Kerncijfers

KerncijfersToerisme & recreatie algemeenBuitenlandse vakanties naar bestemmingsland (x 1.000)2003 2004 2005 2006 2007 +/-Duitsland 2.419 2.693 2.600 2.571 2.951Frankrijk 2.880 2.888 2.759 2.724 2.645België en Luxemburg 2.513 2.523 2.330 2.157 2.281Spanje en Portugal 1.933 1.851 1.921 1.788 1.880Oostenrijk 1.112 1.081 1.024 1.160 1.150Andere landen in Europa 3.740 3.911 3.937 4.018 4.319Intercontinentaal 1.857 2.226 2.515 2.335 2.330Bron: NBTC-NIPO Research, CVOInkomend toerisme Buitenlandse verblijfsgastenin Nederland (totaal 10.738.000) Buitenlandse overnachtingenin Nederland (totaal 26.887.000) Inkomend toerisme (gasten) naar nationaliteit (x 1.000)2003 2004 2005 2006 2007 +/-Duitsland 2.803 2.650 2.570 2.812 2.883 1%België 779 812 917 991 1.101 11%Luxemburg 35 31 30 32 38 19%Groot-Brittannië 1.646 1.760 1.853 1.913 1.902 -1%Ierland 93 94 109 111 116 5%Frankrijk 465 510 527 608 613 1%Zwitserland 115 141 141 173 177 2%Oostenrijk 54 56 62 66 79 20%Italië 339 369 374 398 398 0%Spanje 275 298 322 391 436 12%Denemarken 116 126 148 171 163 -5%Zweden 106 112 111 114 116 2%Noorwegen 67 82 82 90 92 2%Finland 44 47 48 50 54 8%Polen 45 54 63 77 83 8%Rusland 52 61 69 87 95 9%Overig Europa 398 440 515 514 609 18%Verenigde Staten 822 905 971 1.047 991 -5%Canada 88 115 126 134 126 -6%Brazilië 29 39 60 54%Overig Amerika 86 111 121 105 96 -9%Japan 139 164 158 143 130 -9%China(incl. Hongkong)82 96 108 125 16%India 24 34 37 42 14%Overig Azië 392 366 356 313 321 3%Australië 92 118 105 120 121 1%Afrika 131 117 101 93 92 -1%Totaal 9.180 9.647 10.012 10.738 11.008 3%Bron: CBS, bewerking NBTCInkomend toerisme in steden Nederland (hotelgasten x 1.000)2003 2004 2005 2006 2007 +/-Amsterdam 3.209 3.513 3.787 3.901 3.909 0%Den Haag 254 255 264 264 315 19%Rotterdam 213 240 302 305 286 -6%Utrecht 105 154 132 175 142 -19%Maastricht 103 115 125 155 131 -16%Bron: CBSBron: CBS 2007

KerncijfersToerisme & recreatie algemeenInkomend toerisme (gasten) naar toeristengebied als bestemming (x 1.000)2003 2004 2005 2006 2007 +/-Vier grote steden 3.853 4.152 4.546 4.725 4.789 1%Overig Nederland 1.100 1.225 1.320 1.377 1.495 9%Noordzeebadplaatsen 1.405 1.333 1.220 1.353 1.426 5%West- en Midden-Brabant 464 542 553 641 663 4%O-Brabant, N-M Limburg,Rijk v. Nijmegen450 437 458 493 532 8%Zuid Limburg 283 282 294 357 342 -4%IJsselmeerkust 315 289 263 291 307 6%Deltagebied 245 240 226 240 275 15%Veluwe en Veluwerand 235 222 236 229 234 2%Twente, Salland, Vechtstreek 197 254 209 219 208 -5%Waddeneilanden 191 204 183 230 204 -11%Groningse, Friese en Drentsezandgronden138 158 131 195 153 -22%Utrechtse heuvelrug, hetGooi89 104 140 143 147 2%Meren Gr., Fr., NW Overijssel 102 93 95 93 86 -8%Hollandse en Utrechtse meren 42 56 58 74 67 -9%Achterhoek 44 44 64 58 45 -22%Gelders rivierengebied 27 13 15 22 37 66%Bron: CBSMotief inkomende verblijfsgasten voor bezoek aan Nederland 2006Gasten (x mln.) Gasten (%)Vakantie 6,9 63%Zakelijk 3,4 31%overig (o.a.bezoek familie,vrienden en kennissen)0,7 6%Totaal 11,0 100%Bron: SIT, CBS, bewerking NBTCOndernomen activiteiten inkomende toeristen in Nederland (zakelijk en toeristisch)%Bar of café bezocht 57%Funshoppen/winkelen 49%Restaurant bezocht 45%Bezienswaardige/historische plaatsen of locaties bezocht 37%Fietsen, wandelen 34%Museum bezocht 31%Tochtje gemaakt in rondvaartboot 25%Strand bezocht 21%Natuurgebied of bos bezocht 17%Familie/vrienden bezocht 11%Zaansche Schans/Volendam/Marken bezocht 10%Evenement/festival/sportwedstrijd bezocht 9%Attractiepark bezocht 7%Bloemenvelden/Keukenhof bezocht 6%Diamantair bezocht 6%Bron: NBTC, SIT 2005Economische betekenis toerisme en recreatieBestedingen en werkgelegenheid toerisme en recreatie in Nederland in 2007inkomendtoerismebinnenlandstoerismeuitgaandtoerismetotaalToeristisch (x mld. euro) 5,5 17Zakelijk (x mld. euro) 1,3 2,8Uitgaven van uitgaand toerisme datin Nederland achterblijft (x mld. euro)4Totaal (x mld. euro) 6,8 19,8 4 30,6Aankoop duurzame recreatiegoederen(x mld. euro)3Sociale overdrachten (x mld. euro) 1,8Totale economische betekenis toerisme en recreatie (x mld. euro) 35,3Toeristische banen 394.000Toeristisch arbeidsvolume (fte’s) 247.000Bron: CBS

