Toerisme in perspectief 2009 - Hiswa
Toerisme in perspectief 2009 - Hiswa
Toerisme in perspectief 2009 - Hiswa
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
N B T C A F D E L I N G R E S E A R CH<br />
S E P T E M B E R 2 0 0 9<br />
TOERISME IN PERSPECTIEF<br />
<strong>2009</strong><br />
ONTWIKKELINGEN MBT T OT INKOMEND EN<br />
BINNENLANDS TOERISM E NADER BEKEKEN
Wereldwijde groei<br />
toerisme 2%<br />
<strong>Toerisme</strong> <strong>in</strong> <strong>perspectief</strong> <strong>2009</strong><br />
Ontwikkel<strong>in</strong>gen m.b.t. <strong>in</strong>komend en b<strong>in</strong>nenlands toerisme nader bekeken<br />
INLEIDING<br />
In dit rapport wordt een beeld geschetst van actuele trends en ontwikkel<strong>in</strong>gen<br />
<strong>in</strong> het toerisme en de factoren die daarop van <strong>in</strong>vloed zijn. Daarbij wordt eerst<br />
kort <strong>in</strong>gegaan op ontwikkel<strong>in</strong>gen wereldwijd en <strong>in</strong> Europa; vervolgens zal nader<br />
stilgestaan worden bij de positie van Nederland. Naast een terugblik op 2008,<br />
wordt tevens een groeiverwacht<strong>in</strong>g gegeven voor het lopende jaar (<strong>2009</strong>). Het<br />
accent <strong>in</strong> het rapport ligt op het <strong>in</strong>komend toerisme, maar daarnaast zal ook<br />
kort het b<strong>in</strong>nenlands toerisme aan de orde komen.<br />
INTERNATIONAAL TOERISME<br />
Wereld: groei afgevlakt door economische crisis<br />
Na een groei van 6% <strong>in</strong> 2007, laat het <strong>in</strong>ternationale wereldtoerisme <strong>in</strong> 2008<br />
een groei zien van 2%. In het eerste half jaar van 2008 is nog een groei<br />
geconstateerd van 6%. Deze groei is echter, als gevolg van de economische<br />
crisis, <strong>in</strong> het tweede half jaar omgeslagen <strong>in</strong> een dal<strong>in</strong>g van -1%. De World<br />
Tourism Organization (UNWTO) geeft aan dat er wereldwijd 922 miljoen reizen<br />
zijn gemaakt <strong>in</strong> 2008.<br />
Gekeken naar de verschillende cont<strong>in</strong>enten is het <strong>in</strong>ternationaal toerisme<br />
naar/b<strong>in</strong>nen Europa over 2008 nauwelijks gestegen: 0,1% tot 488 miljoen<br />
<strong>in</strong>ternationale toeristen. Ook Azië heeft te lijden gehad onder de economische<br />
crisis; na jaren van hoge groei is deze nu gedaald tot 1%. De grootste absolute<br />
groei deed zich voor <strong>in</strong> Amerika (4 miljoen extra aankomsten) en het Midden<br />
Oosten (9 miljoen extra aankomsten).<br />
Grafiek 1: Groei <strong>in</strong>ternationale aankomsten naar regio en aantal aankomsten<br />
2008 (% verander<strong>in</strong>g t.a.v. voorgaande jaar)<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Bron: UNWTO<br />
922 mln 488 mln 184 mln 147 mln 56 mln 47 mln<br />
5% 5%<br />
6%<br />
2%<br />
Wereld totaal<br />
5%<br />
4% 4%<br />
Europa<br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
0%<br />
10%<br />
8% 8%<br />
1%<br />
Azië/Pacific<br />
6%<br />
5%<br />
2%<br />
3%<br />
Amerika<br />
8%<br />
6%<br />
15%<br />
Midden<br />
Oosten<br />
18%<br />
10%<br />
9% 9%<br />
1/10<br />
2008<br />
2007<br />
2006<br />
2005<br />
Afrika<br />
4%
Aantal buitenlandse<br />
gasten daalt met<br />
8%<br />
Inkomend toerisme Nederland<br />
Uit de def<strong>in</strong>itieve CBS cijfers (Statistiek Logiesaccommodaties) blijkt dat 10,1<br />
miljoen buitenlanders Nederland <strong>in</strong> 2008 hebben aangedaan voor een verblijf.<br />
Na jaren van stijg<strong>in</strong>g betekent dit een dal<strong>in</strong>g van 8% en is het <strong>in</strong>komend<br />
toerisme terug op het niveau van 2005.<br />
Grafiek 3: Ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>in</strong>komend toerisme naar Nederland (2001 – 2008)<br />
(x 1.000)<br />
Bron: CBS<br />
Voor deze dal<strong>in</strong>g van het aantal bezoekers is een aantal redenen aan te voeren.<br />
