Klik hier om het gebiedsplan Waal-Eemhaven te downloaden.

StadshavensRotterdam
1600
ha
Gebiedsplan concept januari 2009
Waalhaven-Eemhaven
De nieuwe
voorkant
van de haven

StadshavensRotterdam
1600
ha
Gebiedsplan Waalhaven-Eemhaven
5 Waalhaven-Eemhaven
9 Waalhaven-Eemhaven nu
14 Duurzame gebiedsontwikkeling
19 Stapsgewijze metamorfose
28 Uitvoeringsstrategie

4 5
De Eem- en de Waalhaven gezien vanuit het westen
Tussen de Maasvlakte en de Erasmusbrug liggen de
Stadshavens van Rotterdam. Stoere havengebouwen, lange
kades en fraaie vergezichten geven het gebied een bijzondere
uitstraling. Als de Tweede Maasvlakte klaar is trekt
een deel van de havenactiviteiten weg uit deze havens. Dat
schept ruimte voor nieuwe bestemmingen op en langs het
water. Haven én stad profiteren daarvan.
Waalhaven-Eemhaven
Waalhaven-Eemhaven is één van de vier deelgebieden binnen
Stadshavens. Deepsea containeroverslag maakt hier
geleidelijk plaats voor nieuwe activiteiten. Kernwoorden
voor de toekomst zijn shortsea hub, value addes logistics,
fruitcluster en maritieme technologie.
Ambitie
Van de vier deelgebieden behoudt Waalhaven-
Eemhaven het meest het karakter van de haven.
De Eemhaven profileert zich als belangrijkste
overslaghaven van intra-Europees containervervoer
(short sea hub). In Waalhaven Zuid ontstaat
een geavanceerd distributiepark. De lange verkeersader
Waalhaven Oost transformeert in een
‘maritieme boulevard’. Daar verrijzen kantoren
voor maritieme diensten en technologische bedrijven,
met inspirerend uitzicht op het werkterrein.
Stukgoedterminals moderniseren, zodat ze
de concurrentieslag met Antwerpen weer volop
aan kunnen. Het verrommelde beeld verandert
in het beeld van een moderne haven. De omliggende
woonwijken Oud-Charlois, Wielewaal en
Pendrecht krijgen toegang tot de indrukwekkende
havenfronten van Waal- en Eemhaven,
met beter openbaar vervoer over land en water
en nieuwe wandel- en fietsroutes. De wijk profiteert
van het voorzieningenniveau en het aanbod
van hoogwaardige werkgelegenheid in de
directe omgeving.

6 7
Nieuwe toekomst voor Stadshavens
Haven en stad raken op innovatieve wijze met elkaar verweven in de Stadshavens van
Rotterdam. Van west naar oost zullen logistieke havenactiviteiten geleidelijk overgaan in
kennisintensieve bedrijvigheid, opleidingen, woon- en werkmilieus voor pioniers en luxe
woonvormen. Iedere stadshaven behoudt een eigen identiteit. Samen vormen ze het eco-
nomisch scharnierpunt van haven en stad.
De gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam N.V. zetten een ambitieus pro-
gramma in gang om deze metamorfose tot stand te brengen. Twee doelen staan voorop:
de economische structuur van haven en stad versterken én aantrekkelijke en hoogwaar-
dige woon- en werkmilieus creëren. De koers is beschreven in ‘Stadshavens Rotterdam,
creating on the edge’.
De koers krijgt concreet invulling in vier gebiedsplannen, voor de deelgebieden
Rijnhaven-Maashaven, Merwehaven-Vierhavens, Waalhaven-Eemhaven en RDM-terrein.
Voor u ligt het gebiedsplan Waalhaven-Eemhaven.
Fundament
Aan de basis van dit gebiedsplan liggen gedetailleerde
gebiedsplannen per deelgebied, onderzoeksrapporten
en een maatschappelijke kostenbatenanalyse.
Enkele belangrijke fundamenten
zijn:
• Duurzaam Stadshavens;
• Creating on the Edge, koers voor
Stadshavens;
• Uitvoeringsprogramma Stadshavens
2007-2015;
Maatschappelijke kosten-batenanalyse
Stadshavens;
• Duurzaam Stadhavens;
• Havenplan 2020;
• Stadsvisie 2030.
Programma en uitvoeringsstrategie
Het gebiedsplan Waalhaven-Eemhaven geeft
invulling aan de ambitie met strategieën voor
de duurzaamheid, een stappenplan voor de
metamorfose en een uitvoeringsstrategie. Het
stappenplan bestaat uit projecten die op korte,
middellange en lange termijn bijdragen aan een
nieuwe, duurzame toekomst. De uitvoeringsstrategie
gaat in op de samenwerking, de financiering
en de communicatie.
Het Havenbedrijf Rotterdam N.V. wil met dit
gebiedsplan overheden, maritieme bedrijven,
technologische bedrijven en ontwikkelaars verleiden
om daadkrachtig aan de slag te gaan met
de metamorfose van Waalhaven-Eemhaven. Het
Havenbedrijf doet dat in samenwerking met de
Gemeente Rotterdam.

