MONUMENTENWANDELING PURMEREND - Gemeente Purmerend

L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
1
MONUMENTENWANDELING
PURMEREND
12 SEPTEMBER 2009

Achterdijk bij nr. 16
Natuurstenen poortomlijsting met pilasters en een
getoogde kroonlijst met wapenschild, XVIII A.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
2

Gedempte Singelgracht 16
Openbare lagere school (later school voor Christelijk
Nationaal Onderwijs) gebouwd van 1921-1922 op
de plaats van de afgebroken Franse school.
Ontworpen door architect Cornelis Koning, architect
te Purmerend, in opdracht van B&W van Purmerend.
In 1952 werd de school uitgebreid met een
achtste lokaal achteraan op de eerste verdieping
(linksboven aan de Kanaalstraatzijde).
Op nagenoeg rechthoekig grondplan opgetrokken
schoolgebouw van twee bouwlagen onder een plat
dak. Tot halverwege de begane-grondvensters zijn
de voor- en linkerzijgevel uitgevoerd in staand metselwerk
van paarsbruine verblendsteen in Vlaams
verband met terugliggende voeg en daarboven in
oranjerode verblendsteen waalformaat in Vlaams
verband met enigszins verdiepte voeg.
De achter- en rechterzijgevel zijn geheel opgetrokken
in het laatstgenoemde metsel- en voegwerk.
Boven de kalven van de verdiepingsvensters wordt
het metselwerk van de linkerzij- en achtergevel ver-
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
levendigd door twaalf uitkragende metsellagen van
paarsbruine baksteen en, evenals de rechterzijgevel,
afgesloten door een gemetselde bovenrand van
dito baksteen.
De vensters in de voor- en linkerzijgevel hebben
zware lekdorpels van basaltlava; de lekdorpels in de
rechterzijgevel zijn uitgevoerd in paarsbruine verblendsteen.
De gerende voorgevel (ZO) heeft zowel op de begane
grond als de eerste verdieping twee kruisvensters
voorzien van vierruits onderramen en tweeruits
bovenlichten (de bovenlichten op de verdieping waren
vermoedelijk voorzien van een ruitvormige roedenindeling).
Rechts bevindt zich een portiek geflankeerd door
halfrond uitgemetselde wanden waarboven in
dwarsdoorsnede gekeperde lisenen die zich tot bovenaan
de gevel voortzetten en daar bekroond worden
door een halfronde deksteen van basaltlava.
Het tussenliggende geveldeel telt boven de portiek
drie vierruits bovenlichten en op de eerste verdieping
drie hoge drieruits vensters waarboven gekeperd
siermetselwerk en een tudorboogvormige top
van staand metselwerk.
De penanten tussen de vensters boven de ingang
zijn bekleed met gepotdekselde rode tegels. Het
portiek heeft een hardstenen vloer en een aan getrapt
vormgegeven duimgehengen afgehangen dubbele
paneeldeur van blankgelakt eikenhout met
sierbeslag.
Links van de ingangspartij is de voorgevel evenals
het rechter deel van de linkerzijgevel minder hoog
opgetrokken, bovenaan bekleed met gepotdekselde
rode tegels en voorzien van een kwartrond gemetselde
stompe hoek. In het aansluitende rechter gedeelte
van de aan de Kanaalstraat gelegen linkerzijgevel
(ZW) bevindt zich beneden en boven een
kruisvenster als in de voorgevel.
3
De ruiten van de vierruits bovenlichten in het verdiepingsvenster
zijn nog voorzien van diagonale roeden.
De linkerzijgevel heeft verder zowel op de begane
grond als de eerste verdieping drie paar kruisvensters
voorzien van vierruits openslaande onderramen
en vierruits bovenlichten (valramen).
De muurdam in het midden van elk vensterpaar is in
dwarsdoorsnede gekeperd en bekleed met rode
tegels. In het enigszins risalerende linker gedeelte
van de gevel bevindt zich zowel beneden als boven
een breed liggend venster samengesteld uit vier
vierruits onderramen (twee openslaande waartussen
twee vaste) en vier vierruits bovenlichten (valramen).
De sobere rechterzijgevel (NO) is voorzien van
meerdere gevelsprongen, achttien vierruits wcraampjes,
vijf kruisvensters waarin vierruits ramen,
en een venster met een zesruits onder- en bovenraam.
De achtergevel (NW) is gesloten. Het interieur verkeert
nog grotendeels in de oorspronkelijke staat.
Het schoolgebouw is van algemeen belang uit architectuur-
en cultuurhistorisch oogpunt als gaaf bewaard
gebleven openbare lagere school uit het eerste
kwart van de 20ste eeuw, opgetrokken in de stijl
van de Amsterdamse School.
Vanwege de beeldbepalende ligging op de hoek van
de Gedempte Singelgracht en de Kanaalstraat heeft
het pand tevens stedenbouwkundige waarde. Daarnaast
is het gebouw van belang als karakteristiek
werk uit het oeuvre van architect Cornelis Koning.

Gedempte Singelgracht 29
Werkplaats met bovenwoning (in het linker gedeelte
van de begane grond was vroeger een sigarenwinkeltje
gevestigd.
Gebouwd vermoedelijk omstreeks 1884 (in de kadastrale
registers is sprake van een herbouw in het
dienstjaar 1885); onderpui: circa 1930; gevelreclame:
XIXd of XXA.
Breed en ondiep hoekpand van twee bouwlagen
onder een afgeplat schilddak met een driehoekig
plat en een dekking van rode verbeterde Hollandse
pannen.
Halverwege het voorschild staat een dakkapel met
een vierruits stolpraam en een plat dak.
De voor- en linkerzijgevel worden bovenaan afgesloten
door een hoofdgestel waarvan de kroonlijst vervangen
is door een bakgoot.De gerende voorgevel
(NW) heeft een onderpui gemetseld in gele (onderaan
rode) machinale waalsteen in kruisverband met
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
snijvoeg. Hierin bevindt zich links een (nieuwe) paneeldeur
met tweeruits bovenlicht waarnaast een
flankerend schuifvenster met vierruits bovenlicht, in
het midden drie gekoppelde schuiframen met drieruits
bovenlicht, en rechts een paneeldeur die voorzien
is van een raampje en een tweeruits bovenlicht
en aan de linkerzijde geflankeerd wordt door een
schuifvenster met drieruits bovenlicht.
De bovengevel is opgetrokken in rode machinale
baksteen ijsselformaat in kruisverband met snijvoeg
en telt vijf zesruits schuifvensters waaronder een
cordonlijst en een gecementeerde band. Alle bovenlichten
in de voorgevel zijn voorzien van glas in lood
(XXb).
De aan de Krommesteeg gelegen smalle linkerzijgevel
(NO) is geblokt gepleisterd en heeft bovenin
de begane grond en de eerste verdieping een
schootanker.
Ter hoogte van de eerste verdieping is over de volle
breedte een gevelreclame geschilderd met een
lichtgroene omranding waarin ruitmotieven, van
linksonder naar rechtsboven een oranje band waarop
in zwartomrande gele letters de firmanaam
'BATTEM ’S', linksboven in vette zwarte letters
'THEE' en rechts 'KOFFIE' met daaronder in zwarte
letters de tekst 'en CACAO Altijd Best !!'
De in de jaren ’80 met rabatdelen beklede rechterzijgevel
(ZW) heeft op de begane grond van links
naar rechts een draairaampje, een moderne deur en
een dito vast raam met middenstijl.
Op de eerste verdieping bevinden zich twee stolpramen
met drieruits bovenlicht en een draairaampje
(links).De achtergevel (ZO) wordt door de naastgelegen
voormalige sigarenfabriek aan het oog onttrokken.
4
Het pand is van algemeen belang uit cultuurhistorisch
en architectuurhistorisch oogpunt als merendeels
gaaf bewaard gebleven woonhuis uit het laatste
kwart van de 19de eeuw met een geschilderde
gevelreclame uit het laatste kwart van de 19de of de
eerste helft van de 20ste eeuw. Vanwege de gevelreclame
heeft het pand tevens zeldzaamheidswaarde.

