Woeste volkeren, Vikingen in Celtic Britain

Celtic Magazine
4
Kerst editie
Woeste volkeren
Vikingen in Celtic Britain
Met
De Tynwald
Interview Myrkvar
Slag bij Clontarf

Keltische kerstmarkt
Op 11, 12 en 13 december organiseert Celtic Britain een
online Keltische kerstmarkt. Tijdens deze dagen zullen
producten uit ons assortiment tijdelijk worden
afgeprijsd, daarnaast lanceert Celtic Britain vanaf
deze dagen haar jaarlijkse terugkerende Keltische
kerstkaarten, de kerstkaarten zijn de downloaden vanaf
onze homepage
Van Charles tot Charles
Doordat er tijdens het onderzoek voor van Charles tot
Charles veel vernieuwende aspecten naar boven zijn
gekomen, zal het onderzoek enige vertraging oplopen.
De bedoeling is om binnen een korte termijn de periode
tussen Charles Edward Stewart en het moderne Britse
regeringsstelsel te overbruggen.
Celtic Britain in Wales
Van 20 tot 28 December zal Celtic Britain onderzoek
doen in Wales. Met dit onderzoek hopen we extra
aandacht aan Wales en haar geschiedenis door de
eeuwen heen te kunnen besteden. In dit onderzoek
zal speciaal aandacht worden gemaakt voor het eiland
Anglesey (Mona) dat eeuwen lang het opleidingscentrum
voor de druïden is geweest.
Re-enactment
Volgend jaar start Celtic Britain officieel met een
re-enactmentteam. Ons re-enactmentteam zal een
Schotse groep Gallowglasses weergeven (zie het nieuwe
Celtic Magazine). Deze Noors-Keltische huursoldaten
hebben regelmatig de loop van de Schotse en Ierse
geschiedenis bepaald en veranderd. Vanuit het
re-enactmentoogpunt hopen we mensen nieuwe groepen
mensen met de Keltische cultuur en geschiedenis in
contact te brengen.
In dit Magazine
Vikingen in Celtic Britain
Interview Myrkvar
Het koningkrijk van Dublin
Welshe koningen
De heer van de Eilanden
De Gallowglass
Keltische recepten
En Online
Kelten Saksen en Vikingen
Vikingen op het eiland Man
Brian Boru
Schotland en de Vikingen
Welshe oorlogvoering
Onderzoek Keltische cultuur
Om meer mensen te betrekken tot de Keltische cultuur en aan de wensen
van onze bezoekers tegemoet te komen, is Celtic Britain een onderzoek
gestart naar de mate waarin de Nederlandstalige bevolking bekend is met
de Keltische cultuur. Op deze manier hopen we in de toekomst gerichter
onderzoek naar de Kelten in
Groot-Brittannië uit te voeren.
2

Uw gids door de Keltische cultuur
Uw gids door de Keltische cultuur
Laat u meenemen naar de Britse eilanden.
Ontdek plaatsen waar toerisme nog niet is doorgedrongen en
waar u rustig kunt genieten van de typisch Britse sfeer. Open
de schatkamer gevuld met geschiedenis, kunst, architectuur,
religie, literatuur en filosofie. Dankzij 30 jaar ervaring creëren
wij een uitgebreid aanbod in Keltische reizen, waarbij wij niet
alleen oog hebben voor het verleden van het gebied, maar
ook voor het heden en de toekomst. Voor u, uw vriendenkring,
familie of bedrijf kunnen wij een unieke reis samenstellen.
Met CelticExperience beleeft u een reis om nooit te vergeten.
CelticExperience
Rijksweg Zuid 211
6161 BM Geleen
Tel: +31 (0) 6 40 48 91 20
Email: info@celticexperience.nl
Web: www.celticexperience.nl

Vikingen in Celtic Britain
Vikingen in Celtic
aanvallen op
Britain
Wessex, wist Cornwall zich de
volgende 200 jaar als onafhankelijk koninkrijk te
De Vikingen waren een volk uit het hedendaagse
Denemarken, Zweden en Noorwegen. In de 8ste eeuw
waren veel edelen en strijders gedwongen om ergens
anders land te zoeken. Veel van hen waren jongere
zoons, die niets zouden erven van hun vader. Door de
uitvinding van de longboat of Drakkar was het voor hen
mogelijk de Noordzee over te steken en Brittannië,
Frankrijk en Ierland aan te vallen. De buit die ze bij
hun plunderingen behaalden, verkochten ze op markten.
Over het algemeen werd Ierland aangevallen door de
Noren en Brittannië door de Denen.
Brittannië na de Romeinen
Nadat de Romeinen zich uit Brittannië hadden
teruggetrokken, volgde er een roerige periode. Om hun
land te beschermen tegen binnenvallende volkeren,
huurden de Kelten de Anglo-Saksen in. Dezen waren
niet van plan meer weg te gaan en veroverden het
grootste gedeelte van het huidige Engeland. In
Cornwall, wat ‘donkere vreemdelingen‛ in de Saksische
taal betekende, ontstond het koninkrijk Dumnonia. De
rest van hedendaags Groot-Brittannië was
onderverdeeld in verschillende delen. Achter
Offa‛s dijk ontwikkelde zich de koninkrijken van
Wales, waarvan de grootste Gwynedd, Gwent, Powys,
Deheubarth en Dyfed waren. Het koninkrijk Dalriada
van de Ierse Scotti en het land van de Picten namen
het belangrijkste deel van Schotland in beslag. Ierland
bestond uit verschillende provincies, die onder formeel
gezag van de Hoge Koning stonden. Ook Engeland
bestond uit verschillende min of meer zelfstandige
Saksische staten, onder andere Wessex, Mercia en
Northumberland. Met name de Denen veroverden grote
stukken land en stichtten daar de Danelaw.
Cornwall
Waarschijnlijk kwamen
de eerste contacten
tussen de
Vikingen en de Cornish
door middel van handel in
tin, waarop Cornwall een
middeleeuws monopolie
had. Als een mogelijk
gevolg hiervan, spraken
de Cornish en de Deense
Vikingen af het koninkrijk
Wessex te verhinderen
uit te breiden naar
Cornwall, wanneer de
Cornish een schatting
betaalden. Een Wessex-
Saksisch leger onder
leiding van koning Ine
werd in 722
verpletterend verslagen
door een leger van
Vikingen en Cornish,
waarschijnlijk in de buurt
van Padstow. Door deze
veldslag en de
verschillende Deense
handhaven. De Denen plunderden in 831 Dorset, in 997
Lydford en bezetten van 1001 tot 1003 de stad Exeter.
In 1013 veroverden ze geheel Wessex en was Cornwall
veilig tegen de Saksen. Mogelijk kregen ze als beloning
voor hun diensten enkele nederzettingen in Cornwall en
een voorraad tin, een metaal dat de Vikingen zeer
waardeerden.
Ierland
De Vikingen hebben verschillende steden in Ierland
regelmatig geplunderd. Keltische literatuur, ambacht en
kunst vermengde zich met de Vikingcultuur tot een nieuw
hoogtepunt. De eerste aanval op Ierland vond plaats in
795, toen het klooster van Rathlin island werdvverwoest.
De volgende veertig jaar werden meer kloosters
verwoest. Maar de aanvallen bleven onregelmatig en
onsystematisch. De Vikingen vielen maar met een paar
schepen aan, brachten enkele dagen aan land door met
plunderen en brandschatten, voordat ze weer naar
Scandinavië terugvoeren om hun buit te verkopen. Hoewel
er verschrikkelijke verhalen over de rooftochten de
ronde gingen, moet het effect van de plunderingen niet
worden overschat. De Ieren gingen door met leven en
brachten een klein leger op de been, dat soms succesvol,
soms niet succesvol tegen de binnendringers was.
In 830 begon er een nieuwe fase van plundertochten, die
grootschaliger en intenser waren dan voorheen. Ze
landden, zetten kamp op en plunderden met grote
aantallen de gehele omgeving. In 841 zetten ze voor het
eerst gefortificeerde nederzettingen op in Annasgann en
Dubhlinn. Deze nederzettingen groeiden uit tot steden.
Dubhlinn werd in 852 overgenomen door de Deense
Vikingen, die er het Vikingkoninkrijk Dublin stichtten.
Deze stad werd een
bruisend centrum van
handel in onder andere
slaven, wapens en
expedities naar de
Britse eilanden.
verslagen en twee jaar later mis
In 902 werden de
Vikingen verslagen en
grotendeels verdreven.
Hun machtscentrum
verplaatste zich van
Dublin naar het eiland
Man.
Rond 914 begon een
nieuwe fase van
Vikingaanvallen. Ze
namen de stad Water
ford in en plunderden
verschillende
nederzettingen en
kloosters. Drie jaar
later kregen ze Dublin
opnieuw in hun macht.
Daarom besloot de hoge
koning, Niall Glúndub,
om een offensief te
starten. Zijn leger werd
4

