Arbocatalogus Houten en Kunststof jachtbouw

ArbocatalogusHouten en Kunststof jachtbouwA. LassenB. Werken op hoogteOpgesteld in samenwerking met:HISWA VerenigingVakbonden CNV, FNVKeurCompany (onderdeel van ArboNed)Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 1

InhoudsopgaveDEEL 1A. STARTTEKST RISICO LASROOK - LASSEN .......................................................................................... 31. BESCHRIJVING VAN HET RISICO ....................................................................................................................... 32. MAATREGELEN ................................................................................................................................................ 33. ACHTERGRONDINFORMATIE LASROOK ............................................................................................................ 44. WET- EN REGELGEVING GEVAARLIJKE STOFFEN .............................................................................................. 4B. STARTTEKST RISICO WERKEN OP HOOGTE ...................................................................................... 61. BESCHRIJVING VAN HET RISICO ....................................................................................................................... 62. MAATREGELEN ................................................................................................................................................ 63. ACHTERGROND INFORMATIE WERKEN OP HOOGTE .......................................................................................... 74. WET- EN REGELGEVING WERKEN OP HOOGTE.................................................................................................. 8DEEL 2C. MAATREGELEN – OPLOSSINGSBLADEN .......................................................................................... 9OPLOSSINGSBLADEN ........................................................................................................................................... 91.12 Bronmaatregelen lasrook .................................................................................................................. 91.13 Veilig ontwerp ...................................................................................................................................... 91.14 Groot onderhoud ............................................................................................................................... 101.15 Mast strijken ....................................................................................................................................... 102.5 Ruimte ventilatie, bronafzuiging lasrook .......................................................................................... 112.6 Statietrap, loopbrug, werkbordes ...................................................................................................... 122.7 (Rol) steiger ......................................................................................................................................... 132.8 Leuningwerk, randbeveiliging ............................................................................................................ 142.9 Vloeropeningsbeveiliging ................................................................................................................... 152.10 Verankerpunten ................................................................................................................................. 162.11 Mobiele hoogwerker / schaarheffer ................................................................................................ 162.12 Hijskraan met werkbak ..................................................................................................................... 172.13 Ladder, trap ....................................................................................................................................... 183.1 Beperken van blootgestelden en blootstellingduur ........................................................................ 193.4 Procedure werken op hoogte ............................................................................................................ 193.5 Toezicht houden .................................................................................................................................. 194.4 Persoonlijke beschermingsmiddelen lasrook .................................................................................. 204.5 Harnasgordel en vanglijn ................................................................................................................... 214.6 Reddingvest ......................................................................................................................................... 225.1 Opslag gevaarlijke stoffen ................................................................................................................. 225.2 Voorlichting en instructie .................................................................................................................... 245.3 Werken in (besloten) scheepsruimten ............................................................................................. 255.4 Hygiëne ................................................................................................................................................ 275.5 Afrusten schip ...................................................................................................................................... 275.6 Weersomstandigheden ...................................................................................................................... 28Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 2

A. Starttekst risico Lasrook - lassen1. Beschrijving van het risicoDe laswerkzaamheden kunnen op verschillende plaatsen aan of in het schip plaatsvinden,zoals: scheepsruimtes, de machinekamer en de boegschroefruimte. Dit betekent dat er ookvaak in besloten ruimten wordt gewerkt, waar de lasrookconcentratie hoog kan oplopen.Lasrook bestaat uit gassen en fijne stofdeeltjes die gemakkelijk diep in de longen kunnendringen. Blootstelling aan lasrook kan leiden tot directe irritatie van de luchtwegen of op delangere termijn tot longbeschadigingen. Daarom is in de jachtbouw het inademen vanlasrook een belangrijk gezondheidsrisico.Beoordelen blootstelling aan lasrookVoor lasrook is een wettelijke grenswaarde vastgesteld van 1 mg/m 3 . In een nadere risicoinventarisatiemoet worden beoordeeld of het risico in uw bedrijf voldoende is beheerst.Beoordeel de blootstelling door gebruik te maken van de zogenaamde ‘Verbeterchecklasrook’ op www.5xbeter.nl. Ook kunnen metingen in de werkpleklucht worden uitgevoerd.2. MaatregelenWanneer uit de risicobeoordeling komt dat de werksituatie niet voldoet moeten maatregelenworden genomen.Wanneer de ‘Verbetercheck lasrook’ op www.5xbeter.nl wordt uitgevoerd krijgt u een planvan aanpak gepresenteerd. Hierin staat vermeld welke maatregelen op uw situatie vantoepassing zijn.Bij de aanpak van blootstelling aan lasrook dient de ‘arbeidshygiënische strategie’ te wordengehanteerd. Dit betekent het volgen van onderstaande volgorde om het probleem aan tepakken waarbij de bronaanpak de meest gewenste oplossing is en de persoonlijkebeschermingsmiddelen de laatste optie:1. Bronmaatregelen2. Beperken overdracht: ruimteventilatie, bronafzuiging;3. Organisatorische maatregelen4. Persoonlijke beschermingsmiddelen.Daarnaast is het van belang dat de werkgever een aantal algemene maatregelen treft.Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 3

OplossingentabelDe diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie.Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de matewaarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingenbinnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan.1.2.Beperken3.4. PersoonlijkeBronmaatregelenoverdrachtOrganisatorischebeschermingsmiddelen1.12Bronmaatregelenlasrook2.5 Ruimteventilatiebronafzuiging lasrookmaatregelen3.1 Beperkenblootgestelden enblootstellingduur4.4 PBM lasrookDaarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen:5.1 Voorlichting en instructie5.2 Opslag gevaarlijke stoffen5.3 Werken in (besloten) scheepsruimten5.4 Hygiëne3. Achtergrondinformatie lasrookAchtergrondinformatie lasrook: TitelBranchebrochure Arbeidsrisico’s in de scheepsbouw en –reparatie,Website, bronwww.arbeidsinspectie.nlArbeidsinspectie 2008Verbetercheck Lasrook. Programma beoordelen blootstelling lasrookwww.5xbeter.nlen beheersmaatregelen.Brochure Lasrook hou’t buiten je lijf 2e herziene drukVerbeterde Praktijkrichtlijn Lasrook (1 april 2010) nog niet beschikbaarInformatie over lastechnieken. Nederlands Instituut voor LastechniekArbosite FNV BondgenotenArbosite CNVwww.lasrook-online.nlwww.lasrook-online.nlwww.nil.nlwww.arbobondgenoten.nlwww.veiligengezondwerken.nl4. Wet- en Regelgeving gevaarlijke stoffenWet- en regelgeving gevaarlijke stoffenArbobesluitHoofdstuk 4 Gevaarlijke stoffen Afdeling 1Artikel 4.1.b Zorgplicht van de werkgeverArtikel 4.1c Beperken van blootstelling, algemene preventieve maatregelenArtikel 4.2 Nadere voorschriften risico-inventarisatie en -evaluatie, beoordelenArtikel 4.2a Nadere voorschriften risico-inventarisatie en -evaluatie, aanvullende registratieArtikel 4.3 GrenswaardenArtikel 4.4 Arbeidshygienische strategieArtikel 4.5 VentilatieArtikel 4.6 Voorkomen van ongewilde gebeurtenissenArtikel 4.7 Maatregelen bij ongewilde gebeurtenissenArtikel 4.10 a,b,c Arbeidsgezondheidskundig onderzoekArtikel 4.10d Voorlichting en onderrichtHoofdstuk VIIIPersoonlijke beschermingsmiddelen en veiligheids- en gezondheidssignaleringAfdeling 1Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 4