Gouw 4
Winkel met woning.Ontworpen door architect Cornelis
Koning, architect te Purmerend, in opdracht van
J. Muis, juwelier te Purmerend.
Gebouwd in 1926
N.B. De latere aanbouw tegen de achtergevel maakt
geen deel uit van de bescherming.
Voormalig winkelpand met een rechthoekige plattegrond
en een hoogte van twee bouwlagen. Het oorspronkelijke,
met rode pannen gedekte zadeldak is
vervangen door een mansardekap met bitumineuze
dekking.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
De symmetrische voorgevel (ZO) is opgetrokken in
lichtrode handvormsteen ijsselformaat in kruisverband
met terugliggende voeg. De winkelpui heeft in
het midden een portiek en ter weerszijden een etalageraam.
De portiek is voorzien van een (vernieuwde) deur
met vierruits bovenlicht en een rode tegelvloer met
een buitenrand van zwarte tegels.
Boven de etalageramen en de portiek bevindt zich
een uitkragende betonnen latei waarboven een serie
van vijf liggende bovenlichten voorzien van glas in
lood.
De stijlen tussen de bovenlichten zijn gedecoreerd
met een vertikale reeks opliggende halve bollen. De
winkelpui wordt afgesloten door een uitkragende
betonnen balk waaronder de zonwering was bevestigd.
De eerste verdieping heeft in het midden een liggend
venster dat door een middenstijl in tweeën
gedeeld is en omlijst wordt door een uitkragende
baksteenrand. Links en rechts heeft de verdieping
een smalle verhoogde hoekliseen.
De gekeperde en door een uitkragende rollaag omlijste
geveltop is minder breed uitgevoerd dan de
eerste verdieping en voorzien van een liggend zoldervenster
met een opvallende roedenverdeling
(diagonalen onderbroken door een gekruiste ruitvorm).
Boven het zoldervenster is de gekeperde geveltop
uitgevoerd in staand metselwerk in halfsteens verband.
De bestaande rechterzijgevel (NO) is in 1926 gehandhaafd
en ter hoogte van de begane grond gemetseld
in rode handvormsteen en gepleisterd. De
verdieping is evenals de achtergevel vernieuwd.
5
De linkerzijgevel (ZW) wordt door het buurpand aan
het oog onttrokken.
Het interieur is op de verdiepingsvloer na niet meer
oorspronkelijk.
Het pand is van algemeen belang uit architectuurhistorisch
en cultuurhistorisch oogpunt als merendeels
gaaf bewaard gebleven winkelpand uit de
jaren ’20 van de 20ste eeuw, opgetrokken in de stijl
van de Amsterdamse School. Tevens is het pand
van belang als karakteristiek werk uit het oeuvre
van architect Cornelis Koning.

Gouw 52-54
Winkel met afzonderlijke bovenwoning, gebouwd
van 1901-1902, in opdracht van Jb. de Vries te
Purmerend
N.B. De latere aanbouw rechtsachter maakt geen
deel uit van de bescherming.
Op rechthoekig grondplan gebouwd halfvrijstaand
pand van twee bouwlagen onder een mansardedak
waarvan het voorschild gedekt is met bruingeglazuurde
kruispannen en de overige dakvlakken met
rode Hollandse pannen.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
Zowel op het voor- als het achterschild staat een
dakkapel voorzien van twee openslaande ramen en
een plat dak.
De buitengevels zijn opgetrokken in rode machinale
waalsteen in kruisverband met snijvoeg.De symmetrische
voorgevel (ZO) heeft op de begane grond
een houten winkelpui met rechts en links een paneeldeur
geflankeerd door gecanneleerde pilasters
met Ionische kapitelen.
De pilasters zijn geplaatst op een postament met
diamantkop en dragen een kroonlijst die ter plaatse
van de pilasters omkornist is. Beide deuren worden
onderin verfraaid door diamantkoppen en hebben
een bovenlicht bestaande uit twee rondboogramen
waartussen een kolonetje.
Tussen de deuren bevinden zich twee, door een
ranke en rijk vormgegeven kolonet met Korintisch
kapiteel gescheiden etalageramen met kwartronde
bovenhoeken.
De door een hoofdgestel afgesloten bovengevel telt
drie schuifvensters en wordt verlevendigd door gepleisterde
banden ter hoogte van de wissel- en bovendorpels
van de vensters.
De lekdorpels zijn opgenomen in een gepleisterde
cordonband.
De linkerzijgevel (ZW) heeft op de begane grond
twee dichtgetimmerde vensters, en schootankers ter
hoogte van de verdiepings- en zoldervloer en halverwege
de eerste verdieping.
De laatste is gemetseld in halfsteens verband en
bovenaan voorzien van een bakgoot op klossen die
zich voortzet boven de achtergevel.
Rechtsboven staat een rechthoekige schoorsteen
van rode machinale waalsteen. De rechterzijgevel
(NO) wordt door het buurpand aan het oog onttrokken.
In de achtergevel (NW) bevinden zich schootankers
ter hoogte van de verdiepings- en zolderbal-
6
klaag. De vensters en deuren in de achtergevel zijn
evenals het interieur niet meer oorspronkelijk.
Het pand is van algemeen belang uit architectuur-
en cultuurhistorisch oogpunt als gaaf bewaard gebleven
neorenaissance winkelpand uit het begin van
de 20ste eeuw.

Herengracht 14
Woonhuis. Ontworpen door architect Jan Stuijt, architect
te Amsterdam, in opdracht van H.C. Oud,
bankier, voorzitter van de werkmansvereniging
“Vooruit”en wethouder (1909-1915). Gebouwd in
1907.
Op rechthoekig grondplan opgetrokken woonhuis
van twee bouwlagen onder een met rode Hollandse
pannen gedekt zadeldak met achterschild.
De voorgevel is gemetseld in oranjerode verblendsteen
waalformaat in kruisverband met snijvoeg
boven een plint van rode machinale waalsteen.In
de als puntgevel uitgevoerde voorgevel (NO) bevindt
zich links een door smalle zijlichten geflankeerde
gewelfde paneeldeur met bovenlicht onder
een hoofdgestel waarvan de kroonlijst in het midden
segmentboogvormig verhoogd is en voorzien van
een tandlijst.
Zowel achter de zij- als bovenlichten bevindt zich rijk
gekruld smeedijzerwerk en achter het bovenlicht
boven de deur bovendien twee gekruiste pijlpunten.
Rechts heeft de begane grond een driezijdige erker
met in de voorzijde een breed schuifraam met
twaalfruits bovenlicht en in de schuine zijden een
schuifraam met zesruits bovenlicht.
Op deze erker rust een bredere en door twee rijke
zandstenen voluutconsoles gedragen rechthoekige
verdiepingserker voorzien van een zadeldak gedekt
met rode Hollandse pannen.
In de voorzijde van laatstgenoemde erker bevinden
zich twee schuifvensters met achtruits bovenlicht
waarboven drie sierankers, een door smalle vierruits
zijlichten geflankeerd tienruits stolpraam met segmentboogvormige
bovenzijde, en hierboven in de
top siermetselwerk bestaande uit een rasterpatroon
van oranjerode verblendsteen waarbinnen door
grijze driehoekjes omgeven gele ruitjes.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
Evenals het hoofddak heeft het zadeldak van de
erker aan de voorzijde een op geprofileerde klossen
rustend dakoverstek waarlangs een terracotta sierrand.
In de smalle linkerzijde van de verdiepingserker
bevindt zich een dito schuifvenster; de rechterzijde
is gesloten.
De eerste verdieping heeft links van de erker een
schuifvenster met achtruits bovenlicht en daarboven
(links) een sieranker en een ruitvormige witmarmeren
jaartalsteen “A[nno]/ 1907/ D[omini]”.
Bovenin de door vlechtingen beëindigde puntgevel
bevindt zich een vierruits rondvenster waarboven
siermetselwerk.
De zijgevels worden door de buurpanden aan het
oog onttrokken.
De in rode machinale waalsteen in halfsteens verband
met snijvoeg gemetselde achtergevel (ZW)
heeft op de begane grond rechts een keukenuitbouw
en links een serre waarin een door zijlichten
geflankeerde dubbele glasdeur met bovenlichten
voorzien van floraal glas in lood.
In de keukenuitbouw bevindt zich een vernieuwde
deur met tweeruits bovenlicht en rechtsonder een
tweeruits keldervenster. Deze deur wordt aan de
rechterzijde geflankeerd door een stolpraam met
tweeruits bovenlicht en aan de linkerzijde door een
zijlicht met enkelruits bovenlicht.
Het balkon boven de serre is bereikbaar via een
door zij- en bovenlichten omgeven dubbele glasdeur
(de verdiepingsopbouw boven de keukenuitbouw en
de dakkapel op het achterschild zijn niet oorspronkelijk).
Het interieur verkeert nog grotendeels in de oorspronkelijke
staat.
7
Het pand is van algemeen belang uit architectuur-
en cultuurhistorisch oogpunt als gaaf bewaard gebleven
herenhuis uit het eerste kwart van de 20ste
eeuw met een zorgvuldig gedetailleerde en bijzonder
vormgegeven voorgevel. Als onderdeel van een
nog oorspronkelijke gevelwand heeft het pand stedenbouwkundige
waarde. Tevens is het pand van
belang als karakteristiek onderdeel uit het oeuvre
van architect Jan Stuijt.