lukte ook een aanval op Dublin, waarbij de hoge koning
werd gedood.
Vanaf Dublin, Cork en Waterford gingen de Vikingen door
met plunderen en stichtten voor hetzelfde doel de steden
Wexford en Limerick. Ondertussen probeerden ze hun
landgenoten in Engeland te helpen de Danelaw tot stand
te brengen en concentreerden ze zich op de ontwikkeling
van Dublin, dat een belangrijke stad was geworden. In
952 splitste de stad zich af van de Danelaw en kreeg het
een eigen koningshuis. Uiteindelijk vestigden de Vikingen
zich permanent in de veroverde gebieden, stopten het
plunderen en ontwikkelden zich in plaats daarvan tot
handelaren. Na de dood van de hoge koning Niall Glúndub,
die van de Uí Neíllfamilie was, was de familie van de Dal
Cais opgekomen. Een van de leden van deze familie was
Brian Boru. Brian werd koning van Munster, daarna
koning van Dublin en Leinster en uiteindelijk hoge koning
van Ierland. Leinster en Dublin rebelleerden – voor de
tweede keer – in 1013, waarop Brians legers Leinster
deels plunderden en Dublin vier maanden lang belegerden.
Deze belegering was vruchteloos, maar hij keerde naar
de stad terug in 1014. Ondertussen hadden de Vikingen
hulptroepen verzameld en er ontstond een groot gevecht
bij Clontarf, waar duizenden stierven. Het Ierse leger
won, maar Brian werd die nacht vermoord.
Door een zwakke opvolging waren de Vikingen niet geheel
uit Ierland verdreven, maar de politieke macht van het
volk was gebroken. Zij werden opgenomen in het religieuze
en politieke leven van het land en namen ze de Ierse taal
en gewoonten over. Verschillende namen van tegenwoordig
getuigen nog van een Noorse afkomst.
In 1284 werd Angus MacDonald, Alexander Macdougall
en Alan MacRuari verzocht een raad van de koning bij te
wonen als baronnen van het rijk van Schotland. Alexander
had zijn zoon en erfgenaam verloren en daarom moest
er worden besloten wat er na zijn dood zou gebeuren.
De keuze voor Alexanders kleinkind, Margaret, maagd
van Noorwegen, duidde erop dat de Keltische en Noorse
leiders hun verschillen opzij hadden gezet ter wille van
de toekomst van Schotland. Ook gaf het duidelijk aan dat
het koninklijk bloed de voorrang kreeg, zodat een klein
meisje zou regeren over een samenleving van krijgers.
Twee jaar later stierf Alexander en werd niet lang daarna
gevolgd door Margaret, die onderweg naar Schotland
stierf. Dit resulteerde in een politieke crisis, met als
gevolg de verzwakking van de Schotse staat.
Angus MacDonalds opvolgers waren zijn zoons, eerst
Alexander en daarna Angus Óg van Islay. Angus steunde
Robert the Bruce in de onafhankelijkheidsoorlog en vocht
zelfs naast hem in Bannockburn. In ruil hiervoor kreeg hij
land in Lochaber, Ardnamurchan, Morvern, Duror en
Glencoe. Hij was echter teleurgesteld, omdat de
landerijen in Kintyre niet aan hem, maar aan het kleinkind
van de koning, ook Robert geheten, werden gegeven en de
westelijke uitbreidingen van de Stewarts, wat begon in
de tijd van Somerled, werden voltooid. Het lijkt erop dat
Angus Óg en Robert the Bruce elkaar ondanks hun
alliantie tegen Engeland niet vertrouwden. De landen
om Angus‛ landerijen werden goed bewaakt door trouwe
bondgenoten van de koning.
Schotland
Hoewel Schotland en Scandinavië vrijwel zeker contacten
onderhielden, was de eerste vermelding van
Vikingactiviteit in Schotland de aanval op het klooster van
Columba te Iona in 795 en de eerste Noorse
nederzettingen op Shetland en Orkney werden
waarschijnlijk rond 800 met harde hand gevestigd. 50
jaar later werden ook de Hebriden en Skye bezet.
De bezette gebieden werden soms een min of meer
zelfstandig gebied, zoals het earldom Orkney, soms een
deel van de Noorse kroon. Vanaf de eilanden, die na het
brandschatten van Iona niets van rijkdom konden bieden,
voerden de Vikingen aanvallen uit op Ierland, Wales en
Engeland. Ook trokken van hieruit kolonisten naar
IJsland. In 893 deden de Denen een grootschalige aanval,
waarbij de Pictische koning, zijn broer en vele Pictische
edelen werden gedood. Door deze aanval waren de
Keltische rijken van de Picten en de Scotti
genoodzaakt samen te smelten tot een koninkrijk onder
leiding van Kenneth MacAlpin.Kenneths kleinzoon Constantine
MacAed (900-943) verdreef de Vikingen uit Northumbria
en de Danelaw. In de roerige periode hadden de
verschillende Keltische volkeren in Schotland een nieuwe,
nationale identiteit ontwikkeld. De overwinningen van de
Vikingen in
Schotland werden schaarser en hielden op in 1014, toen
de earl van Orkney bij de slag bij Clontarf werd
gedood en zijn mannen Schotland niet meer binnenvielen.
Waarschijnlijk heeft de Vikingtijd in de Orkneys echter
nog langer geduurd.
Het eiland Man
Het eiland Man ligt in het midden van de Ierse zee en
is dus een perfecte locatie voor een uitvalsbasis voor
plundertochten en zee-aanvallen. Er is echter weinig
informatie over de Noren op Man, behalve uit de tijd dat
de Noren het eiland al hadden verlaten.
De eerste echte emigratiegolf naar Man was in 872, toen
de edelen van de kleine Noorse rijkjes naar het eiland
vluchten nadat ze door Harald Mooihaar waren verslagen
bij Harfsfjord.
De gevestigde Vikingen hadden zich vermengd met de
lokale bevolking en waren in de samenleving opgenomen.
Vele monumenten tonen zowel Keltische als Noorse namen.
Het centrum van het Manx parlement was de Tynwald,
dat vandaag de dag nog steeds bestaat en dat het oudste
parlement van Europa is, gesticht in 979. Rond de 10de
eeuw werden de Noorse Manxmen gekerstend. Man had
voor 1079 zijn eigen bisschopszetel en werd daarna een
deel van het bisdom van de eilanden.
Rond 970 kwam het eiland in Deense in plaats van in
Noorse handen onder leiding van Godred Haraldson. Hij
werd door geweld om het leven gebracht door de
volgelingen van Sigurd, earl van Orkney, die zo in bezit
van het eiland kwam. Sigurd werd gedood bij de slag bij
Clontarf en hierna maakte het een lange tijd deel uit van
een groter koninkrijk.
Op een gegeven moment werd Man veroverd door
Malcolm, koning van Schotland. De Schotten werden in
1079 van het eiland verdreven door Godred Crovan.
Van 1079 tot 1265 regeerden Godreds nakomelingen als
onafhankelijke koningen, maar bleven nauw verbonden met
de Noorse kroon, zeker nadat Schotland de
westelijke eilanden had ingenomen. Na de slag bij Largs
tussen de Schotten en de Noren verkochten de Noren
5

Man aan Schotland. Alexander de 3de stond de
toenmalige koning, Magnus, toe te blijven regeren. Diens
zoon begon echter een opstand, die de kop werd
ingedrukt, waarmee het Noorse koninkrijk van Man in 1275
ten einde kwam.
Wales
Wales werd niet zoals Engeland, Schotland of Ierland op
grote schaal gekoloniseerd door de Vikingen. Wel
vestigden ze zich in enkele nederzettingen als
Haverfordwest en Swansea (Sweyn‛s ey, Sweyns eiland).
Een Vikingstaat werd verhinderd door het sterke leger
van de Welshe koningen.
De eerste vermelde plundertocht op Wales was in 852 en
tot 919 volgden er nog meer. Het verzet hiertegen werd
met succes geleid door Rhodri Mawr, van 844 tot 877
koning van Gwynedd. In 903 trokken de Vikingen naar
Anglesey, nadat ze uit Dublin waren verdreven. De Welsh
men verdreven de Vikingen weer, die naar
Noordoost-Engeland gingen om daar de bewoners lastig te
vallen.
In de late 9de eeuw werkten de Welshmen en de Saksen
samen tegen de Vikingen. Zij versloegen in 893 de
Vikingen bij Buttington en met hulp van de Saksen van
Wessex werd in 914 de bisschop van Llandaff vrijgekocht.
Tussen 918 en 952 was Wales zo goed als vrij van
Vikingaanvallen. Deze periode eindigde na de dood van
koning Hywel Dda en er volgden vele plunderingen van de
lage kusten, met name van religieuze centra. De
kathedraal van St. David werd tussen 967 en 1091 elf keer
aangevallen, maar in vergelijking met het lot van de kerken
in Ierland viel dit nog redelijk mee. Het is mogelijk dat
Gwynedd in de 11de eeuw door Vikingen werd beheerst.
6

Interview Myrkvar
In hoeverre denken jullie dat de metalcultus
betrokken is bij de Keltische en Viking cultuur?
Ik denk dat de link tussen metal en deze culturen komt uit het feit
dat deze culturen nogal “bruut” waren. De Vikingen worden als
stoere kerels gezien die de wereld over reisden om te vechten
en te plunderen. En ook in de metalscene willen veel mensen zo
stoer mogelijk overkomen. Kijk naar Immortal met hun geverfde
gezichten. Als je daarbij bedenkt dat veel metal zijn oorsprong
in Scandinavië kent is het niet moeilijk voor te stellen dat deze
cultuur is geïmporteerd in de metalscene.
Hoe zouden jullie je
muziekstijl zelf typeren?
Folkmetal. Wij proberen
middeleeuws/viking folkloristische muziek
met black metal te combineren tot een ruige,
vrolijke hoempa mix.
Hoe hebben jullie elkaar ontmoet en
is Myrkvar gestart?
Sommigen zitten er al sinds het eerste uur
bij anderen zijn er later bijgekomen. Hoe
leden erbij gekomen zijn is heel wisselend.
De een via een gesprek in een café, de ander
via internet advertenties.
In hoeverre trekt folkmetal mensen
aan die ook van andere metalstijlen
houden?
Dat hangt natuurlijk helemaal van de persoon
af. Sommige metalheads vinden het veel te
vrolijke kindermetal. Anderen hebben wel
weer eens zin in een gezellig feestje waar
gehost kan worden.
Myrkvar is een Nederlandse metalband die in
2003 ontstaan is. Oorspronkelijk een
blackmetalband, werden er na verschillende
ledenwisselingen Viking en Keltische
elementen bij hun muziek gevoegd. In
2008 kwam hun eerste cd, Als een Woeste
Horde, uit. Myrkvar treedt regelmatig op, ook
met andere bands als Finntroll en
Korpiklaani. Vandaag de dag bestaat de band
uit Hrabnilaz (keyboard, zang), Uruz (gitaar,
zang), Fusilan (viool), Herubern (bas, zang)
en Arbudon (drums).
Hoe mixen jullie folk met metal, traditionele met
moderne instrumenten en maken jullie je songs?
De eerste twee vragen gaan bijna hand in hand. De mix komt het
meeste naar voren door ons gebruik van viool en keyboard. Door het
gebruik van keyboard zijn we in staat om een heel breed scala aan
traditioneel klinkende instrumenten te gebruiken. Maar ook gitaar kan
opzwepende folk deuntjes spelen, veelal in samenspel met de viool.
Het schrijven van de nummers gebeurd meestal door onze
keyboardspeler. Hij bedenkt de basis van een nummer, wat hoofdriffs
en neemt deze mee naar de repetities waar we er gezamenlijk aan
verder bouwen. Het verfijnen van een nummer kan maanden en zelfs
jaren duren. Nog steeds veranderen we nummers op bepaalde punten.