De belangrijkste is de economische crisis die zich het tweede half jaar van<br />
2008 voluit heeft gemanifesteerd. Veel Westerse economieën bev<strong>in</strong>den zich<br />
vanaf het vierde kwartaal 2008 <strong>in</strong> een economische recessie, het<br />
consumentenvertrouwen daalt en de koopkracht staat onder druk. Daarnaast<br />
hebben de dalende wisselkoersen (Dollar, Pond, Yen) ten opzichte van de Euro<br />
een negatief effect gehad op de aankomsten <strong>in</strong> Nederland. Als laatste heeft de<br />
vliegtax een dempend effect op de <strong>in</strong>ternationale aankomsten <strong>in</strong> Nederland (zie<br />
box hieronder).<br />
BOX: Vliegtax<br />
Op 1 juli 2008 is de vliegtax <strong>in</strong>gevoerd. Dit houdt <strong>in</strong> dat er een belast<strong>in</strong>g wordt<br />
geheven op iedere passagier die vanaf een Nederlandse luchthaven vertrekt.<br />
De hoogte van de belast<strong>in</strong>g is afhankelijk van de afgelegde vliegafstand: onder<br />
de 2.500 kilometer betaalt men 11,25 Euro, boven deze afstand 45 Euro.<br />
Nederland is hierdoor duurder geworden voor de buitenlandse consument dan<br />
de concurrerende landen, waar veelal geen vliegtax wordt geheven.<br />
De <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van deze vliegtax heeft een aantal gevolgen gehad voor het<br />
vliegverkeer van en naar Nederland. De dalende bezett<strong>in</strong>gsgraden en de extra<br />
adm<strong>in</strong>istratieve lasten voor luchtvaartmaatschappijen hebben er voor gezorgd<br />
dat:<br />
11.500<br />
11.000<br />
10.500<br />
10.000<br />
9.500<br />
9.000<br />
8.500<br />
8.000<br />
9.500<br />
2001<br />
9.595<br />
2002<br />
- luchtvaartmaatschappijen, voornamelijk low cost carriers, de frequenties<br />
van bestaande lijndiensten hebben teruggeschroefd of lijndiensten<br />
helemaal zijn opgeheven.<br />
9.180<br />
2003<br />
9.645<br />
2004<br />
10.010<br />
2005<br />
- Een aantal low cost carriers zich helemaal terug trekken uit Nederland.<br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
10.740<br />
2006<br />
11.010<br />
2007<br />
10.104<br />
2008<br />
2/10
Belgische markt<br />
laat als enige<br />
Westers land een<br />
groeiend aantal<br />
toeristen zien<br />
- Nederland <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen en nieuwe verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen misloopt van low cost<br />
carriers.<br />
Uit een recentelijk door SEO Economisch Onderzoek uitgevoerd onderzoek *)<br />
naar de effecten van de vliegtax blijkt dat de <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van de vliegtax op<br />
jaarbasis leidt tot een dal<strong>in</strong>g van een kle<strong>in</strong>e 200.000 buitenlandse toeristen<br />
aan Nederland.<br />
Ondertussen is de vliegtax per 1 juli <strong>2009</strong> afgeschaft. Het aantal vluchten en<br />
frequenties blijft echter beneden het niveau voordat de vliegtax is<br />
geïntroduceerd.<br />
*) <strong>in</strong> opdracht van ANVR en NBTC<br />
Vrijwel alle herkomstlanden laten een dal<strong>in</strong>g zien over 2008. Duitsland, de<br />
belangrijkste herkomstmarkt qua bezoekers, laat een dal<strong>in</strong>g zien van 6% t.o.v.<br />
2007. Door een vroege Pasen (e<strong>in</strong>d maart) vielen alle vakanties <strong>in</strong> het voorjaar<br />
vroeger, hetgeen ervoor heeft gezorgd dat er <strong>in</strong> het eerste half jaar 10%<br />
m<strong>in</strong>der Duitsers naar Nederland zijn afgereisd. In de zomer en het najaar<br />
heeft zich dit enigsz<strong>in</strong>s hersteld, waarmee de dal<strong>in</strong>g voor het gehele jaar op 6%<br />
is uitgekomen.<br />
Groot-Brittannië heeft zwaar te lijden onder de economische crisis. De<br />
werkloosheid groeit snel en de koopkracht daalt. Samen met de stijgende<br />
wisselkoers (Euro landen worden duurder) heeft dit zijn weerslag gehad op<br />
vakanties en zakenreizen vanuit Groot-Brittannië. In totaal zijn er 14% m<strong>in</strong>der<br />