Herengracht 17
Villa Maria. Ontworpen door Jan Stuijt, architect te
Amsterdam, in opdracht van F. Middelhoff Bzn.,
koopman en kassier te Purmerend. Middelhoff liet
dit pand bouwen voor zijn zoon. Zelf ging hij in de
naastgelegen en gelijktijdig gebouwde villa Schoonoord
(Herengracht 18) wonen. Gebouwd in 1907.
Op nagenoeg vierkant grondplan gebouwde halfvrijstaande
villa van twee bouwlagen onder een samengesteld
dak gedekt met rode Hollandse pannen.
Het dak heeft een uitgezwenkte dakvoet en een
ruim dakoverstek op geprofileerde klossen. Linksachter
is het dak lager doorgetrokken tot boven de
één bouwlaag hoge linker helft van de linkerzijgevel.
De in halfsteens verband met snijvoeg gemetselde
buitengevels zijn boven een trasraam van rode machinale
waalklinkers uitgevoerd in geelroze machinale
waalsteen.
De voorgevel (NO) kent een asymmetrische vensterindeling
met zowel in de linker helft van de begane
grond als in de rechter helft van de eerste
verdieping twee schuifvensters met achtruits bovenlicht.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
Rechts heeft de begane grond een groot driedelig
rondboogvenster waarin een middenraam met
twaalfruits bovenlicht tussen smallere zijramen met
vijfruits bovenlicht.
Linksboven bevindt zich een schuifvenster met achtruits
bovenlicht, en rechts hiervan een meerkleurig
ruitvormig tegeltableau voorstellend een banderol
met de naam “VILLA MARIA” temidden van bladwerk.
Ter hoogte van de verdiepings- en zoldervloer zijn
enkele schootankers aangebracht. In het voorschild
bevinden zich twee driehoekige zinkgedekte dakkapellen
voorzien van een halfrond raam met kleine
roedenverdeling.
Op het nokeinde linksboven en halverwege de nok
van de hoger opgetrokken rechter dakhelft staat een
vernieuwde vierkante schoorsteen van rode machinale
waalsteen. De nokeinden van de rechter dakhelft
worden bekroond door een zinken piron met
bolvorm.
De risalerende rechter helft van de linkerzijgevel
(ZO) heeft op de begane grond een halfronde erker
met rondom (7) vensters voorzien van zesruits bovenlichten.
Rond het als balkon fungerende erkerdak
bevindt zich een houten balkonhek samengesteld
uit afwisselend vijf vierkante spijlen en een
plank met bovenin een uitgesneden bloemmotief.
Boven de voordeur bevindt zich een op twee consoles
rustende gewelfde houten luifel (gedekt met
zink) onder een halfrond meerruits bovenlicht voorzien
van geel kathedraalglas. Het dakvlak boven de
linker gevelhelft heeft rechts een dakkapel met vierruits
openslaand raam en plat dak en links een forse
dakopbouw waarin een door tienruits openslaande
ramen geflankeerd vijftienruits vast middenraam.
Zowel de dakkapel als de dakopbouw hebben zinkgedekte
zijkanten en worden bovenaan afgesloten
8
door een kroonlijst. Laatstgenoemde is boven het
middenraam van de dakopbouw halfrond verhoogd.
Boven de dakkapel staat hoger op het linkerzijschild
een driehoekige dakkapel als op het voorschild.De
rechterzijgevel (NW) wordt door het buurpand grotendeels
aan het oog onttrokken.
De achtergevel (ZW) is op de begane grond van
links naar rechts voorzien van een groot samengesteld
venster, een vernieuwde achterdeur waarnaast
rechtsboven een valraampje, en een dubbele glasdeur
met tienruits bovenlicht.
Boven de achterdeur bevindt zich ter hoogte van het
achterliggende trapbordes een driedelig venster
waarin een vast achtruits raam tussen twee achtruits
openslaande ramen.
Het pand is van algemeen belang uit architectuur-
en cultuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf
bewaard gebleven en voor Purmerend zeldzame
villa uit het eerste kwart van de 20ste eeuw. Als
onderdeel van een nog oorspronkelijke gevelwand
heeft het pand stedenbouwkundige waarde. Daarnaast
is de villa van belang als karakteristiek werk
uit het oevre van architect Jan Stuijt.

Herengracht 18
Villa Schoonoord. Ontworpen door Jos Cuijpers en
Jan Stuijt, architecten te Amsterdam, in opdracht
van F. Middelhoff Bzn., koopman en kassier te Purmerend.
Gebouwd in 1907.
Op rechthoekig grondplan gebouwde villa van twee
bouwlagen onder een afgeplat schilddak voorzien
van een uitgezwenkte dakvoet, een overstek op
geprofileerde klossen en een dekking van zwarte
geglazuurde Hollandse pannen.
De vier in rode machinale waalsteen gemetselde
hoekschoorstenen hebben een vierkante doorsnede
en een (oorspronkelijk zinken) schoorsteenkap in de
vorm van een ingezwenkt vierzijdig tentdak bekroond
door een bol.
De buitengevels zijn boven een trasraam van rode
machinale waalklinkers opgetrokken in oranjerode
verblendsteen waalformaat in halfsteens verband
met snijvoeg.
Ter hoogte van de verdiepings- en zoldervloer zijn
de voor- en achtergevel voorzien van schootankers.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
De voorgevel (NO) heeft in het midden een nagenoeg
driezijdige erker die zich over twee bouwlagen
uitstrekt onder een vijfzijdig schilddak haaks op het
hoofddak.
Op het nokeinde van het erkerdak staat een schoorsteen
vergelijkbaar met de vier hoekschoorstenen,
maar met een geringere doorsnede. In elk van de
drie zijden van de erker bevindt zich op de begane
grond een schuifvenster met zesruits bovenlicht en
persiennes, en op de eerste verdieping een vijftienruits
schuifvenster.
Ter weerszijden van de erker heeft de eerste verdieping
een vijftienruits schuifvenster.
Op de begane grond bevindt zich links van de erker
een driezijdig oriel en rechts de ingang. De door
persiennes geflankeerde oriel wordt bovenaan afgesloten
door een kroonlijst en heeft in de voorzijde
een schuifvenster met zesruits bovenlicht en in de
smalle schuine zijden een schuifvenster met vierruits
bovenlicht.
De ingang is uitgevoerd als een door smalle zijlichten
met een halfronde boven- en onderzijde geflankeerde
paneeldeur waarboven een getoogde kroonlijst
en een bovenlicht.
Zowel achter de zij- als bovenlichten bevindt zich rijk
gekruld smeedijzerwerk. De ingangspartij wordt
afgesloten door een hoofdgestel waarvan de kroonlijst
in het midden segmentboogvormig verhoogd is
en voorzien van een tandlijst.
Vóór de door gekrulde smeedijzeren zijhekken geflankeerde
ingang ligt een hardstenen stoepplaat.
Ter verlichting van de ingang is rechts op de hoek
een achtzijdige lantaarn aangebracht met een rijk
gekrulde smeedijzeren arm (de lantaarn op de linker
hoek dateert van na de bouwtijd).
9
Op het voorschild staat ter weerszijden van het erkerdak
een dakkapel voorzien van een negenruits
raam en een plat dak met een omgaande kroonlijst
die middenvoor halfrond verhoogd is.
De linkerzijgevel (ZO) heeft rechts op de begane
grond een schuifvenster met zesruits bovenlicht en
persiennes, en op de eerste verdieping een vijftienruits
schuifvenster.
De linker gevelhelft is voorzien van een grote rondboogvormige
muuropening waarin op de parterre
een door zijramen geflankeerde dubbele glasdeur
met in de drie bovenlichten floraal glas in lood (rode
en blauwe bloemen), en op de eerste verdieping
een halfronde pui met een borstwering van kraalschroten
waarboven een stolpraam met zij- en bovenlichten.
In het midden van het linkerzijschild staat
een dakkapel als op het voorschild.
De rechterzijgevel (NW) heeft links van het midden
een boven de dakvoet uitstekende risaliet onder een
door een bolvormige piron bekroond schilddak
haaks op het rechterzijschild.
In de voorzijde van de risaliet bevinden zich ter
hoogte van de haltrap twee schootankers en drie
trapsgewijs gekoppelde zesruits vensters (twee
vaste ramen waartussen een openslaand raam)
waarin ondoorzichtig glas, en ter hoogte van de trap
naar de zolder twee schootankers en drie trapsgewijs
gekoppelde vensters voorzien van geel glas.
Het laatstgenoemde drietal vensters is van links
naar rechts samengesteld uit een zesruits vast
raam, een zesruits openslaand raam en een lager
vierruits vast raam. Rechtsonder bevindt zich een
kolenstort.
De linkerzijde van de risaliet heeft onderaan een
tweeruits keldervenster met traliewerk en op beide
bouwlagen een negenruits rondvenster met in het
onderste ondoorzichtig glas en in het bovenste geel
glas. In het linker gedeelte van de rechterzijgevel

evindt zich op beide bouwlagen een klein rondvenster
met een vierruits tuimelraam waarin geel glas.
Rechts van de risaliet is de rechterzijgevel op de
begane grond enigszins uitgebouwd en voorzien
van een achterdeur met zesruits bovenlicht. De achterdeur
wordt aan de rechterzijde geflankeerd door
twee zesruits openslaande ramen, elk met vierruits
bovenlicht. Boven de drie laatstgenoemde bovenlichten
bevindt zich een houten afdakje op geprofileerd
klampen.
De achtergevel (ZW) is op de begane grond van
links naar rechts voorzien van een schuifvenster met
zesruits bovenlicht, een paneeldeur waarin een
raam en waarboven een dito bovenlicht, twee
schuifvensters met zesruits bovenlicht, en een ingang
van na de bouwtijd, eveneens met zesruits
bovenlicht.
Het pand is van algemeen belang uit architectuur-
en cultuurhistorisch oogpunt als gaaf bewaard gebleven
en voor Purmerend zeldzame villa uit het
eerste kwart van de 20ste eeuw. Vanwege de
beeldbepalende ligging aan de Herengracht heeft
het pand daarnaast stedenbouwkundige waarde.
Tevens is de villa van belang als karakteristiek werk
uit het oeuvre van de architecten Jan Stuijt en Jos
Cuijpers.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
10