8 9
De Waal- en de Eemhaven volop in bedrijf
Geschiedenis
De geschiedenis van Waalhaven-Eemhaven begint
op Sluisjesdijk, een voormalig schiereiland
in de Nieuwe Maas. Aan het einde van de negentiende
eeuw is Rotterdam een van de eerste
havens voor doorvoer van petroleum. Sluisjesdijk
is een geschikte plaats voor opslag van die nieuwe
brandstof: direct aan het water, dicht bij de
stad maar wel op veilige afstand. Op de kop van
Sluisjesdijk vestigt de Koninklijke Maatschappij
tot Exploitatie van Petroleumbronnen in
Nederlandsch Indië, de voorloper van Shell, de
eerste raffinaderij. In de jaren daarna maakt de
Rotterdamse haven een forse groei door. De
Rijnhaven en de Maashaven zijn nog maar net
klaar, maar er is opnieuw behoefte aan ruimte.
Rond Sluisjesdijk komt vanaf 1908 in fasen
een grote, diepe haven tot stand voor het laden
en lossen van zeeschepen: de Waalhaven.
Opslag van petroleum op Sluisjesdijk wordt
niet langer veilig gevonden en deze activiteiten
verhuizen vanaf 1912 naar de Petroleumhaven
op de Vondelingenplaat bij Pernis. Sluisjesdijk
verandert daarna van karakter, het schiereiland
wordt steeds dichter bebouwd met kleinschalige
industrieën.
In 1931 is de haven 219 hectare groot.
Rotterdam is daarmee de grootste haven
ter wereld, met massale overslag van kolen,
erts, graan en later ook containers. Ten zuiden
van de haven ligt een vliegveld, dat in de
Tweede Wereldoorlog vernield wordt. Op deze
plaats ontstaat na de oorlog bedrijventerrein
Waalhaven-Zuid, omsloten door een spoorwegemplacement
en de oude polderdijk. Alleen de
lange grasstrip voor de markante KPN-toren
herinnert nog aan de vooroorlogse functie.
Na de oorlog breidt het havengebied zich verder
uit met het graven van de Eemhaven. Deze grote
haven bestaat uit meerdere kleine insteekhavens,
waarvan een deel inmiddels weer gedempt is.
Met name stukgoed- en containerbedrijven maken
hier gebruik van.
Waalhaven-Eemhaven nu
In Waalhaven-Eemhaven bloeien allerhande haven ac tiviteiten:
short sea, deep sea, stukgoed, distributie, mari tieme
dienstverlening en stedelijke bedrijvigheid. De enorme afmetingen
van pieren, kranen, containers en loodsen geven
een indrukwekkend beeld. De haven is echter verouderd en
de bereikbaarheid loopt tegen grenzen aan.
Eemhaven-Waalhaven West
De ruimtelijke drager van Waalhaven-Eemhaven
is een lange, kaarsrechte weg met loodrecht
daarop aan beide kanten pieren. Ondanks deze
heldere structuur is het gebied onoverzichtelijk.
Dat komt doordat nergens vrij zicht op het water
bestaat. Langs de weg staan grote hallen, stapels
containers, kranen en geparkeerde chassis.
Die geven een bijzondere uitstraling, maar ook
een rommelig beeld. Ook de boomstructuur is
rommelig. Op een wat verstopte plaats ligt het
Quarantaineterrein, een aantrekkelijke groene
plaats met ruim zicht op de scheepsbouwactiviteiten
op het water.
Deepsea containeroverslag is de belangrijkste havenactiviteit
in Eemhaven en Waalhaven West.
Deze activiteit verhuist vanaf 2013 geleidelijk
naar de Tweede Maasvlakte, als de containerterminals
daar gereedkomen. Shortsea containeroverslag
is nu nog in beperkte mate aanwezig.
Het Ministerie van Verkeer & Waterstaat stimuleert
shortsea als alternatief voor goederenvervoer
over de weg, in de strijd tegen files en
luchtvervuiling.
Beeldbepalend zijn de ‘empty depots’. Dit zijn opslagplaatsen
voor lege containers die wachten op
herverdeling onder exporteurs. Empty depots zijn
essentieel voor een containerhaven, maar geven
in de huidige situatie een rommelig beeld. De
aan- en afvoer van de containers vindt deels over
de weg plaats en dat belast het wegennet sterk.
Alle terreinen in Eemhaven-Waalhaven zijn
in gebruik; de afgelopen tijd is de leegstand
in Waalhaven Zuid en Sluisjesdijk flink teruggedrongen.
Uitbreiding van activiteiten vereist
anders omgaan met ruimte: transformeren, intensiveren
en herstructureren. Door toepassing
van nieuwe logistieke concepten kan de ruimte

10 11
Waalhaven Oost: vroeg-naoorlogse architectuur en moderne kantoren
Legenda
n plaatsgebonden risicocontour 10-6
n invloedsgebied t.b.v. verantwoording groepsrisicoverantwoording
n bebouwingsvrije zone vanuit Nota'Gedifferentieerde veiligheidszonering oevers Nieuwe Waterweg/Nieuwe Maas'
n gebied met bebouwingsrestricties vanuit Nota 'Gedifferentieerde veiligheidszonering oevers Nieuwe Waterweg/Nieuwe Maas'
n aandachtsgebied 200 m vanuit 'Rijksnota Risiconormering Vervoer Gevaarlijke Stoffen'
n risicovolle bedrijfsterreinen
efficiënter benut worden. Herstructurering is
over het algemeen pas mogelijk vanaf 2020,
wanneer de veelal langlopende contracten
aflopen. Voortijdig beëindigen van de contracten
is ook mogelijk, maar dat vereist per geval
een afweging van financiële consequenties en
bedrijfsbelangen.
De wegen van en naar Eemhaven-Waalhaven zijn
druk. Met de geplande aanpassingen, ook voor
verbreding van de A15, kan het autoverkeer met
maximaal 10 tot 15 procent toenemen. Het Rail
Service Centre aan de zuidzijde van Eemhaven
wordt intensief gebruikt voor containervervoer
per spoor. Op korte termijn vindt uitbreiding
plaats waardoor voldoende capaciteit tot 2020
ontstaat.
Waalhaven Oost
De ruimtelijke drager van dit deelgebied is de
weg Waalhaven Oostzijde, met daarlangs de
goederensporen en de primaire waterkering.
Externe veiligheidcontouren
gekoppeld aan bedrijven in de
Merwe- en Vierhavens / Waal-
Eemhaven en aan transport
over de Maas
Deze structuren vormen over een lengte van
bijna twee kilometer een haast onneembare barrière
tussen de havens en de woonwijk Charlois.
Kenmerkend voor het gebied zijn de grote afmetingen
van waterbekkens, pieren en gebouwen,
die tussen pier 3 en pier 4 goed te ervaren zijn.
Verderop, tussen pier 3 en Sluisjesdijk, is het
zicht op de haven beperkt. In de architectuur
overheersen de zakelijke vormgeving en de grote
betonconstructies uit de jaren vijftig. De inrichting
is echter verouderd en doet rommelig aan.
Uitzondering vormen de nieuwe kantoren van
Dockworks, die laten zien hoe het gebied nieuw
elan kan krijgen. In het waterbekken tussen pier
3 en 4 is ruimte vrijgekomen door het vertrek
van LASH-bakken 1 . Daar kunnen op termijn drijvende
kantoren of voorzieningen komen.
1 LASH staat voor Lighter Aboard Ship: systeem waarbij kleine
duwbakken, als ware het containers, aan boord van een (speciaal
daarvoor gebouwd) zeeschip genomen worden.

