes niet ontbreken. Zo komen<br />

we één-op-één in contact met mensen en kunnen we ze nog<br />

makkelijker bereiken en vasthouden.”<br />

Een andere doelgroep waar RBT KAN nadrukkelijk op inzet zijn<br />

de 65-plussers. “In 2011/2012 gaan in één keer 450.000 babyboomers<br />

met pensioen. Dat is qua koopkracht een belangrijke<br />

doelgroep. Zeker als er rust is gekomen in het economisch<br />

vaarwater.”<br />

thema: perspectief<br />

Ook put De Mol vertrouwen uit de investeringen en toekomstplannen:<br />

“De Waalkade en Plein ‘44 worden flink opgeknapt.<br />

Verder is het belangwekkend dat het Romeins verleden zichtbaar<br />

wordt gemaakt. Denk ook aan de komst van het Nationaal<br />

Historisch Museum en Park Lingezegen, de fietsknooppunten<br />

en het succes van het World Statues festival. Interessant is<br />

bovendien dat we met verschillende hotelketens in gesprek<br />

zijn. Deze regio kan nog wel een aantal goede 4- en 3-sterren<br />

hotels gebruiken, zeker met de toekomstige groei.”<br />

Per saldo stelt De Mol: “Het perspectief op de middellange<br />

termijn is gewoon goed. De lijn die we hebben ingezet moeten<br />

we vasthouden.” Een uitgangspunt daarbij is diversivicatie.<br />

RBT KAN richt zijn pijlen bewust op de vier omvangrijkste<br />

toeristengroepen: de Nederlanders, de Duitsers, de Vlamingen<br />

en de Britten. “We houden graag meerdere potten op het vuur.<br />

Eén is te gevaarlijk. Stel dat we ons volledig hadden gefocust<br />

op de Britten, dan hadden we nu met de ineenstorting van het<br />

pond sterling een probleem gehad.” De opkomende reismarkten<br />

Brazilië, China, Rusland en India worden (nog) niet door<br />

RBT KAN bewerkt. “Dat kost veel tijd en geld. Laat Amsterdam<br />

eerst maar de kolen uit het vuur halen.”<br />

Nieuw recept<br />

De Mol ziet in de huidige recessie geen bedreiging: “We zijn<br />

erdoor overvallen. Binnen twee maanden zijn heel wat bedrijven<br />

van een gezonde situatie naar een lege orderportefeuille<br />

gegaan. Natuurlijk is dat vervelend, maar ik zie het als een nieuwe<br />

uitdaging. Ik heb ook de recessie van de jaren tachtig meegemaakt<br />

en de dotcom-crisis. De huidige situatie leert ons dat<br />

we een nieuw recept nodig hebben. In de jaren tachtig is gekozen<br />

voor een terugtredende overheid en meer ruimte voor de<br />

vrije markt. Nu is het kennelijk tijd voor een ander ‘systeem’.”<br />

30 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 31


Vernieuwing, verbreding, uitbreiding, extra activiteiten, ‘block busters’<br />

regionale musea<br />

verleiden de bezoeker<br />

Volgens Stichting Erfgoed Nederland hebben de 55 grootste musea in het land<br />

in 2008 een kleine miljoen meer bezoekers getrokken dan in 2008. In de regio<br />