Is er iets wat jullie met
jullie muziek willen
overdragen?
Het is natuurlijk leuk om de pracht van
de Keltische en Viking cultuur door te
geven. Maar we doen het vooral omdat
we het zelf enorm leuk vinden en we
proberen dit bij ieder optreden over
te brengen aan het publiek. Voor ons is
het een enorme kick om te zien dat het
publiek onze muziek leuk vindt en er
met ons een groot feest van maakt.
Hoe zou folkmetal
meer mensen kunnen
aantrekken?
Ik zou het niet weten, en ik weet ook
niet of dat nodig is. Als mensen het
leuk vinden luisteren ze er vanzelf naar.
Als ze het niks vinden dan niet.
Wat heeft de band tot de Viking / Keltische
cultuur aangetrokken, waaraan jullie de
thematiek van jullie songs hebben ontleend?
De Keltische en Vikingcultuur heeft een enorme aantrekkingskracht op
ons. De mythologie is zo fascinerend en om dit met onze andere passie,
muziek, te combineren is natuurlijk prachtig. Behalve prachtig is het ook
eenvoudiger. Omdat we bekend zijn met de mythologie is het
makkelijker hier songteksten over te schrijven dan over gebeurtenissen
die ons minder sterk aanspreken.
Hoe zien jullie de toekomst van de Keltische / Viking cultuur
en wat zou hieraan bij kunnen dragen?
Ik denk dat deze culturen altijd levend zullen blijven. Er is nu mede door metalmuziek een
groeiende interesse in de culturen en er wordt veel over geschreven. Ik zie niet in waarom
dat in de toekomst minder zou worden. Het zou wel nog meer kunnen populariseren. Dit zou
door een aantal dingen kunnen gebeuren: de folkmetalscene zou kunnen groeien maar ik denk
ook dat films als “Beowulf en Grendel” hieraan bijdragen.
In Nederland groeit het aantal mensen
dat geïnteresseerd is in de ‘heidense‛
culturen van Kelten en Vikingen. Merken
jullie dat ook aan jullie publiek en zo ja,
hoe?
De groei merken we inderdaad. Bij alle folkmetalavonden
(natuurlijk ook die waar we niet spelen) groeit het aantal
bezoekers sterk. Er komen zelfs al (mini)festivals die geheel
op folkmetal
geprogrammeerd zijn. Ook het aantal jeugdige bezoekers
groeit sterk. Als ik met bezoekers en fans spreek zijn er
inderdaad steeds meer mensen geïnteresseerd in de
achtergrond van de muziek.
Welk Myrkvar-moment zullen
jullie nooit vergeten?
Oef, dat zijn er nogal wat en ze
lopen behoorlijk uiteen. Ik zal nooit
het moment vergeten dat onze cd uit
kwam en ik een doos vol met
allemaal dezelfde Myrkvar cd´tjes
zag liggen. Wat ik ook nooit zal
vergeten is het afterparty na een
concert met Manegarm. We hebben
toen tot 3 uur ‛s nachts met die
jongens zitten praten, zuipen en
feesten.
Wat zijn jullie
toekomstplannen en –wensen?
Een grote wens is natuurlijk om op
een groot festival te staan en te
touren door Europa. We hopen dat
dit met de release van de cd zal gaan
lukken. Waar we ook al aan werken is
de volgende cd, er zijn al een aantal
nummers af en de stapel ideeën is
behoorlijk groot.
Bezoek naast de website ook eens
www.myspace.com/myrkvar
9

De Tynwald
Het eiland Man is geen deel van het Verenigd Koninkrijk,
maar een Brits kroonbezit. Koningin Elizabeth is vandaag
de dag de officiële heer van Man.
In het kleine plaatsje van St. John‛s ligt de Tynwald Hill.
Deze kunstmatige heuvel ligt niet alleen in het
geografische hart, maar ook in het middelpunt van een
eeuwenoud nationaal gevoel. Hier lag de basis van de
Tynwald, het parlement van het eiland. In de meer dan
1.000 jaar dat de Tynwald bestaat, is het op verschillende
plaatsen bijeengekomen: eerst op Tynwald Hill, daarna in
Kirk Michael, Castle Rushen en Keill Abban. Vandaag de dag
is de parlementszetel in Douglas.
De Noren hebben in de viereneenhalve eeuw dat ze het
eiland bezetten, met de Tynwald een eigen
administratief systeem opgericht dat tot vandaag de dag
bestaat. Het woord Tynwald komt van het Oud-Noorse
thing-vollr, wat zoiets als veld van bijeenkomst betekent.
De eerste vermelding van de Tynwald dateert uit 1077,
maar men gelooft dat het parlement al in 979 of zelfs al
eerder werd opgericht als equivalent van de þing (thing, de
Scandinavische wetgevende macht).
Sinds die tijd heeft de Tynwald zonder onderbreking zijn
bijeenkomsten gehouden. Zijn functie was echter van de
11de tot de 15de eeuw niet die van parlement, maar van
gerechtshof. Tijdens de 15de en 16de eeuw werd het
steeds meer een parlement en vanaf 1610 was de Tynwald
bevoegd om wetten uit te vaardigen. De rechtsprekende
functie bleef tot 1866 bestaan.
In oktober 1651 kwam het eiland Man tijdens de
burgeroorlog in handen van de parlementstroepen, die het
bestuur overnamen. Tijdens deze periode kwam de Tynwald
onregelmatig bijeen. Na de restauratie van de Engelse
kroon werd ook de Tynwald opnieuw ingesteld.
In 1737 kreeg het parlement de bevoegdheid om naast
wetten te maken ook belasting te heffen en te
controleren. Deze regeling was echter van korte duur,
aangezien de heer van Man zijn rechten over het eiland in
1765 aan de Britse kroon verkocht. De Britse regering nam
de rechten van de Tynwald over en kreeg ook het geld dat
het parlement toekwam. Hierom gingen er stemmen op om de
Tynwald te ontbinden en een nieuw, gekozen parlement in te
stellen. Pas in 1866 werd de regeling getroffen dat de leden
van de Tynwald voortaan zouden worden gekozen.
Tynwalddag
Op 5 juli is het Tynwalddag, de nationale dag van het eiland
Man, waarop zowel burgers als toeristen samenkomen bij
Tynwald Hill.
Het pad naar de heuvel wordt geflankeerd door een
eregarde en wordt bedekt met biezen. Deze traditie stamt
van de Keltische traditie om de zeegod Manannan op
midzomeravond bundels biezen aan te bieden.
Na een kerkdienst treden de luitenant-gouverneur en de
leden van de overheid naar buiten en komen op de heuvel
bijeen. Ze legen kransen bij het nationale
oorlogsmonument en vervangen de zes rechters van
instructie door zes nieuwe. Hierna worden de wetten van het
eiland in zowel Engels als Manx voorgedragen. Ook kunnen
de burgers naar voren komen om een verzoekschrift aan het
parlement aan te bieden. Na het ceremoniële gedeelte volgt
een feestelijke markt op het marktplein bij Tynwald hill.
10

De Vikingen en de Ierse samenleving
De Vikingen
Rechtssysteem
De Vikingsamenleving controleerde zichzelf.
Orde en recht was gebaseerd op het thing-systeem, wat
al sinds het jaar 600 n.Chr bestond. De thing had
wetgevende en rechtsprekende mannen. Elke man was
verplicht op de zitting van de thing te komen, behalve
als hij zijn hoeve alleen onderhield of zijn boerderij niet
kon verlaten zonder begeleiding. Ook vrouwen en
gehandicapten konden de thing bijwonen. Op een
bijeenkomst, die regelmatig meerdere dagen duurde,
werd onder andere de koning gekozen.
De Vikingen hadden in vroege periodes geen geschreven
wetten. Een lovsigemann of wetslezer had alle wetten uit
zijn hoofd geleerd. Elke vrije man, boer of koning, moest
de wet gehoorzamen. Tijdens thing werd rechtgesproken
door een jury van twaalf, vierentwintig of zesendertig
mensen. De lovsigemann vertelde de jury wat de wet
over een bepaalde misdaad zei en de jury veroordeelde
de aangeklaagde of sprak hem vrij. Wanneer iemand
werd veroordeeld, was de gangbare straf een geldboete.
Bij de zwaarste misdaden werd een misdadiger vogelvrij
verklaard, waardoor niemand hem meer mocht helpen
en iedereen hem mocht doden. Conflicten werden vaak
opgelost met duels met zwaard en schild. Een duel was
afgelopen wanneer het eerste bloed de grond raakte. Als
iemand een duel won, betekende dat dat hij gelijk had.
Een andere manier om iemands gelijk te halen, was het
dragen van of lopen over gloeiend heet ijzer.
Hoewel de Vikingsamenleving doordrenkt was van religie,
hadden de Vikingen er geen woord voor, maar noemde ze
hun geloof siðr, gebruik of gewoonte. Het moraal van de
samenleving werd echter niet door goden bepaald, maar
door een eergevoel dat gedrag en denkwijze
beïnvloedde.
Een man van eer was een man van principes. Hij was
bescheiden, gastvrij, gul en bood zijn vrienden help. De
vrienden van zijn vrienden waren de zijne, de vijanden
van zijn vrienden moesten voor hem uitkijken. Het
tegenovergestelde van eer was oneer en aangezien de
Vikingen in nauwe familieverbanden leefden, betekende
eer voor jezelf ook eer voor je familie. Als hij onteerd
werd, was zijn enige optie om zich te wreken op degene
die deze ontering had toegebracht. Deze wraak stelde
hij uit, totdat zijn oneer al bijna was vergeten. Door zijn
geduld kon hij zijn sterke karakter tonen. Door deze
gedachte van eer en oneer, waren gevechten tussen
Vikingmannen niet ongebruikelijk.
Klassen
In de Vikingsamenleving was sociale mobiliteit moeilijk. De
klasse waar persoon toe behoorde, bleef over het algemeen
de klasse van diens nakomelingen. Zijn familie gaf hem
status, positie, rechten en plichten en was de basis van
zijn leven. De slaven of trell worden niet in Vikingwetten
genoemd, aangezien ze er niet door werden beschermd. Ze
waren deel van het bezit van hun heer, die hem kon
behandelen zoals hij wilde. Als een eigenaar zijn slaaf
doodde, mocht dat. Als iemand de slaaf van een ander
doodde, moest hij een nieuwe slaaf betalen. Het kind van
een slavin, was het kind van haar meester. Slaven aten
ongezond en vies eten, werkten hard en mochten slechts
een klein mes als bezit hebben. De meeste slaven werden
gemaakt tijdens plundertochten, maar vrije mannen konden
ook tot slaaf worden gemaakt, of omdat hij een opgelegde
boete – de gangbare straf voor misdaden – niet kon betalen,
of omdat hij zichzelf en zijn familie niet kon voeden.
De løysing was een vrijgelaten slaaf, die echter nog steeds
plichten jegens zijn vroegere eigenaar te vervullen had. Hij
kon zich geheel vrijkomen door hard werk. Volgens de wet
was de zoon van een løysing een aparte klasse.
De meeste Vikingen waren boeren, die verschillende
werkzaamheden verrichten. De Leiding of pachter was
iemand die een boerderij pachtte. Hij betaalde de
boerderij en het land door voedsel aan zijn verhuurder te
geven. Hij was echter niet gebonden aan de verhuurder,
maar behield zijn sociale rechten en plichten. Een hauld was
een vrijboer. Een man kon geen vrijboer worden, totdat zijn
familie een stuk land zes generaties lang in zijn bezit had
gehouden. Op kleine boerderijen was er geen onderscheid
tussen mannen- en vrouwenwerk, omdat de kleine boeren
geen geld hadden om slaven te kopen of dienaren te huren.
Hierdoor waren alle helpende handen onmisbaar.
Het stamhoofd leefde in luxe en bezat verschillende
boerderijen, die hij verhuurde. Hij hoefde zich weinig
zorgen te maken.
In de latere tijd ontstonden de klassen van de lendmann,
earls en koningen. Deze vormden de adel. Er werd geloofd
dat de koning magische krachten hebben. Zijn land werd
bestuurd door de earls, die na de koning de hoogste rang
bekleedden, en de lendmann.
Huwelijk & erfenis
De vrouw deed de kleine klusjes van het huis en zorgde
voor de huishouding. Ze leidde religieuze bijeenkomsten en
had de leiding over de familie wanneer haar man weg was.
Als een machtssymbool ontving ze tijdens haar huwelijk de
sleutels van de voorraadkasten. Sommige vrouwen namen de
wapens op, zij werden skjoldmø, schildmeisje, genoemd.
Vikingmeisjes trouwden tussen hun 12de en 15de levensjaar.
Het huwelijk werd gearrangeerd door het gezinshoofd en
werd gezien als de verzekering van een goede band tussen
twee families. Normaalgesproken kon een meisje haar eigen
echtgenoot niet kiezen. Als bruidsschat nam ze
beddengoed, een weefgetouw en een bed mee en, als ze
rijker was, ook sieraden of een boerderij. De goederen
die een vrouw bij haar huwelijk meebracht, bleven haar
persoonlijk bezit. De bruidsschat werd later de erfenis van
haar kinderen.
Een getrouwde vrouw bleef deel van haar eigen familie en
werd nooit geheel opgenomen in de familie van haar
echtgenoot. Als haar man haar of haar kinderen slecht
behandelde of zijn boerderij niet kon besturen, kon ze
zich van hem laten scheiden. Ze moest hiervoor getuigen
oproepen, tegen wie ze eerst buiten het huis en daarna bij
het huwelijksbed verklaarde dat ze van haar echtgenoot
was getrouwd. Hierna was ze gescheiden. Als een vrouw
haar man zonder goede reden verliet, hield deze haar
eigendom.
Baby‛s en kleine kinderen werden na een scheiding
12