12 13
Legenda
n >60 dB(A) contour
n 55 dB(A) contour
n 50 dB(A)
beeldbepalende plekken in
Waalhaven Zuid, waaronder
de lange zichtlijn naar
het Marconiplein
Formeel vastgelegde T+-contour Waal-Eemhaven en geluidcontour rond Havens Noordwest
De Sluisjesdijkpier langs de Maas vormt een
apart gebied, met fraaie doorkijkjes naar de
Nieuwe Maas, beeldbepalende bedrijfspanden
en opvallende constructies. De pier heeft een
heldere indeling in drie smalle stroken. Op de
Sluisjesdijk zijn veel verschillende soorten bedrijvigheid
te vinden: havengerelateerd en niet
havengerelateerd, laagwaardig en hoogwaardig.
Verouderd vastgoed en de rommelige openbare
ruimte geven met name het middendeel een
laagwaardige uitstraling. Daar dreigt verpaupering
door leegstand en achterstallig onderhoud
van private partijen. Ook illegaal dumpen van
afval en langdurig parkeren van lege chassis
geven een rommelig beeld. Deze factoren hebben
ervoor gezorgd dat de sociale veiligheid de
laatste jaren onder druk staat. Investeren in een
betere beeldkwaliteit is noodzakelijk om verder
verval te voorkomen en het gebied aantrekkelijk
te maken voor hoogwaardige bedrijven. Dat
vereist een duidelijk economisch en ruimtelijk
profiel, toegespitst op bedrijven die bijdragen
aan de beeldkwaliteit en aansluiten bij stedelijke
bedrijvigheid.
In Waalhaven Oost is stukgoedoverslag gevestigd.
De omstandigheden zijn niet ideaal voor
deze bedrijfstak: de terreinen zijn verouderd,
er is te weinig ruimte voor opslag en het water
is te ondiep voor af- en aanvoer. Binnen
Stadshavens is geen andere plaats beschikbaar
voor stukgoedoverslag.
Het verkeer over de weg zal alleen al door de kantoorontwikkeling
van Dockworks met vijf a tien
procent toenemen. De weg Waalhaven Oostzijde
biedt daar onvoldoende capaciteit voor. Het gebied
is slecht bereikbaar per openbaar vervoer.
Waalhaven Zuid
Waalhaven Zuid is in gebruik als aparte bedrijvenenclave.
Het terrein heeft een gridvormig
stratenpatroon. Centrale ruimte is het
Parmentierplein met hoge bomen en een markante
zendmast. Rond het plein staan bedrijfspanden
met daarachter loodsen. Het westelijk
deel van Waalhaven Zuid wordt gebruikt door
distributiebedrijven, die gebruik maken van
de sporen die daar liggen. In het noordoosten
staan voornamelijk kantoren en onderwijsinstellingen
terwijl in het zuidoosten kleine bedrijven
zijn gevestigd. Waalhaven Zuid wordt met de
Sluisjesdijkpier vaak de ‘kraamkamer’ voor
startende ondernemers in de haven genoemd.
In de haven is een dergelijk pioniersgebied van
wezenlijk belang. In het gebied bivakkeren geregeld
veel truckers, die hier weinig voorzieningen
hebben.
De vraag naar distributieruimte groeit.
Distributeurs, die verschillende vervoersmogelijkheden
gebruiken, vinden Waalhaven Zuid nu
al een aantrekkelijke vestigingsplaats. Het gebied is
strategisch gelegen en goed bereikbaar over het
water en de weg. Het naastgelegen spooremplacement
Waalhaven Zuid en de Betuweroute bieden
goede aansluiting op het spoor. Het aanbod
van personeel is bovendien groot en de milieuruimte
biedt mogelijkheden voor groei.
Het verkeer over de weg heeft op dit moment
nog net voldoende ruimte, maar als het verkeer
toeneemt ontstaan problemen op de A15 en
de aansluitingen daarvan op het onderliggend
wegennet. Het vervoer van lege containers naar
zogenaamde ‘empty depots’ legt een groot beslag
op de wegcapaciteit. Het openbaar vervoer
van en naar Waalhaven Zuid is ontoereikend,
zeker nu aan Waalhaven meer kantoren komen
(Port City).
De noord-zuid lopende straten en de drukke
Waalhaven Zuidzijde geven mooi zicht op de
Waalhaven. Waalhaven Zuid heeft echter te
kampen met verrommeling, kleine criminaliteit en
enige leegstand. Ondanks dat is de bedrijvigheid
levendig. Schaalvergroting met behoud van de
heldere structuur is goed mogelijk. Het bedrijventerrein
kan een beter imago krijgen door de
beeldkwaliteit te verbeteren en hoogwaardige
horeca aan te trekken. Dat komt ook de sociale
veiligheid ten goede.