Arnhem-Nijmegen heeft in deze categorie alleen het Arnhemse Watermuseum<br />

meer mensen ontvangen. Hoe verklaren de musea hun bezoekersaantallen en<br />

wat doen ze in 2009 om nieuwe bezoekers te trekken? En kleine ronde langs<br />

vier musea in de regio.<br />

Het museumpark Orientalis had in 2008 te maken met een<br />

daling van het bezoekersaantal: van 91.333 in 2007 naar<br />

85.000 vorig jaar. Directeur Pieter-Matthijs Gijsbers plaatst<br />

de daling in het kader van een cruciale fase van de transformatie<br />

van het voormalige Bijbels Openluchtmuseum. Het<br />

museumpark, ooit opgericht als een puur rooms-katholiek<br />

devotiepark, is de thematiek al enige jaren aan het verbreden.<br />

Behalve op het Christendom richt Orientalis zich nu ook op het<br />

Jodendom en de Islam en op hun betekenis voor de huidige<br />

samenleving.<br />

De nieuwe oriëntatie heeft natuurlijk gevolgen voor de inrichting<br />

van het museumpark. Fase 1 daarvan is voltooid, maar<br />

in de uitvoering van fase 2 is vertraging geslopen. Gijsbers:<br />

“Bezoekers zien een museumpark dat ‘niet af’ is, dat verwacht<br />

men niet van een museum. Dat heeft ons bezoekers gekost.<br />

Daarnaast blijft ook een deel van onze traditionele, christelijke<br />

doelgroep weg.”<br />

“Daarom gaan we dit jaar met extra slagkracht de geplande<br />

fase 2-projecten uitrollen: onder andere het Bijbelhuis,<br />

Tenachhuis en Koranhuis, maar ook recreatieonderdelen zoals<br />

een speeltuin en publieksvoorzieningen. Dit hoger serviceniveau<br />

is noodzakelijk, want de helft van de bezoekers zijn<br />

Duitsers en zij zijn in Duitsland een hoger serviceniveau in de<br />

musea gewend.”<br />

“De vertraging in fase 2 heeft verschillende oorzaken. Een<br />

ervan is dat de fondsenwerving bij overheden en christelijk<br />

georiënteerde fondsen gefrustreerd is geraakt door een proces<br />

tegen Orientalis, aangespannen door bisschop Hurkmans<br />

van Den Bosch – Orientalis ligt in ‘zijn’ gebied. Als orthodoxkatholieke<br />

bisschop probeerde hij de verbreding van onze thematiek<br />

te voorkomen. In januari 2008 hebben we dat proces<br />

Tekst Gemma Schoot<br />

Fotografie Nederlands Watermuseum<br />

na zeven jaar gewonnen. Een pak van ons hart. De fondsenwerving<br />

trekt nu gelukkig weer aan.”<br />

“Tegelijkertijd speelde in de afgelopen zeven jaar de groeiende<br />

polarisatie in het maatschappelijk debat over de Islam.<br />

Financiers worden door de islamfobie huiverig om Orientalis<br />

te steunen. Dat is jammer, vooral omdat wij met open vizier in<br />

de islamdiscussie staan.”<br />

Positief is weer dat Orientalis een nieuwe doelgroep blijkt aan<br />

te kunnen boren: bedrijven en instellingen die Orientalis als<br />

inspirerende locatie voor bedrijfstrainingen of vergaderingen<br />

zien.<br />

Afrika Museum<br />

Het bezoekersaantal van het Afrika Museum zakte van 79.700<br />

in 2007 naar 68.702 in 2008.<br />

Maud Relouw wordt er niet onrustig van: “Het is een normalisering<br />

na de uitschieters van bijna tachtigduizend bezoekers in<br />

2006 en 2007. We hadden toen net het hele museum grondig<br />

uitgebreid en vernieuwd en dat trok veel nieuwe belangstellenden.<br />

Het museum is nu twee keer zo groot. We hebben een<br />

nieuwe tentoonstellingszaal, een Atrium en een Auditorium<br />

met honderdvijftig zitplaatsen. We zakken nu dus een beetje<br />

terug naar het basisaantal.”<br />

Normalisering of niet, het Afrika Museum wil liever op het<br />

hogere bezoekersaantal blijven. Het museum organiseert<br />

daarom activiteiten parallel aan de tentoonstelling Roots &<br />

More – De Reis van de Geesten, met kunst van hedendaagse<br />

kunstenaars uit de Afrikaanse diaspora. Zo kun je iedere maand<br />

(op elke zondag) een van de vele Latijns-Amerikaanse dansen<br />

leren; ze hebben immers Afrikaanse Roots. “We streven voor<br />

2009 naar de 85.000 tot negentigduizend bezoekers!”<br />

Opa-en-oma-dag in het Nederlands Watermuseum, Arnhem<br />

Nederlands Watermuseum<br />

De bezoekersaantallen van het Nederlands Watermuseum stijgen<br />

gestaag, van 2005 naar 2006 met een sprong van 45.000<br />

naar 66.000. In 2008 kwamen er ruim 71.000 bezoekers.<br />

Suzanne Beekman van het Nederlands Watermuseum: “De<br />

stijging in 2006 komt vooral doordat we toen de museumjaarkaart<br />

hebben ingevoerd. Wat betreft communicatie hebben we<br />

de afgelopen jaren gewerkt met een olievlekstrategie: eerst<br />

zorgen voor bekendheid in Arnhem en omstreken en daarna<br />

steeds verder uitbreiden. Nu zijn we op landelijk niveau bezig,<br />

onder andere met een ster en cultuur-spot. We merken aan de<br />

bezoekersaantallen dat onze bekendheid steeds groter wordt.<br />

Free-publicity en positieve mond-tot-mondreclame spelen<br />

daarin een belangrijke rol. Van de recessie merken we nog niet<br />

veel. De bezoekers blijven komen, maar dat komt ook doordat<br />

veel Nederlanders juist in eigen land blijven en uitstapjes met<br />

de kinderen maken.”<br />

“Een van de plannen voor 2009 is dat we de bezoekersdoelgroepen<br />

meer verspreid willen ontvangen. We kunnen namelijk<br />

in ruimte niet uitbreiden. Het betekent dat we extra aandacht<br />

geven aan schoolgroepen; die bezoeken het museum door de<br />

week. We maken het aantrekkelijk met vervoerssubsidies en<br />

nieuwe lespakketten. Daarnaast hebben we bijzondere activiteiten<br />

en evenementen, in de vakanties, maar ook in het kader<br />

van ons vijfjarig jubileum. In maart is er een grootschalige<br />

sponsorloop voor kinderen door park Sonsbeek: ‘Wandelen<br />

voor water’. De opbrengst gaat naar Ghana waar watertappunten<br />

worden gemaakt. De komende herfstvakantie is het<br />

Nederlands Watermuseum de hoofdlocatie voor het sprookjesfestival<br />

in Arnhem.”<br />

thema: perspectief<br />

Museum Het Valkhof<br />

Het bezoekersaantal van Museum Het Valkhof daalde van ruim<br />

158.000 naar 110.000. René Kwant, hoofd Publiekszaken, houdt<br />

het hoofd koel. “We houden altijd een gemiddelde van honderdduizend<br />

per jaar aan. De daling in 2008 komt doordat we<br />

in 2007 de grote publiekstentoonstelling ‘De laatste uren van<br />

Herculaneum’ hadden, met kunstschatten uit het Herculaneum,<br />

dat net als Pompeii werd verwoest door de Vesuvius. We hebben<br />

om de twee jaar zo’n ‘blockbuster’, waarmee we altijd<br />

mikken op 75.000 bezoekers extra. ‘Herculaneum’ trok boven<br />

verwachting zelfs 121.000 bezoekers.”<br />

De tweejaarlijkse, extra grote tentoonstellingen organiseert<br />

Het Valkhof naast de jaarlijks circa vijf andere tentoonstellingen<br />

en de presentatie van de vaste collectie. Maar er zijn<br />

ook kleinere tentoonstellingen en soms trekken ook die onverwacht<br />

veel bezoekers, zoals ‘Historisch Kant’, waar “bussen<br />

vol liefhebbers” naartoe kwamen.<br />

Komend najaar is er weer een publiekstrekker: de wereld van<br />

Katherina. Kwant: “We laten dan onder meer het Getijdenboek<br />

van Katherina van Kleef zien, uit ongeveer 1440. Het is<br />

het belangrijkste laatmiddeleeuwse manuscript dat uit de<br />

Noordelijke Nederlanden bewaard is gebleven. Het kan niet<br />

anders of er komen minstens zo veel mensen als naar de tentoonstelling<br />

over de miniaturenschilders ‘De gebroeders Van<br />

Limburg’ in 2005.”<br />

www.erfgoednederland.nl<br />

32 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 33


AM R&M adv. 240x340mm.pdf 25-02-2009 10:05:55<br />

De pijlers onder het succes in 2008<br />

SW-bedrijf Breed heeft een succesvol jaar achter de rug. Door goed in te spelen<br />

op de regionale markt en haar medewerkers gericht op te leiden, hebben ze<br />

weinig onder de kredietcrisis te leiden gehad. Algemeen directeur Erwin Duits:<br />

“Je investeert veel, maar je krijgt er ook veel voor terug.”<br />

www.denkbreed.nl<br />

34 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 35<br />

breed<br />

Tekst Hans Rebers<br />

Fotografie Hans Crezee<br />

“we plaatsen mensen<br />

uit mét bagage”<br />

De cijfers spreken eigenlijk voor zich. In het jaar 2008 heeft<br />

Breed maar liefst 197 medewerkers een contract aangeboden.<br />

Ook zijn de wachtlijsten flink geslonken. Bovendien wordt<br />

ruimschoots voldaan aan de ‘3x1/3-regel’ die alle sw-bedrijven<br />

in Nederland hanteren. Deze regel stelt dat van de WSW-ers<br />

een derde deel moet werken bij een reguliere werkgever, een<br />

derde deel bij een regulieren werkgever maar onder begeleiding<br />

van het sw-bedrijf en een derde deel intern. Algemeen<br />

Directeur Erwin Duits: “Driekwart van onze medewerkers is op<br />

dit moment bij een reguliere werkgever aan de slag. Voor ons<br />

is 2008 dus absoluut een goed jaar ”<br />

Drie pijlers<br />

Heel vanzelfsprekend is dit mooie resultaat niet. Door de<br />

economische crisis is de financiële situatie van veel bedrijven<br />

immers niet al te best. Duits verklaart het succes op basis van<br />

de drie pijlers van hun beleid: “Een aantal jaren geleden hebben<br />

we een grondige analyse gemaakt van de arbeidsmarkt<br />

in de regio. Op basis hiervan hebben we de drie pijlers van<br />

ons beleid bepaald. De eerste is dat we de nadruk leggen op<br />

dienstverlening, en minder op productiewerk. De tweede is dat<br />

we expertise willen bieden. Dit betekent dat je je medewerkers<br />

goed moet scholen. Recentelijk hebben bijvoorbeeld negen<br />

medewerkers een opleiding tot huishoudelijke hulp afgerond.<br />

Voor hen was er vrijwel meteen werk. Je investeert dus, maar<br />

je krijgt er ook een hoop voor terug. Ook veel van ons productiewerk<br />

is expertise. We doen bijvoorbeeld veel elektromontagewerk,<br />

waarvoor we onze medewerkers opgeleid hebben en<br />

waarvoor machines aangeschaft zijn. Zo heb je iets te beiden<br />

dat anderen niet hebben, waardoor er minder fluctuatie is in<br />

werk. Het is een groot succes, want op het moment is de vraag<br />

groter dan het aanbod. De derde pijler van ons beleid ten<br />

slotte is dat we ons met name gericht hebben op het mkb.”<br />

Breed breder<br />

Dit jaar zet Breed dit beleid voort. Met die verandering, dat<br />

Breed niet alleen mensen met een sw-indicatie aan een baan<br />

wil helpen. Duits: “Steeds meer mensen uit de Wet Werk en<br />

Bijstand (WWB) vinden via ons een plek op de arbeidsmarkt.<br />

In Druten is er bijvoorbeeld een zwerfvuilteam met zowel men-<br />

sen uit de WWB als mensen met een sw-indicatie aan de slag.<br />

In Wijchen loopt er op het moment een nieuw project op basis<br />

van dit succesvolle ‘Drutense model’. We hopen in de toekomst<br />

nog veel meer van dergelijke projecten te kunnen realiseren.<br />

Uiteindelijk gaat het er ons om, dat we mensen helpen die niet<br />

zelf aan een baan kunnen komen.”<br />

Erwin Duits, directeur Breed


Kredietverlening Rabobank Arnhem en Omstreken in 2008 gegroeid<br />

de ‘dichtbijbank’ is er voor<br />

klanten uit iedere sector<br />

De managers Edwin Boekhorst en Jorrit van Eck van Rabobank Arnhem en<br />

Omstreken staan in deze kritieke economische periode hun zakelijke relaties<br />

met raad en daad bij. Hoe doen ze dat, hoe werven ze zélf nieuwe klanten en<br />

hoe bedienen ze de bestaande klanten? Over de persoonlijke benadering van ‘dé<br />

dichtbijbank van Nederland’, waarvan de deur altijd open staat, voor bedrijven<br />