Julianastraat 9
Houten VILLA, gebouwd in 1920 door F. Abel voor
de heer D. Kooiman, de toenmalige burgemeester
van Purmerend.
Het pand is rondom vrij gelegen op een perceel aan
de Julianastraat, een aantal meters teruggeschoven
van de rooilijn. Het betreft een zogenaamd blokhuis
(Duits: 'Blockhaus'), dat als bouwpakket geleverd
werd door de firma Christoph & Unmack AG te
Niesky in Silezië.
Deze fabriek, begonnen in 1882, was gespecialiseerd
in houten systeembouw voor woningen, barakken,
bedrijfsgebouwen van uiteenlopende afmetingen.
Zoals uit de firmacatalogi blijkt, werd een
zeer gevarieerd aanbod verkregen op basis van
slechts enkele vloer-, wand- en daksystemen en met
standaardelementen als ramen, deuren, trappen en
binnenafwerkingen. Daarnaast werden verschillen
verkregen door de geografische eisen en door
plaatselijke bouwvoorschriften. Als groep zijn ze
direkt herkenbaar.
Het houten blokhuis is in hoofdlijnen gebouwd op
een rechthoekige plattegrond (8,21 x 10,21 m), op-
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
getrokken over twee bouwlagen en een vliering onder
schilddak met iets uitspringende delen onder
aangekapte, korte zadeldaken. Het rust op een onderheide
betonfundering (gewapend beton met grind
als toeslag) die met kelderstookruimte tot ongeveer
1,3 m boven het maaiveld komt.
De wanden zijn enkelvoudig, d.w.z. zonder spouw,
isolatie of binnenafwerking, en bestaan uit opeengestapelde
grenehouten balken (ca. 7 cm dikte) met
sponnig en doorgezette hoeken in halfhoutse verbinding.
In alle gevels bevinden zich houten standaardramen
met roedenverdeling.
De grote vensters hebben ramen bestaand uit een
naar binnen klappend bovendeel, en het onderste
gedeelte met twee scharnierende bladen. De grote
vensters zijn voorzien van de karakteristieke schuifluiken
die in houten rails lopen en hebben plantenbakken.
De verdieping kraagt over met een halve meter, de
kap heeft een overstek van ongeveer eenzelfde
afmeting. De voordeur evenals de keukendeur (deze
laatste met binnen- en buitendeur) liggen op het
oosten en worden bereikt via houten steektrappen.
Op het westen bevindt zich een veranda waarbij de
korte zijden met glas zijn afgeschermd; de toegang
vanuit het huis is voorzien van binnen- en buitendeur.
Hierboven ligt het balkon. De zuidoostelijke hoek
heeft een meerzijdige erker. Het schilddak heeft een
korte nok haaks op de Julianastraat. Het heeft aankappingen
in de vorm van korte dwarse zadeldaken
op het noorden en zuiden over de breedte van de
woonkamer en boven het balkon.
Op het noordoosten is het zadeldak langer doorgezet.
Het dak is gedekt met rode oudhollandse pannen.
Het interieur heeft houten vloeren op begane
11
grond en verdieping die zijn voorzien van een isolatielaag
van klei (bevestigd door de bewoner).
De terreingrens aan de Julianastraat en aan de
westzijde heeft een houten tuinhek (stijlen, regels en
latwerk) van ongeveer 9 dm hoog. Het materiaal is
omstreeks 1993 vervangen, de vorm is authentiek.
De villa is van algemeen belang uit architectuurhistorisch
oogpunt vanwege de bijzondere constructiewijze
in hout die geheel gaaf bewaard is gebleven.
Verder is de villa van algemeen belang uit cultuurhistorisch
oogpunt als voorbeeld uit de geschiedenis
van het wonen.

Kaasmarkt 15
Grote Kerk der Ned. Herv. Gemeente, gebouwd
1851-1853 door W.A. Scholten ter plaatse van de in
1850 afgebroken laat-gotische kerk.
Bakstenen gebouw, bestaande uit een achthoekige
middenruimte, omgeven door een smalle omgang
met aan vier zijden rechthoekige en aan de vier
overblijvende zijden vijfhoekige kapellen.
Rondboogvensters en -friezen, toepassing van terra-cotta
en banden van gekleurde baksteen. Houten
koepeltorentje op het tentdak.
Het gepleisterde interieur heeft een in 1863 door
een stucadoor Hersteyn uit Amsterdam aangebrachte
stucdecoratie in late Empire-vormen.
Houten overkapping met korbelen en muurstijlen op
consoles. Karakteristiek en vroeg voorbeeld van het
eclecticisme zoals dat rond het midden van de 19e
eeuw ontstond, met motieven o.m. uit het romaans
en de vroege Noord-Italiaanse renaissance.
Tot de inventaris behoren: Zeskantige eiken preekstoel
uit 1643; koperen doopboog en koperen voor-
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
zangerslezenaar met stadswapen, derde kwart 17e
eeuw, die omstreeks 1963 op een 18e eeuwse bluster
is geplaatst. a. Hoofdorgel: Orgel met Hoofdwerk,
Borstwerk, Rugwerk en vrij Pedaal, in 1742
gemaakt door R. Garrels. b. Orgel met Hoofdwerk
en Nevenwerk, in 1865 gemaakt door C.G.F. Witte
voor de Doopsgezinde Kerk te Purmerend, in 1989
overgeplaatst naar de Koepelkerk. Wit- en zwartmarmeren
epitaaf voor Frederik en Ventidius Riccen
en Catharina Muylwijck, derde kwart 17e eeuw; witmarmeren
grafmonument; in de kerk gevonden doch
nog niet vast aangebracht; gesneden bekroning met
stadswapen, waarschijnlijk afkomstig van een herenbank,
eerste kwart 18e eeuw.
De vloer van de kerk bestaat voor een groot deel uit
zerken, afkomstig uit de in 1850 afgebroken kerk.
12

Kaasmarkt 16
Voormalige KAASWAAG in neo-renaissancistische
vormgeving gebouwd in 1882-1883 door stadsarchitect
P. Mager op de plaats van een eerdere kaas-
en boterwaag, en (voor 1742) van de stadsboterwaag.
Het huidige gebouw ligt enige meters teruggeschoven
ten opzichte van de oorspronkelijke waag, zoals
ook het naastgelegen stadhuis ten opzichte van
diens voorganger. Het centrale stadsplein en wegenkruis,
Kaasmarkt genoemd naar de belangrijkste
functie, werd daarmee ruimer.
In 1884 werd op de verdieping de tekenschool gevestigd
en aan de zuidzijde van het gebouw de
stoombrandspuit. Het torenuurwerk uit 1883 (door
Ed. Korfhage, te Buer Dtsl.) werd in 1913 op het
nieuwgebouwde stadhuis geplaatst.
De voormalige kaaswaag is gebouwd op rechthoekige
plattegrond en bestaat uit twee bouwlagen en
kapverdieping met de nok evenwijdig aan de rooilijn.
De voorgevel (west) heeft zes traveeën.
De benedenzone is bekleed met hardsteenplaten
met rustica-indeling. De drie brede vensteropeningen
met de sluitstenen 'Anno' '1883' en een weegschaal,
waren oorspronkelijk de deuropeningen van
de waag.
De verdieping werd uitgevoerd met metselwerk in
kruisverband van rode machinale baksteen met rond
en tussen de vensters decoratie van (profiel)banden
in gele machinale baksteen.
De decoratieve boognissen boven de vensters en
de kruisvensterindeling zijn uitgevoerd in natuursteen.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
De linker hoektravee werd verbijzonderd met een
inzwenkende geveltop, rond venster en houten frontonbekroning.
De middelste van de vijf andere traveeën heeft op
de verdieping iets uitspringend metselwerk onder de
klokkestoel.
De linkerzijgevel (noord) is een blinde vanwege een
eerdere belending. De rechterzijgevel (zuid) van één
travee heeft twee natuursteeninscripties boven de
openingen (voormalige deuropeningen): 'brandspuit'
en 'teekenschool', een verdiepingsvenster en wordt
bekroond door een geveltop als links aan de voorgevel.
De achtergevel (oost) is gewijzigd; de vensteropeningen
werden dichtgemetseld. Rondom loopt een
houten goot met geprofileerde lijst.
De nok van het zadeldak knikt op het noorden om
naar de geveltop en is gedekt met geglazuurde
Friese golfpannen.
Boven de middeningang bevindt zich een houten
klokkestoel met in de onderbouw het stadswapen
van Purmerend.
De voormalige kaaswaag is van algemeen belang
uit architectuurhistorisch oogpunt als typologisch
goed voorbeeld van een 19de-eeuws waaggebouw.
Verder is het gebouw van ensemblewaarde vanwege
de stedebouwkundige plaatsing en de neorenaissance
vormgeving. Cultuur- en sociaalhistorisch
is de waag van waarde vanwege de voorname,
eeuwenoude functie voor de stad en het omliggende
gebied.
13