KerncijfersToerisme & recreatie algemeenAttractieparken, dierentuinen en museaTop 20 Bezoekers Nederlandse attractieparken, dierentuinen en musea2003 2004 2005 2006 20071. De Efteling 3.235.000 3.253.000 3.200.000 3.050.000 3.240.0002. RondvaartenAmsterdam2.750.000 2.500.000 2.847.000 3.143.000 3.205.0003. Diergaarde Blijdorp 1.550.000 1.500.000 1.479.000 1.428.000 1.560.0004. Van Gogh Museum 1.342.000 1.338.000 1.417.000 1.675.000 1.550.0005. Burgers’ Zoo 1.500.000 1.515.000 1.505.000 1.465.000 1.505.0006. AttractieparkSlagharen1.300.000 1.325.000 1.400.000 1.400.000 1.424.0007. Duinrell (incl. Tikibad) 1.299.000 1.310.000 1.349.000 1.342.000 1.354.0008. Natura Artis Magistra 1.002.000 1.081.000 1.176.000 1.200.000 1.230.0009. Dierenpark Emmen 1.500.000 1.410.000 1.260.000 1.140.000 1.203.00010. Anne Frank Huis 912.000 937.000 965.000 983.000 1.003.00011. Rijksmuseum 841.000 810.000 843.000 1.142.000 966.00012. OpenluchtmuseumDe Zaanse Schans950.000 880.000 900.000 880.000 900.00013. OuwehandsDierenpark825.000 825.000 860.000 880.000 895.00014. De Keukenhof 657.000 738.000 693.000 760.000 837.00015. Walibi World na na 900.000 766.000 834.00016. DierenparkAmersfoort680.000 685.000 655.000 690.000 748.00017. SafariparkBeekse Bergen500.000 525.000 595.000 660.000 730.00018. Dolfinarium 813.000 733.000 753.000 808.000 720.00017. Madurodam 660.000 630.000 700.000 691.000 675.00020. Sexmuseum‘Venustempel’518.000 528.000 525.000 532.000 552.000Bron: NBTCInternationaal toerismeInternationale aankomsten in de wereld naar regio (x mln.)2003 2004 2005 2006 2007 +/-Afrika 31 33 37 41 44 9%Amerika 113 126 134 136 143 2%Azië en Pacific 119 145 157 167 184 6%Midden Oosten 29 36 40 41 48 2%Europa 399 424 441 462 484 4%- Noord Europa 47 49 53 56 58 6%- West Europa(o.a. Nederland)136 139 143 150 155 4%- Centraal & Oost Europa 68 86 88 92 96 0%- Zuid & MediterraanEuropa148 149 158 165 176 4%Wereld 691 766 808 847 903 4%Bron: UNWTOOp www.nbtc.nl is naast deze folder meer informatie over toerisme en recreatie te vinden, zoals:- Destinatie Holland: grootschalig onderzoek onder duizenden inkomende verblijfsgasten- MarketScans: korte beschrijving van markten waar NBTC actief is- Notitie economisch belang: economisch belang van toerisme- Toerisme in Perspectief: trends en ontwikkelingen van het afgelopen en het komende jaar- laatste cijfers met betrekking tot het aantal gasten en overnachtingen van buitenlanders in Nederland- Publicatiereeks Toerisme en Recreatie- diverse rapporten van NBTC, ETC en UNWTO