Persoonlijke beschermingsmiddelenArtikel 8.1 Algemene vereisten persoonlijk beschermingsmiddelArtikel 8.2 Keuze persoonlijk beschermingsmiddelArtikel 8.3 Beschikbaarheid en gebruik persoonlijke beschermingsmiddelenArtikel 8.4 Algemene vereisten veiligheids- en gezondheidssignaleringHoofdstuk IXVerplichtingen, strafbare feiten, beboetbare feiten, bestuursrechtelijke bepalingen en overgangs- en slotbepalingenAfdeling 2Strafbare feiten, beboetbare feitenArtikel 9.16a Vrijstelling of ontheffing vervangingsplicht vluchtige organische stoffenArboregelingParagraaf 4.4 Wettelijke grenswaardenArtikelen 4.19 Gevaarlijke stoffenArtikel 4.19a Biologische grenswaardenArtikel 4.20 Kankerverwekkende mutagene stoffen.Toelichting paragraaf 4.4Bijlage XIII Behorend bij de artikelen 4.10, eerste lid en 4.20 eerste lid.BeleidsregelsArtikel 33 BoeteopleggingArbocatalogus HISWA, Juni 2010 5

B. Starttekst risico Werken op hoogte1. Beschrijving van het risicoIn de jachtbouw worden veel werkzaamheden op hoogte verricht, zoals werkzaamhedenvanaf een vaste stelling- of steigervloer, op een ladder of bordes, vanaf eenhoogwerkerplatform, vanuit een steiger of een werkbak hangend aan een hijskraanhaak. Bijhet verrichten van werkzaamheden op dergelijke hooggelegen plaatsen bestaat valgevaarvan personen of objecten. Vallen van hoogte kan ernstig letsel of dodelijk veroorzaken.Dit is het geval bij werkzaamheden aan de romp, op het dek of in de mast als:-het schip in het water ligt.-op de wal staat.-op het schip zelf.Extra risico’s ontstaan bij gaten, openingen en niveauverschillen in een werkvloer, bij hetverrichten van werkzaamheden aan de rand van een werkvloer of platform en bijonverwachte bewegingen van een schip.Ook regen, wind en gladheid door sneeuw en ijzel kunnen van invloed zijn.Deze risico’s kunnen voorkomen bij de volgende activiteiten:Slijpen, schuren, lassen, schilderen, plamuren, lamineren, lijmen,(de)montagewerkzaamheden, timmerwerkzaamheden, installatiewerkzaamheden enschoonmaakwerkzaamheden.Ook bij het betreden en verlaten van een schip is er valgevaar en bij het hijsklaar maken vaneen schip om uit of in het water te hijsen.Beoordelen risico valgevaarIn een risico-inventarisatie wordt het valgevaar beoordeeld en wordt bepaald of ermaatregelen noodzakelijk zijn.Wanneer werkt iemand op hoogte?Iemand werkt op hoogte als:- de werkvloer waarop gewerkt wordt zich op een hoogte van 2,5 meter of hoger boven degrond bevindt;- iemand zich op minder dan 4 meter afstand van een onbeschermde rand bevindt of gaatbevinden;- iemand lager dan 2,5 meter werkt, maar op uitstekende delen of in het water kan vallen2. MaatregelenWanneer uit de RIE blijkt dat het risico te hoog is moeten er maatregelen worden genomen.Voor het selecteren van maatregelen geldt een voorkeursvolgorde waarbij de bronaanpak demeest gewenste oplossing is en de persoonlijke beschermingsmiddelen de laatste optie:1. Bronmaatregelen;2. Collectieve beveiligingsmiddelen;3. Organisatorische maatregelen;4. Persoonlijke beschermingsmiddelen;Daarnaast is het van belang dat de werkgever een aantal algemene maatregelen treft.Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 6

OplossingentabelDe diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie.Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de matewaarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingenbinnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan.1.Bronmaatregelen2. Collectievebeveiligingsmiddelen3.Organisatorischemaatregelen3.4 Procedurewerken op hoogte4. Persoonlijkebeschermingsmiddelen1.13 Veilig ontwerp 2.6 Statietrap,loopbrug, werkbordes4.5 Harnasgordel envanglijn1.14 Groot2.7 (Rol) steiger 3.5 Toezicht houden 4.6 Reddingvestonderhoud1.15 Mast strijken 2.8 Leuningwerk,randbeveiliging2.9Vloeropeningbeveiliging2.10 Verankerpunten2.11 Mobielehoogwerker /schaarheffer2.12 Hijskraan metwerkbak2.13 Ladders, trapDaarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen:5.2 Voorlichting en instructie5.6 Afrusten schip5.6 Weersomstandigheden3. Achtergrond informatie werken op hoogteAchtergrond informatie werken op hoogte TitelWebsite, bronBranchebrochure Arbeidsrisico’s in de scheepsbouw en –reparatie,www.arbeidsinspectie.nlArbeidsinspectie 2008Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheidwww.szw.nlOnderwerpen → Arbeidsomstandigheden → veilig werken → werkenop hoogteInformatie voor werkgevers en werknemersDigitaal hulpmiddel (Stichting Arbouw) voor:www.werkveiligophoogte.nl- Keuze arbeidsmiddel voor veilige werkplek op hoogte- Keuze beveiliging bestaande werkplek op hoogteArbouw voor gezond en veilig werken:www.arbouw.nlMenu: Risico’s; valgevaarMenu: PBM; valbeveiligingLeidraad ‘Veilig Werken op Hoogte’ (VNO/NCW)VSB Bouwend Nederland.www.vno-ncw.nlwww.richtlijnsteigers.nlRichtlijn voor steigerbouwers. (niet vrij verkrijgbaar)Abomafoon (niet vrij verkrijgbaar)www.aboma.nlvalbeveiliging; 4.01; PBM; 8.01; hijsen werkbakken; 3.40;hoogwerk; 5.07; ladder;4.30/5.12; steiger; 5.30/5.32.5.33Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 7