en instellingen uit welke sector dan ook.<br />

Van Eck behartigt de Groot Zakelijke Relaties en ‘groot’ betekent<br />

in bankierstermen: bedrijven met een jaaromzet vanaf<br />

ongeveer tien miljoen euro. Boekhorst richt zich met zijn team<br />

op het Midden en Klein Bedrijf (MKB).<br />

De grootzakelijke relaties en de complexere klanten uit de<br />

MKB-categorie hebben een vaste accountmanager. “Hij is de<br />

spin in het web, zijn vaste contactpersoon, gewoon bereikbaar<br />

op zijn lokale 026-nummer bij de Rabobank en niet weg gestopt<br />

achter een 0800-nummer. Hij kent ‘de tent en de vent’ – m/v<br />

natuurlijk – en de lokale en regionale markt. Daardoor staat<br />

hij dichtbij de klant. Dat geldt overigens ook voor de adviseurs<br />

van het team Bedrijven Advies, waar MKB-ondernemers altijd<br />

terecht kunnen voor advies over betalingsverkeer, financieren<br />

en verzekeringen”, vertelt Boekhorst.<br />

Zo nodig worden specialistische vragen van de klant uitgezet<br />

binnen de Rabobank Groep. Dat kunnen vragen zijn over leasing,<br />

vastgoed, verzekeringen, internationaal zakendoen en<br />

beleggingen of over branchespecifieke wetenswaardigheden.<br />

Soms leidt zo’n vraag tot spin off voor die gespecialiseerde<br />

Groeps-onderdelen. Klanten hoeven dus niet bij verschillende<br />

loketten aan te kloppen. “Als ondernemers ergens een hekel<br />

aan hebben is het dat wel. Ze willen gewoon dat dingen geregeld<br />

worden”, aldus Boekhorst.<br />

Zaken regelen voor de klant, dat doen Van Eck en Boekhorst<br />

in grote mate lokaal en zelfstandig. Van Eck: “Negen van de<br />

tien financieringsbeslissingen nemen we zelfstandig, binnen<br />

de spelregels van de Rabobank-organisatie. Alle honderdvijftig<br />

Rabobanken werken zelfstandig. Ze zitten immers dicht bij de<br />

klant en hebben de kennis van de lokale markt.”<br />

Kredietverlening is inderdaad lastiger tegenwoordig en<br />

Boekhorst en Van Eck leggen dan ook regelmatig aan klanten<br />

Tekst Hans Rebers, Gemma Schoot<br />

Fotografie Luuk van der Lee<br />

uit waarom. Van Eck: “Vóór de kredietcrisis bestond de prijs<br />

voor geld lenen uit onze inkoopprijs plus een debiteurenopslag<br />

waarin een zeer kleine liquiditeitsopslag zit. Nu de geldmarkt<br />

voor de banken minder toegankelijk is, is de prijs voor de<br />

beschikbaarheid van liquiditeit hoger geworden. In het jargon<br />

wordt de premie boven de inkoopprijs liquiditeitsopslag<br />

genoemd. Dit verhoogt de kostprijs voor de bank en dus de<br />

rente voor klanten.”<br />

“Onze deur staat altijd open”<br />

Hoe gaan Boekhorst en Van Eck met hun teams de crisis te<br />

lijf? Volgens Boekhorst is het een van de sterke punten van de<br />

Rabobank, dat de bank voor iedere ondernemer openstaat: de<br />

eenpitter, de ZZP-er, de ondernemer met een hele organisatie<br />

achter zich; uit welke branche dan ook. Dat was altijd al zo en<br />

dat zal ook zo blijven. “Onze deur blijft open. Natuurlijk kijken<br />

wij samen met onze relaties naar de gevolgen van de crisis en<br />

de veranderde perspectieven voor de ondernemer, als sparringpartner.”<br />

Het blijkt dat Rabobank Arnhem en Omstreken een toeloop<br />

heeft van klanten en de kredietverleningen zijn in 2008 met<br />

meer dan twintig procent gegroeid. Boekhorst en Van Eck denken<br />

dat dit onder meer komt doordat de Rabobank een zeer<br />

stabiele bank is, waar nog steeds elke ondernemer welkom is.<br />

De bank is zich door de kredietcrisis niet uitsluitend gaan richten<br />

op sectoren waarvan nog enige groei te verwachten is, op<br />

de krenten uit de pap dus. Wel is de bank voor nieuwe klanten<br />

kritisch aan de poort. “Maar dan positief kritisch”, benadrukt<br />

De managers Edwin Boekhorst en Jorrit van Eck van Rabobank Arnhem en Omstreken<br />

Van Eck. “In de huidige tijd denken ondernemers gelukkig<br />

nog steeds in kansen, maar ze zijn zich wel meer bewust van<br />

de risico’s. We blijven met hen daarover in gesprek. Ook over<br />

actuele zaken zoals teruglopende afzet, betalingsproblemen<br />

bij afnemers, vermindering van financiële risico’s, kredietverzekering<br />

en efficiency-maatregelen. We helpen de klant het<br />

juiste beeld van zijn situatie te krijgen, zodat hij daarop proactief<br />

zijn maatregelen kan baseren.”<br />

Vergelijken<br />

Wat ondernemers goed helpt bij strategische keuzes, aldus<br />

Boekhorst en Van Eck, is een vergelijking van de eigen kengetallen<br />

met de landelijke gemiddelden binnen zijn branche. De<br />

Rabobank houdt die in een grote, landelijke database bij. Op<br />

basis van deze vergelijking, ‘Uw Cijfers & Trends’ geheten, kan<br />

de ondernemer ook noodzakelijke heroverwegingen maken.<br />

Daarnaast is deze dienstverlening inzetbaar voor grote bedrijven<br />

die voor een fusie staan en waarin de Rabobank een<br />

adviserende rol speelt. Boekhorst: “Die vergelijking maakt de<br />

accountmanager samen met de klant. De klant kan zich eraan<br />

spiegelen en toetsen. De landelijke database geeft een zeer<br />

betrouwbaar beeld, aangezien we marktleider zijn binnen het<br />

MKB.”<br />

Ook voor innovatieve bedrijven in de regio wil de Rabobank<br />

Arnhem en Omstreken graag als sparringpartner fungeren.<br />

Boekhorst noemt de participatie van de Rabobank in het<br />

rabobank arnhem en omstreken<br />

EMT- Project onder leiding van de Stichting KIEMT (Kennis en<br />

Innovatie in Energie en Milieu Technologie). Het project heeft<br />

het doel de innovatiekracht binnen de EMT-sector te stimuleren<br />

en kennisintensieve en innovatieve EMT-bedrijven te<br />

realiseren. “Samen met deze bedrijven kijken we hoe we voor<br />

hen geschikte financieringsbronnen kunnen aanboren, zoals<br />

venture capital, subsidies of borgstellingskredieten.”<br />

“Het lastige voor een bankier is het inschatten van de marktkansen<br />

van innovatieve bedrijven. Wie weet wat dé brandstof<br />

voor de auto van de toekomst is, mag het zeggen! Wordt het<br />

ethanol, biogas, waterstof of aardgas? Je moet het aan een<br />

bankier niet vragen.”<br />

Voelen de heren zich zelf ook ondernemer? “We zijn zeker<br />

een ondernemende bank, mede dankzij onze zelfstandigheid<br />

van opereren. We kijken goed naar de lokale markt en met<br />

name naar de behoefte van onze klanten. Die vertalen we dan<br />

naar het operationele niveau. We willen de nummer 1 zijn voor<br />

bedrijven: dichtbij en betrokken bij onze klanten met toonaangevende<br />

dienstverlening en oplossingen. Daarnaast blijven we<br />

met lokale partners uit bijvoorbeeld het notariaat, consultancy<br />

en de accountancy in gesprek. We wisselen kennis en beelden<br />

uit en daarmee helpen we onze klanten en elkaar vooruit.”<br />

www.rabobank.nl/arnhem<br />

36 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 37


column<br />

In deze Netwerk staat perspectief voor<br />

de regionale bedrijvigheid centraal. Nu is<br />

‘mijn bedrijf’, de Radboud Universiteit,<br />

een belangrijke schakel, want als er één<br />

plek is waar men toekomstgericht bezig<br />

is, zeker waar het de regio betreft, dan is<br />

het wel het onderwijs. Vanuit mijn positie<br />

gezien lijkt het perspectief niet ongunstig.<br />

Er is nog weinig sprake van een economische<br />

recessie op de universiteit.<br />

achteruitkijkspiegel<br />

Terug dus naar het perspectief in bredere zin. Een van<br />

oorsprong mathematisch concept. Het concept ontwikkelt<br />

zich in de loop der eeuwen in de schilderkunst<br />

(en tegenwoordig in 3D-image building en Tom Tom’s)<br />

steeds verder.<br />

Het principe is eenvoudig: trek ergens een horizontale<br />

lijn, kies daarop een ‘verdwijnpunt’ en laat alle lijnen<br />

die in werkelijkheid parallel lopen, daar samenvallen.<br />

Latere verfijningen bestaan uit het definiëren van meer<br />

dan één verdwijnpunt, met als bijzonder geval een<br />

perspectief zonder verdwijnpunt. We hebben het dan<br />

over een situatie waarin er geen parallelle lijnen zijn.<br />

Bijvoorbeeld een niet-lineair landschap met veel bergen<br />

en dalen.<br />

Het lijkt mij interessant om te vergelijken hoe de verschillende<br />

bijdragen aan dit nummer met parallelliteit<br />

omgaan, maar dat is pas na het verschijnen van dit<br />

nummer mogelijk. Interessanter is het verschijnsel<br />

waar Leonardo da Vinci al op wees, namelijk het grote<br />

belang van objecten die dichtbij zijn en de basis van de<br />

parallelle lijnen vormen. Kort gezegd: de kwaliteit van<br />

een perspectief wordt bepaald door het beginpunt, de<br />

uitgangsvoorwaarden.<br />

Voor de maatschappij, en de politiek in het bijzonder,<br />

wordt zo’n beginpunt gevormd door meningen en<br />

opvattingen van burgers daarover. Om daar zicht op te<br />

krijgen is het Continu Onderzoek Burgerperspectieven<br />

van het Sociaal Cultureel Planbureau van belang. In het<br />

zojuist verschenen rapport over het vierde kwartaal<br />

van 2008, vinden we een aantal opmerkelijke meningen<br />

over de economische recessie en over de politiek.<br />

De stemming blijkt nog niet al te negatief. Weliswaar<br />

maakt bijna tweederde van de mensen zich zorgen<br />

over de economische crisis, maar men verwacht<br />

dat vooral anderen er de negatieve gevolgen van<br />

zullen ondervinden. Wat wil je ook, met een minister<br />

van Financiën (en met hem de regering) die de<br />

Nederlandse economie gunstig zag afsteken tegen die<br />

van andere landen, die beweerde dat onze economie<br />

tegen een stootje kon en zeker tegen een geringe<br />

krimp van 0.9 procent, en die voortvarend banken<br />

opkocht en andere aan een monetair infuus legde.<br />

Wat de politiek zelf betreft kan het in dit rapport bijna<br />

niet beter. “Ten opzichte van het eerste kwartaal 2008<br />

wordt de politiek nog maar de helft zo vaak als probleem<br />

genoemd door Nederlanders: van 18% naar 9%”.<br />

En: “Het vertrouwen in de regering is fors gestegen:<br />

55% geeft nu ‘voldoende’ (….) tegenover 45% in het<br />

tweede kwartaal”.<br />

Da Vinci zij het al: als het beginpunt niet correct is,<br />

wordt het niets met het perspectief.<br />

De vraag is nu: hebben we hier te maken met een blik<br />

in de achteruitkijkspiegel? Ik vrees van wel. Maar voorlopig<br />

spint de politiek er garen bij. Laten we hopen dat<br />

het daarbij om een echte draad van Ariadne gaat die<br />

ons uit het labyrint van de economische crisis de weg<br />

terug doet vinden.<br />

Monique Leyenaar<br />

Hoogleraar Vergelijkende Politicologie,<br />

i.h.b. Politieke Participatie en Politieke Vernieuwing,<br />

Radboud Universiteit Nijmegen<br />

m.leyenaar@fm.ru.nl<br />

Nieuwe directeur Jan de Wilde: “Citadel maakt de Waalsprong volwassen”<br />

centrumgebied wordt<br />

hoogwaardig en authentiek<br />

De Waalsprong in Nijmegen staat voor een belangrijke fase in haar ontwikkeling.<br />