14 15
Duurzame gebiedsontwikkeling
Waalhaven-Eemhaven krijgt een duurzame toekomst door
inzet op vijf strategieën. De sociale cohesie in de stad,
het leefmilieu en de economie groei gaan erop vooruit.
Kernwoorden zijn short sea hub, fruitcluster, value added
logistics en maritieme technologie. re-inventing deltatechnology volume & value
Vijf strategieën
Waalhaven-Eemhaven is onderdeel van de vier
Stadshavens van Rotterdam. Met de metamorfose
van de Stadshavens zetten de partijen evenwichtig
in op de drie P’s die voor People, Planet
en Profit staan. De ontwikkelingen komen ten
goede aan de sociale cohesie, de leefkwaliteit en
de economische groei. Bij de herinrichting van
alle Stadshavens krijgen duurzaam bouwen, innovatieve
energietechnologie, bereikbaarheid en
draagvlak bijzondere aandacht.
De geplande ontwikkelingen in de afzonderlijke
Stadshavens versterken elkaar en leveren samen
meer op dan de som der delen. De Stadshavens
als geheel gaan een duurzame toekomst tegemoet
door inzet op vijf strategieën:
• Re-inventing deltatechnology
Stadshavens profileert zich wereldwijd
als proeftuin voor duurzame water- en
energietechnologie.
• Volume & value
Stadshavens zet in op meer en efficiëntere
overslag en hoogwaardige, kennisintensieve
bedrijvigheid.
• Crossing borders
In Stadshavens profiteren haven en stad van
elkaars nabijheid, barrières worden geslecht.
•
Floating communities
Drijvende woon- en werkmilieus in
Stadshavens vormen een kwaliteitszone
waar alle Rotterdammers van profiteren.
Sustainable mobility
De bedrijvigheid en de nieuwe woon- en
werkmilieus komen tot bloei door efficiënt
en schoon vervoer.
Bijdrage van Waalhaven-Eemhaven
In Waalhaven-Eemhaven staan de strategieën
Volume & value, Crossing borders, Floating communities
en Sustainable mobility centraal. Van
west naar oost gaan intensieve havenactiviteiten
over in distributie, technologische bedrijvigheid
en maritieme dienstverlening. Zo ontstaat een
geleidelijke overgang naar de aangrenzende
woonwijk Oud-Charlois. Duurzame inrichting
ontstaat door efficiënt ruimtegebruik, vermindering
van het energiegebruik, toegankelijkheid
voor omwonenden en schone vervoersstromen.
Re-inventing delta technology
Aanpassen aan klimaatveranderingen betekent
bestand zijn tegen zeespiegelstijging en grotere
piekafvoeren. Daarom komen er drijvende kantoren.
Door toepassing van wet proof en dryproof
gebouwen 1 blijft de schade bij wateroverlast
beperkt. Gebouwen en de openbare ruimte worden
zo ingericht dat ze regenwater langer vasthouden.
Dit voorkomt piekafvoeren van neerslag.
Het streven is dat de uitstoot van CO 2 in
2025 met de helft is afgenomen ten opzichte van
1990. Daarom stimuleert het Havenbedrijf energietransitie
volgens het principe ‘trias energetica’:
1) energiebesparing, 2) gebruik duurzame
energiebronnen, 3) gebruik fossiele energiebronnen
met maximaal rendement. Energiebesparing
ontstaat door gebruik van energiezuinige voertuigen,
efficiënte logistieke ketens en energiezuinige
technieken. Het Havenbedrijf stimuleert
het gebruik van duurzame energiebronnen zoals
biodiesel, biogas, zon en wind en energie uit zoet
en zout water. Bij gebruik van fossiele energiebronnen
valt de keuze op bronnen met maximaal
rendement. Zo maken binnenvaartschepen
in de nabije toekomst gebruik van walstroom in
plaats van generatoren.
1 Wet proof zijn gebouwen die geen waterschade ondervinden bij
overstroming of extreme neerslag. Dry proof zijn gebouwen waar
geen water binnen kan komen.
Volume & Value
In Waalhaven-Eemhaven groeien overslag en distributie
(volume) én de kennisintensieve havengerelateerde
bedrijvigheid (value). De toename
van het volume wordt mogelijk door toepassing
van innovatieve logistieke overslagsystemen
en multimodaliteit. Dat is niet alleen gunstig
voor de economie, maar ook voor milieu en
landschap: op deze manier is te voorkomen dat
buiten de stad extra ruimte beschikbaar moet
komen voor havengerelateerde bedrijvigheid.
De activiteiten blijven binnen de beschikbare
milieuruimte.
In Waalhaven-Eemhaven vindt een transformatie
plaats van deepsea naar shortsea overslag. De
overslag van shortsea containers verdriedubbelt
van 1,2 miljoen TEU in 2005 tot 3,5 miljoen TEU
in 2030. Daarmee ontwikkelt deze haven zich
tot dé shortsea hub van Europa. Het succesvolle
fruitcluster steekt over van de Merwehavens
naar Waalhaven-Eemhaven, waar het meer
mogelijkheden heeft voor innovatie en groei.
Omdat het vervoer van groente en fruit steeds
vaker in containers plaatsvindt, past deze uitbreiding
goed bij de shortsea containeroverslag.
De stukgoedsector verandert in een moderne
specialistische havenactiviteit. In tegenstelling
tot containers, die vaak ongeopend naar het achterland
verdwijnen, biedt stukgoed mogelijkhe-

16 17
den voor aanvullende bewerking. Dat is positief
voor werkgelegenheid. Op dit moment profiteert
de Antwerpse haven al van deze ontwikkelingen.
Het overslaan en vervoeren van stukgoedlading
is arbeidsintensief. De ligging van de
Waalhaven, dicht bij de stad, is dan ook gunstig
vanwege de beschikbaarheid van arbeidskrachten.
De vraag naar distributieruimte dicht bij de
stad is groot. Waalhaven Zuidzijde is daarvoor
de beste distributielocatie, ook door de nabijheid
van containerterminals en de goede ontsluiting.
Grotere distributiebedrijven krijgen een kans
door kavels samen te voegen. Uitbreiding van
distributieactiviteiten is mogelijk door innovatief
ruimtegebruik, innovatieve overslagsystemen en
versterking van de multimodaliteit.
Met name in de Waalhaven-Oostzijde zullen
hoogwaardige technische en dienstverlenende
maritieme bedrijven een cluster van maritieme
technologie vormen. Waalhaven Oostzijde verandert
van Sluisjesdijkpier tot Port City in een
‘maritieme boulevard’ met onder meer kantoren.
Dockworks en Port City zijn hier al de voorbodes
van. Dergelijke kantoren zijn uitermate
geschikt voor hoofdkantoren voor internationaal
opererende havenbedrijven. Buitenlandse
rederijen met een kantoor in Rotterdam zullen
het aantrekkelijk vinden ook hun schepen in
Rotterdam te laten afhandelen, zodat hierdoor
niet alleen de ‘value’ maar ook het ‘volume’ toeneemt.
Maar ook voor pioniers op het gebied
van maritieme innovatie is plaats in Waalhaven-
Oostzijde, bijvoorbeeld in markante oude
panden. Deze bedrijven zetten de ontwikkeling
van nieuwe logistieke en energiezuinige concepten
in gang, in samenwerking met de Climate
Campus in Merwehavens-Vierhavens en RDM
Campus op het RDM-terrein. De Waalhaven
wordt nog meer een broedplaats voor startende
ondernemers.
crossing borders
Crossing borders
De ‘maritieme boulevard’ aan de oostzijde vormt
een geleidelijke overgang naar de achtergelegen
woonwijk. Langs deze boulevard komen niet
alleen bedrijven en kantoren, maar ook publieke
voorzieningen en aantrekkelijke buitenruimten.
Inwoners van de wijken Oud-Charlois, Wielewaal
en Pendrecht krijgen beter toegang tot dit
deel van de havens via wandel- en fietsroutes.
Een brug bij pier 3 legt de verbinding met het
Zuiderpark en de groenstructuur van Rotterdam
Zuid. De bewoners profiteren van de nieuwe
werkgelegenheid, de betere voorzieningen en de
horeca in Waalhaven Oost. Andersom profiteren
de bedrijven van het aanbod van personeel in de
nabije omgeving.
De kantoren van Port City, die nu al in aanbouw
zijn, staan op een aantrekkelijke buitenruimte
die doet denken aan het dek van een schip.
Bezoekers kunnen hier neerstrijken op een terrasje
en genieten van het uitzicht over de hele
Waalhaven. Werknemers uit Waalhaven Zuid
ontspannen zich op het aangenaam groene
Parmentierplein, waar voorzieningen zijn ondergebracht
in paviljoens. Ook truckers en bewoners
in de omgeving profiteren hiervan. De upgrading
van Waalhaven Zuid en Oost komt ook
ten goede aan de sociale veiligheid, onder meer
doordat bedrijven daar gezamenlijk voorzieningen
voor treffen (parkmanagement).
sustainable mobility floating communities
Sustainable mobility
Waalhaven-Eemhaven wordt beter bereikbaar
over de weg, het spoor en het water. In de haven
komen verschillende opstapplaatsen voor de
waterbus. Daar profiteren niet alleen de werknemers
in de havens van, maar ook de bewoners
van de aangrenzende stadswijk en de studenten
uit Rotterdam. Fietsers en voetgangers krijgen
meer verbindingen die ook aantrekkelijk zijn
voor recreatief gebruik. De fiets- en wandelroutes
sluiten aan op het toekomstige netwerk van
waterbussen en watertaxi’s en het openbaar
vervoer over land.
Door vervoersstromen te optimaliseren wordt
het vervoer niet alleen vlotter maar neemt ook
de vervuiling af. In Waalhaven-Eemhaven komt
een milieuzone waar alleen stille en schone
vrachtwagens welkom zijn. Het wegvervoer vermindert
bovendien ten gunste van vervoer over
spoor en water (modal shift). Het Havenbedrijf
maakt hier ambitieuze afspraken over met containerbedrijven
en empty depots. Projectbureau
Fresh Corridor timmert al stevig aan de weg
door het vervoer van groenten en fruit via de
binnenvaart te stimuleren. Er komt een moderne
verbinding tussen de veilingen van het Westland
en Barendrecht en de multimodale terminal in
Venlo.
Emtpy depots worden geclusterd en voorzien
van binnenvaartfaciliteiten. Voor empty depots
die niet bereikbaar zijn over water is geen plaats
meer.
Floating communities
Kenmerkend voor de Waalhaven is het uitgestrekte
wateroppervlak met drijvende kranen en
schepen die af en aan varen. Drijvende kantoren
en voorzieningen tussen pier 3 en 4 versterken
dit karakter. De gebouwen zijn CO2-neutraal en
bestand tegen klimaatverandering. Dit geeft de
maritieme dienstverlening in het havengebied
een innovatieve uitstraling.