Arboinfobladen (niet vrij verkrijgbaar)www.sdu.nlAI 15 Veilig werken op dakenAI 16 Beveiliging van wand en vloeropeningenAI 17 Hijs- en hefmiddelenAI 21 Rolsteigers4. Wet- en Regelgeving werken op hoogteWet- en Regelgeving werken op hoogte -ArbobesluitArtikel 1.37 JeugdigenArtikel 3.2 Algemene vereisten en controleArtikel 3.3 Stabiliteitartikel 3.16 Voorkomen valgevaar;artikel 3.17. Voorkomen gevaar door voorwerpenVoorschriften arbeidsmiddelen voor hijsen en heffen van lasten en personenartikel 7.18 Hijs en hefwerktuigenartikel 7.18b Hijs- en hefwerktuigen voor personenVoorschriften betreffende het gebruik van de beschikking gestelde arbeidsmiddelen voortijdelijk werk op hoogteartikel 7.23 Algemeenartikel 7.23a Gebruik van ladder en trappenartikel 7.23b Bepalingen betreffende steigersartikel 7. 23c Toegangs- en positioneringtechnieken met lijnenartikel 7.23d Gebruik van werkbakkenartikel 7.24 Toegang tot het schipartikel 7.34 SteigersPersoonlijke beschermingsmiddelenartikel 8.1 Algemene vereistenartikel 8.2 Keuze van persoonlijke beschermingsmiddelenartikel 8.3 Beschikbaarheid van persoonlijk beschermingsmiddel- De Europese Richtlijn “Werken op hoogte”- Bijzondere richtlijn 2001/45/E4 bepaling tijdelijk werk op hoogte (www.eurlex.europa.eu)- De Europese Richtlijn EEG/89/686 productveiligheid PBM- De Europese Richtlijn EEG/89/656 gebruiker PBMArbocatalogus HISWA, Juni 2010 8

C. Maatregelen – oplossingsbladenOplossingsbladen1.12 Bronmaatregelen lasrookRisico: lasrookWerkplekhandelingen: lassenType maatregel: Bronmaatregel• Goede werkvoorbereiding: Ontdoe het lasmateriaal van vuil, roest, vet, olie en deklagenvan verf en coatings. Dat voorkomt dat er bij verhitting schadelijke stoffen in de luchtterechtkomen die je zou kunnen inademen.• Pas indien mogelijk een ander lasproces toe:- Smeltlassen vervangen door druklassen;- Lassen met een gevulde draad zonder beschermgas vervangen door MAGlassen.- Bij TIG-, plasma en autogeen lassen aan on- en laaggelegeerd staal komenminder schadelijke stoffen vrij dan bij MAG-lassen• Het toepassen van een lastechnisch zo laag mogelijke stroomsterkte.• De emissie van lasrook en de daarin aanwezige componenten kan bij het booglassenworden verminderd door optimalisatie van de procescondities op de volgende punten:• lassen met een rustige boog;• lassen met een zo kort mogelijke boogafstand;• toepassing van wisselstroom;• toepassing van een pulserende stroom.1.13 Veilig ontwerpRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: BronmaatregelVoorzieningen om werkzaamheden veilig te kunnen uitvoeren in het ontwerp van schepen opnemen,zoals bijvoorbeeld:- Tijdig aanbrengen van railingwerk en borgingsvoorzieningen en openingen voor bordes ofstatietrap.- Borgingsogen, verankerpunten voor een veiligheidslijnbevestiging voor een valbeveiligingsharnasVoor deze bevestigingsogen kan de draagkracht bepaald worden en aangegeven, zodat bijgebruik ook ter plekke bepaald kan worden of deze voor veiligheidsborging gebruikt kunnenworden. Bij het gebruik van valbeveiliging is het een verplicht om de ankerpunten te beproevenArbocatalogus HISWA, Juni 2010 9

1.14 Groot onderhoudRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: BronmaatregelGroot onderhoud aan een schip aan de wal op een helling of in een loods uitvoerenDe volgende stappen daarbij in acht nemen:Voorbereiding:‐Vaststellen van werksituatie‐Valgevaar bepalen‐Bepaling van maatregel valbescherming‐ middel‐Maatregel opnemen in werkplanning‐Planning:‐Werkomgeving veilig en opgeruimd‐Het inrichten van een veilige werkvloer met een stabiele ondergrond.‐Visuele controle op toegepaste valbescherming‐Uitvoering:‐Werkwijze afstemmen op toegepaste valbescherming‐Tijdens uitvoering gebreken signaleren en corrigeren‐Weersomstandigheden buiten tot max. Bf 6 vooral bij hijsen en op hoogte werken.stoppen.Bepaling werkfrequentieVoor onderhoudswerkzaamheden zijn de werkzaamheden divers. Als er op hoogte gewerkt moetworden, is het nodig om vast te stellen of dit frequent gebeurt. Bij zogenaamd enkelvoudig werk zijnde eisen aan de voorziening lager dan bij meervoudig werk. Hieronder staan op volgorde vanwenselijkheid de keuzemogelijkheden voor het arbeidsmiddel. Dit alles is nader toegelicht inoplossingenblad 2.6 t/m 2.13.Enkelvoudig werkbordestrapschaarlifthoogwerkerrolsteigerpersonen hijsbakladderMeervoudig werkschaarlifthoogwerkersteigerbordestrappersonen hijsbakrolsteiger of bordestrap1.15 Mast strijkenRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: BronmaatregelMast strijken indien er een strijk / hijsvoorziening op het schip aanwezig is deze gebruiken om hetwerken op hoogte in de mast met een hoogwerker te voorkomen.Bij grotere vaartuigen is het strijken van de mast een grote klus. Als het niet mogelijk/reëel is de mastte strijken, omdat door het strijken van de mast deze bijvoorbeeld buiten het bereik van het schip ofde wal komt of over een ander schip komt, dan zal voor werkzaamheden in de mast een hijskraanmet hangbak worden ingezet of wordt de mast uitgehesen.Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 10