De afgelopen jaren lag de nadruk sterk op de bouw van woningen, maar<br />

2009 staat in het teken het centrumgebied de Citadel. Volgens Jan de Wilde<br />

zijn de ambities nog altijd hoog, ongeacht de crisis.<br />

In januari van dit jaar kwam De Wilde naar Nijmegen als directeur<br />

van de Grond Exploitatie Maatschappij Waalsprong (GEM),<br />

de privaat-publieke samenwerking waarmee de gemeente<br />

Nijmegen samen met ontwikkelaars en corporaties de ontwikkeling<br />

van de Waalsprong regisseert en vorm geeft. Eerder was<br />

De Wilde wethouder van Amersfoort en gedeputeerde van de<br />

Provincie Utrecht, op beide posten met de thema’s wonen en<br />

stedelijke vernieuwing in zijn portefeuille. In Amersfoort was hij<br />

onder meer betrokken bij de wijk Vathorst en het centrumplan.<br />

Voor de Waalsprong staat het jaar 2009 vooral in het teken<br />

van de planvorming voor de Citadel, aldus De Wilde. Met een<br />

beeldkwaliteitsplan en een bestemmingsplan wordt dit jaar als<br />

het goed is het fundament gelegd voor het centrumgebied. De<br />

ambitie is groot. “We moeten hier uitpakken met iets bijzonders,<br />

ook omdat de Citadel een bovenwijkse functie krijgt als<br />

het gaat om winkels en voorzieningen. Hier komen straks de<br />

mensen van buiten, dit wordt het visitekaartje.”<br />

Het k-woord<br />

Gepokt en gemazeld door jaren ervaring is De Wilde niet bang<br />

voor het k-woord: de kredietcrisis. “Natuurlijk is die ingrijpend,<br />

en natuurlijk zal de crisis van invloed zijn op het tempo van de<br />

ontwikkeling. Maar het is geen showstopper. De Waalsprong<br />

gaat niet over een paar huizen, we praten over een stadsdeel<br />

van twaalfduizend woningen, zo groot als de stad Zutphen,<br />

waar straks zo’n twintig procent van de Nijmeegse bevolking<br />

woont. Voor zo’n lange termijn-project is een crisis, hoe diep<br />

ook, niet meer dan een rimpeling. De invloed ervan zal straks<br />

terug te vinden zijn, zoals een bosbrand voor de specialist<br />

terug te vinden is in de jaarringen van een woudreus. Maar de<br />

ontwikkeling gaat door.”<br />

Jan de Wilde, directeur GEM Waalsprong<br />

Kosmopolitische stadsbevolking<br />

Op dit moment buigen drie van de beste stedenbouwkundige<br />

bureaus van Nederland zich samen met landschapsarchitecten<br />

en ingenieurs over de plannen voor de Citadel, onder leiding<br />

van Kees Rijnboutt, de ‘godfather’ van de Nederlandse stedenbouw.<br />

Ze staan volgens De Wilde voor een lastige, ingewikkelde<br />

klus. Maar ook een dankbare. “Hoe vaak komt het voor<br />

dat je een centrumgebied kunt bouwen op zo’n bijzondere<br />

locatie, pal aan de rivier, grenzend aan de uiterwaarden, maar<br />

ook bijna versmolten met het bestaande stadscentrum?”<br />

Die locatie drukt een stempel op de sfeer van het toekomstige<br />

centrumgebied, schetst de Wilde. “Met de woningen richten we<br />

ons op moderne, urbane stadsbewoners die hoge eisen stellen<br />

aan externe voorzieningen.” Ook als het gaat om winkels en<br />

dienstverlening spreekt De Wilde in termen van hoogwaardig<br />

en authentiek. “Het centrumgebied maakt de Waalsprong<br />

volwassen. Grote ondernemers die vooruit kijken en die kansen<br />

zien op een van de meest strategische bouwlocaties van<br />

Nijmegen, moeten beslist eens bij me op de koffie komen.”<br />

info@waalsprong.nl<br />

www.waalsprong.nl<br />

gem waalsprong<br />

Tekst Rob Goossens i.o.v. GEM Waalsprong<br />

Fotografie Paul Breuker<br />

38 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 39


‘Customer intimacy’, extra zorg en aandacht voor zakelijke huurder, werkt<br />

Dat vindt Gabriëlle van Galen van PingProperties. Anderhalf jaar geleden<br />

besloot deze verhuurder het Arnhems Matserhuis om te zetten van ‘single<br />

tenant’ (één huurder) naar ‘multi tenant’ (bedrijfsverzamelgebouw). Dat zorgde<br />