18 19
ontwikkelingsriching 2025
Crossing borders
Netwerk openbare ruimte
waaronder kades en bruggen
Uitzichtpunten
Publieke voorzieningen en horeca
Zichtlijnen
Herontwikkeld cultureel erfgoed
Werken en leren
Rustig stedelijk wonen
Groen stedelijk wonen
Local spin off internationale bedrij-
ven en stedelijke voorzieningen
Buitendijks wonen & stedelijke
economie
Kans voor herontwikkeling
Reinventing deltatechnology
+
Floating offices
Floating city
Innovation lab
Studie energielevering
Climate Campus
Studie (waterkrater) energieopslag
Floating communities
Floating offices
Floating city
Showcity
ss Rotterdam
Volume & Value
Voorportaal van de haven
Maritieme dienstverlening &
technologie
Studie value added logistics
Short sea hub
Containeroverslag
Maritieme (maak)industrie
Stukgoed
Sappencluster, transformatie naar
stedelijkgebied op lange termijn
Studie inplaatsing fruitcluster
Sustainable mobility
Aquanet
Binnenvaart centrum
Studie uitbreiding tramnet
Studie model shift goederen
vervoer (groter aandeel rail/
binnenvaart)
Studie westtangent (metro/auto)
(Ver)nieuw(d)e aansluiting op
hoofdwegennet
Studie goederenvervoer Greenery
Stapsgewijze metamorfose
Waalhaven-Eemhaven ontwikkelt zich in fasen tot een moderne,
duurzame haven. Op korte termijn zetten koploperbedrijven
de trend. Op langere termijn ontstaat ruimte
voor daadwerkelijke herordening. Investeringen in infrastructuur
en openbare ruimte faciliteren het proces.
Programma Waalhaven/Eemhaven Tot 2015 2015-2040 Totaal
Bedrijfsterrein (ha) 4 189 193
Commercieel vastgoed (m 2 bvo) 75.000 113.000 188.000
In Waalhaven-Eemhaven ontstaat de volgende
nieuwe ordening van functies:
• Eemhaven-Waalhaven West: shortsea
containeroverslag;
• Waalhaven Oost en Sluisjesdijk: stukgoedoverslag,
kantoren en havengerelateerde
kennisintensieve bedrijvigheid;
• Waalhaven Zuid: distributie in het westelijk
deel; kantoren en kleinschalige bedrijvigheid
langs de rand.
Periode tot 2015
Kennisintensieve bedrijvigheid en maritieme
dienstverlening
De noordzijde van Sluisjesdijk krijgt een bestemming
voor hoogwaardige kennisintensieve bedrijvigheid.
De mooie ligging aan de Maas en
de bijzondere architectuur van enkele panden
maken deze locatie heel geschikt. Hier kunnen
technische adviesbureaus, proeflaboratoria
en onderzoekscentra terecht die zich richten
op havengerelateerde, innovatieve dienstverlening
en water- en energietechnologie. Deze
bedrijven hebben vaak behoefte aan kleinere
bedrijfsruimten.
Sluisjesdijk ligt ideaal ten opzichte van de nieuwe
kennisclusters in Merwehavens-Vierhavens
(Rotterdam Climate Campus) en op het RDMterrein
(RDM Campus). Studenten van deze
campussen vinden op Sluisjesdijk mogelijkheden
voor leer-werkplaatsen. De noordzijde van de
Sluisjesdijkpier wordt ingericht als aantrekkelijke
wandelboulevard voor mensen die in de
omgeving wonen en werken. Het middendeel
gaat een overgangszone vormen tussen de hoogwaardige
bedrijvigheid aan de noordzijde en
de stukgoedoverslag aan de zuidzijde van deze
pier. Hier komt ruimte voor kleinere bedrijven
in de zakelijke dienstverlening. Het Havenbedrijf
en de gemeente onderzoeken of dit gebied een
zogenaamde Kansenzone van de gemeente