Britten gekomen <strong>in</strong> 2008 ten opzichte van 2007.<br />
België is het enige Westerse herkomstland dat een groei laat zien (+1%).<br />
België blijft hiermee de derde herkomstmarkt voor Nederland. Het aantal<br />
vakanties van Belgen blijft redelijk stabiel en met deze economische crisis<br />
blijven de mensen dichterbij huis. Daarnaast blijft België profiteren van de<br />
sterke aanwezigheid van het toeristisch bedrijfsleven en het NBTC.<br />
Amerika heeft de hardste klap gekregen van de economische crisis. Dit<br />
speelde reeds <strong>in</strong> het beg<strong>in</strong> van 2008. Daarbij is Nederland, meer dan andere<br />
landen, afhankelijk van de New Yorkse markt, welke door de fysieke<br />
aanwezigheid van de f<strong>in</strong>anciële markt <strong>in</strong> zwaar economisch weer verkeert. De<br />
hoge Eurokoers tijdens 2008 heeft eveneens zijn impact gehad. Daarnaast is<br />
Nederland voor 45% afhankelijk van zakelijk toerisme vanuit de USA en<br />
hebben veel bedrijven het aantal zakenreizen sterk gereduceerd of zelfs een<br />
algehele reisstop <strong>in</strong>gevoerd. In totaal zijn er <strong>in</strong> 2008 ongeveer 800.000<br />
Amerikanen naar Nederland afgereisd, een dal<strong>in</strong>g van 19% ten opzichte van<br />
2007.<br />
Ook <strong>in</strong> Frankrijk is de economie <strong>in</strong> zwaar weer gekomen. Daarnaast waren er<br />
geen grote culturele exposities waardoor de Fransen speciaal naar Nederland<br />
zijn afgereisd. Het aantal bezoekers vanuit Frankrijk is gedaald met 6%.<br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
3/10
Gematigde groei<br />
vanuit BRIC-landen<br />
Spanje is hard getroffen door de recessie en vooral door de <strong>in</strong>troductie van de<br />
vliegtax. Zes op de 10 bezoekers uit Spanje komt naar Nederland met een low<br />
cost carrier. Als gevolg van de <strong>in</strong>troductie van de vliegtax zijn er routes<br />
weggevallen en frequenties verm<strong>in</strong>derd. Dit heeft zijn gevolgen gehad voor het<br />
Spaanse bezoek aan Nederland; dit is met 15% gedaald <strong>in</strong> 2008. Ook Italië en<br />
Scand<strong>in</strong>avië zijn sterk afhankelijk van low cost carriers. Door de recessie en<br />
de dal<strong>in</strong>g van het aantal low cost verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen is het aantal bezoekers uit deze<br />
landen gedaald met respectievelijk 7% en 4%.<br />
De <strong>in</strong>tercont<strong>in</strong>entale markten laten een dalend bezoek zien. Het bezoek uit<br />
Azië is, na jaren van groei, gedaald. Zo is bijvoorbeeld de Japanse markt<br />
gedaald met 11%. Ook de Japanse economie hapert en de wisselkoers Euro-<br />
Yen maakt het niet aantrekkelijk om naar Europa af te reizen. De opkomende<br />
markten Ch<strong>in</strong>a en India laten een gematigd positief beeld zien. Uit Ch<strong>in</strong>a<br />
komen 5% meer gasten dan <strong>in</strong> 2007, waardoor er <strong>in</strong> 2008 voor het eerst meer<br />
Ch<strong>in</strong>ezen dan Japanners Nederland aandeden. De Ch<strong>in</strong>ese economie wordt<br />
vooralsnog niet zwaar getroffen door de crisis, maar de Olympische Spelen<br />
hebben veel Ch<strong>in</strong>ezen <strong>in</strong> eigen land gehouden. Hierdoor is de groei lager<br />
uitgevallen dan de afgelopen jaren. De Indiase economie groeit eveneens door,<br />
het bezoek vanuit India groeit dan ook met 20%.<br />
Rusland heeft <strong>in</strong> 2008 nog niet veel last gehad van de economische crisis,<br />
waardoor het bezoek vanuit deze markt nog is gestegen met 13%.<br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
4/10
Hotels én<br />
verblijfsrecreatieve<br />
accommodaties hebben<br />
m<strong>in</strong>der buitenlandse<br />
gasten ontvangen<br />
Tabel 1: Aankomsten van buitenlandse toeristen <strong>in</strong> Nederland (2004 – 2008)<br />
(x1.000)<br />
2004 2005 2006 2007 2008 +/-<br />
Europa 7.644 7.940 8.599 8.904 8.285 -7%<br />