direct voor beweging en een flink aantal nieuwe huurders, binnengehaald<br />

door een geslaagde samenwerking met Strijbosch Thunnissen Bedrijfmakelaars<br />

Arnhem.<br />

Tekst Elsbeth Lelyveld, Rik van Druten<br />

Fotografie Luuk van der Lee<br />

“een kwestie van<br />

de juiste vastgoedvisie”<br />

Een van de nieuwe huurders is Stichting Thuiszorg Midden-<br />

Gelderland; het nieuwe kantoor werd op 25 maart door burgemeester<br />

Pauline Krikke geopend.<br />

Huurders weten te trekken nu de economie tegenzit, voor<br />

praktisch iedereen, het is een vak apart. ‘Seller markets’,<br />

gemakkelijke markten waarin de aanbieders kopers hun prijs<br />

Matserhuis<br />

Kantoorgebouw ‘Matserhuis’ ligt in Arnhem-Zuid naast kantorenpark<br />

Gelderse Poort en het nieuwe woongebied Schuytgraaf.<br />

Van de totale vloeroppervlakte van 4.665 vierkante meter is<br />

nog 2.650 vierkante meter voor verhuur beschikbaar.<br />

Het Matserhuis beschikt over honderdvier parkeerplaatsen,<br />

kunnen opleggen, behoren even tot het verleden. Maar prijs<br />

bepaalt niet alles. Wie bijvoorbeeld ‘customer intimacy’ weet<br />

te creëren, kan soms de concurrentie een slag voorblijven.<br />

In de regio Arnhem heeft de investment management organisatie<br />

PingProperties B.V. met succes zulke klantnabijheid<br />

gecreëerd door een samenwerking met makelaar Strijbosch<br />

waarvan er nog 71 vrij zijn. De huurtermijn is tien jaar, telkens te<br />

verlengen met een periode van vijf jaar. De huurprijs bedraagt<br />

€ 120/m2 per jaar, exclusief BTW en servicekosten. Voor nadere<br />

informatie of bezichtiging: Strijbosch Thunnissen Bedrijfsmakelaars,<br />

Jacco Vogelaar, 06-53267058 vogelaar@s-t.nl<br />

Thunnissen Bedrijfmakelaars. Gabriëlle van Galen van<br />

PingProperties: “We werken meestal met huurovereenkomsten<br />

voor periodes van vijf jaar tot tien jaar. Een goede relatie<br />

met je klant is net zo belangrijk als een huurder contracteren.<br />

Als je je ook daarna niet af en toe laat zien, kan je bij het<br />

aflopen van het contract wel eens voor lelijke verrassingen<br />

komen te staan.”<br />

Samen met een lokale partner is het voor het vanuit Amsterdam<br />

opererende PingProperties makkelijker die klantnabijheid<br />

te realiseren. Naast het Matserhuis verhuurt PingProperties<br />

bovendien nog twee andere vastgoedobjecten in Arnhem,<br />

ook in samenwerking met Strijbosch Thunnissen. “Ze kennen<br />

de lokale markt in deze regio”, zegt Gabriëlle Van Galen.<br />

“Bovendien zien we bij hen dezelfde gedrevenheid en ondernemerschap<br />

als bij PingProperties. Het gaat bij dit soort<br />

samenwerkingsverbanden naast het resultaat ook om de<br />

spreekwoordelijke klik. En die is er met Strijbosch Thunnissen<br />

absoluut.”<br />

Huurder uitgangspunt<br />

Inmiddels is het ruim 4.660 vierkante meter metende<br />

Matserhuis aan de Arnhemse Burgemeester Matsersingel<br />

in Arnhem-Zuid voor vijftig procent verhuurd, ondanks de<br />

verslechterde marktomstandigheden. “PingProperties is een<br />

organisatie die gaat voor een langetermijnrelatie”, zegt<br />

Gabriëlle van Galen van PingProperties. “Ons uitgangspunt is<br />

de huurder. De huurders zijn ons kapitaal. Dus moeten we hen<br />

koesteren.”<br />

De klant is weer koning, uit welbegrepen eigenbelang, betoogt<br />

Gabriëlle Van Galen. De economische crisis biedt volgens haar<br />

ook kansen. “PingProperties richt zich op de opportunity<br />

investeringsmarkt. Waar andere partijen problemen verwachten,<br />

zien wij vaak kansen. Een kwestie van de juiste vastgoedvisie<br />

en slagvaardig handelen. Dat werkt, het ‘proven track<br />

record’ bewijst het!”<br />

strijbosch thunnissen bedrijfsmakelaars arnhem<br />

Jacco Vogelaar, Strijbosch Thunnissen Gabriëlle van Galen, PingProperties<br />

Koesteren<br />

Strijbosch Thunissen is trots op de succesvolle samenwerking<br />

met PingProperties. “Een klant binnenhalen is één ding”, zegt<br />

makelaar Jacco Vogelaar, “maar als je meedenkt met een<br />

huurder, hij gaat zich er thuis voelen en klachten worden snel<br />

verholpen, dan heeft die huurder bij het aflopen van de contractperiode<br />

gewoon geen enkele reden om te vertrekken.”<br />

Gabriëlle Van Galen vult Vogelaar aan met een voorbeeld.<br />

“Stichting Thuiszorg Midden-Gelderland wilde bij het<br />

Matserhuis graag de naam op de gevel. Begrijpelijk, maar in<br />

een pand met meerdere huurders wordt het dan al snel een<br />

visueel rommeltje. Wij hebben er toen samen voor gezorgd,<br />

dat er een logozuil kwam met niet alleen de naam van<br />

Stichting Thuiszorg Midden-Gelderland, maar ook die van de<br />

andere huurders.”<br />

Precies de werkwijze zoals PingProperties die graag ziet, zegt<br />

Van Galen. “Het gaat erom dat je iets toevoegt aan het verhuren.<br />

Op een vergelijkbare manier hebben wij in Amsterdam<br />

Zuidoost een frisse wind laten waaien door het Atlas-complex,<br />

de vroegere vestiging van Fokker. Prima kantoorgebouw, maar<br />

de fut was eruit. Samen met het architectenbureau van Pi de<br />

Bruijn hebben we het gebouw een opfrisbeurt gegeven en zullen<br />

wij functies toevoegen, zoals een lunchrestaurant, kinderopvang<br />

en fitness. Nu loopt het weer als een trein.”<br />

Daar zijn flinke investeringen mee gemoeid. “Inderdaad, maar<br />

je moet het zien op de langere termijn”, zegt Van Galen. “Als<br />

je je huurders goed behandelt en hen van dienst bent, verhuizen<br />

ze aan het eind van het contract niet voor een paar euro’s<br />

minder naar elders. Extra zorg en aandacht kosten geld, maar<br />

wij besparen kosten door minder verloop, leegstand, wervingskosten<br />

en dergelijke. Het is geen ei van Columbus, maar<br />

we hebben gemerkt dat het werkt. Voor alle partijen. En daar<br />

gaat het om.”<br />

www.stmakelaars.nl<br />

40 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 41


Ooit klein begonnen, is de Europese Unie uitgegroeid naar 27 lidstaten. En als<br />

het aan de EU ligt worden dit er alleen maar meer. Hoe verandert de uitbreiding<br />

van de EU ons perspectief op Europa? Dat is de vraag die centraal staat<br />

bij de Europese prijs voor Jonge Journalisten 2009.<br />

www.EUjournalist-award.eu<br />

Tekst Leoni Delsink<br />

Fotografie Young Journalist Award<br />

“Uitbreiding van de EU klinkt zwaar en moeilijk, maar dat hoeft het niet te zijn”<br />