KerncijfersInternationale zakelijke marktTop 5 van buitenlanders met een zakelijk motief die Nederland bezoeken1 Britten2 Duitsers3 Amerikanen4 Belgen5 SpanjaardenBron: NBTCNederland als internationale congresbestemming 2007Totaal aantal internationale congressen 1.350Verhouding internationale Corporate/ Non-Corporate congressen 2/3 – 1/3Totaal aantal congresdeelnemerdagen 1.361.686Gemiddeld aantal deelnemers 264Gemiddelde duur in dagen 3,7Bron: NBTCCriteria int. congres: aantal deelnemers op eerste dag minimaal 40, en minimaal éénderde is buitenlands,minimum duur 2 dagen, bijeenkomst vindt plaats in een externe accommodatie, het doel is kennisoverdracht.Het betreft zowel de corporate als non- corporate markt Verdeling van de bestedingen van de internationale non corporatecongresbezoeker naar herkomstcontinent (2002) Bron: NBTC bestedingsonderzoek 2004(*) Bestedingen die rechtstreeks samenhangen met het congres: heen/terugreis, transfer, registratie, logiestijdens het congres, maaltijden en uitstapjes.(**) Bestedingen voor/na het congres (winkelen, logies, uitgaan, et cetera), maar ook uitstapjes tijdens hetcongres die geen relatie hebben met het congres.Aantal internationale congressen per land 2004-2007 (ICCA)Plaats Land 2004 2005 2006 20071 Verenigde Staten 288 376 414 4672 Duitsland 272 320 334 4293 Spanje 267 275 266 3034 Groot-Brittannië 196 270 279 2815 Frankrijk 204 240 269 2556 Italië 170 196 209 2507 Japan 132 142 157 2158 Brazilië 106 145 207 2099 Oostenrijk 129 157 204 20410 Canada 90 102 123 19711 Nederland 181 197 187 195China P.R. 104 129 153 195Totaal 4.424 5.315 5.838 6.435Criteria int. congres: min. 50 participanten, reguliere basis, congres moet zich tussen tenminste 3 landenbewegen en het betreft de associatiemarktBron: ICCA, www.iccaworld.comAantal internationale congressen per land 2004-2007 (UIA)Plaats Land 2005 2006 20071 Verenigde Staten 1.039 894 1.1142 Frankrijk 590 634 5983 Duitsland 410 434 5234 Singapore 177 298 4665 Japan 206 168 4486 Nederland 341 391 4237 Italië 382 324 4148 Spanje 368 362 3939 Oostenrijk 314 382 36610 Groot-Brittannië 386 350 32711 België 242 239 30712 Zwitserland 268 288 28413 Canada 214 230 27514 Australië 200 202 27215 Republiek Korea 216 204 268Totaal 8.953 8.871 10.505Criteria int. congres: min. 300 participanten, waarvan min. 40% buitenlands, minimum aan nationaliteiten 5.Minimum duur van het congres 3 dagen (m.i.v. 2007: 2), het betreft de non-corporatemarkt (associatie- engouvermentele congressen). Bron: UIA, www.uia.org

KerncijfersVerblijfs- & dagrecreatieNetto omzet verblijfsrecreatieBron: CBS 20021.180 mln.Aantal bedrijven binnen verblijfsrecreatieVerblijfBedrijvenCampings met meer dan 40 slaapplaatsen 1.400Minicampings 1.900Bungalowparken 425Groepsaccommodaties 850Totaal 4.575Bron: Rabobank Cijfers en Trends 2005/2006Aantal slaapplaatsen verblijfsrecreatie 2007VerblijfSlaapplaatsenCampings 736.000Bungalows, huisjes 220.000Groepsaccommodaties 56.000Totaal 1.012.000Bron: CBSResultatenrekening (in % van de omzet)Kampeer- en bungalowbedrijvenInkopen 20,4Brutowinst 79,6Totaal kosten 68,9w.v. loonkosten 25,6energiekosten 4,4andere huisvestingskosten 13,7verkoopkosten 5,2overige kosten 8,9afschrijvingen 9,9financiële lasten 1,2Bedrijfsresultaat 10,7Bron: Rabobank Cijfers en Trends 2005/2006 Gasten in verblijfsrecreatieve accommodaties (zowel Nederlanders als buitenlanders) Bron: CBS 2007 Uitgaven Nederlanders tijdens vakantie in verblijfsaccommodaties in Nederland Bron: NBTC-NIPO Research, CVO Top vijf binnenlandse logiesaccommodaties(totaal overnachtingen 98.595.000) Bron: NBTC-NIPO Research, CVO