20 21
Short sea hub Eemhaven: verbeteren
mulitmodale bereikbaarheid en
aansluiting op A15
de vier uitvoeringsprojecten tot 2015
Waalboulevard: verbrede Waalhaven
oostzijde, aantrekkelijke openbare
ruimte als uitloper van het Zuiderpark
en recreatieve trekker op pier 3 in
combinatie met drijvende kantoren
Entree Sluisjesdijk: begin aanleg openbare
kade herontwikkelen cultureel
erfgoed en maritieme dienstverlening
Distripark Waalhaven Zuid: schaalvergroting en segmentering
Sluisjesdijk: in het verlengde van Wilhelminapier en
Katendrecht, tegenover het Lloyd kwartier
Rotterdam kan worden, zodat ondernemers in
aanmerking komen voor gunstige investeringsregelingen.
De openbare ruimte krijgt een kwaliteitsimpuls
door de aanleg van groene verblijfsplaatsen
met uitzicht op de insteekhavens.
De stukgoedbedrijven aan de zuidzijde van de
Sluisjesdijkpier kunnen verder moderniseren,
waarbij ook de beeldkwaliteit en de zichtlijnen
verbeteren. Op de hele Sluisjesdijkpier krijgen de
aanpak van verouderd vastgoed, het verbeteren
van de verkeerssituatie en het verhogen van de
sociale veiligheid in deze periode prioriteit.
In Waalhaven Zuid gaat de herstructurering van
start. Het Havenbedrijf koopt particuliere kavels
en verouderd vastgoed op. Het resultaat is
schaalvergroting en kwaliteitsverbetering. De
partijen op Waalhaven Zuid werken daar actief
aan mee door het opzetten van een organisatie
Waalhavenboulevard
voor parkmanagement en gemeenschappelijke
voorzieningen.
Kantoren voor maritieme dienstverlening krijgen
ruimte langs de Waalboulevard in Waalhaven
Oost en langs de rand van Waalhaven Zuid.
Tussen pier 3 en 4 komen drijvende constructies
met kantoren, recreatievoorzieningen of voorzieningen
voor wachtende binnenvaartschippers.
Onderzoek zal uitwijzen welke combinatie van
functies geschikt is. Op korte termijn komen de
opvallende kantoren van Dockworks en Port
City gereed. De transformatie naar kennisintensieve
bedrijvigheid en maritieme dienstverlening
verloopt geleidelijk. Dit type bedrijvigheid trekt
voorzieningen en horeca aan, wat de haven aantrekkelijker
maakt en een moderne uitstraling
geeft.

22 23
intensivering containeroverslag
nieuwe recreatieve functies
Havenactiviteiten
In de periode tot 2015 ontstaat geleidelijk ruimte
voor de grootschalige verschuiving van activiteiten.
De eerste deepsea bedrijven trekken
vanaf 2013 naar de Tweede Maasvlakte als daar
de eerste containerterminal gereed komt. Het
Havenbedrijf overlegt ook met andere bedrijven
over de mogelijkheden voor verplaatsing en treft
voorbereidingen voor de komst van het fruitcluster
uit de Merwehaven. Aan de zuidzijde van
Sluisjesdijk en bij pier 1 en 2 krijgen bestaande
stukgoedoverslagbedrijven meer ruimte door
het uitgeven van vrijgekomen terreinen. Op pier
1 ontstaat bovendien ruimte door openbare
wegen uit te geven. In samenwerking met bedrijven
die blijven worden de logistieke concepten
verbeterd.
In 2015 is de grote ECT-terminal in de Eemhaven
via een tweede route bereikbaar over de weg,
door het gereedkomen van de nieuwe ontsluiting
vanaf de Vondelingenweg. Het Havenbedrijf
maakt met overslagbedrijven en distributiebedrijven
afspraken over de te behalen modal
shift. Dat wordt mogelijk doordat verbindingen
per spoor en binnenvaart verbeteren. In deze
periode worden empty depots die niet bereikbaar
zijn via het water geleidelijk uitgeplaatst. De
blijvende empty depots worden geclusterd.
Wonen en recreëren
Door herinrichting van de openbare ruimte,
nieuwe horeca en goede sociale veiligheid in
Waalhaven-Eemhaven verbetert de leefomgeving
voor de bewoners van Charlois. Het havengebied
wordt goed bereikbaar vanuit Charlois
door een nieuwe voetgangers- en fietsersbrug
die uitkomt op pier 3. De pier wordt verbonden
met het Zuiderpark en de groenstructuur van
Rotterdam Zuid. Op de pier komen aantrekkelijke
voorzieningen zoals horeca en een uitzichtpunt.
Langs de noordzijde van Sluisjesdijkpier,
Waalboulevard en Waalhaven Zuid ontstaat
een netwerk van nieuwe wandel- en fietsroutes,
die goed aansluiten op de nieuwe haltes van de
waterbus en de watertaxi. Zo krijgen Rotterdammers
er een nieuw uitloopgebied in een fascinerende
omgeving bij. De wandelzone op Sluisjesdijk
komt in verbinding te staan met Charloise
Hoofd en de historische kern Oud-Charlois.
Andere wijken in de deelgemeente Charlois,
zoals Wielewaal, profiteren ook van deze kwaliteitssprong.
Beeldkwaliteit
Waalhaven-Eemhaven krijgt een eigen en modern
karakter door consequent in te zetten op
een passend architectuurbeeld. Het ontwerp van
de openbare ruimte en nieuwe gebouwen geeft
uitdrukking aan de havenfunctie, zoals een plein
in de vorm van een scheepsdek of een kantoor
in de vorm van een containerschip. Bebouwing
bestaat uit grote volumes met luchtige constructies
en subtiele details. De kleuren zijn zakelijk
en licht: grijs, zilver en wit. In Waalhaven Oost
vormen de gebouwen die op de koppen van de
pieren komen te staan een stevige en levendige
wand langs de Waalboulevard. Tussen de pieren
is plaats voor lossere bouwvolumes, zodat de
Waalboulevard goed zicht op de haven geeft.
Aan de noordzijde van Sluisjesdijkpier ontstaat
een aantrekkelijk rivierfront door de bouw van
hogere gebouwen voor maritieme dienstverlening.
Bij nieuwbouw en herontwikkeling komen
gebouwen met het gezicht naar het water
geplaatst. Veranderingen in de structuur van het
gebied worden aangegrepen om zichtlijnen naar
de Nieuwe Maas en de insteekhavens te versterken.
De beeldkwaliteit van Waalhaven Zuid en
West verbetert door parkeren van chassis terug
te dringen, de openbare ruimte opnieuw in te
richten en de verkeersveiligheid te verhogen.
Bereikbaarheid
De toenemende overslag- en distributieactiviteiten
en nieuwe kantoren en kennisintensieve
bedrijven zullen meer verkeer aantrekken in
het hele deelgebied. Om duurzame bereikbaarheid
van Waalhaven-Eemhaven te waarborgen
wordt een bereikbaarheidsplan opgesteld. Het
hoofddoel is beperken van verkeer- en vervoersstromen
door slim mobiliteitsmanagement en
innovatieve keten- en netwerkoplossingen. In
Eemhaven-Waalhaven West geldt voor nieuwe
bedrijven de randvoorwaarde dat zij het verkeer
beperken. Het transport van fruit naar het achterland
legt een stevig beslag op de infrastructuur.
Een studie zal inzicht geven in de manier
waarop het fruittransport naar de veiling van
Barendrecht het beste kan plaatsvinden.