verruim je blik<br />

en geef je visie op europa<br />

De prijs is een initiatief van Directoraat-Generaal Uitbreiding<br />

van de Europese Commissie in samenwerking met de Europese<br />

Jeugdpersassociatie en Café Babel en wordt voor de tweede<br />

keer uitgereikt. Begin februari is de strijd om de Europese prijs<br />

begonnen. Olli Rehn, Europees commissaris voor Uitbreiding<br />

kijkt ernaar uit om de visies van jonge journalisten uit heel<br />

Europa te lezen en te beluisteren. Volgens hem zijn zij de<br />

belangrijke opinieleiders voor hun generatie. De wedstrijd<br />

biedt hen een mogelijkheid hun visies op de Europese toekomst<br />

te delen met de maatschappij.<br />

Vorig jaar was het de eer aan Leen Vervaeke. Zij won toen<br />

de prijs met haar inzending ‘Voor Kroatië lijkt de oorlog eindelijk<br />

voorbij’. Deelname aan de wedstrijd was voor haar een<br />

uitgelezen manier voor een verdiepingslag in haar werkveld.<br />

“Ik werkte net een half jaar op de buitenland redactie van de<br />

Volkskrant toen ik de oproep om deel te nemen aan de wedstrijd<br />

tegenkwam”, zo vertelt ze. “Het onderwerp en de prijs<br />

spraken me erg aan, dus besloot ik mee te doen.”<br />

Succesformule uitgebreid<br />

Na het succes van de wedstrijd van vorig jaar biedt de<br />

Europese Commissie dit jaar de mogelijkheid aan meer jonge<br />

journalisten om hun talenten onder de aandacht te brengen.<br />

Naast geschreven online- of printartikelen staat de prijs van<br />

2009 namelijk ook open voor radiojournalisten. Het nationale<br />

jurypanel bestaat uit Dolf Rogmans, hoofdredacteur van de<br />

Journalist en Jamila Baaziz gerespecteerd journaliste voor<br />

de Wereldomroep. Na de sluitingsdatum voor deelname 31<br />

mei, beoordelen zij de Nederlandse ingezonden artikelen en<br />

radiofragmenten die betrekking moeten hebben op de uitbreiding<br />

van de Europese Unie of het toekomstperspectief van<br />

Europa.<br />

Open staan voor talent<br />

De winnende artikelen en radiofragmenten worden op de<br />

wedstrijdwebsite gepubliceerd en uitgegeven in een boekje.<br />

De prijs die verbonden is aan de wedstrijd is een culturele en<br />

historische reis naar Berlijn. Een extra bijzonder bezoek, want<br />

de hoofdstad van Duitsland viert dit jaar de twintigste verjaardag<br />

van de val van de Berlijnse Muur. Alle nationale winnaars<br />

worden hiervoor uitgenodigd. Volgens Leen is dit wat zo mooi<br />

is aan het initiatief van de Europese prijs. “Je komt in contact<br />

met heel veel verschillende mensen uit alle deelstaten.<br />

Mensen in dezelfde leeftijd met dezelfde passie voor journalistiek.<br />

Met elkaar kun je ervaringen uitwisselen.”<br />

Aan het eind van de reis krijgen de winnaars de gelegenheid<br />

vertegenwoordigers van de EU, politici, ambassadeurs en<br />

professionele journalisten te ontmoeten. “Deze mensen ontmoeten<br />

en met hen praten, daar leer je echt heel veel van”,<br />

aldus Leen Vervaeke.<br />

Met de Europese Prijs voor Jonge Journalisten zet de EU<br />

in op het talent van de jeugd en houdt zo een open blik op<br />

vooruitgang.<br />

Jonge journalisten in Ljubljana bij de uitreiking van de Young<br />

Journalist Award in 2008<br />

De kredietcrisis heeft ons allen lelijk verrast.<br />

Bij Nysingh zien we een verandering<br />

van het soort zaken waarin wij betrokken<br />

zijn. Curatoren maken overuren door<br />

benoeming in nieuwe faillissementen en<br />

advocaten die voorheen hun dagen vulden<br />

met het begeleiden van bedrijfsovernames,<br />

dragen dezer dagen weer vaker de toga om<br />

voor de rechtbank de kracht van contracten<br />

te testen.<br />

do’s and don’ts<br />

Risico’s en kansen<br />

We zien in onze praktijk dat bedrijven meer moeite hebben<br />

om onder de voorheen gebruikelijke voorwaarden<br />

bancaire financiering aan te trekken. Gelet daarop, verbaast<br />

het niet dat over de hele linie het aantal bedrijfsovernames<br />

terugloopt. Wij merken echter dat bedrijven<br />

die groei door overname met eigen middelen kunnen<br />

financieren, hun acquisitieplannen doorzetten en juist<br />

kansen zien. Wel zien we daarbij dat voor het verrichten<br />

van transacties meer tijd wordt uitgetrokken dan voorheen.<br />

Er wordt meer belang gehecht aan het afdichten<br />

van risico’s en de onderhandelingen strekken zich tot<br />

kleinere details uit. In dat kader zien wij kopende partijen<br />

hogere eisen stellen aan boekenonderzoeken en<br />

verkopende partijen hun onderneming meer verkoopklaar<br />

te maken. Die aldus uitgetrokken langere periode<br />

voor het tot stand brengen van een transactie brengt<br />

wel weer als risico mee dat het momentum wordt verloren<br />

of dat door een verdere verslechtering van het<br />

economische tij financiering onmogelijk wordt. Voor<br />

kopers moet de opgestelde juridische documentatie<br />

in dat geval een escape bieden, voor verkopers zoveel<br />

mogelijk grondslag om nakoming van gemaakte koopafspraken<br />

te kunnen afdwingen.<br />

Informele reorganisaties<br />

Als bedrijven er wel in slagen krediet te verkrijgen, dreigt<br />

vaker dan voorheen opzegging omdat niet meer kan<br />

worden voldaan aan de door banken opgelegde financiële<br />

ratio’s. Fnuikend is bovendien de “Kaltstellung”<br />

van hele sectoren door kredietverzekeraars, waardoor<br />

bedrijven tegen acute cashproblematiek aanlopen. Bij<br />

een dergelijke financiële tegenwind doen ondernemers<br />

er goed aan na te denken over de wijze waarop hun<br />

onderneming gestructureerd is, voordat het te laat is.<br />

Zonodig kan door middel van informele reorganisatie<br />

buiten de gerechtelijke insolventieprocedure om verdere<br />

neergang worden voorkomen. Dit heeft als belangrijk<br />

voordeel boven een doorstart nà faillissement, dat kapitaalvernietiging<br />

en negatieve publiciteit veelal kunnen<br />

worden voorkomen.<br />

Bestuurdersaansprakelijkheid<br />

In moeilijke tijden zijn bestuurders van ondernemingen<br />

nogal eens geneigd extra risico’s te nemen. Waar<br />

een bestuurder normaal al goed moet nadenken over<br />

de verplichtingen die hij namens de vennootschap<br />

aangaat, geldt dat in twee voor twaalf situaties des te<br />

meer. Als een bestuurder namens de vennootschap verplichtingen<br />

aangaat waarvan hij weet dat de vennootschap<br />

die waarschijnlijk niet kan nakomen, riskeert hij<br />

daarop op grond van bestuurdersaansprakelijk achteraf<br />

zelf te worden aangesproken. Hoewel de hoofdregel is<br />

dat de vennootschap aansprakelijk is voor schade van<br />

schuldeisers die voortkomt uit het niet nakomen van<br />

verplichtingen, is het goed het risico van bestuurdersaansprakelijkheid<br />

te verminderen door zaken goed vast<br />

te leggen. Juist in economisch mindere tijden is het<br />

zaak besluitvorming schriftelijk vast te leggen, bestuurstaken<br />

op te nemen in een directiereglement en voor<br />

besluitvorming geldende formaliteiten zorgvuldig na<br />

te leven (bijvoorbeeld goedkeuring van de aandeelhouders<br />

vooraf).<br />

Pieter van Dijk<br />

Advocaat ondernemingsrecht<br />

p.vandijk@nysingh.nl<br />

42 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 43<br />

column


Omdat we het complete traject verzorgen: van pril idee tot<br />

complete huisstijl en van schetsontwerp tot website.<br />

Omdat onze visie in eerste instantie uitgaat van de uwe.<br />

Omdat onze ontwerpen eigentijds zijn, we ons eigen<br />

handschrift hebben, maar niet trendy of stijlgebonden zijn.<br />

Omdat we werken met heldere offertes, aantrekkelijke<br />

tarieven en strakke deadlines.<br />

En omdat we behalve toegankelijk, creatief en klantgericht<br />

ook meedenkend, maar niet meegaand zijn.<br />

Ontwerpbureau NEO<br />

Zutphensestraatweg 16<br />

6881 WS Velp<br />

telefoon 026 442 48 31<br />

fax 026 351 47 41<br />

post@ontwerpbureauneo.nl<br />

www.ontwerpbureauneo.nl<br />

Nieuw directieteam KuiperArnhem behoudt sociocratische koers<br />

kuiperarnhem bouw en ontwikkeling<br />

Na meer dan twintig jaar draagt Hans Winters, algemeen directeur van<br />

KuiperArnhem, op 1 april aanstaande het directiestokje over. De overdracht<br />

betekent de afsluiting van een boeiend tijdperk en het begin van een nieuw.<br />

Een gesprek met Hans Winters en zijn opvolger John Moesbergen over verleden,<br />

heden en toekomst.<br />

www.kuiperarnhem.nl<br />

Tekst Joep Winters<br />

Fotograaf Jacques Kok<br />

“ondernemen doe je samen”<br />

Onder leiding van Hans Winters is KuiperArnhem Bouw en<br />

Ontwikkeling de laatste twee decennia een toonbeeld geworden<br />

van sociocratische bedrijfsvoering: “Dat sociocratische<br />

karakter heeft me altijd erg aangesproken. Het uit zich intern<br />

in de open structuur, de gelijke benadering van de medewerkers<br />

en een bijzondere bedrijfscultuur. Extern manifesteert het<br />

zich door een brede definitie van de term klant – iedereen is<br />

onze klant, zowel de directe koper van een woning als de milieubeweging.<br />

Dat is onze beleving van ‘klantwaarde’.”<br />

Die transparantie, maar ook het sociaal-culturele engagement<br />

en de professionaliteit waarmee KuiperArnhem zich in de<br />

markt profileert, zijn dé pijlers van het onderscheidend vermogen.<br />

Moesbergen: “Ons beleid is erop gericht een kwalitatieve kennispartner<br />

te zijn waar onze opdrachtgevers zonder enige<br />

terughoudendheid op kunnen vertrouwen. Dat betekent dat<br />

wij meer waarde willen toevoegen dan de gemiddelde bouwer<br />

of ontwikkelaar.”<br />

Koersbehoud<br />

Het is niet verwonderlijk dat het nieuwe directieteam voor<br />

een belangrijk deel eenzelfde koers zal aanhouden. Het<br />

vertrouwen in de toekomst is gebaseerd op die sterke identiteit<br />

van de onderneming. Aanstaand algemeen directeur<br />

Moesbergen wordt in het team bijgestaan door Berend van<br />

der Meijden, directeur KuiperVastgoed, Ferdi Zeelenberg,<br />

directeur KuiperBouwservice en Jan Bruil, financieel manager.<br />

Momenteel werken zij intensief aan het ondernemingsplan<br />

voor de komende vijf jaar.<br />

Moesbergen: “In het plan benoemen we ook de verschillende<br />

organisatorische taken en verantwoordelijkheden. Berend blijft<br />

zich bezighouden met projectontwikkeling, Ferdi met renovatie,<br />

vernieuwbouw en restauratie en ik met de grotere logistieke<br />

bouwprojecten. Jan Bruil wordt ons ‘financieel geweten’.<br />

Van belang is dat we elkaar aanvullen, maar bovenal kritisch<br />

volgen. Ondernemen doen we samen, voor de continuïteit van<br />

de onderneming en een meerwaarde voor onze klanten.”<br />

Winters kiest na 1 april voor een sabbatical en keert in september<br />

terug als commissaris/directeur holding. Als eigenaar<br />

blijft hij betrokken bij de onderneming. In zijn nieuwe rol zal<br />

hij zich richten op de acquisitie van nieuwe projecten en het<br />

onderhouden van contacten met relaties.<br />

Economisch noodweer<br />

De bouwwereld staat volgens critici aan de vooravond van<br />

nog heviger economisch weer. Moesbergen en zijn mensen<br />

beseffen dat: “Als alle voorspellingen uitkomen, heeft onze<br />

sector nog een lange en moeizame weg te gaan.” Door een<br />

gedegen marktanalyse en het tijdig benoemen van kansen, zet<br />

het nieuwe directieteam toch in op continuering van de sterke<br />

positie van de onderneming. “Het is tevens een voordeel dat ik<br />

een ander netwerk heb. Zo kunnen we ons geografisch marktgebied<br />

vergroten, en daarmee onze portefeuille verbreden.”<br />

Dat KuiperArnhem de malaise zal overleven, staat voor<br />

Moesbergen vast: “Financieel en organisatorisch staan we er<br />

goed voor, dus we kunnen een redelijke storm weerstaan. We<br />

zullen alert en creatief moeten zijn, maar dat maakt de uitdaging<br />

des te interessanter.”<br />

V.l.n.r.: Hans Winters (scheidend directeur), John Moesbergen<br />

(opvolger), Ferdi Zeelenberg en Berend van der Meijden<br />

44 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 45


Arie de Vries: “De overhead van onze franchisebedrijven zit onder de tien procent!”<br />

franchiseformule<br />

voor zorgondernemers<br />

Stichting De Driestroom, zorginstelling voor mensen met een beperking, heeft<br />

samen met Ondernemersgroep De Driestroom een franchiseconcept ontwikkeld<br />

voor ondernemers in de zorg. Arie de Vries van de Ondernemersgroep<br />

vertelt over de formule, gesecondeerd door zijn collega’s Johan Eemond, Wim<br />

Muidenberg en Theo van Sluisveld.<br />

“Het grote verschil met de initiatieven die zorginstellingen<br />

in het verleden zelf ook wel namen - denk bijvoorbeeld aan<br />

een winkeltje of een lunchroom - is de commerciële insteek.<br />

Daarmee wordt continuïteit gegarandeerd. De formule mikt op<br />

zorgbedrijven die zichzelf bedruipen, waar de ondernemer zijn<br />

inkomen uit haalt.”<br />

”In het verleden zag je soms hele leuke initiatieven van zorginstellingen<br />

vanuit de gedachte van meer keuze voor de<br />

cliënten en zinvol bezig zijn. Daar werd dan veel AWBZ-geld<br />

ingepompt. Vervolgens bleek na verloop van tijd dat het toch<br />

niet helemaal werkte en dan ging zo’n project weer ter ziele.<br />

Goed bedoeld, maar wel pure geldverspilling. Bij dit franchiseconcept<br />

gaat het echt om ondernemers. Natuurlijk met voeling<br />

voor de zorg, want je werkt met of voor mensen met een<br />

beperking. Maar het zijn wel ondernemers met een drive om<br />

hun bedrijf succesvol te maken.”<br />

Zorg ‘puur’<br />

“De formule bestrijkt vier gebieden. Zorg & retail; zorg &<br />

leisure; zorg & horeca en zorg ‘puur’. Een voorbeeld van<br />

dit laatste concept zijn de gezinsvervangende tehuizen op<br />

commerciële basis die we hebben. Dat zijn kleinschalige<br />

Driestroomhuizen met een zestal bewoners. Zo’n woonvorm is<br />

alleen mogelijk als je het op commerciële basis doet. Als je dat<br />

als zorginstelling zelf wil doen heb je te maken met diensten,<br />

toeslagen, een 36-urige werkweek, noem maar op: dat red<br />

je niet. Een ondernemer denkt niet in uren. En dan nog iets,<br />

als je kijkt naar de overhead van een gemiddelde zorginstelling<br />

kom je gauw uit op 25 tot dertig procent. Onze bedrijven<br />

zitten onder de tien procent! Dat scheelt flink wat AWBZ-geld<br />

dat weer aan de cliënten ten goede komt!”<br />

Belangstelling?<br />

“Als ondernemers belangstelling hebben voor onze franchise<br />

formule wordt er een uitgebreide procedure ingezet. Alles<br />

ligt ook vast in een handboek. Ondernemers hoeven niet uit<br />

de zorg afkomstig te zijn, maar moeten er wel voeling mee<br />

hebben. Dat kan niet anders, je werkt met mensen met een<br />

www.driestroom.nl<br />

stichting de driestroom<br />

Tekst Elsbeth Lelyveld<br />

Fotografie Luuk van der Lee<br />

beperking, dingen gaan soms minder snel, je moet zaken soms<br />

vaker uitleggen. In een aantal gesprekken moeten ze hun<br />

motivatie voor wat betreft de zorgkant en het ondernemerschap<br />

toelichten. Als dat goed zit, moet er een ondernemersplan<br />

komen, dat door de ondernemersgroep en de Driestroom<br />

wordt beoordeeld. Vervolgens kijken we of het plan te financieren<br />

is. En als de onderneming van de grond komt, blijven we<br />

er bij betrokken. De eerste maanden krijgen de ondernemers<br />

gratis ondersteuning bij een aantal administratieve zaken. En<br />

voor alle duidelijkheid: er is natuurlijk voldoende toezicht en<br />

controle, zodat de kwaliteit van de zorg en de deskundigheid<br />

volledig geborgd is!”<br />

V.l.n.r.: Johan Eemond, Arie de Vries, Wim Muidenberg, Theo van<br />

Sluisveld. Op de voorgrond: Bram Handstede, franchisenemer zorg<br />

& horeca. Meer informatie over de franchiseformule bij Theo van<br />

Sluisveld: 024 32 32 751<br />

46 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 47


<strong>Actorion</strong> Communicatie presenteert:<br />

Masterclass<br />

Pers & Publiciteit<br />

Laat het spel tussen uzelf en journalisten beter verlopen<br />

• Dynamisch spel bron en medium<br />

• Over grenzen heen kijken<br />

• Bewust zijn van de boodschap<br />

• Anticiperen<br />

• Professionaliseren<br />

<strong>Actorion</strong> Communicatie biedt niet alleen organisaties of communi­<br />