automatisch toegewezen aan de moeder. Oudere kinderen
werden over het algemeen verdeeld tussen de families van
hun ouders, al naar gelang de rijkdom en status van deze
families.
De Ieren
Rechtssysteem
Het Oud-Ierse rechtssysteem wordt ook wel de
Feineachas genoemd, zijn wetten heten de Brehonse
wetten. Het recht werd uitgevoerd door de breitheamh,
een plaatselijke rechter. Vanaf de 4de eeuw n.Chr. werden
de wetten opgeschreven.
Misdaden werden bestraft met een boete, die werd bepaald
door de misdaad zelf en de gesteldheid van de dader en het
slachtoffer. Hoe hogergeplaatst de dader of het
slachtoffer, hoe strenger de straf. De gehele clan werd
verantwoordelijk gehouden voor het betalen van deze
boete. Als de misdaad tegen een persoon werd gepleegd en
de dader stierf, werd de boete kwijtgescholden en stierf
het misdrijf met de dader. Wanneer de dader echter
schade had berokkend aan bezittingen, bleef de boete
staan. De betaling van de boete was een zaak tussen de
dader en het slachtoffer of hun families. Er werden echter
wel richtlijnen gegeven. Wanneer de boete nog niet betaald
was, mocht het slachtoffer zich in bepaalde gevallen aan
de drempel van de dader vastbinden en als hij dan van
honger stierf, werd de dader moord ten laste gelegd. Het
slachtoffer kon dit echter niet toepassen als zowel hij als
de dader van adel waren of de boete te laag was. In dat
geval kon de schuldenaar ook juwelen aan de schuldeiser
geven. Ook gebeurde het dat het slachtoffer simpelweg
in hongerstaking ging zonder zich aan de drempel vast te
binden. Op moord stond een twee maal zo grote boete als
op doodslag. Deze boete, de eric, werd aan de familieleden
van de dode betaald in verhouding tot hun aandeel in de
erfenis. Wanneer de eric niet betaald werd, kon de familie
de dader doden.
De Feineachas regelde een groot deel van het Ierse sociale
stelsel. Hij gaf richtlijnen voor het kiezen van koningen en
de lagen van dichters, boeren en geestelijken. Opmerkelijk
was dat ook dieren in het stelsel opgenomen waren. Het was
verboden om dieren grof te behandelen, te forceren en uit
te putten. Van de doodstraf was net als in de Viking cultuur
geen spraken.
Klassen
De onderste laag van de Ierse samenleving werd gevormd
door failliete boeren, niet onderwezen handwerkslieden,
vogelvrijverklaarden en criminelen. Deze bothacs hadden
geen rechten of bezit. Ze behoorden zelfs niet tot een
tuath, zelfs al leefden ze wel op dat grondgebied. Ze
waren daarom compleet afhankelijk van de adel, die hen
op zijn land kon toelaten of afwijzen.
Boven de bothacs stonden de céiles of pachters. De daer
céiles konden met of zonder hulp van hun familie uit de
schulden blijven of komen. Wanneer ze een schuld
hadden opgebouwd, losten ze die weer af na een paar
succesvolle oogsten. Ze hadden ongeveer dezelfde
rechten en plichten als féines en daarom was
waarschijnlijk niet beschamend om een daer céile te
zijn. De daer céiles hadden echter geen eigen bezit.
Ze moesten vrijwel alle middelen van bestaan huren en
waren gebonden aan de Rí Tuath. In vredestijd moesten
ze hem en zijn flaiths van voedsel voorzien en in tijden
van oorlog ook nog de soldaten.
Het grootste gedeelte van de Ierse samenleving bestond
uit féines, de vrije boeren. Zij leefden in eigen huisjes
en hadden zelf vee en stukken land.
De breithiúna, rechters, en ollamhs, vertellers, druïden
en ambachtslieden, stonden in hoog aanzien, omdat ze de
Ierse cultuur overdroegen en zorgden voor het
overbrengen van nieuws en verhalen. Druïden werden
vaak als raadgevers en spiritueel leiders aangesteld.
Smeden stonden hoog in aanzien doordat wapens erg
belangrijk waren en de smeedkunst zag men als een
soort magie.
Elke man die goede verdiensten had bewezen, kon flaith
of edelman worden. Een flaith had vaak recht op vee,
velden en soms ook pachters om deze velden te
bewerken. De titel stierf vaak uit met zijn houder, maar
sommige families bleven hem houden als ze verschillende
generaties achter elkaar hun familiefortuin behouden
hadden.
De belangrijkste leider van de Ierse gemeenschap was
echter de laagste vorm van koningschap, de Rí Tuath.
Hij bestuurde het dagelijks leven van zijn tuath, kleine
provincie, en voerde oorlog met de aangrenzende tuatha.
Sommige Rí Tuatha maakten een alliantie met elkaar en
kozen uit hun midden de Rí Mór Tuath, koning van de
grotere tuath.
De tuatha kwamen samen onder leiding van drie of vier
Ríthe Cuicidh of koningen van de provincies. Zij maakten
de regels, inden schattingen en maakten allianties met
de lagere koningen. Hun macht werd alleen beperkt door
het concept van grondbezit. Hierdoor had een
provinciekoning wel de macht om wetten over een stuk
grond uit te vaardigen, maar niet om de grond of zijn
oogst af te nemen.
De leider van heel Ierland was de Ard Rí na hÉireann,
de hoge koning van Ierland. Meestal waren het de Rí
Tuatha, de leiders van de belangrijke families en mensen
met een groot netwerk die werden gekozen. De taak van
de hoge koning was grotendeels ceremonieel, want hij
13

was niet bevoegd om wetten te maken. Daarom was zijn
belangrijkste taak om de lagere koningen tevreden te
houden, met name door de driejaarlijkse Feis
Teamhrach, de grote markt in Tara.
Huwelijk & erfenis
Door de Brehonse wetten had de Ierse vrouw meer
vrijheid, rechten, bezit en bescherming dan in de rest
van Europa. Bij het huwelijk behield de vrouw haar bezit
en het huwelijk kon worden ontbonden als een van de
twee echtelieden onvruchtbaar was of de man
homoseksueel was en dan kreeg de vrouw haar bezit
terug. Een man had het recht om zijn vrouw te slaan,
maar als de klap een teken achterliet, kreeg de vrouw
het geld van de bruidschat terug. Een zwangere vrouw
mocht eten wat ze wilde, en als haar man haar dat
ontzegde, kon hij aangeklaagd worden voor
verwaarlozing. De erfenis werd gelijk opgedeeld onder
de zoons, zonder onderscheid tussen wettige en
onwettige kinderen. Wanneer een zoon kinderen had en
hij voor zijn vader was gestorven, werd het deel van de
zoon gelijk verdeeld onder de kleinzoons. Ongehoorzame
zoons werden uitgesloten van erfenis en geadopteerde
zoons kregen wel een deel, dat kleiner was dan gewone
zoons. Normaalgesproken verdeelde de jongste zoon het
land in gelijke stukken, waarbij de oudste het eerste
mocht kiezen welk deel hij wilde, daarna de op een na
oudste en zo verder. Soms was het zo dat de vader al
voor zijn dood zijn land verdeelde. Doordat er op den
duur een tekort kwam aan land door het opdelen tijdens
de erfenis, ontstond de klasse van de céiles. Dochters
erfden geen land, maar wel persoonlijke eigendommen.
Als een man echter alleen maar dochters had, kregen
zij een deel van het land. Tenzij een dochter getrouwd
was met iemand buiten de tuath, die dus geen eigen land
had, ging de rest van het te erven land over naar de
naaste familie. Meestal trouwden mensen echter binnen
de familie. Wanneer een man zonder nageslacht stierf,
werd zijn bezit verdeeld tussen zijn naaste familie,
eerst zijn broers, maar als hij geen broers had zijn
neven en zo verder.
14