24 25
ontwikkelen van specifiek architectonisch beeld
verbeteren bereikbaarheid: verbreding Waalhaven Oostzijde
(Waalhavenboulevard) en uitbouwen van personenvervoer over water
Verbreding van de weg Waalhaven Oostzijde
naar twee dubbele rijstroken is in ieder geval
noodzakelijk. De ruimte daarvoor ontstaat
door twee van de zes goederensporen die naast
de weg lopen op te heffen. In 2015 is verbreding
van de A15 naar twee keer vijf rijstroken
gereed. Ook de aansluitingen op de A15 bij
het Groene Kruis Plein en de Vondelingenweg
krijgen op korte termijn meer capaciteit. De
spoorruimte die verloren gaat door verbreding
van Waalhaven Oostzijde moet elders gecompenseerd
worden, bijvoorbeeld op het spooremplacement
in Kijfhoek. Dit vereist een integraal
onderzoek. Een grote containerterminal aan
de Eemhaven, ter hoogte van de Prins Willem
Alexanderhaven, krijgt een extra ontsluiting naar
de Vondelingenweg. Hierdoor vermindert het
verkeer op de Reeweg, wat de bereikbaarheid
van Waalhaven-Eemhaven ten goede komt.
Het Havenbedrijf en de gemeente Rotterdam
zetten in op een betere busverbinding tussen
metrostation Zuidplein en de Waalhaven,
met haltes bij onder meer Dockworks en Port
City. De waterbus krijgt rond 2015 meer haltes,
bijvoorbeeld bij Charloise Hoofd, Sluisjesdijk,
Dock Works en Port City. Zo wordt het gebied
beter bereikbaar voor werknemers, bewoners
van omliggende woonwijken en bezoekers. Via
een extra voetgangersbrug krijgen de nieuwe
bewoners toegang tot de Waalboulevard. Er ontstaat
een netwerk van fascinerende wandel- en
fietsroutes.
Periode 2015-2025
In deze periode verandert de haven van een
logistieke en industriële haven in een brede
‘kwaliteitshaven’. Het aantal arbeidsplaatsen en
de toegevoegde waarde in handel en zakelijke
dienstverlening nemen toe.
De uitbreiding van shortsea containeroverslag en
fruit- en groenteoverslag gaat in deze periode op
volle kracht verder. Shortsea krijgt meer ruimte,
onder voorwaarde dat de bedrijven het ruimtegebruik
intensiveren door de invoering van
innovatieve terminalconcepten. De intensivering
moet passen binnen de beschikbare geluidruimte
die in 1995 is berekend. Deze zogenoemde
T+-contour is gebaseerd op toepassing van de
meeste geluidarme technieken. Bij de uitgifte
van terreinen wordt rekening gehouden met
intensivering van op- en overslag van gevaarlijke
stoffen en de daarbij behorende veiligheidscontouren.
Bestaande bedrijven krijgen ruimte voor
uitbreiding op twee dempingen in Eemhaven en
Waalhaven West. Verkeersextensieve bedrijvigheid
heeft de voorkeur en terminals worden
ingericht voor multimodaal vervoer, met als doel
minder vervoer over de weg.
In de huidige situatie verlaat een aanzienlijk deel
van de deepsea containers de havens via het water.
Met de komst van shortsea vervolgt een groter
deel van de containers zijn reis over de weg.
De wegcapaciteit in Waal-Eemhaven is beperkt.
Om met shortsea hetzelfde aantal containers af
te kunnen handelen als nu met deepsea, moet de
wegcapaciteit toenemen.
In deze periode komt het nieuwe vervoersconcept
voor grootschalig fruittransport naar de
veiling in Barendrecht tot stand. Deze slimme
achterlandverbinding biedt goede perspectieven
om de belasting van bestaande infrastructuur in
de hand te houden.
Op het bedrijventerrein Waalhaven Zuid komt
de nieuwe generatie distributiebedrijven verder
tot ontwikkeling. In het oostelijk deel van de
havens bloeien de maritieme dienstverlening en
technologische bedrijvigheid. Het kleine bedrij

26 27
havens als onderdeel van een aantrekkelijke leefomgeving
verhogen beeldkwaliteit hoofdwegen
venterrein tussen het spooremplacement en de
woningen van Charlois transformeert geleidelijk
in een mix van stedelijke bedrijvigheid en kleinschalige
woonvormen. Zo ontstaat een mooie
overgang tussen woon- en werkgebied. De vernieuwde
wijk Wielewaal kan uitbreiden richting
Waalhaven.
Het havengebied vormt een steeds aantrekkelijkere
leefomgeving voor bewoners van Charlois.
Het gebied wordt meer en meer openbaar toegankelijk.
Herinrichting van kades en nieuwe
buitendijkse routes dragen daaraan bij. Bij het
Groene Kruisplein verrijst mogelijk een nieuw
metrostation met P+R-voorziening. Vanaf hier
is het gebied goed bereikbaar met een nieuwe,
snelle busverbinding.
Op middellange termijn doen nieuwe energiebronnen
op grotere schaal hun intree in het
gebied: energie uit zoet-zoutverschillen in het
water, getij, warmte-koudeverschillen en restwarmte.
Ook vinden innovaties plaats op het
gebied van waterveiligheid en waterbeheer. De
lucht in het havengebied wordt schoner doordat
vrachtwagens in het gebied aan strenge milieueisen
moeten voldoen.
Periode 2025-2040
In Waalhaven-Eemhaven floreren de havenactiviteiten,
waaronder container- en stukgoedoverslag,
distributie en maritieme dienstverlening. De
havens vormen een icoon van nieuwe maritieme
bedrijvigheid. Daarnaast zijn meer stedelijke
activiteiten zoals zakelijke dienstverlening en de
creatieve sector opgebloeid. Het gebied draagt
zichtbaar en meetbaar bij aan een klimaatbestendige
delta door toepassing van nieuwe energievormen,
klimaatbestendige bouw en inzet op
innovatieve logistieke concepten. Stad en haven
zijn met elkaar verweven. Stedelingen vinden in
Waalhaven-Eemhaven gevarieerd havengerelateerd
werk, op alle niveaus. Fraaie waterfronten
met zicht op het water en cultureel erfgoed
vormen een attractie voor de hele stad. Wellicht
breidt de woningbouw zich uit, als dat geen beperkingen
oplevert voor de havenactiviteiten.
Tussen de havens en de woonwijken bestaan
recreatieve routes en goede verbindingen met
het openbaar vervoer. Tramlijn 2 rijdt door tot
het Groene Kruisplein of Waalhaven Zuidzijde.
Ook aan de andere kant van de Nieuwe Maas, in
Merwe-Vierhavens, komen meer mensen wonen
en werken. Daardoor neemt het draagvlak voor
een nieuwe oeververbinding toe. Ook voor interregionaal
en internationaal verkeer is de bereikbaarheid
duurzaam gewaarborgd door slim verkeersmanagement,
een innovatief systeem voor
goederentransport en hoogwaardig openbaar
vervoer over land en water.
Mainport Rotterdam is nooit te oud om te leren.
Ook na 2040 blijft de haven dé broedplaats
voor ontwikkeling van innovatieve technieken en
concepten.

