Hippocampus nr. 214 (juni 2007) - volledige uitgave

Reportage - BiOlOGiE
Intelligente dolfijnen
Hersenen van dolfijnen zijn groter dan die van mensen. Bovendien
zitten ze ingewikkelder in elkaar. Of dolfijnen hierdoor
ook slimmer zijn dan wij, is voorlopig nog niet bewezen.
Vóór de Australische Westkust leven
op dit moment meer dan 140
vrouwtjes, waarvan er veel een jong
hebben, en een wisselend aantal mannetjesdolfijnen.
Ze planten zich voort in
Shark Bay (Haaienbaai), een baai voor
de Australische Westkust. Van deze groep
zwemmen vijftien volwassen dolfijnen en
zeven jongen soms rond met een spons op
de punt van hun snuit. Dit ‘spons-gedrag’,
is dus vastgesteld bij minder dan tien procent
van de totale populatie tuimelaars.
Eten ze die sponzen dan op? Nee, er zijn
trouwens maar weinig zeedieren die sponzen
lusten. Dolfijnen eten in ieder geval
geen sponzen. Ze eten wel vis en inktvis.
de dolfijnen beschermen hun neus met een
spons, bij het zoeken naar voedsel in of op de
bodem.
Snuitbeschermer
In het vakblad ‘Proceedings of the National
Academy of Sciences’ (PNAS) van juli
2005, stond een reportage waarin bewezen
werd - aan de hand van foto’s - dat sommige
dolfijnsoorten sponzen inzetten in
hun zoektocht naar voedsel. De dolfijnen
breken sponzen van de zeebodem af en manoeuvreren
ermee op hun neus als ze naar
voedsel zoeken. Zeer waarschijnlijk proberen
ze met die spons hun gevoelige neus te
beschermen. Vaak woelen ze met hun snuit
in de bodem om platvissen en andere dieren
op te jagen. Het zand is vrij ruw en hun
snuit is erg gevoelig. Het is duidelijk dat de
Australische dolfijnen de truc met de spons
van elkaar hebben afgekeken, want enkel
in die Australische baai zie je dolfijnen met
zo’n ding op hun snuit rondzwemmen. De
volwassen dolfijnen leren deze gewoonte
aan hun jongen aan. Deze handeling, die
door de wetenschappers ‘sponzen’ genoemd
wordt, kan men dan ook beschouwen als
het eerste bewijs van ‘culturele materiële
gedragstransmissie’ door zeezoogdieren.
Een gelijkaardig gedrag is gekend
bij de zeeotters. Zeeotters gebruiken weliswaar
ook gereedschap, maar zij behoren
niet tot de familie ‘zeezoogdieren’.
Opmerkelijk is dat de tuimelaars sponzen
kiezen die zodanig gevormd zijn dat ze niet
gemakkelijk van hun neus vallen. Bizar
is dat bijna uitsluitend vrouwtjes snuitbeschermers
dragen. Van de 22 dolfijnen die
het gedrag ‘sponzen’ vertoonden, was er
slechts één mannetje. Volgens de biologe
en psychologe Janet Mann, die het gedrag
van de dolfijnen in de Australische baai
onderzoekt, zijn daar verscheidene mogelijke
verklaringen voor. Eén daarvan is dat
mannetjesdolfijnen meer in groep jagen
dan vrouwtjes en dat het gebruik van sponzen
daarbij minder voordelen biedt. Het
groepsleven dat mannetjes leiden, is vooral
gericht op het sluiten van allianties met andere
mannetjes. Bij dit sociaal leven blijft
er weinig tijd over voor de vrij solitaire bezigheid
van het ‘sponzen’.
slimme trucs
Dat dolfijnen intelligent zijn, is al langer
geweten. Een leuke anekdote is deze van de
dolfijn Pete, die in gevangenschap leefde,
ergens in Hawaï. Pete was het beu dat een
wilde pelikaan dagelijks enkele visjes voor
zijn neus kwam wegkapen. Op zekere dag
at Pete zijn vis niet op, maar ging ermee
spelen. Met zijn snuit hield hij acht visjes
aan het wateroppervlak. Regelmatig gaf
hij ze een zetje omhoog. De pelikaan keek
verbaasd toe. Op zeker moment vloog hij
naar de visjes en pakte er een. Toen greep
Pete de pelikaan bij een poot en trok hem
onderwater. Even later liet hij de pelikaan
weer gaan, die er met de schrik vanaf kwam
en nooit meer weerkeerde.
Er zijn nog wel meer slimme trucs bekend
bij dolfijnen. In Amerika, bij de monding
van een rivier in Zuid-Carolina, werken
dolfijnen samen op een wel zeer bijzondere
manier. Eerst drijven ze kleine visjes
bij elkaar. Dan maken ze een halve cirkel
om de school visjes heen en drijven die
naar een ondiep modderstrandje. Op zeker
moment sprinten de dolfijnen samen naar
voren waardoor er een grote golf ontstaat.
Met deze golf spoelen de zeezoogdieren en
uiteraard de visjes op het strand. Als de truc
slaagt, is er voldoende eten voor iedereen!
elkaar helpen
Dolfijnen leven in groep. Als een dolfijn
verzwakt, houden de andere dolfijnen hem
om beurten boven water. Zodoende zorgen
ze ervoor dat hij kan blijven ademen. Er
zijn meldingen van doodzieke dolfijnen die
op deze wijze vier dagen lang ondersteund
werden.
Wilde dolfijnen werken soms samen met
de mens. Langs de kust van Mauretanië, in
Afrika, jagen de dolfijnen de vissen naar de
kust, recht in de netten van de vissers. Voor
wat hoort wat en ze krijgen van de vissers
een deel van de vangst.
Echt sociaal intelligente zeezoogdieren, die
dolfijnen! n
tEKSt: ivO MaddEr
fOtO’S: PNaS
australische dolfijnen
hebben de truc
met de spons
van elkaar
afgekeken.
Het ‘sponzen’ wordt beschouwd als het eerste
bewijs van ‘culturele materiële gedragstransmissie’
door zeezoogdieren.
Hippocampus juni 2007 41