De Heer van de Eilanden
In de 7de en 8ste eeuw trokken de Noorse Vikingen
rovend langs de kusten van Europa. In Groot-Brittannië
bezetten ze de eilanden tussen Schotland en Ierland, die
bekend gingen staan als de Innse-Gall, de eilanden van
de vreemdelingen. Dit was het begin van een periode van
uitwisseling van cultuur, handel en verschillende oorlogen.
Schotland worstelde met het vaststellen en bewaken van
zijn eigen grenzen. Rond het jaar 1000 n.Chr kwam een
groot gedeelte van het Schotse noordelijk en
westelijk vasteland, samen met de westelijke eilanden en
het eiland Man in het bezit van de Noren. De
landeigenaren van deze gebieden waren in meer of
mindere mate trouw verschuldigd aan de koning van
Noorwegen. Het resultaat was veel geruzie en een
constant wisselende grens tussen Schots en Noors
gebied. Deze situatie werd verergerd toen Somerled,
half Noors, half Keltisch en naar verluidt afstammeling
van koning Conn van de Honderd Gevechten, op het toneel
kwam. Hij trouwde in 1140 de dochter van Olaf de Rode,
de Noorse koning van het eiland Man, die ook de
Hebriden in zijn bezit had en Ri Innse Gall of Koning van
de Eilanden werd genoemd. Olaf werd in 1153 vermoord en
opgevolgd door zijn zoon, Godred de Zwarte. Godred was
een strenge, wrede heerser en in 1158 leidde Somerled
een opstand tegen hem. Zijn vloot, gebaseerd op een
aangepast Viking langschip, bleek succes te hebben en
Somerled kon zichzelf uitroepen tot koning van Man en
de Eilanden. Zijn koninkrijk was een apart koninkrijk, dat
geen trouw verschuldigd was aan Noorwegen of Schotland.
Vanaf Somerleds tijd, ging het koningschap van de
eilanden langzaamaan over in het heerschap van de
eilanden. Somerled sneuvelde in 1164 tijdens een veldslag
tegen de Schotse koning Malcolm de 4de bij Renfrew.
Na Somerleds dood werd zijn koninkrijk tussen zijn drie
zoons verdeeld, die de stamvaders van drie clans zouden
worden: Aonghus stichtte de clan McRuari of McRory,
Dughall vormde clan MacDougall en de zoon van Somerleds
zoon Ragnald, Donald, stichtte clan Donald – een van de
machtigste clans van Schotland.
Angus MacDonald
De zoon van Donald, Angus, was de eerste die de naam
MacDonald droeg. Hij kreeg de titel Heer van Islay van de
Noorse koning Haakon de 4de en vocht met deze tegen de
Schotten in de slag bij Largs in 1263. Haakon werd
verslagen en Angus erkende Alexander de 3de als zijn
heer, op voorwaarde van teruggave van zijn landerijen.
Schotland nam officieel de Hebriden in met het
verdrag van Perth in 1266. Vanaf dit punt ontstond er een
tweestrijd met aan de ene kant de Schotse koning die
controle over de Hebriden wilde krijgen en aan de andere
kant de Noors-Keltische clan Donald, die de Schotse
zeggenschap zo veel mogelijk wilde beperken en hun eigen
controle op het Schotse vasteland wilde uitbreiden.
Triath nan Eilean
In 1284 werd Angus MacDonald, Alexander Macdougall
en Alan MacRuari verzocht een raad van de koning bij te
wonen als baronnen van het rijk van Schotland. Alexander
had zijn zoon en erfgenaam verloren en daarom moest
er worden besloten wat er na zijn dood zou gebeuren.
De keuze voor Alexanders kleinkind, Margaret, maagd
van Noorwegen, duidde erop dat de Keltische en Noorse
leiders hun verschillen opzij hadden gezet ter wille van
de toekomst van Schotland. Ook gaf het duidelijk aan dat
het koninklijk bloed de voorrang kreeg, zodat een klein
meisje zou regeren over een samenleving van krijgers.
Twee jaar later stierf Alexander en werd niet lang daarna
gevolgd door Margaret, die onderweg naar Schotland
stierf. Dit resulteerde in een politieke crisis, met als
gevolg de verzwakking van de Schotse staat.
Angus MacDonalds opvolgers waren zijn zoons, eerst
Alexander en daarna Angus Óg van Islay. Angus steunde
Robert the Bruce in de onafhankelijkheidsoorlog en vocht
zelfs naast hem in Bannockburn. In ruil hiervoor kreeg hij
land in Lochaber, Ardnamurchan, Morvern, Duror en
Glencoe. Hij was echter teleurgesteld, omdat de
landerijen in Kintyre niet aan hem, maar aan het kleinkind
van de koning, ook Robert geheten, werden gegeven en de
westelijke uitbreidingen van de Stewarts, wat begon in
de tijd van Somerled, werden voltooid. Het lijkt erop dat
Angus Óg en Robert the Bruce elkaar ondanks hun
alliantie tegen Engeland niet vertrouwden. De landen
om Angus‛ landerijen werden goed bewaakt door trouwe
bondgenoten van de koning.
John van de Eilanden
Na Robert the Bruce‛s dood in 1329 eiste Edward Balliol,
de zoon van Roberts verdreven voorganger John Balliol,
met Engelse steun de kroon op van Roberts zoontje, David
de 2de. Tegen die tijd was Angus ook gestorven en was
hij opgevolgd door zijn zoon John, die vanwege zijn steun
aan de kerk ook wel de Goede wordt genoemd. John was
duidelijk net als zijn voorgangers meer een politicus en
diplomaat dan een krijger en onder zijn leiding kreeg hij
het grootste gedeelte van Somerleds Koninkrijk van de
Eilanden terug. Hij liet zijn groeiende bezit besturen
door de raad van de eilanden, waarin ook andere clans als
de MacLeans en de MacLeods een plaats hadden. De raad
kwam bijeen in Finlaggan, Islay, waar het besloot over
wetten, ambtenaren aanwees en contacten met Engeland,
Schotland maar met name Ierland onderhield. Terwijl
John feitelijk alle rechten van een koning kreeg, zorgde
hij ervoor dat hij er nooit op leek. Door zijn macht in het
westen was hij een machtige alliantie – en een bedregende
vijand. Thomas Randolph, earl van Moray, bezocht John
in 1335 om hem over te halen David te steunen, maar
Edward Balliol bood hem een veel aantrekkelijker aanbod.
Hij beloofde hem landerijen in Kintyre en Knapdale en de
eilanden Skye en Lewis in ruil voor zijn steun. John zegde
toe, maar het is niet duidelijk of zijn steun concrete vorm
heeft aangenomen.
15

had een goede relatie met zowel Engeland als Schotland.
Hij was zich bewust van het risico dat de Heer van de
Eilanden een grote dreiging voor Schotland kon vormen.
Deze les leerden zijn opvolgers helaas niet. John stierf in
1387 en werd in Iona begraven.
Domhnall van de Eilanden
Domhnall werd inderdaad de nieuwe heer van de eilanden.
Hij was getrouwd met Mariota Leslie, zus van Alexander
Leslie, earl van Ross. Alexander had een verminkte
dochter, Euphemia Leslie, die zijn erfgenaam was.
Koning Robert de 3de had in 1390 zijn vader opgevolgd.
Hij was een zwak he Domhnall werd inderdaad de nieuwe
heer van de eilanden. Hij was getrouwd met Mariota
Leslie, zus van Alexander Leslie, earl van Ross.
Alexander had een verminkte dochter, Euphemia Leslie,
die zijn erfgenaam was.
Koning Robert de 3de had in 1390 zijn vader opgevolgd.
Hij was een zwak heerser en werd geregeerd
door zijn broer Robert, hertog van Albany,
grootvader van Euphemia Leslie. Zo
gauw haar vader was overleden, trok
Albany het beheer over zijn
kleindochters bezittingen naar zich
toe. Hierdoor joeg hij Domhnall
tegen zich in het harnas. Albany had
ten eerste de rechten van zijn vrouw,
ook een Leslie, genegeerd. Ten
tweede lag het graafschap Ross op
een gevaarlijke positie ten noorden
van het Heerschap van de eilanden.
In 1406 verslechterde de situatie
nog erger. Prins James, de enige
overlevende zoon van de koning,
werd gevangen genomen door de Engelsen terwijl hij de
bemoeienis van zijn oom wilde ontvluchten. Dit werd snel
daarna gevolgd
door de dood van Robert de 3de en Albany nam rustig de
heerschappij over Schotland over. Het was waarschijnlijk
dat Albany Euphemia onder druk zou zetten om Ross
geheel aan hem over te geven. Daarnaast had hij
duidelijke plannen om zelf koning te worden.
Domhnall maakte contact met de gevangen prins James
in Engeland en later ook met de Engelse koning, Henry de
4de. Er is weinig bekend over deze contacten, maar het
is waarschijnlijk dat Domhnall toestemming vroeg om de
Schotse regent aan te vallen. James en Domhnall sloten
en informele alliantie tegen de Stewarts van Albany, die
na de terugkeer en kroning van James in 1424 doorging.
In 1411 verzamelde Domhnall zijn troepen, naar
schatting 6.000 man. Euphemia had haar rechten nog niet
afgestaan, maar dit was slechts een kwestie van tijd. Hij
nam een deel van Ross in en wilde waarschijnlijk naar
Aberdeenshire door marcheren. Doordat het snel
oogsttijd zou worden, moest het leger een snelle slag
maken, zodat het snel weer terug kon keren.
Albany rekruteerde zijn troepen langzaam en marcheerde
door Moray met het gerucht dat Domhnall Aberdeen
wilde plunderen. In Aberdeen werd als reactie hierop een
leger klaargemaakt van ongeveer 2.000 man onder leiding
van Alexander Stewart, earl van Mar. Het leger van Mar
bestond met name uit gedisciplineerde lowlanders, met
een aanzienlijke hoeveelheid edelen.
Op 24 juli ontmoetten de twee partijen elkaar bij Harlaw,
ten westen van Aberdeen. En deze dag werd niet voor
niets herdacht als de ‘Red Harlaw‛. Beide partijen
verloren ongeveer 1.000 man, waardoor gezegd zou
kunnen worden dat Domhnall won. Maar in de
nacht na het gevecht trokken zijn troepen terug,
eerst naar Ross, daarna naar de eilanden.
Albany liet nieuwe troepen rekruteren om
Domhnall achterna te jagen en nam Ross en
Dingwall castle in. In de zomer van 1412
maakte hij zich klaar om ook de eilanden
aan te vallen, maar Domhnall kwam naar
Lochgilphead voor onderhandelingen.
Waarschijnlijk hebben de twee
mannen een verdrag getekend, waarin
Domhnall zijn landerijen mocht
behouden en officieel zijn claim op
Ross introk.
Hierna, en wellicht als gevolg
van het verdrag van
Lochgilphead, gaf Euphemia in
1415 uiteindelijk haar rechten
op het earldom aan haar
grootvader. Deze schonk
het aan zijn tweede zoon,
John, earl van Buchan.
Buchan stierf in 1424,
waarna het earldom zo goed
als overging naar de kroon.
Domhnall kon zijn verlies
nooit verkroppen, hij bleef
zichzelf heer van het earldom
Ross noemen.
Alexander van
de Eilanden
Door toedoen van de hertog
van Albany werd prins James
in 1424 vrijgelaten na lange
gevangenschap in Engeland.
Hij werd gekroont tot
koning James de 1ste van
Schotland. Domhnall was
een jaar geleden opgevolgd
door zijn zoon Alexander.
Nadat James met Domhnalls
hulp had afgerekend met
de Albany-Stuarts,
16