28 29
Uitvoeringsstrategie
Investeren in Waalhaven-Eemhaven is investeren in de lange
termijn. De gewenste veranderingen in ruimtegebruik,
bereikbaarheid en uitstraling kosten tijd en inspanning.
Maar bovenal vragen de veranderingen om een innovatief
proces: een overheid die stimuleert, meer ruimte voor de
markt en een oplossingsgerichte duurzaamheidsstrategie.
Proces
Pioniers zetten de innovatie van havenactiviteiten
en dienstverlening in gang. Het is zaak
deze early adopters te koesteren, het proces te
versnellen en in de goede richting bij te sturen.
Op allerlei terreinen moeten ingrijpende veranderingen
tot stand komen: in de economie, de
infrastructuur, het milieu en de ruimtelijke ordening.
Zonder durf en een sterke wil lukt dat niet.
De metamorfose van Stadshavens is creating on
the edge.
Het Havenbedrijfwil langjarig commitment aangaan
met partijen die durf en een lange adem
hebben. Zij krijgen daarvoor vrijheid om binnen
de kaders van het gebiedsplan te ondernemen.
Ook zoekt het Havenbedrijf afstemming met
bestaande ondernemers, deelgemeente Charlois
en andere belanghebbenden.
Een indicator voor duurzaamheid wordt onderdeel
van het kader waarbinnen marktpartijen
mogen ondernemen. Deze indicator maakt het
mogelijk duurzaamheid te borgen in de bestemmingsplannen
en projecten. Het Havenbedrijf
werkt aan een strategie voor borging van
duurzame ontwikkeling, die de basis vormt
voor concrete projecten. Het Rijk toetst de
duurzaamheidsstrategie.
Fasering
De metamorfose van de Eemhaven-Waalhaven
komt in drie fasen tot stand. Economische prestatie,
duurzaamheid en synergie tussen stad en
haven zijn drijfveren voor de uitvoering.
Fase 1: tot 2015
Op korte termijn komt er meer kennisintensieve
bedrijvigheid en havengerelateerde dienstverlening
in Waalhaven-Eemhaven. De stukgoedsector
wordt gemoderniseerd. Verouderd vastgoed
wordt opgeknapt of gesloopt en er komen
nieuwe drijvende kantoren. In de terminals doen
nieuwe logistieke concepten hun intrede en er
wordt gewerkt aan modal shift. Verder staat
fase 1 in het teken van het klaarmaken van de
Eemhaven voor de komst van het groente- en
fruitcluster uit de Merwehaven. Door nieuwe
wegaansluitingen en beter openbaar vervoer
optimaliseren de vervoersstromen. Last but not
least: de sociale veiligheid verbetert en er komen
recreatieve routes en andere voorzieningen
voor omwonenden, werknemers en bezoekers.
Wandelaars en fietsers krijgen via een nieuwe
brug toegang tot de Waalhaven en pier 3 en komen
meer haltes voor de waterbus.
Fase 2: 2015 – 2025
In fase 2 concentreren de shortsea containeroverslag
en fruit- en groenteoverslag zich in
Eemhaven en Waalhaven West. Terminals krijgen
een efficiënte inrichting en worden geschikt gemaakt
voor multimodaal vervoer. Er komt een
snelle goederenverbinding naar de veiling van
Barendrecht. Op het bedrijventerrein Waalhaven
Zuid komt de nieuwe generatie distributiebedrijven
verder tot ontwikkeling. Er wordt geïnvesteerd
in duurzame energiebronnen.
Fase 3: 2025 – 2040
De ruimtelijke en sociaal-economische verbindingen
tussen stad en haven worden nog sterker,
met recreatievoorzieningen, betere infrastructuur
en gevarieerde werkgelegenheid. Publieke
en private partijen dragen bij aan klimaatbestendigheid
en duurzaamheid. De belangrijkste opgaven
zijn: het energiegebruik beperken, schone
energie gebruiken en verkeer- en vervoerstromen
optimaliseren.
Communicatie
De geschiedenis en de uitstraling maken de
Eemhaven-Waalhaven aantrekkelijk als werk- en
ontspanningsgebied. Op deze manier wil het
Havenbedrijf het gebied op de kaart zetten,
waarbij de early adopters en de bestaande bedrijven
een grote rol krijgen. Samen met hen zet
het Havenbedrijf een communicatiestrategie op,
onder meer door goedlopende initiatieven in de
publiciteit te brengen.

Colofon
De gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam N.V.
werken in Stadshavens Rotterdam aan het versterken van
de Mainport Rotterdam en het aantrekkelijker maken van
Rotterdam als woon- en werkstad in de komende decennia.
Trefwoorden zijn duurzame gebiedsontwikkeling en
internationale allure.
Voor meer informatie over dit gebiedsplan kunt u contact
opnemen met:
A. Hoefnagels, Havenbedrijf Rotterdam N.V.
mail: A.Hoefnagels@portofrotterdam.com
telefoon : 010 252 14 15
Voor meer informatie over Stadshavens Rotterdam kunt u
contact opnemen met :
Projectbueau Stadshavens Rotterdam
Heijplaatstraat 17
3089 JB Rotterdam
Postbus 54503
3008 KA Rotterdam
Telefoon 010 283 38 00
www.stadshavensrotterdam.nl
www.stadshavensrotterdam.com
Eindredactie tekst: Met Andere Woorden, Arnhem
Vormgeving: Karelse & den Besten, Rotterdam
Beelden: Aeroview Rotterdam, Aerodate international survey,
DCMR, dS+V gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam,
Projectbureau Stadshavens Rotterdam
Druk: Efficiënta, Krimpen a/d IJssel
Januari 2009
31