Mast (uit)hijsenOm de mast veilig te kunnen hijsen dient vooraf met een hangbak de daarvoor bestemde stroppen teworden aangebracht.De kraanmachinist blijft bij de kraanbediening.De man in de werkbak geeft aanwijzingen. Bij het aanbrengen van de hijsdraden wordt niet uit debak geleund.Zie ook oplossingenblad 2.12 Hijskraan met werkbak2.5 Ruimte ventilatie, bronafzuiging lasrookRisico: EpoxyWerkplekhandelingen: schuren/slijpenType maatregel: Beperken overdrachtDe Verbetercheck www.5xbeter.nl geeft een goede richtlijn voor de productie van lasrooken de maatregelen die nodig zijn om toch onder de limiet te blijven.In de Verbetercheck zijn factsheets opgenomen voor ondermeer de volgende maatregelen:Ruimteventilatie:• Natuurlijke ventilatie• Horizontaal verdringingssysteem• Opmeng- en verdunningssystemen• Werkplek afschermen met lasgordijn• Luchttechnisch afgescheiden ruimte• Afzuiging met dak- en wandventilatoren• Verticale verdringingBronafzuiging:• Hoogvacuumpistoolafzuiging• Middenvacuum bronafzuiging• Werktafel met afzuiging• Werktafel met gestuurde afzuiging• Afzuigkap voor robotlassen• Vacuumsystemen met afzuigmondstukken• Afzuigtafel voor thermische snijprocessen• Afzuigwand voor thermischespuitprocessenBij het lassen in compartimenten, geeft lasrook al snel een overschrijding van de limiet. In dejachtbouw en –reparatie zijn dergelijke compartimenten lastig te ventileren, omdat deopeningen soms niet veel groter zijn dan de ventilatieslangen. Zie oplossingenblad 5.3Werken in (besloten) scheepsruimtenFiguur: Lokale afzuiging in werkplaatsArbocatalogus HISWA, Juni 2010 11

Figuur: lokale afzuiging: juist geplaatstχFiguur: afzuiging niet op de goede hoogteVangstrendement van puntafzuiging metAfzuigopening (met flens) diameter d:• Op 0,1 x d: 100%• Op 0,5 x d: 30%• Op 1,0 x d: 7,5%2.6 Statietrap, loopbrug, werkbordesRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregel• Een statietrap of loopbrug moet niet meer belast worden dan waarvoor deze berekend is. Ditmoet aangeven zijn op de loopbrug.• Aan weerszijde zijn scepters met daardoorheen geregen op tenminste 1 meter en op 0,50 metereen ketting of touwwerk dat met sluitingen aan vaste ogen is vastgezet.• Het afrusten van een statietrap of loopbrug tegen het schip moet zodanig zijn geborgd dat hethulpmiddel niet ongewild kan verschuiven en er moet rekening gehouden worden metonverwachte bewegingen van het schip.Statietrap met scepters en kettingwerkArbocatalogus HISWA, Juni 2010 12

Rolsteiger (staal of aluminium):Aandachtspunten- Medewerkers dienen een instructie te hebben gehad.- De ondergrond moet voldoende sterk en egaal van samenstelling zijn.- De werkvloer is rondom voorzien van een leuning en schoprand. Aanvullend is er een kantplankvan tenminste 15 cm.- De materialen moeten sterk en onbeschadigd zijn.- Na plaatsen moet de rolsteiger op alle wielen op een deugdelijke rem geplaatst kunnen wordentegen onverwacht bewegen.- Het werkgebied van de rolsteiger is gemarkeerd.Achtergrondinformatie- Arbobesluit 7.23b- Arboinformatieblad 21 Rolsteigers (niet gratis)2.8 Leuningwerk, randbeveiligingRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregelArbocatalogus HISWA, Juni 2010 14

Vaste railing op een jacht.Steiger met leuningen rondom- Leuning werk is noodzakelijk bij valgebaar van 2,5 meter of meer en indien het valgevaar minderis dan 2.5 meter en er gevaar is in het water te vallen.- Rondom openingen in het dek wordt een hekwerk geplaatst.- Indien men binnen de 4 meter van een rand werkzaam is, is een randbeveiliging verplicht- Een hekwerk en leuning is bestand tegen een neerwaartse belasting van 1,25 KN (± 125 kgf). Bijeen horizontale belasting van 0,3 KN (± 30 kgf) mogen ze niet meer dan 35 mm doorbuigen.- Een leuning is tenminste 1 meter hoog. Op 0,5 meter is een tussenleuning.- Aanvullend is er een kantplank van tenminste 15 cm.- Leuningstaanders worden bevestigd door bijvoorbeeld in te steken in leuninghouders of in eenstalen bus.VloerrandbeveiligingDit is een fysieke afzetting op 2 meter van en evenwijdig aan de rand, bijvoorbeeld in de vorm vanpaaltjes die met elkaar verbonden zijn door een ketting of kabel. In dit geval mag men dewerkzaamheden uitvoeren zonder aanvullende veiligheidsmaatregelen.Als men zich op minder dan 2 meter van de rand bevindt en de valhoogte bedraagtmeer dan 2,5 meter (en daaronder bij werken op uitstekende delen of boven het water of verkeer),moeten maatregelen worden genomen om valgevaar tegen te gaan. Dat kan door:‐Tijdig aanbrengen van een definitieve handreling langs gangboord of dekrand.‐Openingen in de handreling voorzien van valbescherming‐Rondom het schip een veilige steiger, bordestrap, etc. plaatsen‐Als er geen randbeveiliging mogelijk is kan ook gebruik gemaakt worden van veiligheidsgordels metvanglijnen.Achtergrondinformatie- Arbobesluit 3.16; 7.23bArboinformatieblad 16 Beveiliging van wand en vloeropeningen (niet gratis)Achtergrondinformatie- Arbobesluit 3.16; 7.23b2.9 VloeropeningsbeveiligingRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregelDoor een onbeschermde dekopening kan iemand vallen.Een doelmatige afscherming is nodig door het aanbrengen van een afdichting die mandragend is.Mandragend houdt in dat het gewicht van een persoon die tevens materiaal bij zich draagt kanhouden. Een spaanplaat is niet voldoende.De afdichting is geborgd tegen schuivenAls een opening gebruikt wordt om frequent een dek lager te moeten gaan of materiaal doorheen tevervoeren zal een afzetting middels een hekwerk.De doorgangopening in een steigervloer is na passeren direct dicht te leggen.Achtergrondinformatie- Arbobesluit 3.16; 7.23b- Arboinformatieblad 16 Beveiliging van wand en vloeropeningen (niet gratis)Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 15