Kaasmarkt 20
Voormalig neo-renaissancistisch STADHUIS van
Purmerend, gebouwd in de jaren 1911-1912 naar
ontwerp van architect Jan Stuyt, die in 1868 te Purmerend
geboren was, in samenwerking met stadsarchitect
W. Postema.
Het gebouw vervangt voorgangers op dezelfde
plaats: de eerste bouw dateerde uit omstreeks 1591,
welke in 1633 d.m.v. vijzels werd opgelicht en achteruit
geplaatst (in die vorm is het gebouw bekend
van een prent door Corn. Pronk uit 1727).
Grondig herstel werd uitgevoerd in 1764-66 en een
verbouwing vond plaats in 1845-46, waarbij het ui-
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
terlijk wijzigde van renaissancistisch naar neoclassicistisch.
De stedebouwkundige situatie is opmerkelijk: aan de
14de-eeuwse wegenkruising in de stadskern, tevens
sinds de 17de eeuw kaasmarkt, in samenhang met
de waag en voornaamste stadskerk, die in huidige
vorm alle uit 19de en vroege 20ste eeuw stammen.Sinds
ongeveer 10 jaar heeft het gebouw zijn
functie van stadhuis verloren.
N.B. De nieuwe aanbouw aan de oostgevel valt
buiten de bescherming.
Het voormalige stadhuis is gebouwd op rechthoekige
plattegrond en bestaat uit een begane grond, beletage
en kapverdieping met de nok evenwijdig aan
de rooilijn van de Kaasmarkt. Het werd opgetrokken
in machinale baksteen (gemetseld in kruisverband)
met decoratieve toepassing van zandsteen voor
sluitstenen, bij de vensters, op de hoeken en in de
geveltoppen.
De voorgevel (zuid) aan de Kaasmarkt wordt gedomineerd
door de excentrisch geplaatste ingangspartij,
bestaande uit een bordes met een opgang aan
beide zijden, een in zandsteen uitgevoerd portaal
(pilasters, fronton, relief met allegorie op goed bestuur)
en bekronende trapgevel voorzien van spekbanden,
venster en schildhoudende leeuw op de
top.
De borstwering van het bordes heeft twee schildhoudende
leeuwen met het oude en latere (huidige)
stadswapen van Purmerend. Naast de ingang zijn
twee gevellantaarns aangebracht. In alle gevels zijn
kruisvensters aangebracht, bezet met groen en wit
glas-in-lood; de begane grond-vensters hebben
luiken voor de beweegbare delen.
14
De linker en rechterzijgevel (west en oost) zijn vrijwel
gelijk, voorzien van vensters en een trapgevel
als aan voorzijde met op de westelijke top de
schoorsteen. In de achtergevel (noord) zijn wijzigingen
aangebracht o.m. voor een lift.
Het zadeldak tussen de trapgevels is gedekt met
leien en heeft een achthoekige klokketoren met
uurwerk (1883, Ed. Korfhage, Buer Dtsl.), carillon en
peervormige bekroning.
De oorspronkelijke schoorsteen op de nok werd
verwijderd. Van het interieur is de indeling in raadzaal
en burgemeesterskamer gehandhaafd. Genoemd
dienen verder het glas-in-loodraam in de hal,
vervaardigd door de kunstnijvere Jac. Jongert uit
1912, en enkele stenen consoles van de torenonderbouw,
die mogelijk afkomstig zijn uit het eerdere
stadhuis.
Het voormalige stadhuis is van algemeen belang uit
architectuurhistorisch oogpunt als neorenaissancistisch
voorbeeld naar een oudere voorganger,
ontworpen door Jan Stuyt. Van ensemblewaarde
is het stadhuis vanwege de prominente en
historische plaats in het centrum van de stad.

Koemarkt 7
Huis met klokgevel, voorzien van terugspringende
en gepleisterde delen in de vorm van ingezwenkte
vleugelstukken. Gebeeldhouwde topbekroning en
aanzetkrullen in Lodewijk XV-stijl.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
Koemarkt 15
Huis met lijstgevel in late Lodewijk XIV-stijl, XVIIIb.
Ingang met bovenlicht in een omlijsting met verdiepte
pilasters.
15

Koemarkt 58
Noordelijk gedeelte van de Beurs. Bakstenen gebouw
met verdieping en schilddak en in de noordgevel
een eenvoudige omlijsting van de ingang en
het venster erboven, XVIII.
Koemarkt 56
De Doele. Oorspronkelijke functie: stadsherberg met
stalhouderij. Huidige functie: café-restaurant/ partycentrum.
De stad Purmerend is opdrachtgever van
de nieuwbouw uit 1894-1895. Datering: Het reeds
als rijksmonument beschermde hoge noordoostelijke
gedeelte (Koemark nr. 58) is 18e eeuws evenals
het achterliggende linker gedeelte van de laagbouw
(tot aan de ingang). Voor het overige dateert de
laagbouw uit 1894-1895.
N.B. de aan de achtergevel (ZO) van de laagbouw
grenzende houten kegelbaan (XXB) maakt geen
deel uit van de bescherming.
Het noordoostelijke deel (Koemarkt 58) is als rijksmonument
aangewezen (monumentnummer
32199).
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
De Doele is samengesteld uit drie bouwvolumes: het
reeds als rijksmonument beschermde, twee bouwlagen
hoge, noordoostelijke gedeelte, tegen de zuidwestgevel
hiervan een langgerekt volume van één
bouwlaag onder een mansardekap, en tegen de
achtergevel (ZO) van de laatste een evenwijdig
langsvolume van geringere breedte en lengte (de
huidige kleine zaal).
Het laatstgenoemde bouwdeel heeft een hoogte van
één bouwlaag en een tussen tuitgevels gevat zadeldak
gedekt met rode Hollandse pannen.
Op het achterschild van het genoemde mansardedak
liggen eveneens rode Hollandse pannen; het
voorschild aan de Koemarkt is gedekt met deftiger
zwarte geglazuurde Hollandse pannen.
De ruim 45 meter lange voorgevel (NW) van het
grote langsvolume heeft een gepleisterde plint en
wordt afgesloten door een lijstgoot.
Op circa 2/3 vanaf de rechterzijgevel wordt de lijstgoot
onderbroken door een gepleisterde en witgesausde
ingangspartij die benadrukt wordt door een
dakopbouw met een zadeldak, waarop zwarte geglazuurde
Hollandse pannen.
De ingangspartij vormt een verticaal accent in de
sterk horizontaal gerichte voorgevel. De ingang bestaat
uit een door pilasters geflankeerde dubbele
paneeldeur waarboven een aan twee ijzeren staven
hangende houten luifel en een meerruits bovenlicht.
Boven de laatste bevindt zich achtereenvolgens een
verdiept veld met de naam “DOELE” en een dubbele
paneeldeur met twaalfruits bovenlicht waarboven de
dakopbouw eindigt in een geprofileerde cirkelsegment
bekroond door een obelisk.
De dakopbouw en de genoemde pilasters worden
onderaan geflankeerd door een kleine wang. Links
van de ingangspartij is de voorgevel evenals het
hoge noordoostelijke gedeelte opgetrokken in rode
16
handvormsteen vechtformaat (ca. 22 x 4 cm) in
kruisverband met platvol vernieuwde voeg, rechts
van de ingang in rode machinale waalsteen (ca.21 x
5 cm) in kruisverband met snijvoeg. In het linker
gedeelte bevinden zich twee T-vensters en links
hiervan een dubbele glasdeur met bovenlicht.
Rechts van de ingang telt de voorgevel vijf Tvensters
en twee dito deuren (tussen het tweede en
derde venster van rechts en tussen het vierde en
vijfde dito). De tussenliggende muurdammen zijn
voorzien van een schootanker. Alle vensters en
glasdeuren op de begane grond hebben paneelluiken
en een gepleisterde omlijsting met in de strek
een verhoogde sluitsteen met diamantkop.
De kopse rechterzijgevel (ZW) van het grote langsvolume
kent een symmetrische opzet met op de
begane grond een gewijzigde ingang en ter hoogte
van de zolder een vierruits rondvenster.
Rechts bevindt zich een vermoedelijk uit de bouwtijd
daterende gietijzeren regenpijp met dito vergaarbak.
De bovengevel is uitgevoerd als een uit- en inzwenkende
gevel met onderaan en halverwege een kleine
schouder en ter plaatse van de gordingen muurankers.
Tegen deze zijgevel sluit rechts de als tuitgevel
uitgevoerde kopse zuidwestgevel van het
kleinere langsvolume aan. Het metsel- en voegwerk
van beide gevels is identiek aan dat van het rechter
gedeelte van de voorgevel. Ook zijn beide gevels
voorzien van een (enigszins lagere) gepleisterde
plint.
De door een gepleisterde bovenrand afgedekte
tuitgevel heeft in het midden van de parterre een
dubbele paneeldeur met een bovenlicht en in elke
deurhelft een raam.
Ter weerszijden van het bovenlicht en ter plaatse
van de gordingen bevinden zich muurankers. De