Eilanden, die net als zijn vader het earldom van Ross had
geclaimd.
Daarom nodigde de koning Alexander uit om het
parlement in Inverness bij te wonen maar arresteerde
hij hem daar in 1427. Nadat de koning had geprobeerd
de titel Heer van de Eilanden aan een oom van Alexander
te schenken, moest hij zijn gevangenen weer vrijlaten.
Als antwoord viel Alexander Inverness aan en werd weer
gevangengezet. Nu probeerde James de eilanden in te
nemen met een leger, maar hij werd in september 1431
verslagen door clan Donald in de slag bij Inverlochy.
Hierna moest James Alexander weer vrijlaten, maar hij
hield diens moeder als krijgsgevangene als garantie voor
een goed gedrag. Toen James in 1437 werd vermoord,
gebruikte Alexander de titel van earl van Ross, maar deze
keer waarschijnlijk met de zegen van de koning.
Met de Hebriden, een groot deel van westelijk Schotland
en Ross onder zijn controle, had Alexander macht over
meer gebieden dan Somerled. Dit grote gebied droeg
echter ook bij aan de verdeeldheid van de landerijen van
de Heer van de Eilanden. Alexander verloor het contact
met de eilandbewoners, die het hart van clan Donald
vormden.
John van de Eilanden
Alexander stierf in 1449 en werd opgevolgd door zijn
zoon John, die meestal John MacDonald de 2de wordt
genoemd om hem te onderscheiden van John van Islay.
Hij was de laatste die de werkelijke titel van de Heer
van de Eilanden droeg en velen zien hem als degene die
de macht van de Keltische Vikingen definitief ongedaan
maakte.
John werd hooggeacht door koning James de 2de, maar
tijdens de regeringsperiode van James de 3de sloot hij
het verdrag van Westminster-Ardtornish met Edward de
4de van Engeland en de verbannen earl of Douglas, waarin
werd toegestemd dat Engeland zou helpen controle te
krijgen over Schotland ten noorden van de Forth in ruil
voor een eed van trouw aan de Engelse koning. Het andere
gedeelte van Schotland zou tussen Edward en de earl van
Douglas verdeeld worden. Deze hulp werd nooit geleverd
en in 1476 onthulde Edward de overeenkomsten van het
verdrag aan James de 3de.
Om zijn handelen te verklaren, riep James John naar het
parlement en riep hem uit tot verrader, toen hij niet op
kwam dagen. Deze straf werd verzacht toen John zich
officieel overgaf aan de koning. Hij behield de eilanden,
maar verloor Kintyre, Knapdale en het earldom Ross.
Hoewel John de titel Heer van de Eilanden mocht
behouden, was hij niet langer erfelijk en werd zijn
opvolger aangewezen door de Schotse kroon.
John werd afgezet als hoofd van clan MacDonald in een
coup van zijn onwettige zoon Angus Óg. Hij probeerde
zijn macht opnieuw te verkrijgen na de moord op Angus
in 1490, maar zijn poging het earldom van Ross terug te
krijgen werd tegengehouden door de MacKenzies. In 1493
nam James hem daarom de titel van Heer van de
Eilanden af. John eindigde zijn dagen in de Laaglanden in
een koninklijk verblijf.
De titel van Heer van de Eilanden ging over naar James
de 4de, de kroonprins, en werd deel van een pakket titels
dat het koningshuis in de loop der jaren had verzameld.
Tegenwoordig is de Heer van de Eilanden ook de
hertog van Rothesay, Cornwall en de prins van Wales:
Prins Charles.

De Gallowglass
an de Schotse westkust liggen ontelbaar veel
A eilanden. Deze eilanden zijn van oudsher het
gebied van de Heer van de eilanden, die afstamden van
Somerled, een Noors-Keltische krijgsheer. Somerled
versloeg Goraidh van het eiland Man en nam zo de
eilanden aan de noord-westkust van
Groot-Brittannië in. Hierna werden veel van
Somerleds gebieden veroverd door de Schotse koning
Malcolm de 4de die de macht van het Noors-Keltische
volk wilde inperken omdat hun heersers vazal waren van
het Noorse koninkrijk.
Na deze oorlog vertrokken veel Noors-Keltische krijgers
en edelen vanuit de eilanden naar Ierland, om daar hun
diensten als huursoldaat aan te bieden. De eerste vermelding
van deze krijgers is rond 1259, toen 160 van hen als
bruidschat werden meegegeven met de dochter van Dubhghall
MacRoy, koning van de Hebriden, die trouwde met
Aedh O‛Connor, zoon van de koning van Connacht. De Ieren
noemden deze krijgers gall oglaich, buitenlandse strijder.
In Engeland stonden ze beter bekend als galloglass of
gallowglass. Deze soldaten wapenden zichzelf als Vikingen
en vochten met de tactieken van de Kelten.
Ierse legers zagen pas goed wat de gallowglass kon, toen
Edward Bruce in 1318 met een leger vanuit Schotland naar
Ierland kwam. Een groot deel van het leger werd gevormd
door gallowglasses. De soldaten van de eilanden vormden
ook een grote eenheid tijdens de campagnes van Robert
the Bruce en tijdens de slag bij Bannockburn in 1314.
De gallowglasses kregen al snel de reputatie van
dapperheid op het slagveld, aangezien ze zich liever
doodvochten dan terugtrokken. Ierse graven en prinsen
begonnen de soldaten te rekruteren vanaf de Schotse
eilanden. De gallowglasses waren zwaar bewapend en
vrijwel over het hele lichaam beschermd door malien. Ze
vormden een professioneel leger dat al getraind was
voordat het werd gehuurd. Dit gaf de Ieren de
mogelijkheid serieuze oorlogen te voeren tegen de Engelse
binnendringers. Door de eeuwen heen maakten de Ieren dan
ook dankbaar gebruik van deze mogelijkheid.
In het begin werd de gallowglass betaald in vee, wat vrij
normaal was voor die tijd. De gehele economie draaide
tenslotte om het houden van vee, dat voedsel en kleding
verschafte. In eerdere perioden verdiende een gallowglass
twee stuks veel per seizoen naast maaltijden met boter en
varkensvlees. In latere tijden betaalden sommigen de
gallowglass uit in landerijen. Hierdoor vestigden de
gallowglasses zich langzamerhand in Ierland. Dit stelde de
lokale graaf of koning in staat altijd een beroep te doen
op deze soldaten. De bekendste gallowglassfamilies waren
MacSuibhne (MacSweeney), MacDomhnaill (MacDonnell),
MacSiothaigh (MacSheehy), MacDubhgaill (MacDougall),
MacCaba (MacCabe) en MacRuari (MacRory). In Ierland was
het een wet dat een aanval op een gallowglass een aanval op
de lord zelf betekende. Dit toont aan hoeveel waarde de
Ierse samenleving aan de gallowglass hechtte.
Organisatie en tactiek
“The galloglaich are picked and select men of great and
mighty bodies. The greatest force of the battle consisteth
in them, choosing rather to die than to yield, so that when
it cometh to bandy blows, they are quickly slain or win the
field.”
De gallowglass stond niet alleen hoog in het aanzien bij
de Ieren, ook de Engelse geleerden schreven over hen.
Sommige gingen daarin zover dat ze de gallowglass verantwoordelijk
zagen voor “a castle of bones” op het slagveld.
Een spion van koningin Elizabeth de 1ste schreef:
“a battle of galloglaich be 60 or 80 men harnessed on foot
with sparrs, every one whereof hath his knave to bear his
harness, whereof some have spears, some have bows”
Een gallowglass die eigen land had, werd meestal vergezeld
door twee kerns of een kern en een paardenjongen. De kern
droeg de bepantsering en de paardenjongen zorgde voor
zijn maaltijd en het kampement. Op het slagveld maakte de
kern gebruik van werpsperen en stokwapens. Paardenjongens
waren gewapend met een Ierse boog of eveneens met een
serie werpsperen. Het trio vocht als één eenheid, die sparr
werd genoemd. De naam sparr is te danken aan de bijl die de
gallowglasses vaak gebruikten. De gepantserde gallowglass
vocht aan de voorkant en werd ondersteund door de kern
met zijn stokwapen, terwijl de paardenjongen de vijand
onder vuur nam. Hierdoor werd het de vijand onmogelijk
gemaakt een gat te vormen in de Ierse linie.
Op het slagveld waren de gallowglasses geformeerd in eenheden
die de corrughabh werden genoemd. Deze formatie bestond
ut 60 tot 100 gallowglass plus hun kerns en paardenjongens
aan warden toegevoegd. Zo kon een corrughabh
bestaan uit 300 man. In praktijk was dit zelden het geval,
vaak waren het ongeveer 80 Gallowglass en zoveel mogelijk
kerns en paardenjongens. Aan het hoofd van een corrughabh
stont de consapal of aanvoerder, vaak was deze persoon zelf
ook een gallowglass. De consapel verdiende jaarlijks wel 36
stuks vee en veel wapentuig en paarden die hij buitmaakte.
Een consapal kon een gevolg van 13 personen hebben. Deze
18

