De prijs van tijd

voorraadgrootheid
stroomgrootheid
infl atie
goederenmandje
bestedingsaandeel
consumentenprijsindex
Wie spaart en rente ontvangt geeft een voorraadgrootheid in beheer, het spaargeld,
en krijgt een stroomgrootheid als beloning, de rente. Voorraadgrootheden zijn grootheden
die op een bepaald tijdstip worden gemeten, zoals grondstoffen die opgeslagen
liggen in een loods, het aantal bedrijfsauto’s en het op een rekening gestorte
spaargeld. De waarde van stroomgrootheden wordt gemeten over een bepaalde
periode, zoals opgebouwde rente en bedrijfswinsten. Het onderscheid tussen voorraad-
en stroomgrootheden is van belang als op een bepaald moment bezittingen en
schulden met elkaar worden vergeleken. In hoofdstuk 3 komt dit aan de orde als de
fi nanciële stand van zaken van een onderneming wordt besproken.
1.3 Infl atie
In 2009 was de gemiddelde prijs van een bruin brood € 1,90. Voor datzelfde brood moet
een jaar later een hogere prijs worden betaald, namelijk € 2. En dat geldt voor de meeste
producten: voor hetzelfde product moet na verloop van tijd een hogere prijs worden
betaald. Deze stijging van het gemiddelde prijspeil door de tijd heen heet infl atie. Infl
atie wordt uitgedrukt in een percentage. Voor de berekening van de infl atie wordt in
de regel gekeken naar prijsstijgingen van jaar op jaar. Infl atie is als volgt gedefi nieerd:
Infl atie beschrijft de stijging van het algemene prijspeil. Dat betekent dat infl atie iets
zegt over de gemiddelde prijsstijging en niet over de prijsstijging van specifi eke producten.
Maar de prijsstijging van jaar op jaar is voor ieder product verschillend. Zo
kunnen stripboeken in een jaar tijd 8% duurder zijn geworden terwijl de prijs van
een Big Mac met 6% is gedaald. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), die de
exacte hoogte van de infl atie berekent, maakt daarom gebruik van een zogenoemd
goederenmandje. Dit is een verzameling producten die representatief is voor wat een
gemiddeld huishouden zoal koopt. Dit goederenmandje bevat onder meer kleding,
voedsel, energieverbruik en woonlasten. Het CBS berekent voor dit goederenmandje
de prijsverandering van jaar op jaar waarbij rekening wordt gehouden met het bestedingsaandeel
van de goederen in het goederenmandje. Dit bestedingsaandeel is
gelijk aan wat er aan een bepaald product wordt uitgegeven als percentage van de
totale uitgaven. Zo ligt het bestedingsaandeel van wonen rond de 30% terwijl dat
voor kleding bijvoorbeeld 5% is. Dat betekent dat een gemiddeld huishouden 5%
van het maandinkomen aan kleding uitgeeft en 30% aan wonen. Veranderingen in
het prijspeil van wonen voelen consumenten dus sterker in hun portemonnee dan
veranderingen in het prijspeil van kleding.
De verandering van het prijspeil van het goederenmandje door de tijd waarbij rekening
wordt gehouden met de bestedingsaandelen, is de offi ciële infl atie. Deze offi
ciële infl atie wordt door het CBS gemeten met behulp van het consumentenprijsindexcijfer.
De consumentenprijsindex (CPI) geeft de hoogte van het gemiddelde
prijsniveau in het land, uitgedrukt in een indexcijfer. Een indexcijfer is een getal waar-
Hoofdstuk 1 ∙ De prijs van geld
9