kopse noordoostgevel van het kleine langsvolume is
eveneens uitgevoerd als tuitgevel en voorzien van
schootankers ter plaatse van de gordingen.
De zuidoostgevel van het kleine langsvolume wordt
door de naastgelegen houten kegelbaan grotendeels
aan het oog onttrokken. Boven deze halfsteens
gevel bevindt zich een bakgoot.
Het interieur van de laagbouw is op de begane
grond verbouwd. De rechts van de ingang gelegen
grote zaal heeft een door een verlaagd plafond aan
het oog ontrokken gestuct spiegelgewelf dat is ondergebracht
in de kap.
De onderste helft van de kap boven de grote zaal is
uitgevoerd als een met brede liggende delen beschoten
sporenkap, het gedeelte boven de knik in
het mansarde- kap als een met brede staande delen
beschoten gordingenkap.
De onderste helft van de kap tussen de ingang en
het hoge noordelijke gedeelte is vermoedelijk 18e
eeuws, het jongere bovenste gedeelte uitgevoerd
als een met brede delen beschoten gordingenkap.
In dit deel heeft de zolderverdieping een middengang
met in beide wanden vier opgeklampte deuren
(de laatste deur links is vernieuwd) waarachter
voormalige logementkamertjes. Hier overnachtten
boeren de nacht voorafgaand aan de dinsdagse
koemarkt (de kamertjes zijn thans deels samengevoegd
tot grotere kamers).
De Doele is van algemeen belang uit architectuur-
en cultuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf
bewaard gebleven stadslogement daterend uit de
18e en het laatste kwart van de 19e eeuw. Daarnaast
heeft het pand grote stedenbouwkundige
waarde vanwege zijn beeldbepalende ligging aan de
Koemarkt.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
17

Venediën 7
Woonhuis. Het eerste werk van architect J.J.P. Oud
(1890-1963), ontworpen op 16-jarige leeftijd. Gebouwd
door Jacob van Voorst, aannemer te Purmerend,
in opdracht van mevrouw Alida Oud-Hartog,
tante van de architect. Datering: 1907; keuken linksachter:
XIXB; achterhuis XVIII of XIXA.
Op rechthoekig grondplan opgetrokken woonhuis
van twee bouwlagen onder een afgewolfd zadeldak
met rode Hollandse pannen en de noklijn haaks op
de weg.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
Linksachter bevindt zich een rechthoekige uitbouw
van twee en een halve bouwlaag met plat dak waarin
het trappenhuis is ondergebracht.
Tegen de achtergevel van het trappenhuis sluit een
oudere keukenaanbouw aan waarboven een turfzolder
en een met rode Hollandse pannen gedekt zadeldak.
De buitengevels zijn opgetrokken in rode machinale
waalsteen in kruisverband (voorgevel, b.g. achtergevel,
zuidoostgevel trappenhuis) of halfsteens verband
(overig muurwerk) met snijvoeg.
De zijgevels van het woonhuis zijn evenals de
noordwestgevel van het trappenhuis gecementeerd.
De voorgevel (ZW) heeft op de begane grond twee
schuifvensters en links een in oorspronkelijke vorm
vernieuwde paneeldeur waarin een getoogd twaalfruits
raam.
Zowel de voordeur als de vensters hebben een door
een middenstijl in tweeën gedeeld bovenlicht voorzien
van twee zesruits ramen (het bovenlicht van de
deur is kleiner).
Boven de begane grond is de voorgevel symmetrisch
ingedeeld met op de eerste verdieping links
en rechts een schuifvenster met negenruits bovenlicht
en daartussen een T-vormig venster bestaande
uit een vast onderraam en vier gekoppelde zesruits
bovenlichten. Recht hierboven heeft de zolder een
serie van vier gekoppelde zesruits ramen: twee
openslaande ramen tussen twee vaste .
Vóór de voorgevel ligt een hardstenen stoep (ouder
dan het pand) omgeven door een smeedijzeren
spijlenhek waarvan de gedraaide hoofdspijlen voorzien
zijn van een gekrulde bovenzijde.
18
De zijgevels worden door de buurpanden nagenoeg
geheel aan het oog onttrokken . De als tuitgevel
uitgevoerde achtergevel (NO) heeft links een dubbele
glasdeur met een omlijsting in de vorm van een
door pilasters gedragen kroonlijst.
De eerste verdieping is voorzien van twee vijftienruits
schuifvensters en ter hoogte van de zolder
bevindt zich een negenruits schuifvenster.
In de zuidoostgevel van het trappenhuis bevinden
zich op de parterre twee kleine draairamen en links
een liggend zesruits venster.
De noordoostgevel heeft bovenin een vijftienruits
venster.
De anderhalve bouwlaag hoge keukenuitbouw is
voorzien van schootankers ter hoogte van de verdiepingsvloer.
In de zuidoostgevel bevindt zich een stolpraam met
tweeruits bovenlicht waarboven een lage opgeklampte
dubbele deur die toegang geeft tot de
voormalige turfzolder.
De als tuitgevel uitgevoerde achtergevel (NO) van
de keukenuitbouw is op de vernieuwde deur links na
gesloten.
Het interieur verkeert nog gedeeltelijk in de oorspronkelijke
staat.
Het aan het Whereplantsoen gelegen achterhuis
heeft een rechthoekige plattegrond en is één bouwlaag
hoog onder een met zwarte geglazuurde Hollandse
pannen gedekt zadeldak waarvan de noklijn
evenwijdig loopt aan het Whereplantsoen.
De buitenmuren van het vermoedelijk als tuinhuis
gebouwde achterhuis zijn geblokt gepleisterd. De
gesloten zijgevels hebben een driehoekige bovengevel
van brede gepotdekselde delen (bij de noordwestgevel
vervangen door rabatdelen). In de zuid-

westgevel bevindt zich links een paneeldeur waarin
een twaalfruits raam en rechts een dubbele tuindeur
met in elke deurhelft drie ramen boven elkaar.
De aan het Whereplantsoen grenzende noordoostgevel
heeft van links naar rechts twee dichtgetimmerde
vensters en een paneeldeur. Het achterhuis
heeft binnenwanden van brede staande delen en
een uit brede delen samengestelde zoldervloer rustend
op een enkelvoudige balklaag.
De twee genoemde vensters zijn aan de binnenzijde
voorzien van vouwblinden. De kap is naar verluidt
beschoten.
De woning met bijbehorend achterhuis is van algemeen
belang uit architectuur- en cultuurhistorisch
oogpunt als gaaf bewaard gebleven voorbeeld van
een woonhuis uit het eerste kwart van de 20ste
eeuw en als eerste werk van architect J.J.P. Oud.
Daarnaast heeft het pand stedenbouwkundige
waarde als onderdeel van een nog oorspronkelijke
gevelwand.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
19