catie afdelingen de kans om sterker te communiceren met de pers.<br />

Wegens grote belangstelling bieden wij u ook een nieuwe unieke kans.<br />

Schrijf u in als individu voor de Masterclass Pers en Publiciteit en sluit<br />

later dit jaar aan bij nieuwe trainingen. Ook voor de nieuwe serie trai­<br />

ningen geldt: vol is vol.<br />

Meer weten? Neem dan contact op met <strong>Actorion</strong> Communicatie en vraag<br />

naar Arian Kuil. Ons telefoonnummer is 026 443 82 87.<br />

Samen aan de slag met pers en publiciteit<br />

Pers en politiek kunnen niet zonder elkaar. Ze onderhouden een haatliefdeverhouding<br />

waarin de dialoog meestal via korte en vooral spannende boodschappen<br />

wordt gevoerd. Waar ze elkaar niet meer verstaan gaat dat al snel<br />

ten koste van de carrière van de politicus. Vraag het maar aan de afgetreden<br />

minister Ella Vogelaar.<br />

actorion communicatie<br />

meerwaarde masterclass<br />

door regionale opzet<br />

Het functioneren van het openbaar bestuur stelt hoge eisen<br />

aan de communicatieve vaardigheden van de bestuurders.<br />

Hun effectiviteit is voor en belangrijk deel afhankelijk van hun<br />

relatie met het publiek, die vooral wordt bepaald door de wijze<br />

waarop ze in de media komen. Communicatieadviseurs en dus<br />

ook afdelingen communicatie van overheden zijn daardoor<br />

steeds belangrijker geworden.<br />

Al in 2001 constateerde de commissie Wallage in haar rapport<br />

‘In dienst van de democratie’ dat communicatie ook meer in<br />

het hart van het beleid thuishoort. Ook die beweging vereist<br />

een verdere professionaliseringsslag van communicatieafdelingen.<br />

Groepen samenbrengen<br />

Communicatieadviseurs van <strong>Actorion</strong> komen bij veel afdelingen<br />

communicatie over de vloer. Daarbij valt vooral de enorme<br />

diversiteit in zowel werkwijze als positie van die afdelingen op.<br />

Wat ook opvalt, is het bekeringswerk om eerder in het proces<br />

betrokken te worden, en dat er nauwelijks over de grenzen van<br />

de eigen gemeente, provincie of departement heen gekeken<br />

wordt. Dit laatste was reden om de opzet van onze Masterclass<br />

Pers en Publiciteit zoveel mogelijk regionaal op te pakken.<br />

Door communicatieadviseurs en persvoorlichters van verschillende<br />

gemeenten in één regio samen te brengen, zijn niet<br />

alleen de uit de groep komende voorbeelden herkenbaarder,<br />

maar groeit ook het besef dat deze bij elkaar om de hoek<br />

werkende collega’s meer aan elkaar kunnen hebben dan vaak<br />

nu het geval is. Bovendien leren de verschillende adviseurs en<br />

voorlichters elkaar op zo’n intensieve dag ook weer wat beter<br />

kennen. Een belangrijk voordeel, voor als het er echt om gaat<br />

spannen en ze bijvoorbeeld in crisissituaties in de regio nauw<br />

moeten samenwerken.<br />

Eerste regio’s<br />

De eerste regio’s die de Masterclass op deze wijze hebben<br />

opgepakt zijn Haaglanden en de Achterhoek. In Haaglanden<br />

wordt de Masterclass aangeboden door het bestuur van het<br />

Stadsgewest Haaglanden. In de Achterhoek is een vraag van<br />

48 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 49<br />

www.actorion.nl<br />

Tekst Arian Kuil<br />

Beeld Corine Janssen<br />

een afdeling van één van de gemeenten opgepakt in een regionaal<br />

overleg en zelfstandig uitgebouwd tot een masterclass<br />

die later dit voorjaar wordt gegeven.<br />

Omdat in de Masterclass juist de eigen voorbeelden een<br />

belangrijke input vormen om nader te beschouwen, is een<br />

minimum van zes en maximum van veertien deelnemers per<br />

Masterclass gesteld. Overigens blijft het mogelijk dat belangstellenden<br />

zich als individu aanmelden.<br />

Voormalig minister Ella Vogelaar op bezoek bij basisschool de<br />

Arabesk in Schuytgraaf, Arnhem, vlak voor haar aftreden in<br />

november vorig jaar.


Promotiecampagne Stichting Nationale Sport Platform start in april<br />

De Stichting Nationale Sport Platform heeft grote ambities. Via de Nationale<br />

Sport Week en de Winter Driedaagse moeten zoveel mogelijk Nederlanders<br />

met sport in aanraking komen. Nederlandse gemeenten kunnen hieraan een<br />

grote bijdrage leveren. Directeur Kees Sijbesma: “Het is mijn grote wens dat<br />

alle gemeenten een sportweek opnemen in hun sportbeleidsplan.”<br />

Tekst Hans Rebers<br />

Fotografie Nationale Sportplatform<br />

“in alle steden ontsteken<br />

we het sportvuur”<br />

De Stichting Nationale Sport Platform, voorheen Stichting<br />

Nationale Sportweek, is er voor de promotie van de breedtesport.<br />

Kees Sijbesma is er sinds een jaar directeur en bij zijn<br />

aanstelling heeft hij de opdracht meegekregen deze promotie<br />

breder te trekken. “We willen Nederlanders op meerdere<br />

momenten per jaar in aanraking laten komen met diverse<br />

vormen van sport”, zegt hij. “Naast de naamsverandering,<br />

die dit ambitieniveau tot uitdrukking brengt, betekent dit dat<br />

we bijvoorbeeld druk bezig zijn met de organisatie van de<br />

Nationale Sport Winter Driedaagse. Samen met de Nationale<br />

Sport Week, die we dit jaar voor de zesde keer organiseren,<br />

vormt dit onze etalage voor de nationale sport.”<br />

Het is de ambitie van Sijbesma dat alle Nederlandse gemeenten<br />

gebruik zullen gaan maken van de etalage die de Stichting<br />

Nationale Sport Platform hun biedt: “Door activiteiten te organiseren<br />

rondom de Sport Week of de Winter Driedaagse, maakt<br />

een gemeente gebruik van de aandacht die wij genereren. Je<br />

ziet nu nog te vaak dat gemeenten een groot sportevenement<br />

plannen vlak voor of na de Sport Week. Het is mijn grote wens,<br />

dat alle gemeenten in Nederland het in hun beleid opnemen<br />

dat ze jaarlijks een sportweek organiseren. Onze stichting kan<br />

hen daarin bijstaan met kennis en kunde. De organisatie van<br />

de activiteiten blijft in handen van de gemeenten en verenigingen,<br />

maar wij kunnen ze sturen en adviseren. Daarnaast<br />

leveren we promotiemateriaal en bijvoorbeeld banners met<br />

het logo van de Sport Week of de Winter Driedaagse.”<br />

Sportvuur<br />

De eerstkomende mogelijkheid voor gemeenten om sport<br />

in de etalage te zetten is in april, wanneer de zesde Sport<br />

Week van start gaat. Middels een heuse roadshow, die in<br />

zeven dagen zeven gemeenten aan zal doen, wordt aandacht<br />

gevraagd voor de breedtesport. Sijbesma legt uit: “Elke dag<br />

zal in het teken van een bepaald thema staan. Zo hebben<br />

we in Maastricht de Dag van de fietssport. Verder is er een<br />

aantal vaste onderdelen zoals een Lotto Promotie Team, een<br />

Nationale Sport Doe Test van Zilveren Kruis Achmea en een<br />

gevarieerd lokaal sportaanbod. In alle steden zal het sportvuur<br />

ontstoken worden. Dit sportvuur, een sportieve verwijzing<br />

naar het Olympische vuur, staat symbool voor passie en plezier.<br />

Ook komen de ‘Sportlets’ langs, sportieve wezens uit een<br />

televisieprogramma van Nickelodeon. Zij moeten de kinderen<br />

laten zien dat sporten heel leuk is.”<br />

Sportkrant en sportiefste familie<br />

Voor de promotie van de Sport Week gaat de stichting<br />

in samenwerking met Wegener een Nationale Sport Krant<br />

maken. De eerste editie verschijnt nog dit jaar. Sijbesma: “De<br />

krant gaat zestien pagina’s tellen, en voor een klein bedrag<br />

kunnen gemeenten twee pagina’s vullen met het lokale programma.<br />

Zo kunnen de inwoners van de gemeente zien waar<br />

wat te doen is. De Nationale Sport Krant, die we gaan verspreiden<br />

met de huis-aan-huisbladen, is een prachtige ankeiler,<br />

die de mensen vertelt dat de Sport Week eraan komt. Het is<br />

dus puur een middel om de aandacht voor de Sport Week te<br />

vergroten.”<br />

Zeker niet minder aandacht zal een nieuw televisieprogramma<br />

trekken: ‘De sportiefste familie van Nederland’, dat vanaf 2010<br />

op de Nederlandse televisie moet verschijnen. “We zijn nu in<br />

de afrondende fasen van de financiering. Binnenkort wordt<br />

dus duidelijk of dit programma ook daadwerkelijk realiteit zal<br />

worden”, verwacht Sijbesma.<br />

Wethouder Rita Weeda voert in Arnhem de openingshandeling uit voor de Nationale Sportweek 2008<br />