- Duitsland 2.649 2.570 2.812 2.833 2.669 -6%<br />
- België 811 917 991 1.101 1.109 1%<br />
- Gr.-Brittannië 1.760 1.853 1.913 1.902 1.639 -14%<br />
- Frankrijk 510 527 608 613 575 -6%<br />
- Zwitserland 141 141 173 177 151 -13%<br />
- Italië 369 374 398 398 370 -7%<br />
- Spanje 298 322 392 436 368 -15%<br />
- Scand<strong>in</strong>avië<br />
(<strong>in</strong>cl. F<strong>in</strong>land)<br />
367 389 424 425 407 -4%<br />
- Polen 54 63 77 83 82 -1%<br />
- Rusland na 69 87 95 107 13%<br />
- Overig Europa 685 715 723 841 808 -4%<br />
Amerika 1.132 1.222 1.325 1.274 1.068 -16%<br />
- USA 900 971 1.047 991 800 -19%<br />
- Canada 115 126 134 126 116 -8%<br />
- Brazilië 29 39 60 61 1%<br />
Azië 636 644 602 617 556 -10%<br />
- Japan 164 158 143 130 116 -11%<br />
- Ch<strong>in</strong>a (<strong>in</strong>cl.<br />
Hong Kong)<br />
82 96 108 123 129 5%<br />
- India 24 34 37 42 51 20%<br />
Australië en<br />
Oceanië<br />
118 105 120 121 112 -8%<br />
Afrika 117 101 93 92 84 -9%<br />
Totaal 9.646 10.012 10.738 11.008 10.104 -8%<br />
Bron: CBS<br />
Zowel de hotels als de verblijfsrecreatieve accommodaties (bungalows,<br />
camp<strong>in</strong>gs en groepsaccommodaties) laten een dal<strong>in</strong>g zien van het aantal<br />
buitenlandse bezoekers. De hotels zagen ongeveer 8% m<strong>in</strong>der buitenlandse<br />
bezoekers arriveren. De verblijfsrecreatieve accommodaties registreerden<br />
zelfs 10% m<strong>in</strong>der buitenlandse gasten, voornamelijk door m<strong>in</strong>der bezoek aan<br />
camp<strong>in</strong>gs.<br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
5/10
IMF pessimistisch<br />
over economie<br />
Verwacht<strong>in</strong>gen <strong>in</strong>komend toerisme <strong>2009</strong><br />
Na enkele jaren van fl<strong>in</strong>ke groei is het <strong>in</strong>komend toerisme van Nederland vorig<br />
jaar aanzienlijk gedaald (-8%). De achterliggende redenen - de verslechterde<br />
economische omstandigheden, de dure euro en de vliegtax - zullen ook <strong>in</strong><br />
<strong>2009</strong> een negatieve impact hebben op het <strong>in</strong>komend toerisme naar Nederland:<br />
1) Het IMF verwacht dat alle regio’s <strong>in</strong> de wereld <strong>in</strong> <strong>2009</strong> met een verdere<br />
economische teruggang te maken zullen krijgen, waarbij vrijwel alle<br />
westerse economieën <strong>in</strong> een recessie zullen geraken of dit reeds<br />
doormaken (zie onderstaande tabel). De verwacht<strong>in</strong>g is dat pas vanaf 2010<br />
weer sprake zal kunnen zijn van enig herstel.<br />
2) De verwacht<strong>in</strong>g is verder dat er <strong>in</strong> de koersverhoud<strong>in</strong>g tussen de euro en<br />
dollar, pond en yen we<strong>in</strong>ig zal veranderen. Nederland blijft daarmee ook <strong>in</strong><br />
<strong>2009</strong> voor bezoekers uit niet-eurolanden een relatief dure bestemm<strong>in</strong>g<br />
voor vakantie of zakelijke reizen.<br />
3) De effecten van de vorig jaar per 1 juli geïntroduceerde vliegtax zullen ook<br />
<strong>in</strong> <strong>2009</strong> merkbaar blijven. Hoewel de vliegtax per 1 juli <strong>2009</strong> is afgeschaft<br />
en de directe effecten dus vooral <strong>in</strong> de eerste helft van <strong>2009</strong> spelen, zullen<br />
de effecten nog wat langer doorwerken doordat het teruggelopen aanbod<br />
aan vliegverb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen (routes en frequenties) niet direct op het “oude”<br />
niveau terug zal zijn.<br />
Tabel 2: Economische groeiverwacht<strong>in</strong>g (2007 – 2010)<br />
Mutatie t.o.v. voorgaande jaar <strong>in</strong> %<br />
Europa<br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
2007 2008 <strong>2009</strong> 2010<br />
Duitsland 2,5 1,3 -6,2 -0,6<br />
Frankrijk 2,3 0,3 -3,0 0,4<br />
Italië 1,6 -1,0 -5,1 -0,1<br />
Spanje 3,7 1,2 -4,0 -0,8<br />
Groot-Brittannië 2,6 0,7 -4,2 -0,2<br />