2.10 VerankerpuntenRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregelBevestigingspunten kunnen vaste voorzieningen op‐ of aan het schip zijn, zoals een vaste railing ofeen gording van het schip, maar ook bevestigingsogen voor meerdraden. Voor bevestigingspuntengeldt in ieder geval een statische trekkracht van 10kN en een dynamische belasting van 2,5 kJ.Bij een onvoldoende veilige werkplek waarbij geen vaste valbescherming aanwezig is dient demedewerker zich te zekeren met een valharnas. Het bevestigingspunt moet voldoende vast en stevigzijn. Bij het gebruik van valbeveiliging is het een verplicht om de ankerpunten te beproeven2.11 Mobiele hoogwerker / schaarhefferRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregel• Een CE goedgekeurde en in goede staat van onderhoud verkerende machine (eigendom ofinhuur). Jaarlijks gekeurd.• Indien men met deze hulpmiddelen werkt dient een medewerkers geïnstrueerd te zijn over debediening en veiligheid.• De werkomgeving wordt afgezet zodat niemand nabij de hoogwerker of schaarlift is als deze inbeweging gezet wordt.• Tijdens het werken in de bak van de hoogwerker of schaarlift is de medewerker met eenvalbeveiligingharnas aan de bak vastgemaakt.• Als men vlak naast de waterkant werkzaam is en er gevaar voor het te water raken bestaat , bijvdoor de geringe manoeuvreerruimte tijdens het verrijden is een mag een medewerker niet aande bak zijn vastgemaakt, omdat dan het gevaar bestaat met het middel naar de bodem teworden getrokken.• De maximale belasting is op de machine aangegeven.• Vanuit de werkbak zijn zij bedienbaar.Mobiele hoogwerkerSchaarliftAchtergrondinformatie‐ Arbobesluit 7.18; 7.23‐ Arboinformatieblad no 17 hijs‐ en hefmiddelen , SdU (niet gratis)Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 16

2.12 Hijskraan met werkbakRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregelBeperking:Het werken met een werkbak mag maximaal 4 uur duren. Ook is het aantal keren dat hettoegepast mag worden beperkt, nl. enkele keren per jaar.Een hoogwerker heeft daarom de voorkeur boven de hijsbak.Capaciteit- De capaciteit van de personen hangbak is op de bak aangegeven.- De werkbak is berekend op 1,25 maal de maximaal toelaatbare werklast.- De hoeveelheid mee te nemen materialen beperken en het gezamenlijk gewicht mag decapaciteit van de bak niet overschrijden.- De belasting door de volbelaste werkbak van de hijskraan en het hijsgereedschap bedraagt nietméér dan één kwart (25%) van de toelaatbare bedrijfslast.Hijsmiddelen- Het hijs‐ of hefwerktuig als de mastkraan of mobiele kraan is voldoende toegerust om incombinatie met een werkbak te worden gebruikt.- De werkbak wordt goed onderhouden.- Binnen de binnenste begrenzing van de werkbak is een stevige handgreep of handrail.- In de werkbak bestemd voor gebruik met een hijskraan is op alle plaatsen een vrije stahoogte vantenminste 2,0 m.- Bij hijskranen wordt de werkbak opgehangen aan een kraanhaak middels een viersprong,waarvan de spreidhoek tussen de overhoekse parten maximaal 60° bedraagt- Bij werkzaamheden in de mast dient de hangbak te worden geborgd tegen zijdelingsebewegingen.- Bij werkbakken aan hijskranen mag dalen d.m.v. vrije val niet mogelijk zijn.- Werkbak moet worden beproefd.Personen- De bedieningsplaats van het hijs‐ of hefwerktuig is permanent bemand;- De werknemers die worden gehesen of geheven beschikken over een doeltreffendcommunicatiemiddel.- De werknemer die gehesen worden zijn aangelijnd aan de werkbak met een harnasgordel- Bij werken in een bak boven water een reddingvest dragen en GEEN harnasgordel.Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 17

Achtergrondinformatie- Arbobesluit artikel 7.23d- Arboinformatieblad no 17 hijs‐ en hefmiddelen , SdU (niet gratis)2.13 Ladder, trapRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregelBeperking:De statijd een ladder is beperkt tot maximaal 4 uur.De statijd is de optelsom van alle tijdsduren van het staan op een ladder per project.De maximale stahoogte op een ladder is 7,5 meterIndien een ander middel niet mogelijk is kan een ladder gebruikt worden.- Een vast bordes of rolsteiger heeft de voorkeur boven een ladder.- Een spreidladder heeft de voorkeur boven enkelvoudige ladder.Laddercheck- Controleer de ladder voor het gebruik op zichtbare defecten.- Controleer of de ladder schoon is en de sporten niet glad.- Staat de ladder onder een juiste hoek ten opzichte van het horizontale vlak. Ten hoogste 75graden)- De ladder staat op een stevige ondergrond.- De ladder heeft een overlap van 1 meter (3 sporten) boven het hoogste dek.- De ladder is boven geborgd.- Verrolbare trappen en ladders zijn vastgezet voordat zijn betreden worden.- Is een ladder indien van metaal minstens 2,5 meter vrij van onder spanning staandeelektriciteitdraden.- Staande op de ladder niet buiten het armbereik werken.Bij weersomstandigheden waarbij windsnelheden boven windkracht 6 BF wordt gemetenop de werkplek moeten werkzaamheden op ladders worden gestopt.SpreidladderAchtergrondinformatie‐ Arbobesluit artikel 7.23dArbocatalogus HISWA, Juni 2010 18

3.1 Beperken van blootgestelden en blootstellingduurRisico: VOS, epoxy. LasrookWerkplekhandelingen: reinigen/ontvetten, verven, lijmen, lamineren, plamuren/primer,schuren/slijpen, lassenType maatregel: Organisatorische maatregel• Uitvoeren van werkzaamheden op een tijdstip waarop zo min mogelijk mensen aanwezigzijn; bijvoorbeeld in de pauzes, na werktijd of in een vakantieperiode. Dit vermindert deconcentratie gevaarlijke stoffen niet omdat dezelfde werkzaamheden worden uitgevoerd,maar het aantal blootgestelden is lager.• Dit is geen oplossing voor de werknemers die het werk doen. Deze werknemers zoveelmogelijk faciliteren door bijvoorbeeld taakroulatie.• Het rouleren van werkzaamheden onder medewerkers is een maatregel om degemiddelde lblootstelling van een medewerker te beperken. Het vermindert deconcentratie gevaarlijke stoffen niet maar wel de blootstellingduur per werknemer.• Roulatie van werkzaamheden onder medewerkers is goed toepasbaar indien:a. Het vakmanschap zodanig is dat alle betrokken medewerkers de werkzaamhedenkunnen uitvoeren.b. Het past in de planning en de organisatie van het bedrijfsproces.3.4 Procedure werken op hoogteRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Organisatorische maatregelenIn een procedure wordt beschreven welke preventieve middelen genomen worden om het gevaarvan vallen van hoogte te voorkomen.Hiermee is sturing aan de medewerkers mogelijk in het voortijding nemen van maatregelen.Beschrijf hierin:‐ Welke voorzieningen aanwezig zijn om op hoogte te werken.- De onderhoudsmaatregelen en keuringen.- Planning van werkzaamheden.- Voorlichting en instructie van medewerkers ten aanzien van de beschikbare middelen.- Opleiding van medewerkers bij het gebruik van specifieke arbeidsmiddelen zoals de hoogwerkerschaarlift, hijsen met de werkbak en opbouw van steigers.- Hoe toezicht gehouden wordt door de leiding.3.5 Toezicht houdenRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Organisatorische maatregelenVeilig werken vereist deskundig preventief toezicht houden. Toezichthouders moeten er tijdens dewerkzaamheden op toezien dat de medewerkers volgens de regels en afgesproken werkwijzenwerken, om te voorkomen dat er gevaarlijke situaties ontstaan.Het preventief toezicht houden bestaat uit dagelijks toezicht houden opdat:Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 19