Venediën 14
Notariskantoor. Huidige functie: woonhuis. Ontworpen
door H.P. van den Aardweg, architect te Purmerend,
in opdracht van notaris D.G. van Os. Gebouwd
in 1896 door aannemer Brinkman te Purmerend.
Op rechthoekig grondplan gebouwd pand van twee
bouwlagen onder een mansardedak gedekt met
gesmoorde kruispannen. De buitenmuren zijn opgetrokken
in rode machinale waalsteen in kruisverband
met snijvoeg (het voegwerk van de voorgevel is
platvol vernieuwd).
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
De achtergevel is op de begane grond geblokt gepleisterd.
De voorgevel (ZW) heeft een hardstenen
plint, dito cordonbanden ter hoogte van de verdiepingsvloer
én in het verlengde van de eveneens
hardstenen lekdorpels van de vensters, en bovenaan
een hoofdgestel voorzien van paneelfries waarboven
een kroonlijst op rijkgesneden voluutconsoles.
De begane grond heeft twee schuifvensters en links
een rijke neorenaissance paneeldeur met bovenlicht.
Links van de deur bevindt zich een ingemetselde
hardstenen brievenbus. De eerste verdieping
telt drie T-vensters waaronder ruitvormig siermetselwerk.
De segmentbogen boven de vensters in de voorgevel
hebben een sluitsteen met diamantkop en aanzetstenen
die door een band gekoppeld worden. Ter
hoogte van de zoldervloer bevinden zich florale
muurankers.
De naderhand versoberde dakkapel middenboven is
voorzien van een (vernieuwd) vierruits stolpraam en
een plat dak waarvan de boeiboorden zich als lijst
voortzetten ter hoogte van de knik in het voorschild.
In de rechterzijgevel (ZO) bevindt zich halverwege
de eerste verdieping een vierkant schuifvenster (het
vergelijkbare linker venster is door de huidige eigenaar
geplaatst). De linkerzijgevel (NW) is op het
keldervenster middenonder na gesloten. Het keldervenster
is voorzien van een valraam waarvoor vier
diefijzers. De zijgevels worden evenals de achtergevel
afgesloten door een bakgoot op klossen.
De achtergevel (NO) heeft links een binnen het oorspronkelijke
kozijn vernieuwde deur met bovenlicht
en rechts een rechthoekige uitbouw van één bouwlaag
met plat dak. Deze voormalige keukenuitbouw
is evenals de begane grond van de achtergevel
geblokt gepleisterd. In de zuidoostgevel van de uit-
20
bouw bevindt zich een T-raam, in de noordoostgevel
een paneeldeur met bovenlicht waarnaast rechts
een stolpraam met bovenlicht.
De deur heeft een afdak rustend op twee korbelen.
Ter hoogte van de verdiepings- en zoldervloer is de
achtergevel voorzien van muurankers als voor.
De eerste verdieping heeft links en in het midden
een T-venster en rechts, ter hoogte van het achterliggende
trapbordes, een schuifvenster voorzien van
floraal glas in lood.
Het interieur verkeert nog gedeeltelijk in de oorspronkelijke
staat.
Het pand is van algemeen belang uit cultuur- en
architectuurhistorisch oogpunt als gaaf bewaard
gebleven voorbeeld van een notariskantoor uit het
laatste kwart van de 19de eeuw. Tevens heeft het
pand stedenbouwkundige waarde omdat het deel uit
maakt van een nog oorspronkelijke gevelwand.

Weerwal 12
Huis met lijstgevel onder een dak met het buurnummer
13. Middenrisaliet met attiek, bekroond
door hoekvazen in Lod. XV-stijl.
Weerwal 13
Huis met lijstgevel onder een dak met het buurnummer
12.
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
21

Weerwal 3-4
Winkel met bovenwoning. Ontworpen door gemeentearchitect
Jb. Faber in opdracht van H.C. Oud,
bankier en voorzitter van de Werkmansvereniging
“Vooruit”. Datering: 1901.
N.B. De houten aanbouw tegen de achtergevel
maakt geen deel uit van de bescherming.
Halfvrijstaand pand van twee bouwlagen onder een
afgeplat schilddak (waarop thans bruine shingles).
De voorgevel (NO) is witgepleisterd boven een
hardstenen plint. In het midden van de begane
grond bevindt zich een op een hardstenen lekdorpel
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
rustend getoogd etalageraam met een bijzondere
roedenverdeling en ter weerszijden een paneeldeur
voorzien van een raam en een vierruits bovenlicht.
Boven de naar de bovenwoning leidende linker deur
heeft de eerste verdieping een schuifvenster met
een achtruits bovenlicht dat evenals het bovenlicht
van de voordeur ontlast wordt door een segmentboog.
Het linker geveldeel eindigt in een smalle dakopbouw
waarvan de naar opzij uitkragende trapgevel
bekroond wordt door een overhoekse toppilaster.
De dakopbouw is voorzien van twee kleine gekoppelde
draairamen waarboven een rondboog en
waaronder een onderdeur in de vorm van een dubbele
paneeldeur.
Rechts van het smalle linker geveldeel is de eerste
verdieping uitgevoerd in vakwerk en bovenaan afgesloten
door een overstek op getorste schoren. De
eerste verdieping heeft in het midden een schuifvenster
met tienruits bovenlicht en boven de winkeldeur
een op een rijke houten onderbouw rustende
vijfzijdige hoekerker met een door een koperen punt
en bol bekroonde zevenzijdige spits en in elk van de
vijf kanten een schuifvenster met zesruits bovenlicht.
Op het voorschild staat een dakkapel voorzien van
een stolpraam en een lessenaarsdak met overstek.
De aan de Gasthuissteeg gelegen rechterzijgevel
(NW) is opgetrokken in rode machinale waalsteen in
kruisverband (b.g.) en halfsteens verband (1e verd.)
met snijvoegen en bovenaan voorzien van een bakgoot
op gootklossen.
Ter hoogte van de verdiepings- en zoldervloer en
halverwege de eerste verdieping bevinden zich
22
schootankers. De begane grond telt vijf zesruits
schuifvensters (de linker is dichtgetimmerd).
In het midden van de eerste verdieping bevinden
zich twee T-vensters en rechts hiervan een klein
venster met vast raam. Links heeft de bovenverdieping
twee licht uitgemetselde rookkanalen met boven
de linker een rechthoekige schoorsteen van
rode machinale waalsteen.
Het rechter gedeelte van de door het buurpand grotendeels
aan het oog onttrokken linkerzijgevel (ZO)
is tot en met de zolderverdieping recht opgetrokken
en gecementeerd.
De achtergevel (ZW) is gemetseld in rode machinale
waalsteen in kruisverband met snijvoeg en voorzien
van een bakgoot.
Ter hoogte van de eerste verdieping bevindt zich
links een door zijramen geflankeerde dubbele glasdeur
met bovenlicht en rechts een deur met bovenlicht
en zijraam.
Het interieur bevat nog enkele elementen uit de
bouwtijd.
Het pand is van algemeen belang uit architectuur-
en cultuurhistorisch oogpunt als uitwendig grotendeels
gaaf bewaard gebleven winkelpand uit het
begin van de 20ste eeuw, en als karakteristiek werk
uit het oeuvre van gemeentearchitect Jb. Faber.