Europese Unie 3,1 1,1 -4,7 -0,1<br />
Rusland 8,1 5,5 -5,8 2,0<br />
Amerika<br />
Verenigde Staten 2,0 1,1 -2,6 0,8<br />
Canada 2,5 0,4 -2,3 1,6<br />
Brazilië 5,7 5,1 -1,3 2,5<br />
Azië<br />
India 9,4 7,3 5,4 6,5<br />
Ch<strong>in</strong>a 13,0 9,0 7,5 8,5<br />
Japan 2,3 -0,7 -6,0 1,7<br />
Wereld 5,1 3,1 -1,4 2,5<br />
Bron: IMF / juli <strong>2009</strong><br />
6/10
Grieppandemie<br />
zorgt voor extra<br />
onzekerheid<br />
UNWTO verwacht<br />
wereldwijd dal<strong>in</strong>g<br />
van <strong>in</strong>ternationale<br />
aankomsten<br />
Een andere factor die het <strong>in</strong>ternationaal reisverkeer <strong>in</strong> het tweede halfjaar van<br />
<strong>2009</strong> negatief kan gaan beïnvloeden is de grieppandemie (H1N1). De griep<br />
verspreid zich snel over de wereld en de verwacht<strong>in</strong>g is dat het aantal<br />
besmette gevallen <strong>in</strong> het najaar van <strong>2009</strong> z’n (voorlopige) hoogtepunt bereikt.<br />
Onduidelijk is <strong>in</strong> welke mate het <strong>in</strong>ternationaal reisverkeer door de pandemie<br />
zal worden beïnvloed. Belangrijk <strong>in</strong> dit kader is de uite<strong>in</strong>delijke omvang en<br />
aard van besmett<strong>in</strong>g (vooralsnog is sprake van een relatief milde vorm),<br />
alsmede de eventueel beperkende maatregelen die door overheden zullen<br />
worden genomen (denk aan exit screen<strong>in</strong>gs). Wel is vast te stellen dat<br />
<strong>in</strong>fluenza A vooralsnog vooral <strong>in</strong>vloed lijkt te hebben op de Aziatische reismarkt,<br />
die na het uitbreken van SARS en de vogelgriep <strong>in</strong> 2003 en 2004, voorzichtig<br />
zijn geworden. Hier is reeds te zien dat er m<strong>in</strong>der mensen naar het buitenlands<br />
reizen als gevolg van de (angst) voor Influenza A.<br />
Naast bovenstaande negatieve factoren kunnen ook enkele positieve /<br />
stimulerende factoren genoemd worden.<br />
- In <strong>2009</strong> e.v. v<strong>in</strong>dt het <strong>in</strong>ternationale culturele evenement Holland Art Cities<br />
plaats. Het evenement zal zich afspelen <strong>in</strong> de vier grote steden<br />
Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. De verwacht<strong>in</strong>g is dat zo’n<br />
150.000 buitenlandse bezoekers speciaal voor dit evenement naar<br />
Nederland zullen komen.<br />
- Doordat er m<strong>in</strong>der <strong>in</strong>ternationaal gereisd wordt dalen bezett<strong>in</strong>gsgraden <strong>in</strong><br />
vliegtuigen en hotels. Om de vraag te stimuleren verlagen luchtvaart-<br />
maatschappijen en hoteliers hun prijzen.<br />
- In 2008 viel Pasen relatief vroeg (e<strong>in</strong>d maart), wat het tot een m<strong>in</strong>der<br />
aantrekkelijke periode voor een uitstapje maakte (onzeker of bollen al uit<br />
zijn en veelal meer kans op wat kouder weer). In <strong>2009</strong> viel Pasen<br />
beduidend later, waardoor het aantrekkelijker werd voor buitenlandse<br />
toeristen om naar Nederland te reizen.<br />
- Extra <strong>in</strong>itiatieven van de sector <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g met het NBTC om meer<br />
toeristen naar Nederland te trekken.<br />
De UNWTO verwacht een dal<strong>in</strong>g van het <strong>in</strong>ternationaal toerisme wereldwijd<br />
van 4% tot 6% <strong>in</strong> <strong>2009</strong>. De dal<strong>in</strong>g zal het grootst zijn <strong>in</strong> Europa (-5% tot -8%)<br />
en het Midden-Oosten (-5% tot -10%). Ook de Aziatische markt, die de<br />
afgelopen jaren grote groei heeft laten zien, zal te maken krijgen met de crisis<br />
(-1% tot -4%). Afrika is het enige cont<strong>in</strong>ent waar het <strong>in</strong>ternationaal toerisme<br />
zal groeien dit jaar (1% tot 5%).<br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
7/10
Dichtbij markten<br />
Duitsland en België<br />
doen het relatief<br />
goed<br />
Tegen de achtergrond van de hiervoor genoemde omstandigheden/<br />