Winter Driedaagse<br />

Voor de koude sporten is er vanaf komend najaar de Winter<br />

Driedaagse. Sijbesma: “Drie dagen lang willen we de wintersporten<br />

onder de aandacht van de Nederlanders brengen.<br />

Niet alleen grotere sporten als schaatsen en skiën, maar ook<br />

bijvoorbeeld ijsklimmen en icespeedcross. De ambitie is om er<br />

een oer-Hollandse driedaagse van te maken. We hebben deze<br />

winter goed kunnen zien hoe dit verbroedert: heel Nederland<br />

was aan het schaatsen. Op de schaats kom je op plekken waar<br />

je normaal nooit komt. Met het winterfeest willen we de mensen<br />

hun eigen Holland op sportieve wijze laten voelen.”<br />

Sijbesma vertelt hoe enthousiast de mogelijke partners waren<br />

over het idee van een winterfeest, eigenlijk al vanaf de lancering.<br />

“Sportbonden als de Schaatsbond en Ski Vereniging<br />

vonden het een goed initiatief. Ook vanuit de Nederlandse<br />

gemeenten hebben we veel positieve reacties ontvangen.<br />

Via onze samenwerking met het VSG – de Vereniging Sport<br />

en Gemeenten, die zich inzet voor sport op lokaal niveau –<br />

hebben we onze ambities aan alle gemeenten met meer dan<br />

85.000 inwoners kunnen voorleggen. Met verscheidene steden<br />

hebben we al contact gehad, zoals Zoetermeer, Eindhoven<br />

en Maastricht. Ook een stad als Den Haag lijkt me een uiterst<br />

geschikte kandidaat, naast uiteraard schaatsstad Heerenveen.<br />

Ik denk dat we er met de Winter Driedaagse straks een prachtig<br />

tweede evenement bij hebben.”<br />

Voorbeeldgemeente Arnhem<br />

Een van de steden die al enkele jaren gebruik maken van het<br />

podium van de Nationale Sport Week, is Arnhem. “Absoluut<br />

een voorbeeldgemeente”, zo noemt Sijbesma de Gelderse<br />

hoofdstad. “Al sinds het begin van de Nationale Sport Week in<br />

2004 zijn ze enthousiaste deelnemer. Omdat ze hier zo trots<br />

op zijn, hebben ze er voor gekozen om dit aan heel Nederland<br />

te tonen. En vandaar dus dat ze een van de steden zijn waar de<br />

roadshow dit jaar langs komt, namelijk op zondag 19 april.”<br />

Het thema in Arnhem is vecht- en verdedigingssporten en volgens<br />

Sijbesma past dat thema perfect bij Arnhem, waar veel<br />

verschillende verenigingen op dit vlak actief zijn. “Bovendien<br />

spreek je met dit thema veel allochtone jongeren aan; een<br />

doelgroep die soms wat lastig te bereiken is voor georganiseerde<br />

sporten. Wat ik mooi vind aan Arnhem, is dat ze niet<br />

alleen sportactiviteiten onder brengen in de Sport Week, maar<br />

ook bijvoorbeeld workshops voor vrijwilligers. Dit is natuurlijk<br />

een prachtig initiatief, want veel sportverenigingen drijven op<br />

de inzet van vrijwilligers.”<br />

50 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009 51


partnernieuws<br />

nieuw bij han-kan estafette & marathon:<br />

businessrun<br />

Op zondag 10 mei 2009 vindt de vierde editie van de HAN-KAN<br />

estafette & marathon plaats. Het startschot klinkt om 9.00 uur op<br />

de Arnhemse campus van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen<br />

(HAN), gelost door wethouder Weeda van Economische Zaken en<br />

Sport van Arnhem. Vanaf Arnhem gaat de route via de dijken van de<br />

Lingewaard naar de HAN Campus in Nijmegen. Studenten van de HAN<br />

hebben samen met professionals, politie en de betrokken gemeenten<br />

de organisatie in handen.<br />

Nieuw is dit jaar de BusinessRun. Bedrijven kunnen teams van vier of<br />

twee personen inschrijven en doen mee in een apart klassement.<br />

De route van de hardloopwedstrijd loopt voor een groot deel door de<br />

gemeente Lingewaard met wisselpunten voor de estafette met twee of<br />

vier personen op de Angerensedijk, op het Julianaplein in Gendt en op<br />

de Defensiedijk in de richting van de Waaldijk naar Lent. Hardlopers<br />

kunnen zich voor dit hardloopevenement inschrijven voor de hele<br />

gratis boekje rittenadministratie<br />

Wie een auto van de zaak rijdt en bijtelling wil voorkomen, moet aan<br />

drie voorwaarden voldoen. Allereerst: niet meer dan vijfhonderd kilometer<br />

voor privé-doeleinden per jaar rijden. Ten tweede: u moet dit<br />

kunnen bewijzen aan de inspecteur van de Belastingdienst aan de hand<br />

van een adequaat bijgehouden kilometeradministratie. En als derde<br />

voorwaarde geldt, dat u die administratie kunt onderbouwen met uw<br />

afsprakenagenda en garagenota’s.<br />

Om dit wat eenvoudiger te maken, heeft GIBO Groep Accountants<br />

win de gibo studiebeurs van € 10.000!<br />

Ben je of ken je een student die een opleiding volgt met als doel: een<br />

loopbaan in de accountancy of (fiscale) adviesdienstverlening? Dan<br />

biedt de GIBO Groep de unieke kans om extra soepel het diploma te<br />

bemachtigen. Doe mee aan de GIBO Studiebeurs prijsvraag en maak<br />

regionieuws<br />

roots & more - de reis van de geesten<br />

Van 1 april t/m 1 november is er in het Afrika Museum in Berg en Dal<br />

een unieke tentoonstelling: Roots & More - De Reis van de Geesten.<br />

Roots & More is een tentoonstelling over spiritualiteit in het werk van<br />

hedendaagse kunstenaars uit de Afrikaanse diaspora (o.a. Cuba, Haïti,<br />

Brazilië en de Verenigde Staten). Een tentoonstelling over de spirituele<br />

rijkdom die Afrika de westerse wereld heeft geboden en nog steeds<br />

biedt. Roots & More toont spectaculaire kunst: hangende boten met<br />

52 Netwerk Stadsregio Arnhem Nijmegen - maart 2009<br />

marathon (42,195 km), estafette met twee personen (21,1 km p.p.) en<br />

estafette met vier personen (10,5 km p.p.). Informatie over de route,<br />

BusinessRun en inschrijvingen: www.hankanmarathon.nl<br />

en Adviseurs het Rittenregistratieboekje 2009 samengesteld. Het<br />

Rittenregistratieboekje is een praktisch hulpmiddel om de zakelijke<br />

en privé-kilometers bij te houden. Bovendien accepteert de fiscus dit<br />

(bijgehouden) boekje als bewijs. Daarnaast kunt u in het boekje alles<br />

nalezen over de auto van de zaak en de regelgeving rond reiskosten.<br />

Belangstellenden kunnen het boekje gratis aanvragen op www.gibogroep.nl.<br />

Zij kunnen daar ook een rekenprogrammaatje downloaden<br />

voor de administratieve verwerking van de rittenregistratie.<br />

kans op een tegemoetkoming in de studiekosten van tienduizend euro!<br />

Kijk op www.investeerinjezelf.nu.<br />

Zelf geen financiële achtergrond? Stuur dan deze link door naar vrienden,<br />

familie of kennissen die je hier wellicht blij mee kunt maken.<br />

oplichtende geestwezens, een geestwezen<br />

dat piepend en knarsend een enorme<br />

boot roeit, de ijzingwekkende beelden van<br />

het mysterieuze Bizango genootschap<br />

van Haïti, geesten in flessen, schilderijen<br />

met magische tekens en vreemde verschijningen.<br />

Poort tot Klarendal, Arnhem<br />

KuiperArnhem<br />

Bouw en Ontwikkeling<br />

Nieuwbouw<br />

Renovatie<br />

Restauratie<br />

Groot onderhoud<br />

Projectontwikkeling<br />

Westervoortsedijk 95a<br />

6827 AW Arnhem<br />

Tel (026) 443 02 43<br />

Fax (026) 443 56 16<br />

www.kuiperarnhem.nl<br />

KuiperBouw en KuiperBouwservice zijn ISO 9001 en VCA gecertificeerde, zelfstandige dochtervennootschappen van KuiperBouwgroep.<br />

KuiperBouwgroep maakt tezamen met de zelfstandige vennootschap KuiperVastgoed Arnhem deel uit van KuiperArnhem Bouw en Ontwikkeling.


Buitenaards<br />

Ervaar de emotionele kracht van het drukwerk van Drukkerij Gelderland.<br />

Bel 026 - 384 01 84 voor een inspirerende kennismaking of een altijd concurrerende offerte.<br />

Mercatorweg 18 6827 DC Arnhem<br />

info@drukkerijgelderland.nl

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!