Wolthuissingel 1
De Rusthoeve, ouderencentrum. Oorspronkelijke
functie: hervormd tehuis voor ouden van dagen.
Ontworpen door Wieger Bruin, architect BNA te
Amsterdam, in opdracht van Vereeniging van Hervormde
Diaconieën in de Classis Edam. Gebouwd
van 1934-1935 door de Gebr. Jb.V. en J. de Vries,
aannemers te Purmerend.
N.B. De kleine moderne aanbouw tegen de achtergevel
van de noordoostvleugel en de aangebouwde
opbaarruimte (1984) rechts tegen de achtergevel
van de hoofdvleugel maken geen deel uit van de
bescherming.
Groot bejaardentehuis bestaande uit een onderkelderde
hoofdvleugel van drie bouwlagen waartegen
linksachter, haaks op de achtergevel, een eveneens
onderkelderde noordoostvleugel van twee bouwlagen,
en linksvoor onder een stompe hoek een
noordwestvleugel van twee bouwlagen.
De zuidvleugel aan de Populierenstraat zal binnenkort
plaats maken voor nieuwbouw. Alle vleugels
hebben een zadeldak met rode OVH-pannen en een
ruim overstek waartegen een zinken bakgoot.
De buitengevels zijn opgetrokken in geelroze machinale
waalsteen in klezoorverband (hoofd- en
noordwestvleugel) of noords verband (noordoostvleugel)
met enigszins terugliggende voeg.
Voor de vensters is zowel hout als staal toegepast.
De vensters van de kamers zijn met behoud van de
oorspronkelijk roedenverdeling vernieuwd. Links van
het midden is de hoofdvleugel tot aan het twee
bouwlagen tellende linker gedeelte enigszins hoger
opgetrokken onder een afzonderlijk zadeldak waarop
aan de voorzijde vier vergrote dakkapelllen met
flauwhellend zadeldak, en op de nok, links van het
midden (recht boven de hoofdingang) een achthoekige
open stalen klokkenstoel waarin een kleine
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
bronzen klok. Links tegen de voorgevel (W) van dit
hoge bouwvolume bevindt zich een risaliet van twee
bouwlagen onder een door een stalen spijlenhek
omgeven plat dak dat toegankelijk is via een dubbele
glasdeur op de tweede verdieping.
De risaliet heeft in de voorzijde een hoge glaspui
waarin ter hoogte van de verdiepingsvloer een reliëf
voorstellend de vier levensfasen en daaronder een
kalkstenen gedenksteen met het volgende inscriptie:
“VERTROUWEND OP GOD WERD IN ZORGELIJ-
KEN TIJD/ DIT TEHUIS VOOR OUDEN VAN DA-
GEN/ DE RUSTHOEVE/ GESTICHT DOOR DE
VEREENIGING VAN HERVORMDE/ DIACONIEËN
IN DE CLASSIS EDAM/ DE EERSTE PAAL WERD
GESLAGEN OP 9 OCTOBER 1934/ HET GEBOUW
WERD BETROKKEN OP 17 FEBRUARI 1936”.
In de linkerzijde van de risaliet bevindt zich bovenin
een zesruits stalen rondvenster. Ter weerszijden
van de risaliet is de parterre uitgebouwd onder een
plat dak dat fungeert als balkon en voorzien is van
een smeedijzeren spijlenhek waarin paarsgewijze
spijlen.
Het linker gedeelte van de parterre-uitbouw telt vier
zesruits stalen rondvensters en heeft links een portiek
met schuine zijden en een segmentboog als
ontlastingsboog.
Het rechter gedeelte van de parterre-uitbouw strekt
zich uit tot aan de lagere rechter helft van de voorgevel
en is van links naar rechts voorzien van een
zesruits stalen rondvenster, een vernieuwde ingang,
zes zesruits stalen vensters, een vierruits stalen
rondvenster, en in de smalle rechterzijde een vierruits
stalen rondvenster.
Het linker balkon is toegankelijk via vier dubbele
glasdeuren met drieruits bovenlicht, de rechter balkon
via acht dubbele glasdeuren met zesruits bovenlicht.
Recht boven de acht laatstgenoemde deu-
23
ren heeft de tweede verdieping zeven zesruits liggende
vensters en rechts een vierruits stolpraam.
De rechter helft van de voorgevel telt twaalf vensterassen
waarin merendeels achtruits liggende
vensters en in de tweede, vijfde, achtste en elfde as
van rechts op de eerste en tweede verdieping een
klein, deels inpandig balkon met een betonnen vloer
waarvan de voorzijde gebogen is. De balkons hebben
een ijzeren spijlenhek en zijn toegankelijk via
een dubbele glasdeur.
De linker vensteras is voorzien van liggende zesruits
vensters, de rechter heeft vierruits vensters en op
de begane grond een ondiepe houten portaaluitbouw
met in de voorzijde een dubbele deur tussen
smalle drieruits zijlichten.
Boven de tweede en de achtste vensteras van
rechts staat op het dak een dakkapel als genoemd
(de laatste is naderhand geplaatst).
De kopse zuidgevel van de hoofdvleugel telt vier
vensterassen met in de binnenste vierruits stolpvensters
en in de buitenste op de begane grond een
liggend achtruits venster en op de verdiepingen een
door tweeruits zijramen geflankeerde dubbele glasdeur
waarvoor een klein balkon met ijzeren spijlenhek.
Ter hoogte van de zolderverdieping heeft de zuidgevel
links en rechts een rondvenster en in het midden
een dichtgezette deuropening waarboven een
stalen hijsbalk (de twee vierruits stolpramen zijn van
recente datum). In de kopse noordgevel van de
hoofdvleugel bevindt zich bovenin een vierruits stalen
rondvenster waaronder een zesruits liggend
venster.
De achtergevel (O) van de hoofdvleugel heeft linksboven
een vierruits stalen rondvenster en rechts
hiervan, ter hoogte van het neventrappenhuis, een

hoge 21-ruits stalen glaspui (met boven- en onderin
een tuimelraampje) die zich uitstrekt vanaf de eerste
verdieping tot en in een dakopbouw ter hoogte van
de zolderverdieping.
De dakopbouw is voorzien van een insnijdend zadeldak
met overstek. In de enigszins hoger opgetrokken
rechter helft van de achtergevel bevindt zich
rechts, ter plaatse van de liftschacht, een smallere
en hogere 24-ruits glaspui onder een hogere dakopbouw
met dito dak en bovenin een vierruits stalen
rondvenster. Links hiervan heeft de achtergevel ter
plaatse van het hoofdtrappenhuis een uitkragende
25-ruits stalen glaspui met ter weerszijden twee
stalen rondvensters boven elkaar.
Rechtsboven, ter hoogte van de zolderverdieping, is
de achtergevel voorzien van vier gekoppelde ramen
en een door een middenstijl in tweeën gedeeld venster.
Op de begane grond bevindt zich rechts een
kelderkoekoek waarin twee vierruits keldervensters
en links hiervan vier dubbele deuren met drieruits
bovenlichten. Hierboven telt de eerste verdieping
vier paar kleine tweeruits draairamen en de tweede
verdieping twee raampjes waartussen twee zesruits
liggende vensters.
De linker helft van de achtergevel telt tot aan het
neventrappenhuis elf vensterassen met achtruits
liggende vensters en in de linker drie vensterassen
vierruits vensters. De tweede, vijfde en achtste vensteras
van rechts hebben op de eerste en tweede
verdieping een klein balkon met ijzeren spijlenhek.
De balkons zijn bereikbaar via een door smalle
tweeruits zijlichten geflankeerde dubbele glasdeur.
De voorgevel (ZW) van de noordwestvleugel telt tien
vensterassen waarvan de linker op beide bouwlagen
een vierruits stolpraam heeft en de overige vensterassen
voorzien zijn van zesruits liggende vensters
met uitzondering van de tweede, vijfde en achtste
L:\Communicatie\Projecten\Monumentenwandeling\wandeling_boekje v1.doc
vensteras van links die op de begane grond een
achtruits liggend venster hebben en op de eerste
verdieping een door smalle zijlichten geflankeerde
dubbele balkondeur waarvoor een klein balkon met
spijlenhek.
Rechts op de eerste verdieping bevindt zich een
zesruits stalen rondvenster. De kopgevel (NW) van
de noordwestvleugel heeft op beide bouwlagen
rechts een dichtgezet venster en middenboven een
smal zoldervenster.
In de achtergevel (NO) van de noordwestvleugel
bevindt zich rechts op de parterre een tweetal draaivensters
en op de eerste verdieping een rondvenster
waarin een vierruits tuimelraam. Links hiervan
heeft de gevel een kleine risaliet met in de voorzijde
op beide bouwlagen rechts een smal draairaam en
in de linkerzijde op de eerste verdieping een via een
uit de bouwtijd daterende stalen brandtrap toegankelijke
rondboogdeur waarin vier ramen.
De gevel telt links van de risaliet negen vensterassen
met op de parterre een tweeruits venster en op
de verdieping een vierruits stolpvenster (de vierde
vensteras van rechts heeft op de verdieping geen
venster maar een glasdeur waarvoor een klein balkon).
Links tegen de begane grond bevindt zich een erker
met in de voorzijde een twintigruits glaspui, in de
linkerzijde een zestienruits glaspui en in de rechterzijde
een door ramen omgeven deur waarin een
vierruits raam.
Rond het platte serredak dat naar links en rechts
uitkraagt boven een stalen hoekkolom is een ijzeren
balkonhek aangebracht waarin paarsgewijze spijlen.
Het dakterras is toegankelijk via een dubbele glasdeur
geflankeerd door zijlichten met bovenin een
stalen uitzetraam.
24
De zuidgevel van de noordoostvleugel heeft links
naast elkaar drie kelderkoekoeken elk voorzien van
een stalen buizenhek en vier gekoppelde kelderramen.
Links op de begane grond bevinden zich twee
rondvensters waarin vierruits tuimelramen. Verder is
de parterre grotendeels voorzien van tweeruits vensters.
De eerste verdieping heeft over vrijwel de volle gevellengte
een betonnen balkon waarlangs een hek
van stalen buizen. In de kopse oostgevel van de
noordoostvleugel bevinden zich op de begane grond
twee rondvensters waarin een vierruits tuimelraam,
middenboven een klein balkon, en bovenin een smal
zoldervenster.
De noordgevel heeft ter hoogte van de eerste verdieping
van links naar rechts een op vier gemetselde
pijlers rustende risaliet met in de rechterzijde
twee vierruits stalen rondvensters, een klein balkon,
acht tweeruits vensters, een hoge vierkante schoorsteen
uitgevoerd in hetzelfde metselwerk als de
gevels waarop een betonnen dekplaat met overstek,
en een vierruits stolpvenster (de beganegrondvensters
zijn modern).
Het in 1983-‘84 gerenoveerde interieur bevat nog
enkele elementen uit de bouwtijd.
Het ouderencentrum “De Rusthoeve” met bijbehorende
hekpijlers is van algemeen belang uit architectuur-
en cultuurhistorisch oogpunt als merendeels
gaaf bewaard gebleven en karakteristiek voorbeeld
van een hervormd bejaardentehuis uit de jaren ’30
van de 20ste eeuw, opgetrokken in de stijl van de
Delftse School. Tevens heeft het pand situationele
waarde vanwege de beeldbepalende ligging aan de
Wolthuissingel.