‐de juiste valschermingsmiddelen ingezet worden.‐de veiligheidsvoorzieningen in stand worden gehouden.‐de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen tegen valgevaar worden gebruikt.Tijden het uitvoeren van de werkzaamheden zal door de leidinggevende toezicht noodzakelijk zijndoor bijv. het regelmatig controleren en veiligheidsinspecties te lopen.Bij het opmerken van gebreken of tekortkomingen zal direct ingegrepen dienen te worden.Indien medewerkers een tekortkoming of gebrek opmerken, zullen zij in de gelegenheid moeten zijnom dit te melden. De leidinggevende zal aan de hand van de melding direct de werkzaamhedenstoppen en beoordelen en indien dat terecht noodzakelijk blijkt corrigeren.Jeugdige medewerkers ( < 18 jaar) is het in ieder geval niet toegestaan om met hoogwerkers enschaarliften op grotere hoogte te werken. Daar dient de leidinggevende op toe te zien.AchtergrondinformatieArbobesluit 3.2; 1.374.4 Persoonlijke beschermingsmiddelen lasrookRisico: LasrookWerkplekhandelingen: lassenType maatregel: Persoonlijke beschermingsmiddelen1. AdembeschermingUit de Verbetercheck lasrook op www.5Xbeter.nl volgt het minimale beschermingsniveau enzijn factsheets opgenomen voor verschillende uitvoeringen vanademhalingsbeschermingsmiddelen. De mate van bescherming verschilt per uitvoering. Debelangrijkste factor die de bescherming bepaalt is de manier waarop de aansluiting op hetgezicht en/of lichaam kan worden geborgd.1. onderhoudsvrij stofmasker speciaal voor laswerkzaamheden (wegwerp)2. kap met aangedreven gefilterde lucht3. kap met perslucht of aangevoerde luchtTegenwoordig is er veel ontwikkeling in draagcomfort van laskap of lashelm die tevens eenbetere bescherming bieden door een langere slabbe die beter aansluit op het lichaam: deverbeterde laskap.Naast adembescherming zijn aanvullende persoonlijke beschermingsmiddelen nodig zoals:Oog- en gelaatbescherming, lashandschoenen, vlamwerende werkkledingWerken in scheepsruimten, besloten ruimtenVindt lassen in een besloten ruimte plaats zoals bijvoorbeeld de boegschroefruimten, danmoet de lasser zijn uitgerust met een lashelm met externe luchttoevoer, tenzij is aangetoonddat in de ruimte het zuurstofpercentage zich tussen de 20 en 21 volumeprocent bevindt. Zieook oplossingenblad Werken in (besloten) scheepsruimtenArbocatalogus HISWA, Juni 2010 20

Figuur: Persoonlijkeadembeschermingsmiddel: compacthalfgelaatsmasker met externe luchttoevoerFiguur: Persoonlijkeadembeschermingsmiddel: compacthalfgelaatsmasker met externe luchttoevoer4.5 Harnasgordel en vanglijnRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Persoonlijke beschermingsmiddelenVoor kortdurende werkzaamheden is acceptabel dat met individuele valbeveiliging wordt gewerkt.Individuele valbeveiliging bestaat uit harnasgordels en vanglijnen met een schokdemper. Dezegordels worden aan een verankerpunt (zie ook op oplossingenblad 2.10 Verankerpunten) of aan hetschip geklikt. Aan het schip houdt in dat het een vast deel van de constructie betreft. Het is verplichtom de ankerpunten te beproeven.De medewerkers moeten geïnstrueerd zijn met het gebruik van een harnasgordel.De harnasgordel wordt bevestigd aan een vast punt door middel van een vanglijn van 1,5 tot 2 metermet een musketon‐ of andere haak. Dit vaste punt mag ook een valstopapparaat zijn. In dit laatstegeval wordt de gordel zonder vanglijn direct aan het apparaat bevestigd. Een valstopapparaat wordtgebruikt als de hoogte meer dan 6 meter bedraagtArbocatalogus HISWA, Juni 2010 21

AchtergrondinformatieArbobesluit hoofdstuk 84.6 ReddingvestRisico: Werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Persoonlijke beschermingsmiddelenIndien men werkzaamheden uitvoert boven het water en er is gevaar te water te raken enverdrinkingsgevaar bestaat is een reddingvest nodig.Een reddinggordel heeft voldoden drijfvermogen om een vol bekleed persoon drijvende te houdenen in een zodanige positie dat het hoofd boven water blijft.Omdat een reddinggordel hinder geeft bij de werkzaamheden heeft een type zoals afgebeeld devoorkeur boven een type met een geheel omkleden van de persoon. Ook biedt dit type meermogelijkheden om een valbeschermingharnas te dragen.Het loskoppelen van de bevestigingslijn aan een valbeschermingharnas moet mogelijk blijven.Het drijfvermogen staat op het vest aangegeven.Aanvullend kan een fluitje en lichtje aanwezig zijn om een signaal aan redders te geven,AchtergrondinformatieArbobesluit hoofdstuk 85.1 Opslag gevaarlijke stoffenRisico: VOS, epoxyWerkplekhandelingen:Type maatregel: AlgemeenRegels voor opslag van verpakte gevaarlijke stoffen staan in richtlijn PGS 15. Doorgaans eist hetbevoegd gezag in de milieuvergunning dat de opslag voldoet aan deze eisen. De indeling vangevaarlijke stoffen is gebaseerd op de internationale vervoerswetgeving (ADR).Wanneer meer dan een werkvoorraad gevaarlijke stoffen opgeslagen wordt zal een reeksArbocatalogus HISWA, Juni 2010 22