ontwikkel<strong>in</strong>gen, alsmede resultaten over de eerste vijf maanden van <strong>2009</strong>,<br />
wordt de volgende vraagontwikkel<strong>in</strong>g verwacht voor een aantal belangrijke<br />
herkomstmarkten.<br />
Tabel 2: Verwacht<strong>in</strong>gen <strong>in</strong>komend toerisme <strong>in</strong> <strong>2009</strong> naar herkomstgebied<br />
Land van herkomst +/- t.o.v. 2008 Verwacht<strong>in</strong>g <strong>2009</strong><br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
(x 1.000)<br />
Duitsland 0% 2.700<br />
België + 2% 1.130<br />
Groot-Brittannië - 14% 1.410<br />
Frankrijk 0% 580<br />
Italië - 6% 350<br />
Spanje - 12% 320<br />
Scand<strong>in</strong>avië (<strong>in</strong>cl. F<strong>in</strong>land) - 6% 380<br />
Rusland - 10% 100<br />
Overig Europa - 1% 1.030<br />
Verenigde Staten - 10% 720<br />
Canada - 12% 100<br />
Brazilië - 10% 50<br />
Japan - 10% 100<br />
Ch<strong>in</strong>a (<strong>in</strong>cl. Hong Kong) + 4% 130<br />
India + 3% 50<br />
Overig wereld - 10% 490<br />
Totaal - 5% 9.640<br />
Bron: NBTC<br />
Doordat vrijwel alle Europese economieën <strong>in</strong> een recessie geraken wordt voor<br />
de veel herkomstmarkten een dalend bezoekcijfer aan Nederland verwacht:<br />
Voor de Duitse markt wordt een stabilisatie verwacht. De verwacht<strong>in</strong>g is<br />
dat Duitsers ondanks de economische crisis zullen blijven reizen, maar wat<br />
korter en m<strong>in</strong>der vaak. De verwacht<strong>in</strong>g is dat auto- en tre<strong>in</strong>reizen zullen<br />
groeien ten koste van vliegreizen. Nederland kan als “dichtbij”-<br />
bestemm<strong>in</strong>g hiervan profiteren. Nadelig voor Nederland zijn de voor<br />
Duitsers relatief hoge prijzen voor hotel- en bungalowvakanties.<br />
Na jaren van fl<strong>in</strong>ke groei wordt verwacht dat het aantal Belgen dat<br />
Nederland bezoekt <strong>in</strong> <strong>2009</strong> licht zal groeien. Nederland is voor onze<br />
zuiderburen veelal een “kort verblijf”- bestemm<strong>in</strong>g. Door de teruglopende<br />
economie zal Nederland echter vaker als vakantiebestemm<strong>in</strong>g voor een<br />
lange vakantie worden gekozen.<br />
Voor de Britse markt mag reken<strong>in</strong>g worden gehouden met een verdere<br />
dal<strong>in</strong>g (-14%). De economische recessie heeft een grote impact op het<br />
reisgedrag van de Britten. Ook zorgt de dure euro voor een barrière om<br />
naar Nederland te reizen.<br />
8/10
Frankrijk is samen met Duitsland en België één van de we<strong>in</strong>ige landen <strong>in</strong><br />
Europa waarvoor – ondanks dat ook hier sprake is van economische<br />
teruggang - geen dal<strong>in</strong>g wordt verwacht. Belangrijke verklar<strong>in</strong>g vormt het<br />
evenement Holland Art Cities. Grote culturele tentoonstell<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> het<br />
verleden hebben laten zien dat dit soort evenementen een grote<br />
aantrekk<strong>in</strong>gskracht heeft op Fransen.<br />
Diverse positieve ontwikkel<strong>in</strong>gen op vervoersgebied kunnen niet<br />
voorkomen dat ook de Scand<strong>in</strong>avische markt <strong>in</strong> <strong>2009</strong> een dal<strong>in</strong>g zal laten<br />
zien (-7%). De economische teruggang vormt daarbij de belangrijkste<br />
reden.<br />
De economische crisis <strong>in</strong> comb<strong>in</strong>atie met een lager aantal<br />
vliegverb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen (mede als gevolg van de vliegtax) vormen de<br />
belangrijkste verklar<strong>in</strong>gen voor een dal<strong>in</strong>g van het aantal toeristen uit<br />
Spanje en Italië <strong>in</strong> <strong>2009</strong> (respectievelijk -12% en -6%).<br />
Na jaren van sterke groei is de Russische economie – door o.a. de sterk<br />
lagere energieprijzen –<strong>in</strong> een crisis beland. Als gevolg hiervan staat ook<br />