personen waren vooral belast met de organisatie van het
leger. Hier keek de huurder de consapal ook op aan en mocht
hij niet genoeg soldaten bij elkaar kunnen brengen, moest
hij daarvoor betalen. In 1512 vermeldde een Engelse spion
dat er ongeveer 59 corrughadh in Ierland aanwezig zouden
waren, alle onder het bevel van een chieftain of graaf.
In de Ierse oorlogvoering werden gallowglasses op het
open veld samen met andere Ierse legers ingezet. Toen
de bepantsering van de Engelse toepen echter zwaarder
werd, gebruikten de Ierse bevelhebbers de gallowglasses
als stoottroepen om hinderlagen op te zetten. De kerns en
paardenjongens werden ingezet om vanuit de bossen het
Engelse leger met pijlen en speren te bestoken. Nadat de
vijand voldoende in verwarring was gebracht, werden de
gallowglasses ingezet voor een charge. Deze tactiek werkte
keer op keer en de Engelse bevelhebbers vreesden voor de
gallowglass.
Gallowglass
Kleding & wapenrusting
“Armed in a long shirt of mayle down to the calfe of the leg,
with a long broad axe in his hand.. .yet sure they are valiant
and hardie, for the most part great endurers of cold,
labour, and all hardnesse, very active and strong of hand,
very swift of foot, very diligent and circumspect in their
enterprises”
Dit citaat geeft duidelijk de wapenuitrusting van een
gallowglass tussen 1350 en 1450 weer. Hun basiskledij
bestond uit verschillende delen, maar de wapens van de
gallowglasses verschilt.
De léine werd over het algemeen door de rijkere Kelten in
Ierland en Schotland gedragen. Het ontwerp heeft veel weg
van een Romeinse tuniek. Veel léines waren in aardkleuren
geverfd, van gebroken wit tot aardebruin. Léines konden
zowel korte als lange mouwen hebben, maar de lengte was
altijd tot net iets onder de knie. Om hun middel droegen
gallowglasses een leren riem. Waarschijnlijk droegen ze
ook een brat, mantel, hoewel er geen enkele gallowglass
met een mantel is afgebeeld. Mantels boden de soldaten
warmte en een deken om in te slapen, wat juist in Schotland
en Ierland nodig is. Er zijn daarnaast ook geen afbeeldingen
van schoenen van gallowglasses gevonden. Gezien het klimaat
in Ierland en Schotland, is het het meest logisch dat ze wel
schoenen droegen. Bij de gallowglasses die in Engelse dienst
vochten, is het opvallend dat zij een broek of beenlingen
droegen. Waarschijnlijk komt dit doordat de rest van het
Engelse leger ook gebruik maakte van deze kleding,
waardoor het makkelijker beschikbaar was.
Op het slagveld maakte de gallowglass vaak gebruik van een
sparth of gallowglass axe van ongeveer 186 cm lang. Het is
niet duidelijk welke vorm de bijlkop had, aangezien deze op
afbeeldingen verschillende malen
anders wordt weergegeven. Er zijn
een paar afbeeldingen
teruggevonden waarbij de gallowglass
gebruik maakt van een speer. De
meesten maakten daarnaast gebruik
van een eenhandig zwaard in
combinatie met een schild, die
afgewisseld konden worden door de
bijl. Ook zijn er afbeeldingen van
gallowglasses met tweehandige
zwaarden. In latere periodes maakte
de gallowglass mogelijk ook gebruik
van de Schotse claymores, maar deze
wapens worden gewoonlijk
geassocieerd met de Schotse
Redshanks die als huursoldaten naar
Ierland kwamen. Aan de wapenrusting
was een gallowglassmes of dolk
toegevoegd als secundair wapen op
het slagveld. Deze dolk had
waarschijnlijk relatief veel weg van de Schotse scian. Veel
gallowglasses waren uitgerust met een helm, het meest
voorkomende soort helm was de bascinet, een helmtype dat
vanaf halverwege de 14de tot in de vroege 17de eeuw werd
gebruikt. Daarnaast waren ook allerlei Engelse en Ierse
helmen in omloop. Een wambuis of cotún van zwaar linnen
beschermde de krijgers tegen verwondingen op het slagveld,
hier overheen werd regelmatig een maliënkolder gedragen.
Maliënkolders waren echter erg duur waardoor alleen de
rijksten er een konden veroorloven.
Gallowglasses in gedichten
De gallowglass krijgers speelde een cruciale rol in de Ierse
geschiedenis. Deze rol is vastgelegd in verschillende
gedichten van de Ierse barden en van sommige chieftains
uit de hooglanden. Uit deze dichtkunst kan de (symbolische)
macht van de gallowglass worden opgemaakt.
Gedichten waren van groot belang in de Keltische cultuur.
Een gedicht kon dan ook zelfs meer waarden hebben dan een
veestapel. Het is mogelijk dat enkele van deze gedichten
over de Gallowglass zijn geschonken als betaling voor hun
daden.
Andere gedichten gingen juist over het onrecht dat een
chief of lord was aangedaan door de Gallowglass of een
gallowglass familie. Opvallend is dat de gedichten allemaal
gaan over de machtige krijgsdaden, campagnes of
rooftochten van de Gallowglass, hierbij komt vaak de
machtige vloot van de Gallowglass clans
bij kijken. Blijkbaar was deze
opvallend groot en kwamen de
Gallowglasses dan ook in grotere getalen.
Veel van deze gedichten zijn in het
Schots of het Iers-Gaelic geschreven,
van enkelen staat hier onder de vertal
ing.de
Tig chuige do Chloinn nDomhnuil,
Cia an cath as fherr ionchomhluinn,
Cath loinnearlann ón tír thoir,
Mín doinndernonn ré ndornnchloibh.
Krijgers van de clan Domhnaill
kwamen naar hem toe,
Welk bataljon is beter in het gevecht?
Een bataljon met gevreesde zwaarden
vanuit het land in het oosten,
Hun gevormde sterke handen rond hun
zwaard.
19

Clann Domhnaill leis lion a dtionóil,
Mar tiad dairghe ós doireadhaibh,
D‛fhianaibh Fhódla, d‛amhsain íle
Grasraidh shíbhe shoineamhail.
Clan Domhnaill zal in zijn volle
terkte bij hem zijn,
Als eiken tornend boven de
grond,
Een uitstekende en wonderbaar
lijke groep soldaten uit Fódla,
De huurlingen van Islay.
Gallowglass
Óchuan Lódhuis go Loch Eireais
Eagla romhad, a rosg gorm,
Is t‛eagla ar chách um Bhóinn
mbraonghlais,
Gan sgáth roimh, a Aonghuis,
orm.
Do chreoch tusa le tús
th‛oirbhirt
Inis Eóghuin, a fholt fionn:
Ge atá duit fa chíos ód
chéidchion,
Mo throid síos ní léicthear
liom.
Ge tá an chreach sin Cairrge
Fearghuis fá
bhfríth guasacht lét ghruaidh
mhín, ‘na sgáth uaibh do ghnáth
ar Ghalluibh
Gan sgáth let ghruaidn mballaigh
bím.
Do shaorais, ‘s ní saorfa oram,
Gach aird dod thír, ‘s nior taom
réidh,
Ar sluagh Gall dearg-ghruadh
dreachbhláith,
‘s arm ear-shluagh clan
neamhthláith Néill.
Rugais an Rút le ruaig énlaoi
D‛fhuil Ui Bhilin greb fhuil
ríogh, ‘s ní reacainn sin ret
chéibh ccúlchais Sibh do
bhein mo dhúthchas díom.
Vanaf de Minch van Lewis
tot Loch Eireas
Ben jij gevreesd, o blauw oog,
En gevreesd bent gij rond de Boyne‛s
grijze water,
Maar ik, Aonghas, ben niet bang.
In het begin van je leven
verwierf je eer in Inishhowen,
o blond haar;
Hoewel het jouw grootste verlangen
is zal ik mijn plaats niet opgeven.
Alle aanvallen op Carrickfergus
brachten gevaar bij jou mooie wang
Houd de Goill in constant terreur,
Ik ben niet bang voor jou .
Je bent machtig,
dat zal ik niet ontkennen
Elk deel van jouw land, geen net gevecht,
Vanaf de Laaglanders, mooi kijkende blik,
en van het genadeloze leger van clan Néill.
Jij won de Ruute in één enkele dag vechten,
Van de Mac Uilíns, ondanks hun bloed,
En ik zal niet vergeten dat jij rinkelend
Dat jij mij verstootte
van mijn oorspronkelijke plaats
20

Ingrediënten
0,95 ml meel
2 eetlepels suiker
1 theelepel zoud
2,5 theelepel bakpoeder
4 eetlepels boter
1 kop rozijnen
1 licht geklopt ei
450 ml karnemelk
Iers sodabrood
Iers sodabrood is rond 1840 ontstaan. Het was en is een belangrijk deel van
het Ierse voedingspatroon. Op de bovenkant van het brood werd een kruis
gemaakt, mogelijk om het kwaad af te weren, ook mogelijk om te helpen bij
het snijden.
Verwarm de oven voor op 220° Celsius. Zeef meel, suiker, zout en
bakpoeder in een grote kom. Doe de boter in de kom en kneed het deeg tot
een kruimelige substantie. Voeg daarna de rozijnen toe. Maak een kuiltje in
het mengsel en giet hier het licht geklopte ei en de karnemelk in. Mix het
deeg met een houten spatel, totdat het redelijk hard is. Kneed het deeg in
de schaal, eventueel met wat extra meel, tot een grove bal. Als het deeg
te plakkerig is, doe er dan meer meel bij. Leg het deeg op een met meel
bestrooid oppervlak en vorm het tot een broodvorm. Leg het deeg hierna in
een grote, licht ingevette ovenschaal of op een plaat met ingevet bakpapier.
Maak op de bovenkant van het deeg een x-vorm en leg het in de oven. Laat
het 35 – 45 minuten bakken, totdat het brood goudbruin is en de onderkant
hol klinkt wanneer er met een mes op getikt worden. Test of het brood gaar
is door met een lange satéprikker of een breinaald in het midden te prikken.
Wanneer hij er schoon uitkomt, is het brood klaar. Laat het brood lichtjes
afkoelen en serveer op kamertemperatuur.
In plaats van bakpoeder kan men ook 1 theelepel zuiveringszout /
natriumcarbonaat gebruiken. Het oorspronkelijke recept wordt hiermee
gemaakt, maar het is helaas is dit moeilijk in Nederland en België te vinden.
Probeer het eens bij een natuurvoedingswinkel!
21