ouwkundige en organisatorische maatregelen getroffen moeten worden om de veiligheid tegaranderen.Richtlijn PGS 15 is van toepassing op ondermeer de volgende type stoffen:• Spuitbussen en gasflessen; ADR Klasse 2• Ontvlambare vloeistoffen; ADR Klasse 3• Brandbare vaste stoffen; ADR Klasse 4.1, 4.2 en 4.3• Oxiderende stoffen; ADR Klasse 5.1• Giftige stoffen; ADR Klasse 6.1• Bijtende stoffen; ADR Klasse 8• Milieugevaarlijke stoffen; ADR Klasse 9• CMR‐stoffen: carcinogene, mutagene en reproductietoxische stoffen• Gevaarlijke afvalstoffenGehanteerde ondergrenzen voor toepassen richtlijn PGS 15:• Meeste categorieën: vanaf 50 liter• CMR‐stoffen: vanaf 1 kg• Stoffen in verpakkingsgroep I: vanaf 1 kg• Klasse 3 verp.groep II (< 23 °C): vanaf 25 liter• Gasflessen: vanaf 115 liter• Klasse 8 stoffen: vanaf 250 liter• Klasse 9 stoffen: vanaf 250 literVoor werkvoorraden gelden de volgende bepalingen:• Indien één eenheid verpakking meer dan één week als werkvoorraad wordt gebruikt, zijn in hetgebruik en de opgeslagen hoeveelheid werkvoorraad niet meer in proportie en spreken we nietlanger van werkvoorraad.• Een permanente werkvoorraad in een jacht is toegestaan, indien op de risico's van dewerkvoorraad geënte maatregelen en voorzieningen zijn getroffen (conform de bepalingen uitdeze richtlijn, voor zover deze uitvoerbaar zijn buiten een opslagvoorziening). De hoeveelheidbedraagt in dat geval maximaal één verpakking per te gebruiken stof plus indien noodzakelijk éénreserveverpakking of de hoeveelheid benodigd voor één batch (productierun);• Indien de werkvoorraad in een jacht meer dan 50 liter is, dan moet de verpakking zijn geplaatstboven een vloeistofdichte lekbak of een gelijkwaardige voorziening. Hiervan kan wordenafgeweken als (het betreffende deel van) de vloer van de ruimte in het schip ten minstevloeistofkerend is. Dit geldt niet voor brandbare vloeistoffen daarvoor blijft vanuitbrandveiligheidoptiek een lekbak of een andere gelijkwaardige voorziening wenselijk.Doelstelling is in een dergelijk geval het verkleinen van het verdampingsoppervlak in geval vaneen lekkage. Afhankelijk van de risico's van de stof kunnen aanvullende maatregelen nodig zijn(bijvoorbeeld m.b.t. ventilatie);• De werkvoorraad in een jacht, moet worden bewaard in deugdelijke en gesloten verpakking, diebestand is tegen de gevaarlijke stof;• Een laskar met gasflessen kan ook als werkvoorraad worden beschouwd.• Neem opslag van gevaarlijke stoffen op in een werkplek‐inspectieplanArbocatalogus HISWA, Juni 2010 23

Opslagkast met afzuiging voor opslag kleineverpakkingen gevaarlijke stoffen. Op de deur staanveiligheidssignalering en inhoudsopgave stoffenSpecifieke informatie• www.publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl Klik op no.15 voor downloaden richtlijn PGS 15 en errata• www.infomil.nl/onderwerpen/hinder‐gezondheid/veiligheid/pgs/ achtergrondinformatie; vragen enantwoorden PGS 15• Handboek BIM (milieu), Hiswa (beschikbaar voor leden)5.2 Voorlichting en instructieRisico: VOS, epoxy, lassen, werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: AlgemeenWanneer voorlichting en instructie geven?• Introductieprogramma nieuwe medewerker• Wanneer de medewerker voor de eerste keer de werkzaamheden gaat verrichten• Vervolgens zo vaak als noodzakelijk; bij gewijzigde werkmethoden of als blijkt dat medewerkersna verloop van tijd de instructies en maatregelen niet voldoende opvolgenInhoud van de voorlichting en instructie• Risico’s van de werkzaamheden• Risicovolle activiteiten en de wijze van blootstelling• Resultaten van onderzoek naar de blootstelling op de eigen werkplek• Plan van aanpak: de specifieke beheersmaatregelen die genomen zijn (of gaan worden) om hetrisico te beperken en de reden waarom deze maatregelen zijn getroffen• Eigen rol in het beperken van de blootstelling, waaronder hygiëne• Bestaande werkvoorschriften en instructies• Foutieve werkwijzen; lessen uit het verleden• Persoonlijke beschermingsmiddelen: juist gebruik, welke bescherming wanneer, hoe gebruiken,wanneer verwisselen/vernieuwen, hoe reinigen/opslaanHoe instructie geven?• Een combinatie van mondelinge én schriftelijke én praktijkvoorlichting.• On‐the‐job• Opnemen van arbo en veiligheid in (visuele) werkplekinstructies• Werkoverleg, bij het onderdeel arbo• Periodieke voorlichting per onderwerp/risico, bijvoorbeeld iedere twee jaar• Basiscursus ‘Risico’s en beheersmaatregelen van je werkzaamheden’Arbocatalogus HISWA, Juni 2010 24

Organisatorische aandachtspunten• Vastleggen van inhoud in instructiemateriaal, instructievideo, hand‐outs voorlichting,werkinstructies bij de werkplek.• Vastleggen van de gegeven voorlichting: presentielijst, aftekenlijst bijhouden.Specifieke informatie en hulpmiddelen• Arbowet artikel 8 Voorlichting en onderrricht Arbobesluit 4.10d, 7.11a• Algemeen voorlichtingsmateriaal beschikbaar op internet o.a. www.arboportaal.nl, www.szw.nl,www.arbeidsinspectie.nl.• www.napofilm.net/nl/napos‐films europese voorlichtingsfilmpjes op basis van computeranimaties inwoordloze taal van ca. 1 minuut. De filmpjes reiken concrete oplossingen en/of roepen vragen of discussieop over diverse arbo‐ en veiligheidsthema’s op de werkvloer.5.3 Werken in (besloten) scheepsruimtenRisico: VOS, epoxy, lassen, werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: AlgemeenRisico’sHet werken in (besloten) scheepsruimten brengt extra gevaren met zich mee zoals:• VerstikkingBij onvoldoende verse lucht toevoer kan de zuurstofconcentratie in de werkpleklucht te laagworden.• Bedwelming/vergiftigingTijdens reinigen, schilderen, lamineren, lijmen, lassen kunnen gevaarlijke stoffen in de luchtkomen. Bij onvoldoende ventilatie kan de concentratie zo hoog oplopen dat werknemers acuteeffecten ondervinden zoals irritatie, duizeligheid en mogelijk bewusteloosheid.• Brand‐ en explosieTijdens reinigen, schilderen, lamineren, lijmen kunnen oplosmiddelen in de lucht verdampen. Bijonvoldoende ventilatie kan de concentratie plaatselijk zo hoog oplopen dat een vonk de dampdoet ontsteken.• Stroomdoorgang door het lichaam door werken met elektrische apparatuur.• Verhoogde kans op struikelen, uitglijden, stotenMaatregelenVoordat met de werkzaamheden wordt begonnen moeten risico’s en de beheersmaatregelenbepaald worden en allen die bij de werkuitvoering zijn betrokken, worden geïnformeerd.De volgende items moeten bepaald worden:1. Gevaren van werkzaamheden en omgeving zoals: de toegankelijkheid van de ruimte,elektrocutie, het vrijkomen van schadelijke stoffen en inzicht in de weersomstandigheden (wind,regen, ijzel).2. Noodzaak tot onderzoek van de atmosfeer in de ruimte zoals het meten van hetzuurstofpercentage (18‐21%) of brandbare gassen LEL (