het uitgaand toerisme onder druk. Voor <strong>2009</strong> kan met een dal<strong>in</strong>g van het<br />
aantal <strong>in</strong>komend Russen reken<strong>in</strong>g worden gehouden.<br />
Intercont<strong>in</strong>entaal laten de meeste landen een dal<strong>in</strong>g zien.<br />
● Voor de Verenigde Staten en Canada wordt een verdere dal<strong>in</strong>g<br />
verwacht (respectievelijk -10% en -12%). De economische recessie en<br />
dure euro kunnen als belangrijkste verklar<strong>in</strong>gen worden gezien. De relatief<br />
sterke afhankelijkheid van het herkomstgebied New York e.o. *) en het<br />
feit dat Holland/Amsterdam relatief vaak een impulsbestemm<strong>in</strong>g vormt,<br />
maken de positie op de Amerikaanse markt extra kwetsbaar.<br />
● Voor de Aziatische herkomstmarkten is het beeld meer divers. Voor Japan<br />
wordt een verdere dal<strong>in</strong>g verwacht ( -10%). Het dieptepunt van de<br />
uitgaande <strong>in</strong>tercont<strong>in</strong>entale reismarkt was <strong>in</strong> het eerste kwartaal van <strong>2009</strong>.<br />
Afhankelijk van de ontwikkel<strong>in</strong>g van de grieppandemie zullen de<br />
Japanners hun reisplannen voor het najaar aanpassen.<br />
Vanuit Ch<strong>in</strong>a en India wordt daarentegen een groeiend aantal bezoekers<br />
verwacht (+4% en +3%). Ondanks de wereldwijde economische crisis is<br />
de verwacht<strong>in</strong>g dat de Ch<strong>in</strong>ese en Indiase uitgaande reismarkt blijft<br />
doorgroeien. De Ch<strong>in</strong>ese economie groeit weliswaar iets m<strong>in</strong>der hard dan<br />
de jaren hiervoor, er is echter nog steeds sprake van een groei van rond<br />
de 9%. Voor India geldt daarnaast dat het uitgestelde boek<strong>in</strong>gsgedrag <strong>in</strong><br />
comb<strong>in</strong>atie met de relatief lange aanvraagprocedure voor een visum voor<br />
de Schengen-landen zorgt ervoor dat veel Indiërs naar de buurlanden<br />
reizen. Hierdoor zal de groei van het uitgaande toerisme naar Nederland<br />
beperkt blijven.<br />
*) hier vielen de afgelopen tijd de grootste f<strong>in</strong>anciële klappen<br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
9/10
Aantal b<strong>in</strong>nenlandse<br />
vakanties daalde licht<br />
<strong>in</strong> 2008<br />
Voor het eerst meer<br />
buitenlandse dan<br />
b<strong>in</strong>nenlandse vakanties<br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
10/10<br />
BINNENLANDS TOERISME<br />
B<strong>in</strong>nenlandse vakanties 2008<br />
Uit cijfers van het Cont<strong>in</strong>uVakantieOnderzoek blijkt dat <strong>in</strong> 2008 <strong>in</strong> totaal zo’n<br />
17,5 miljoen vakanties door Nederlanders <strong>in</strong> eigen land zijn doorgebracht. Ten<br />
opzichte van 2007 betekent dit een dal<strong>in</strong>g van 150.000 vakanties (-1%). Alle<br />
belangrijke verblijfsectoren lieten een dal<strong>in</strong>g zien: hotellerie -3%, bungalow -2%<br />
en kamperen -3%. Het aantal vaste standplaatsvakanties (verblijven <strong>in</strong> tweede<br />
won<strong>in</strong>g, eigen stacaravan e.d.) stabiliseerde. De matige zomer (de tweede op<br />
een rij) en de concurrentie met goedkope buitenlandse vliegvakanties kunnen<br />
als belangrijke verklar<strong>in</strong>gen worden gezien voor de lichte dal<strong>in</strong>g. Daar komt bij<br />
dat “eigen land” , <strong>in</strong> tegenstell<strong>in</strong>g tot het buitenland, niet echt heeft kunnen<br />
profiteren van de extra lange meivakantie.<br />
De Noordzeebadplaatsen en de Veluwe en Veluwerand zijn evenals andere<br />
jaren het meest bezocht, maar lieten beiden wel een dal<strong>in</strong>g zien<br />
(respectievelijk -8% en -6%). De Gron<strong>in</strong>gse, Friese en Drentse zandgronden<br />
lieten een stijg<strong>in</strong>g zien van 7% en komen daarmee op de derde plaats van<br />
meest bezochte Nederlandse toeristengebieden. Voor de meeste andere<br />