KerncijfersDagrecreatieOntwikkeling verplichte, persoonlijke en vrije tijd in uren per week1985 1990 1995 2000 2005Verplicht (arbeid, studie, huishouden) 40,7 42,0 42,6 43,9 44,3Persoonlijk (hygiëne, eten, slapen) 75,3 75,5 75,0 76,6 76,2Vrije tijd 49,0 47,2 47,3 44,8 44,7Bron: SCP, tijdsbestedingsonderzoekDagtochten* naar belangrijkste activiteit *) Een dagtocht is een recreatieve activiteit waarvoor men ten minste twee uur van huis is, zonder datdaarbij een overnachting elders plaatsvindt. Bron: CBS, Onderzoek Dagrecreatie 2006/2007Uitgaven aan dagtochten (x 1 miljoen)1995/1996 2001/2002 2006/2007Totale entree- en deelnamekosten 1.608 2.863 3.116Totale consumptiekosten 3.990 6.845 7.526Totale reiskosten 1.116 1.803 2.073Totale uitgaven aan dagtochten 6.714 11.511 12.715Uitgaven per persoon per dagtocht (in €) 7,17 11,73 14,02Bron: CBS Onderzoek DagrecreatieBestemming dagtochten (x 1.000)1995/1996 2001/2002 2006/2007Groningen 30.132 31.277 31.688Friesland 35.194 33.742 31.390Drenthe 26.812 25.376 25.289Overijssel 57.762 56.941 55.295Flevoland 12.713 14.807 14.201Gelderland 106.932 113.113 100.161Utrecht 66.045 70.131 69.727Noord-Holland 159.670 172.439 155.329Zuid-Holland 201.408 215.191 185.198Zeeland 21.808 21.248 18.857Noord-Brabant 132.913 142.168 133.979Limburg 67.733 65.363 66.158Nederland totaal 935.768 981.624 906.642Buitenland totaal 16.646 19.829 19.369Bron: CBS Onderzoek DagrecreatieTop tien vrijetijdsactiviteiten 2007aantal (x mln.) %1. Buitenrecreatie 980 24%2. Winkelen voor plezier/funshoppen 710 18%3. Zelf sporten 631 16%4. Uitgaan 451 11%5. Overige hobby-, verenigingsactiviteiten en cursussen 436 11%6. Attracties bezocht 268 7%7. Waterrecreatie en -sport 192 5%8. Cultuur 124 3%9. Evenementen bezocht 108 3%10. Sportwedstrijden bezocht 76 2%Totaal 4.046 100%Bron: ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) 2007Vrijetijdsactiviteit: Dagrecreatieve activiteit die buiten de eigen woning wordt ondernomen en waarbij menminimaal 1 uur van huis is.

KerncijfersHoreca & recreatieAantal horeca gelegenheden2003 2004 2005 2006 2007Drankverstrekkers 18.689 18.630 18.389 18.066 18.186Maaltijd- en spijsverstrekkers 19.874 20.102 20.392 20.559 20.722Logiesverstrekkers 2.886 2.827 2.818 2.758 2.819Totaal aantal horeca gelegenheden 41.449 41.559 41.559 41.383 41.727Bron: Horeca in CijfersVerdeling hotelkamers naar sterrenBron: Horeca in Cijfers 2007 Bron: Horeca in CijfersOmzetwaarde horeca per sector Bron: CBSGasten en overnachtingen in hotels(zowel Nederlanders als buitenlanders) Uitgaven tijdens binnenlandse hotelvakanties (in euro’s)2002 2003 2004 2005 2006 2007Totale uitgaven binnenlandsehotelgasten tijdens vakantie686mln.578mln.546mln.580mln.610mln.682mln.Uitgaven per vakantie 239 206 196 202 201 208Uitgaven per dag 57 55 51 49 49 54Bron: NBTC-NIPO Research, CVOBezoekers aan horeca 2006(% van NL bevolking per kwartaal) Bron: Horeca in CijfersUitgaven Horeca: gemiddelde bestedingen per bezoek (in euro’s)2004 2006 2007Drankensector 12,0 11,1 11,1Fastfoodsector 5,4 4,9 4,9Restaurantsector 19,3 17,0 16,9Bron: Horeca in Cijfers