toepassen veilige spanningen 50 V wisselstroom of 120 V gelijkstroom. Een alternatief is eenis een scheidingstrafo waarop maximaal 1 aansluiting voor 220 V handgereedschap wordtgebruikt.- Bij elektrisch laswerkzaamheden bij reparaties wordt gelijkstroom uit een lasgelijkrichter ofwisselstroom uit een transformator met een spanningverlagend relais gebruikt, zodat altijdmet een veilige spanning wordt gewerkt.- Toezicht: Er is een toezichthouder aangesteld, die verantwoordelijk is voor het treffen vanalle noodzakelijke maatregelen en die zo nodig onmiddellijk hulp kan bieden of mobiliseren.- Bij de toegang tot de ruimte is een werknemer aanwezig die voortdurend contactonderhoudt met de zich in de ruimte bevindende personen en eventueel met eenopdrachtgever/toezichthouder die niet op de werkplek aanwezig hoeft te zijn.- Persoonlijke beschermingsmiddelen; ademhalingsbescherming bijvoorkeur onafhankelijkeademhalingsbescherming.- Communicatiemiddelen, ‐afspraken- Extra verlichting- Alarmeringssystemen- Noodprocedure: bedrijfshulpverlening, brandbestrijdingsmiddelen en reddingsmiddelen: opde situatie toegesneden hulpmiddelen voor de redding van een persoon uit de ruimtemoeten beschikbaar zijn, zoals een tripotlier of lijflijnen.- Betreden voorkomen: de toegang tot de ruimten met gevaar afzetten met afzetlint enmarkeren.Figuur: werken in nauwe scheepsruimten brengt diverse risico’s met zich meeFiguur: Persoonlijke adembeschermingsmiddel:compact halfgelaatsmasker met externeluchttoevoerFiguur: Persoonlijke adembeschermingsmiddel:compact halfgelaatsmasker met externeluchttoevoerSpecifieke informatie• Arbobesluit Artikel 3.5g Gevaar voor verstikking, bedwelming, vergiftiging of brandArbocatalogus HISWA, Juni 2010 26

• Arboinformatieblad no. 5 Veilig werken in besloten ruimten, SdU (niet gratis)5.4 HygiëneRisico: VOS, epoxy, lassen, werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: Algemeen1. Duidelijke afspraken over reinigen van pauzeruimten en kleedruimten.2. Opbergen van werkkleding en schone kleding in twee gescheiden kledingkastjes.3. Voldoende voorraad schone werkkleding, inclusief reservekleding beschikbaar.4. Instructies voor werknemers:a. Gebruik, onderhoud en bewaar persoonlijke beschermingsmiddelen in overeenstemmingmet de instructies.b. Sterk verontreinigde werkkleding wisselen.c. Draag geen (sterk) verontreinigde werkkleding in de pauzeruimte.d. Niet roken, eten en drinken tijdens het werk.e. Bewaar geen voedingsmiddelen op de werkplek.f. Laat elk wondje goed verzorgen.g. Wassen / douchen na het werkh. Handreiniging• Handen wassen voor toiletbezoek, eten, drinken,roken na werkzaamheden• Voorkom vaak handen wassen met een agressieve zeep, schuurmiddel of oplosmiddelen.Dit zal de huid beschadigen.i. Handverzorging• Gebruik een verzorgende handcrème zowel vóór als ná het werk en na reiniging van dehanden. Handcrème zorgt dat de huid makkelijker te reinigen is.• Gebruik een handcrème met zo min mogelijk toevoeging zoals parfums.• Let op een handcrème is geen vervanging van handschoenen. Zogenaamde barrièrecrèmes beschermen NIET tegen epoxy’s.5.5 Afrusten schipRisico: werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: AlgemeenDoelmatige maatregelen ter voorkomen van vallen en beknellen tussen wal en schip bij onverwachtebewegingen van het schip, zoals:- Het afrusten van een statietrap of loopbrug tegen het schip moet zodanig zijn geborgd dathet hulpmiddel niet ongewild kan verschuiven en er moet rekening gehouden worden metonverwachte bewegingen van het schip.- Het inrichten van een veilige werkvloer met een stabiele ondergrond- Gebruikt u mobiele hulpmiddelen met werkbordes, stel deze dan op de wal zo dicht mogelijkop bij de scheepsromp. Een vrije ruimte tussen de scheepswand en het werkbordes vanmaximaal 30 centimeter moet hierbij worden gehanteerd om onverwachte bewegingen vanhet schip te kunnen opvangen.- Leg het schip voldoende vast met meerlijnen en borg het zoveel mogelijk tegen onverwachteArbocatalogus HISWA, Juni 2010 27

eweging (bijvoorbeeld met extra landvasten).- Plaatsen van voldoende stootmiddelen zoals fenders,afstootblokken, banden, stootwillen.5.6 WeersomstandighedenRisico: werken op hoogteWerkplekhandelingen:Type maatregel: AlgemeenRisicoDe weersomstandigheden hebben grote invloed op risico van vallen en uitglijden.Regen, sneeuw en ijzel zorgen voor natte of opgevroren looppaden en/of werkoppervlakken en bijsneeuwval is een vrij looppad niet altijd direct zichtbaar.Wanneer de werkvlakken zijn afgedekt door sneeuw kan niet gecontroleerd worden op gebreken inde valbescherming/bevestiging.Maatregelen• Bij vorstverwachting preventief strooien op horizontale vlakken, ook op steigers en anderebordessen.• Bij sneeuwval en opgevroren vlakken eerst sneeuwruimen en ijsvrij maken voordat dewerkzaamheden aanvangen.• Bij onweer worden gedurende de tijd dat men nabij de onweersbui is de activiteiten buitengestaakt.• Bij windkracht boven de BF 6 is het niet toegestaan met hoogwerkers buiten te werken of tehijsen of te werken op hoogten direct aan de wind blootgesteld.Achtergrondinformatiearbobesluit 7.18aArbocatalogus HISWA, Juni 2010 28