It Brechje - Opeinde

Volgens de slachtofferlijsten vond vermoedelijk ook Martinus de Jong als gevangene op één van deze
schepen – de Cap Arcona – de dood door het Engelse bombardement of door verdrinking .
( Er komt zeer binnenkort een boek uit over deze zeer betreurenswaardige gebeurtenissen )
Een zeer dramatisch einde voor iemand die vele ontberingen in verschillende concentratiekampen had
overleefd.
In dezen moeten we hierbij aangeven, dat - niet bevestigde berichten - aangeven dat Martinus de Jong op
22 april 1945 zou zijn overleden.
Al vrij snel na de oorlog is er in Sneek een oorlogsmonument opgericht met ook daarop de naam van de
Sneker M. de Jong. Mede door het feit dat op dit monument foutieve data waren aangebracht, werd later dit
monument vervangen door een algemeen oorlogsmonument, zonder namen.
Wibbe de Jong heeft nog een bericht omtrent zijn broer Martinus bewaard en dat is bijna macaber te
noemen. Het is een bericht, gedateerd op 17 juni 1946 en is afkomstig van de Dienst der Belastingen,
gericht aan vader Remmelt de Jong:
…….. “of vader Remmelt de Jong aangifte wil doen van een evt. nalatenschap van Martinus de Jong,
gewoond hebbende te Sneek , overleden te Duitsland……….
PIETER NICOLAI
Omtrent de omstandigheden van deze persoon is helaas lang niet alles bekend. Zoon Jelle die we in
Burgum hebben gevonden en gesproken, heeft zijn hele leven al gezocht naar gegevens aangaande zijn uit
Duitsland niet teruggekeerde vader, maar het leverde hem zeker geen sluitend geheel op.
Onze vraag of Pieter Nicolai tijdens zijn arrestatie in de oorlog wel of niet in Opeinde woonde, kan echter
wel met een grote mate van zekerheid worden beantwoord.
Pieter Nicolai is op 13 september 1916 op het Zwartveen in Opeinde geboren. Tegenwoordig zouden we
zeggen: hij is geboren op het einde van de Binnendyks, tegen de Wâldwei aan.
Op 3 april 1937 trouwde hij met Dieuwke van der Veen en het echtpaar vestigde zich in de Gemeente
Achtkarspelen, waar in Kooten hun eerste kind Tjitske werd geboren.
Pieter Nicolai was daarmee geen Opeinder meer en vestigde zich daar ook niet meer opnieuw.
Het gezin ging echter wel weer in Smallingerland wonen. Dat gebeurde op 20 april 1939.
Het Gemeentelijk archief geeft als woonadressen van het gezin Nicolai verschillende locaties in Drachten
aan, maar sinds mei 1941 is het op de Noordkade 108. Ook familieleden bevestigen dat.
Naast dochter Tjitske kregen Pieter en Dieuwke nog drie kinderen: Jelle Miente ( 1940 ),
Tjerk ( 1941 ) en Pietertje Eelkje op 23 maart 1945.
Pieter werd op 19 augustus 1944 gearresteerd in Drachten. De precieze reden werd daarbij niet
aangegeven, maar uit naoorlogse krantenartikelen ( o.a. Leeuwarder Courant 13 februari 1946 ) , .wordt de
wijze waarop dit is gebeurd wel enigszins duidelijk. Het gebeurde als volgt:
Vanwege zijn leeftijd had Pieter zich ook moeten melden voor de Duitse “arbeitseinsatz”, maar hij had dat
niet gedaan.
Volgens dochter Tjitske was haar vader niet vaak thuis, maar als hij thuis was, kon hij zich bij nood
verstoppen in een schuilruimte in het huis. Tjitske zelf wist die plaats niet, vertelde ze.
Dit onderduiken was extra gevaarlijk omdat de buurman van Pieter Nicolai een fanatieke S.S.-er was en
later zelfs in het Duitse leger dienst nam.
En juist toen deze buurman niet thuis was, werd Pieter toch nog gearresteerd.
Dat gebeurde op 19 augustus 1944. De reden was een zeer ordinaire ruzie tussen Dieuwke Nicolai en haar
buurvrouw Aagje. De ruzie liep zo hoog op, dat Pieter Nicolai zelf zich er ook mee bemoeide en daarbij zijn
hoed verloor. Deze hoed bracht Aagje naar de Landwacht, met het verhaal dat deze afkomstig was van de
ondergedoken buurman Pieter Nicolai.
Niet veel later werd door de Landwacht in de vroege ochtend op reeds genoemde datum door de
Landwacht een inval gedaan in huize Nicolai, waar Pieter werd overrompeld en zonder verzet werd
gearresteerd. Dochter Tjitske vertelt dat ze als zesjarig kind de arrestatie van haar vader door “mannen met
geweren” heeft meegemaakt en ook nooit heeft kunnen vergeten.
Via het concentratiekamp in Amersfoort werd Pieter Nicolai op 8 september 1944 naar het al eerder
genoemde concentratiekamp Neuengamme getransporteerd. ( vergelijk deze datum met het vertrek van
Jan Kuik, ook uit Amersfoort.) Sindsdien is nooit meer enig teken van hem zelf gehoord. ( geen brief, geen
boodschap via anderen, geen kleding, geen lichaam, helemaal niks ).
Om meer duidelijk te krijgen omtrent zijn vader heeft zoon Jelle op 19 maart 1987 in een bekend landelijk
weekblad de volgende advertentie geplaatst:
“ Sinds de Tweede Wereldoorlog is mijn vader Pieter Nicolai – geboren 14-9-1916 – vermist.
Hij woonde destijds in Drachten. Wie schrijft mij? Het is heel belangrijk voor mij.”
26