De slag bij Clontarf
De slag bij Clontarf
Na de slag bij Glenmama in 999, waarin hoge koning
Brian Boru de Vikingen had overwonnen, hadden de
Denen zich rustig gehouden. Maar deze rust was met
harde hand opgelegd en de Denen wachtten voor een
mogelijkheid Brian opnieuw te confronteren. De
samenzwering die leidde tot de slag bij Clontarf was
echter begonnen door Maél Mórda, koning van Leinster.
Maél Mórda had bij een bezoek aan de hoge koning ruzie
gekregen met Murrogh, Brians oudste zoon, na een spel
schaak en hij had de woning woedend verlaten. Hij begon
een opstand en sloot een verbond met de Vikingen van
Dublin. Dit loste Brian diplomatiek op door zijn
kleindochter aan de koning van Dublin te schenken en
zelf te trouwen met Gormlaith, moeder van de koning
van Dublin en zus van Mael Morda van Leinster.
Gormlaith ruide haar broer echter weer op en de oude
allianties met de O‛Neills van ulster, de O‛Ruarcs van
Leitrim en de leiders van Carbury en Kildare werden
vernieuwd.
Ook wist Gormlaith – hoewel ze vanwege haar opstandige
praat gevangen was gezet – Sigurd, earl van de Orkneys,
ertoe te zetten zich bij de alliantie te voegen en deze
nam Bróðir van het eiland Man met zich mee.
De samenzweerders vielen als eerst het koninkrijk
Meath aan, dat trouw was aan koning Brian. Koning Máel
Sechnaill, de vroegere hoge koning, verdedigde zichzelf
en zijn rijk succesvol tot de slag bij Drinan, waar de
Denen en Leinstermen 200 mannen, waaronder Máel
Sechnaill‛s zoon, doodden. Hierop zond Máel Sechnaill
een dringende oproep aan de hoge koning om hem en zijn
koninkrijk te hulp te komen.
Gealarmeerd door de boodschap van de koning en de
dreigende houding van de Denen en Leinstermen
verzamelde Brian, zelf al 70 jaar, een leger. Hij en zijn
zoon Murrogh marcheerden via twee verschillende wegen
noordwaarts, de gebieden van Leinster en de Denen
verwoestend. In september 1013 lagen de beide legers
voor Dublin om de stad door middel van een blokkade in te
nemen. Deze poging mislukte, want het Deense garnizoen
was goed bevoorraad en het Ierse leger niet. De koning
was gedwongen rond kerstmis het beleg op te geven en
keerde huiswaarts.
Maél Mórda en de Denen begonnen nu actief troepen te
werven voor de laatste slag. Er werden troepen gehaald
uit Ierland, Engeland, Schotland, Wales Man en de
eilanden, Frankrijk, Vlaanderen, Duitsland en Scandinavië.
Ook de hoge koning verzamelde zijn troepen, die
bestonden uit mannen uit Meath, Connacht, Munster, zijn
eigen leger van de Dal Caissans, de christelijke Manxmen,
Schotten en Noren en duizend Vikinghuurlingen. Hij kon
een deel van de mogelijke bondgenoten van de Vikingen
overhalen niet aan de strijd deel te nemen. Terwijl zijn
op een na oudste zoon, Donnchad, de opstandige provincie
met een leger plunderde, namen Brian en Murrogh het
hoofdleger mee naar Dublin.
Waarschijnlijk leken de Ieren en de Vikingen wat betreft
soldaten op elkaar. De leiders werden beschermd door een
maliënkolder en een helm en droegen een zware,
tweebladige bijl. Het grootste gedeelte van beide legers
vocht echter onbeschermd met speer, bijl, schild en
zwaard. Tegen deze lichtbewapenden hadden de Vikingen
ongeveer 1.000 soldaten uit Dublin in maliën gehuld. De
Vikingtactiek was om een schildmuur te gebruiken tegen
aanvallen en projectielen. De Ieren hadden daarnaast
kerns, licht gewapende mannen die werpsperen en slingers
22

gebruikten om van een afstand schade toe te brengen.
Hoewel ze over het algemeen veel slechter bewapend
waren, konden de Ieren dit met een stormloop goedmaken,
waarin ze al hun wanhoop en behoefte hun huis en gezin
te behouden legden. Op de avond van 22 april 1014 werd
duidelijk dat de Vikingen zich opmaakten om de volgende
dag, goede vrijdag, te vechten. Toen hoorde Brian dat
zijn bondgenoot uit Meath, Máel Sechnaill, weigerde te
vechten. Waarschijnlijk had deze Brian nooit vergeten
dat de titel van hoge koning hem weinig zachtzinnig was
afgenomen. De Ierse hoop nam weer toe toen werd gemeld
dat de Vikingen van Man hun bondgenoten hadden verlaten
– een valstrik, want die nacht keerden zij weer terug.
De slag
Het aantal dat bij elk leger aanwezig was, is niet duidelijk,
schattingen variëren van 7.000 tot 20.000. De Denen
stonden met hun rug naar de zee, de Ieren stonden
tegenover hen. Bij dageraad vertrokken de Vikingen vanuit
Dublin naar het nabijgelegen strand van Clontarf, waar de
andere troepen wachtten. Dit werd hen toegestaan door
het eergevoel dat de Ieren hadden. De Ieren
positioneerden zich tegenover het andere leger.
De Vikingen stelden zich op in vijf divisies, een zesde
bleef in Dublin onder leiding van Sitric, de koning van de
stad. Sitrics zoon commandeerde de linkerdivisie, naast
hem stonden de Leinstermen in twee divisies onder leiding
van Brians zwager Mael Morda. Omdat ze net als de Ieren
tegenover hen waren bewapend, vormden de Leinstermen
de zwakste schakel in het Vikingleger. De Vikingen van de
Orkneys onder leiding van earl Sigurd stonden in het
centrum. Op de rechterflank, de gevaarlijkste positie van
het leger, stonden de strijders van Bróðir van Man vlak bij
de baai van Dublin.De Ieren stonden opgesteld per regio.
Op de rechterflank stonden tegenover de
Vikingen van Dublin de Vikingen van Man. Naast hen
stonden de clanleden van Connacht met hun koningen,
terwijl het centrum gevormd werd door de strijders van
Munster onder Brians zoon Murrogh. De Dal Cassians
links werden geleid door Murroghs 15 jaar oude zoon,
Tordhelbach, en Brians broer Cuduiligh. Aan de rechter
achterkant stonden de mannen van Meath te wachten op
het omslaan van de machtsbalans, voordat ze een van beide
zijden zouden kiezen. De hoge koning reed toen zijn leger
het slagveld had bereikt, langs de opgestelde linies met
een crucifix en sprak hen toe, hen herinnerend aan het feit
dat Jezus op die dag gestorven was. Hij spoorde zijn
mannen aan dapper te vechten voor hun religie en land en
trok zich daarna gezien zijn hoge leeftijd terug naar zijn
tent, waar hij de dag biddend en vastend doorbracht.
Het is waarschijnlijk dat er weinig tot geen tactiek bij
het gevecht is gebruikt. Het was een bruut man tegen man
gevecht, waarbij de leiders naast hun soldaten vochten.
Na een tijd elkaar te hebben uitgedaagd en kleine
schermutselingen, begon de slag. De eerste divisies die
elkaar confronteerden waren de Dal Cassians van de hoge
koning en de buitenlandse Denen, daarna volgden de
mannen van Connaught en de Denen van Dublin en werd
de slag een nietsontziende chaos. Bróðir zaaide dood en
verderf, maar werd bijna gedood en moest vluchten. In het
centrum duwden de Leinstermen de mannen van Munster
terug en hierna stormden de Vikingen van de Orkneys af
op de lichtbewapende troepen. Sigurd van de Orkneys
stierf, nadat hij zijn magische banier, die dood aan zijn
drager, maar overwinning aan zijn leger zou beloven, had
opgenomen. De Vikingen van Man vormden nog steeds een
bedreiging, hoewel hun leider de bossen in was gevlucht,
maar werden aangevallen door de alomtegenwoordige
Murrogh met zijn 140 man sterke bodyguard. Zij
schreeuwden hun troepen moed in en renden de linie van de
Manxmen in. Zijn goede voorbeeld deed goed volgen en zijn
soldaten volgden. De Vikingen van Man braken en vluchtten
zonder leider terug naar hun schip. Hierdoor waren de
Leinstermen alleen, die koppig door bleven vechten.
Hoewel de Leinstermen van Mael Morda tot dan toe
hadden overwonnen, waren ze moe en hadden ze veel
verliezen geleden. De Munstermen vielen nu wild aan en in
deze
laatste confrontatie doodde de koning van Munster Mael
Morda. Aan de linkervleugel van de Vikingen, vochten de
mannen uit Dublin tegen de Vikinghuurlingen die Brian Boru
had ingezet. De Dubliners waren van top tot teen in maliën
gehuld, maar dit bleek geen partij te zijn tegen de zware
bijlen van de professionele strijders. Zij vochten slechts
een vertragingsslag, met geen kans op overwinning. Nadat
ze contact met de Leinstermen hadden verloren, bewogen
de Dubliners zich naar het centrum, waar de
Orkneyvikingen vochten. Hier hielden de samengevoegde
troepen korte tijd stand. Rond deze tijd werd Murrogh,
zoon van de hoge koning, dodelijk verwond. Hij stierf de
volgende ochtend. Tegen de avond vielen de Ieren voor
een laatste keer aan en braken de Deense linie. Honderden
vluchtten naar het land bij Dublin, hopend daar
toevluchtsoord of schip te vinden, maar Máel Sechnaill,
koning van Meath, had eindelijk partij gekozen en sneed
hen de pas af. Aan de andere kant hadden de Vikingen van
de Orkneys en Man nergens om naartoe te vluchten. Ze
waren afgesneden van hun schepen en probeerden hiernaar
door te breken. De meesten renden de zee in om naar hun
schepen te zwemmen. Tijdens deze vlucht rende
Tordhelbach, de zoon van Murrogh, het water in en
verdronk, terwijl hij een Viking achterna zat en doodde.
Het slagveld bij Clontarf lag bezaaid met lijken, waaronder
waarschijnlijk 7.000 Denen en 4.000 Ieren. De slag was
afgelopen, ten gunste van Ierland. Of toch niet?
Na de slag
De oude koning was gedurende de gehele slag in zijn tent
gebleven, zijn oren gespitst ondanks zijn diepe gebeden.
Hij had een dienaar bij zich en de tent was omringd door
wachters. Toen de vlucht van de Denen was begonnen,
verlieten de wachters hun koning, menend dat al het gevaar
over was.
Nu gebeurde het dat Bróðir , heer van Man, de tent van
de koning naderde. ‘Ik zie mensen naderen,‛ meldde Brians
dienaar. ‘Wat voor mensen?‛ antwoordde zijn heer. ‘Blauwe,
naakte mensen,‛ vertelde de dienaar en de koning sprong
op, terwijl hij zijn zwaard trok en riep: ‘de Denen!‛ Bróðir
stormde de tent binnen met een dubbele bijl om de koning
te doden. Die trok zijn zwaard om zich te verdedigen, maar
hij was te laat om de slag van de bijl te ontwijken, die hem
zijn hoofd doorkliefde. Bróðir werd gepakt en ter dood
veroordeeld. Zijn ingewanden werden aan een eik gebonden,
waar hij omheen moest lopen totdat hij dood neerviel.
De dag na de slag arriveerde Brians zoon Donnchad met een
leger om Dublin in te nemen, maar hij moest
onverrichter zake terugkeren. De lichamen van Brian en
zijn zoon Murrogh werden naar Armagh gebracht, waar
ze werden bijgezet in de kathedraal. De aartsbisschop
en geestelijken lazen 12 dagen lang dodenmissen voor
de koninklijke mannen. Na de slag bij Clontarf nam Máel
Sechnaill zonder tegenstand de titel van hoge koning van
Ierland over. Hij regeerde acht jaar lang en verdreef het
grootste gedeelte van de overgebleven Denen uit Ierland.
Na Máel Sechnaills dood werd Donnchad koning.
23

Aan dit magazine
hebben meegewerkt:
Judith Schoen
Patrick Gilbers
Nils Verschoor
Met dank aan:
Myrkvar
Stuart Quayle
24