toeristengebieden was sprake van een stabilisatie van het aantal b<strong>in</strong>nenlandse<br />
vakanties.<br />
Het aantal buitenlandse vakanties groeide het afgelopen jaar met 900.000<br />
naar 18,5 miljoen (+5%). Daarmee zijn er voor het eerst meer buitenlandse<br />
vakanties ondernomen dan b<strong>in</strong>nenlandse vakanties. Een aanzienlijk deel van<br />
de groei van de buitenlandse vakanties komt voor reken<strong>in</strong>g van de<br />
meivakantie, die <strong>in</strong> 2008 voor de meeste scholen ruim twee weken duurde.<br />
Vergeleken met een jaar eerder werden ruim een half miljoen extra<br />
buitenlandse vakanties ondernomen <strong>in</strong> deze periode.<br />
Grafiek 5: Ontwikkel<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nen- en buitenlandse vakanties<br />
(x mln.)<br />
20<br />
19<br />
18<br />
17<br />
16<br />
15<br />
14<br />
13<br />
12<br />
11<br />
10<br />
Bron: CVO<br />
18,7 18,5<br />
18,1 18,0<br />
17,8 17,6 17,6<br />
17,3<br />
17,5<br />
17,1 17,1<br />
16,8<br />
16,8<br />
16,4<br />
2002<br />
2003<br />
2004<br />
2005<br />
b<strong>in</strong>nenland buitenland<br />
2006<br />
2007<br />
2008
Economische<br />
crisis zal leiden<br />
tot lager aantal<br />
vakanties <strong>in</strong><br />
<strong>2009</strong><br />
T O E R I S M E I N P E R S P E C T I E F 2 0 0 9 | S E P T E M B E R 2 0 0 9 | N B T C<br />
11/10<br />
Net als vorig jaar voert Duitsland de top tien van buitenlandse bestemm<strong>in</strong>gen<br />
aan met 3 miljoen vakanties. Frankrijk lijkt zich weer enigsz<strong>in</strong>s hersteld te<br />
hebben van dal<strong>in</strong>gen van de afgelopen jaren; het aantal vakanties groeide met<br />
maar liefst 10% naar 2,9 miljoen vakanties.<br />
België dat op de derde plaats staat van meest bezocht buitenlandse<br />
bestemm<strong>in</strong>gen, zag het aantal Nederlandse vakantiegangers met 6% dalen.<br />
Vrijwel alle Middellandse Zeebestemm<strong>in</strong>gen lieten behoorlijke groeicijfers zien:<br />
Spanje (+13%), Italië (+10%) en Turkije (+20%). Mede door de lage<br />
dollarkoers groeide eveneens het aantal verre reizen. In totaal werden zo’n 1,9<br />
miljoen vakanties buiten Europa doorgebracht. De Verenigde Staten en het<br />
Caribische gebied waren het meest populair.<br />
Verwacht<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nenlands toerisme <strong>2009</strong><br />
Door de economische crisis zal de Nederlandse vakantiemarkt de komende<br />
jaren onder druk komen te staan. Hoewel uit peil<strong>in</strong>gen van het cont<strong>in</strong>ue<br />
vakantie-<strong>in</strong>tentieonderzoek van NBTC-NIPO Research vooralsnog geen grote<br />
bezu<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>gsdrift blijkt (de consument geeft aan z’n vakantiegedrag van de<br />
afgelopen jaren <strong>in</strong> grote lijnen te willen doorzetten), mag reken<strong>in</strong>g gehouden<br />
worden met een dal<strong>in</strong>g van het aantal vakanties en de bested<strong>in</strong>gen. Deze<br />
dal<strong>in</strong>g zal vooral het uitgaand toerisme raken en <strong>in</strong> m<strong>in</strong>dere mate het<br />
b<strong>in</strong>nenlands toerisme. CBS-cijfers over de eerste vijf maanden alsmede ANVR-<br />
boek<strong>in</strong>gscijfers bevestigen deze ontwikkel<strong>in</strong>g *). Voor <strong>2009</strong> verwacht NBTC<br />
een stabilisatie/lichte plus voor het aantal b<strong>in</strong>nenlandse vakanties en een<br />
dal<strong>in</strong>g van het aantal buitenlandse vakanties met zo’n 5%.<br />
*) CBS-cijfers over de eerste vijf maanden van <strong>2009</strong> duiden op een stabilisatie van het<br />
aantal b<strong>in</strong>nenlandse vakanties. ANVR-boek<strong>in</strong>gscijfers lieten beg<strong>in</strong> augustus nog een<br />
achterstand zien van 10% t.o.v. 2008 (het betreft hier georganiseerde vakanties, die<br />
voor het overgrote deel <strong>in</strong> het buitenland worden doorgebracht)